Slavyan xalqlarining harbiy san`ati - НВП - Рефераты

Slavyan xalqlarining harbiy san`ati

Загружено в:

24.09.2023

Скачано:

0

Размер:

51 KB

Slavyan xalqlarining harbiy san`ati Reja: 1. Slavyan xalqlaring jangovorlik holati. 2. Slavyanlarning qurol yarog’lari 3. Slavyan jangchilariga xos xususiyatlari 4. Slavyan qabilasiga mansub jangchilar bo’linmasi

Tayanch iboralar: Engil qurolli otliq qo’shin, «qilich xaq» iborasini, Mo’g’illar davlati, yollanma askarlar: arablarda badaviy, falloxlar; frank va slavyanlarda ozod dexqonlar; mo’g’illarda ko’chmanchi chorvadorlardan, Xitoy va Xindiston, Rim imperiyasida quldorlik tuzumi, Krepostnoy. Maqsad: Talabalarga slavyan xalqlaring jangovorlik holati, qurol yarog’lari, slavyan jangchilariga xos xususiyatlar haqida tushuncha berishdan iborat. Kishilik tarixining taraqqiy etishi jamiyatning iqtisodiy siyosiy ba`zasining tubdan o’zgarishiga sabab bo’ldi. Quldorlik tuzumi o’z o’rnini faeodal tartiblarga bo’shatib berdi. Faeodal tartiblarni o’rnatilishi turli hududlarda turlichi joylashuvi aholi turmush darajasiga qarab yuz bergan. Dastlab Xitoy va Xindiston hamda sharqiy Rim imperiyasida quldorlik tuzumi krepostnoy tuzimga aylandi. Arab, slovyan, frank, mo’g’il va ayrim xalqlar o’z taraqqiyotida quldorlik tuzumini chetlab o’tganlar. Garchi, bu xalqlarda qular mavjud bo’lgan bo’lsada, qular asosiy ishchi kuchi xisoblanmagan. Quldorlik tuzumidan feodalizmga o’tish uzoq jarayonni tashkil etgan. Dastlab qabilalar ittifoqiga asoslangan harbiy davlatlar, qabilalar o’z ixtiyorlari bilan birlashganlar. Harbiylashgan davlatning siyosiy kuchini birlashgan qabilalar zadogonlari tashkil etib, ular orasidan saylangan knyaz yoki xon boshqargan. Harbiy kuch asosini ularni shaxsiy bo’linmalari tashkil etgan. Natijda birlashgan davlatlar yuzaga keldi. Ular jumlasiga arab davlati, franklar qirolligi VI-XIX asr. Qadimgi rus davlati XIX-XI asr. Mo’g’illar davlati XII-XIII asrlarni kiritish mumkin. Lekin bu davlatlarni qo’shini yollanma askarlar: arablarda badaviy, falloxlar; frank va slavyanlarda ozod dexqonlar; mo’g’illarda ko’chmanchi chorvadorlardan iborat bo’lganlar. Feodal tarqoqlik Yevropa mamlakatlarini inqiroziga olib keldi. Bu tarqoqlik Angliyada XI asrgacha, Frantsiyada XV asrgacha, Rossiyada XVII asrgacha

