Insonning greografik muxitga ta’sirining asosiy shakllari va ekologik sharoit - Экология - Рефераты

Insonning greografik muxitga ta’sirining asosiy shakllari va ekologik sharoit

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45 KB

www.arxiv.uz Reja: 1) Dexkonchilik, Yaylovlarga mol bokish, sanoat chikindalari. 2) Yangi ximiyaviy moddalarning yaratilishi. 3) Tabiiy resurslardan intensiv foydalanish

www.arxiv.uz Dexkonchilik mikroiklim uzgarishi, nisbiy namlik notugri foydalanish, landshaftlarning uzgarishi moddalar almashinuvida, sanoat chikindilari. Tabiiy resurslar turlari Fan texnika tarakkiyot etgan sari insonning tabiatga ta’sir etish yullari va shakllari juda kupayib tabiatda mikdor uzgarishigina emas, balki sifat uzgarishlari xam vujudga kelmokda. Insonning tabiatga kursatadigan xilma xil ta’sirlariga karab ularni kuyidagi guruxlarga bulish mumkin. Dexkonchilik yaylovlarda mol bokish, sanoat ishlab chikarishning intensivlantirish, yangi ximiyaviy moddalar yaratish, urbanizaciya, urmon xujaligi, xar xil kurilishlarning kengayishi, tabiiy resurslardan foydalanish xamda iste’mol kilish va repracion foydalanish. 1) Dexkonchilik natijasida eng avvalo usimliklar va xayvonot dunyosida keskin uzgarishlar yuz beradi xamda suv balansiga, biologik modda almashinuviga ta’sir etadi. Olimlarning ma’lumotlariga kura Yerlarni xaydash dunyoda usimliklar xozonrezgisi xaydaladigan Yerlarga nisbatan 42% kam tuplanmokda. Yerlarni notugri foydali, sugorish tufayli tuprok Yeroziyasi sodir bulmokda. Yerlarni sugorib dexkonchilik kilish antijasida mikroiklim uzgarishi vujudga keladi. Natijada nisbiy namlik 8-10% dan 35-49% ga ortadi radiacion balansi uzgaradi. Yerlarni notugri sugorish natijasida ikkilamchi shurlanish vujudga keladi. Bu esa ekinlarning xosildorligini (paxta xosildorligini 50-60%, juxorini 40-5550% bugdoy 50- 60%) dan ortik ximiyaviy preparatlar yiliga 4 mln,t. Atrofida zaxarli ximikatlar ishlatilmokda. Natijada bu zaxarli ximikatlar tuprok, suv, xavo, usimlik orkali xayvon va inson organizmiga utib tabiatda modda almashinuvida aktiv ishtirok etadi okibatda ekologik sistemaning buzilishiga sabab buladi. 2) Yaylovlarda mol bokish natijasida xam atrof muxit uzgarishlari sodir bulmokda. Notugri foydalanishdan landshaftlarda salbiy uzgarishlar yuz bermokda. Chorva mollarini surunkasiga bokish usimlik koplami tuyoklar bilan