davom etdi. Bu davrda avj olgan o’zaro urushlar harbiy ish taraqqiyotiga har - xil ta`sir ko’rsatdi. Feodal tarqoqlika barham berish, markazlashgan davlat tashkil etish, isyonkor kuchlarni bo’ysindirish maqsadida politsiya va o’z davrining yangi o’q otar qurol yarog’lari bilan ta`minlangan muntazam qo’shin tashkil etilgan. Bu esa o’z navbatida harbiy kadrlar tarkibini mustahkamlash va takomillashtirishga katta e`tibor qaratilishiga olib keldi. Feodal tarqoqlik davridagi harbiy ish tarixiga misol tariqasida slovyan xalqlarining keltirib o’tishimiz mumkin. Arab tarixchisi Al Bakri slavyan xalqlari haqida yozar ekan quydagilarni ta`kidlab o’tadi. «Bu xalq qo’rqmas va jasur agarda ular turli qabila va elatlarga bo’linib ketmaganda ularga qarshi turuvchi kuchni o’zi bo’lmas edi». Slavyan xalqlarida jangchilar yosh kategoriyasiga qarab ajratilgan va ularga yo’lboshi boshchilik qilgan. Slavyan jangchilariga xos xususiyatlardan biri bu sezilmas darajada berkinish xisoblangan. Vizantiya tarixchisi Mavriniy bu qabila jangchilarini suvda turishi xaqida quyidagilarni yozib qoldirgan. «Slavyan jangchilari suv ostiga bir necha metr tushib naycha orqali bir necha soat nafas olib sezdirmasdan tura oladilar.» Ularning asosiy quroli qilich bo’lib u keng tig’ qismi to’lqinsimon shaklda bo’lgan. Qilich ularni turmish tarziga ham ta`sir qilgan. Ota yangi tug’ilgan chaqoloq o’g’ilga qilich sovg’a qilib, sen topadigan barcha narsalar shu qilich orqali topiladi degan. Agar majoroli tomonlar hukumdor qaroridan norozi bo’lsalar hukumdor ularga «qilich xaq» iborasini ishlatgan. Bu ikki tomonni o’zaro majoroni kuch bilan hal qilishlariga aytilib, kim g’olib bo’lsa o’sha xaq xisoblangan. Slavyan qabilalari qasamni ham qilich va qalqon bilin ichganlar. VII asrning 1-yarmiga kelib arab xalifaligi tashkil topgan. Arablar armiyasida qa`tiy tartib va intizom mavjud bo’lib, bu holat ularni jangavorlik qobiliyatiga keskin ta`sir ko’rsatgan. Ho’jalik shakliga ko’ra arab qabilalari uch guruhga bo’lingan. Barcha jangchilarni ot bilan ta`minlash imkoniyati bo’lmaganligi bois piyoda askarlar ham mavjud bo’lgan. Piyoda askarlarni harakatini tezlashtirish maqsadida tuyalardan foydalanishgan. Arablarni otliq askarlarini qurollari turlicha bo’lgan.

Har bir askar o’zi bilan ikkita kamon, sadog’ida 30 ta o’q bilan, temir uchli bambuk tayog’idan tayyorlangan uzun nayza, o’tkir qilich, jang boltasi 30 ta tosh olib borishi shart bo’lgan. Askarning himoya vositalari bosh kiyim va sovutlardan iborat bo’lgan. Arab jangchilari jangda ko’proq pistirma, tasodifiy hujum uslublaridan keng foydalangan. Arab halifaligi olimlari g’arb va sharq olimlari va ularning harbiy ishga doir kashfiyotlarini o’rganib, tatbiq etganlar. Arab qo’shini harbiy harakatlar vaqtida tuyalar karvoni bilan yurganlar. Bu karvonda oziq-ovqat qamal vaqtida foydalanadigan katapulta, taran kabi moslamalar olib yurilgan. Bundan tashqari arablar jangda «grek olovi»dan keng foydalanishgan. Abbosiylar hukumronligi davriga kelib, armiya takomillashib bordi, natijada muntazam qo’shin tashkil topdi. Muntazam qo’shin asosini maxsus gvardiya tashkil qilgan. Yollanma qo’shindan keng foydalanilgan. Masalan: Abduraxmon III davrida 15000 slavyan qabilasiga mansub jangchilar bo’linmasi mavjud bo’lgan. Arab bo’linmalarining har biri o’ziga xos tarzda bir kiyim va qurolga ega bo’lganlar. Arablarning qo’shin asosini otliqlar tashkil qilgan. Otliqlar ikki gurruhga: og’ir va engil qurolliga ajralgan. Og’ir qurolli otliq qo’shin qurollari quyidagilardan iborat bo’lgan: uzun nayza, qilich, jangovor cho’qmor, jang boltasi, himoya vositalari, g’arbiy Yevropa ritsarlarnikidan engil bo’lgan. Engil qurolli otliq qo’shini yoy va ingichka uzun nayza bilan qurollangan. Piyoda qo’shin ham qurol turiga qarab ikkiga ajralgan. Og’ir qurolli qo’shin saf tortib jangga kirib, asosiy qurollari uzun nayza va qilichdan iborat bo’lgan. Engil qurollilar asosan kamondan foydalanishgan. Arablar qo’shni asosan o’nlik tizimga asoslangan. 10000 kishilik qo’shinga amir boshchilik qilgan. Arablar qo’shni harbiy harakatlar vaqtida uch qisimga; A) Avangard B) Asosiy kuch S) Ar`ergardga bo’lingan. Avangard engil otliq qo’shnidan iborat bo’lib, harbiy harakatlar vaqtida asosiy kuchlardan oldinda harakat qilgan. Ularning vazifasi dushman kuchlari va joylashuvini o’rganish hamda nazorat qilish bo’lgan. Asosiy kuch og’ir qurollar bilan qurollangan otliqlardan tashkil topgan. Harakat vaqtida asosiy kuchlarni ikki

tomonidan kamonchi piyoda qo’shin yurgan. Qo’shinni markazida, oziq-ovqat, qurol yarog’ va palatkalar yuklangan tuyalar joylashgan. Qo’shin ortidan yuradigan karvonlar bilan birga harbiy shifoxona hamrohlik qilgan. Harbiy dala shifoxonasi arablar armiyasida IX asr boshlarida joriy qilingan. Harbiy dala gospitali o’zi bilan birga yarador askarlarni tashish uchun tuyalar, dori-darmonlar olib yurgan. Qo’shin dam olish uchun to’xtaganda tungi qarorgoh atrofi handaq va g’ovlar bilan o’ralgan. Bu holat askarlarni qochishi va tasodifiy hujumlarni oldini olgan. Jang boshlanganda avangard qism hujum boshlab, asta sekinlik bilan asosiy kuch tomon chekingan. Ularni ta`qib qilib kelgan dushman qo’shnini og’ir qurolli piyoda askarlar nayzalarini yerga tirab qalqonlar bilan to’sib kutib olgan. Ularning ortidan piyoda kamonchilar to’xtovsiz o’q otib turgan. Arab qo’shni besh qator saf tortgan. Har bir qator harxal nomlangan, birinchisi «tonggi it huruji», ikinchisi «yordam kuni» va uchinchisi «kechki to’lqin» deb nomlangan. Otliq va piyoda qo’shin shaxmat uslubida saf tortgan. qo’shin markazida umumiy zahira bo’linmasi joylashib, uning vazifasi bayroqni qo’riqlash bo’lgan. Ular kamdan- kam xollarda jangga kirganlar. Saf tortish jang vaqtida harbiy strategiya va taktikani amalga oshirish kabi xolatlarni takomillashtirish uchun ovdan keng foydalanilgan. Arab qo’shni mardanovor jang qilgan. Masalan: Tankred boshchiligidagi salbchilarga qarshi 1110-yilda bo’lgan jangni ko’rishimiz mumkin. Arab qo’shnida qattiq tartib-intizomga rioya qilingan. Qo’shinni saf tortishi noma`lum mualliflar asarida keltirilishicha etti xil shaklda bo’lgan.

Adabiyotlar: 1. Мирзиёев Ш . М . Эркин ва фаровон , демократик Ўзбекистон давлатини мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз // Халқ сўзи . – 2016. –15 декабрь . 2. Мирзиёев Ш . М . Илм - фан ютуқлари – тараққиётнинг муҳим омили // Халқ сўзи . – 2016. – 31 декабрь . 3. Мирзиёев Ш . М . Эркин ва фаровон , демократик Ўзбекистон давлатини бирга қурамиз . – Т .: Ўзбекистон , 2017. – 59 б . 4. Мирзиёев Ш . М . Фарзандлари соғлом юртининг келажаги буюкдир // Халқ сўзи . – 2017. – 6 январь . 5. Мирзиёев Ш . М . Қонун устуворлиги – инсон манфаатларини таъминлашнинг муҳим омилидир // Халқ сўзи . – 2017. –10 январь . 6. Мирзиёев Ш . М . Танқидий таҳлил , қатъий тартиб - интизом ва шахсий жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак // Ишонч . – 2017. –17 январь . 7. Мирзиёев Ш . М . Миллатлараро дўстлик ва ҳамжиҳатлик — халқимиз тинчлиги ва фаровонлигининг муҳим омилидир // Маърифат . – 2017. –25 январь . 8. Иванин М. Икки буюк саркарда. Тошкент, 1999 й. 9. Разин. Э. А. «История военного искусства». Т 1-3, Москва, Наука, 1955 г. 10. Авдиев. А. Военная история древного Эгипта. Москва, 1948 г.

Похожие

Qadimgi yunoniston va rimning harbiy san`ati

Turk va mo'g'il xalqlarining harbiy san'ati

Yevropadagi milliy ozodlik va dexqonlarning urushlari davrida harbiy san`atning rivojlanishi

Osiyo va amerika halqlarining mustaqillik uchun kurashlari davrida harbiy san`atni rivojlantirish

Qoraxoniylar davrida harbiy boshqaruv