www.arxiv.uz ezib, tuprok xolatiga salbiy ta’sir etadi, yomgirlarda yuvilish tezlashib sharlar xosil bulishi kuchaydi. 3) Urmonlar tabiatda modda almashinuvida aktiv ishtirok etib, tabiat muvozanatini saklab turishda muxim rol’ uynaydi. Urmonlar nisbiy namlikning 5-11%ga oshiradi. 1 gektar urmon 2t korbonad angidridni yutib atmosferaga 10-11 mlrd m 3 kislorod ishlab chikadi. 4) Tabiatning ifloslanishida sanoat chikindilari xam katta axamiyatga ega. Sunggi yillarda A.Navikov ma’lumoti buyicha sanoatda atrofga 4000-4200 mln.t. chikindilar, tabiiy enYergiyadan 17500-17600 mln.t. chikindilar, 1600 mlrd.t. tashlandi suvlar chikarilmokda. Yangi ximiyaviy moddalar yaratilishi. Agarda 1945-1959 yillari 1 mln.xar xil ximiyaviy modda yaratilgan bulsa 1960-1969 yillar 1,2 mln yangi ximiyaviy birikma kashf kilindi. Xozir Yer kurrasida xar xil 40 mln .t. Atrofida sintetik modda ishlab chikarilmokda. Ular deyarli parchalanmaydi. 6) Tabiiy resurslardan intensiv foydalanish jon boshiga iste’mol kilinadigan (moddalar) matYeriallar usishiga sabab bulmokda. Agar 19 40 yil jon boshiga iste’mol kilinadigan matYeriallar 7,4t 1960 yil 14,3 t tashkil etadi 2000 yil 35-40 t ga etadi. Xozir dunyo buyicha kuruklik yuzasining 11% kishlok xujalik ekinlari bilan 17,5% i utlok va yaylovlarda bilan band. Insonning xujalik maishiy extiyojlari uchun yiliga daryo okimining 20% dan ortigi foydalanilmokda buning 6,0-6,5% kayta suv xavzalariga tushmokda. 7) Tabiiy landshaftlarning xar xil kurinishlari sanoat --ob’ktlari- kurilishi, axoli punktlarining vujudga kelishi yul aYerodrom, park va suv inshoatlarining kurilishi Yerlarni xaydash, va sugorish natijasida katta uzgarishlarga duchor buladi. 8) Urbonizaciya jarayoni, bunda axolining katta kismi shaxarlarda joylashib koladi. Dunyoning bir necha rayonlarida shaxarlar bir biriga kushilib shaxar -aglomYeraciyalarini xosil kilmokdalar unda axoli zich yashamokda.

www.arxiv.uz 9) Tabiatdan rekracion foydalanish sababli uning dastlabki tabiiy xolatiga ta’sir etiladi. Tabiatdan rekracion foydalanish deganda biz biror tYerritoriya tabiiy sharoiti va resurslaridan dam olib xordik chikarish davolanishda va turizimda foydalanish tushiniladi. Bunda dam olish uylari sanitoriya, kurortlar turizim katta va sifatli bajaradi. Insonning tabiatga ta’siri okibatida kuyidagi xodisalar ruy beradi. — Yer yuzasining Yerlarni xaydash. Urmonlarni kesish melaraciya, sun’iy suv xavzalari tashkil etish, xar xil kurilishlar, tog, kon sanoati va boshkalar orkali uzgarmokda. __ geografik kobig sharoitida unda modda aylanishi balansida sanoat transport. Maishiy kommunal xujalik atrof ifloslanmokda __ biologik resurslar usimlik. Xayvonot turlarining kamayishi 1) Muxitga insonning ta’siri shakllari? 2) Atrof muxit ifloslanishi?

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1 Gerasimov I P ekalogicheskie problem’ v prrshloy nostoyashiy ibudushey geografii mir M Nauka 1985 2 Izrael’ Yu A ekalogiya ikontrol sostoyaniya prirodnoy sred’ M Gidrameteozdat 1984 3 Manitoring prirodnoy Srediu v basseyne Aral’kogo morya L Gidrometedizdat 1991 4 Tuxtaev A Xamidov A ekalogiya asoslari va tabiatni muxafoza kilish Toshkent Ukituvchi 1992 5 ChYYernova N M Biulova E M ekalogiya M Proveshenie 1989 6 egamberdiev R ekalogiya Toshkent Uzbekiston 1994 7 Novikovu G A Osnova obshey ekalogiya ioxrana prirodiu LGU 1979 8 Alimov T L Rafikov AA ekalogiya xatolik saboklari T 1991 9 Shodimetov Yu Ijtimoiy ekalogiyaga kirish T 1991 10 Mil’kov FN Landshaftnoya Sreda zemli M 1970 11. www.ziyonet.uz

Похожие

Insonning moslashuvi va ekologiyasi. Insonning tabiiy va ijtimoiy sharoitlarga moslashuvi

Biosfera va insonning undagu o’rni

Tirik organizmlarning o’zaro munosabatlari va uning asosiy shakllari

Ekologik ekspertiza va ekologik monitoring

Biosfera, ekologik tizim va ekologik omillar