Tabiatshunoslik faniga kirish - Ботаника - Рефераты

Tabiatshunoslik faniga kirish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38.5 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Tabiatshunoslik fanining maqsadi va vazifasi. 2. O`simliklarning oziqlanish xususiyatlari.

www.arxiv.uz 1. Yer sharini umumiy maydoni 510 mln km2 bo`lib, shundan 149 mln km2 ni quruqlik va 361 mln km2 ni okean va dengizlar tashkil etadi. Ana shu quruqlikda va suvda o`suvchi o`simliklarni tuzilishini, ularni tashqi muhit bilan o`zaro munosabatlarini, o`simliklarning o`sishi va rivojlanishida bo`ladigan hayot jarayonlari jumladan oziqlanish, nafas olish, ko`payish, transpiratsiya, fotosintez va hokozolarni. Hozirgi kunda planetamizda 1 mln. ga yaqin hayvon va 500 min. ga yaqin turli o`simliklar borligi aniqlangan. Ularning kelib chiqishini, yer yuzida tarqalish qonuniyatlarini hamda o`simliklar dunyosini ularning yaqin va uzoq belgilariga asoslanib ma`lum bir sistemaga (filogenetik sistema) solishni va nihoyat o`simliklardan ongli ravishda foydalanish hamda ularni muhafoza qilish yo`llarini botanika fani o`rgatadi. “Botanika” so`zi grekcha “botane” so`zidan olingan bo`lib, ko`kat, sabzavot degan ma`noni bildiradi. Demak, botanika umuman o`simliklar to`g`risidagi fan bo`lib, biologiyaning bir qismi hisoblanadi. Bakteriyalar va zamburug`lar geterotrof o`simliklar hisoblanadi. Ularning ayrim vakillari moxlar va lishayniklar hatto Antriktidadagi muzlamagan ochiq joylarda ham o`sadi. Hozirda botanika fanining oldida to`rgan muhim vazifalardan biri tabiiy sharoitda uchraydigan o`simlik guruhlarini; cho`l dasht, o`rmon, o`tloq va shu kabilar bo`yicha o`rganib, ulardan halq xo`jaligida ongli ravishda foydalanishdan iboratdir. 2. Yer yuzidagi o`simliklar oziqlanish xususiyatlariga ko`ra 2 guruhga: avtotrof va geterotroflarga bo`linadi. Avtotroflar -xlorofill donachalariga ega bo`lgan yashil o`simliklar avtotrof o`simliklar deyiladi. Bu guruhga kiruvchi o`simliklar oziqlanishi uchun kerakli organik moddalarni o`zlari tayyorlaydi. Avtotroflar ham o`z navbatida ikkiga bo`linadi: yashil avtotroflar; xlorofilsiz avtotroflar. Yashil avtotroflarga quruqlikda, dengiz, okeanlarda hamda chuchuk suvlarda yashovchi barcha yashil o`simliklar kiradi. Aftotrof o`simliklar anorganik moddalardan organik moddalarni sintez qilsalar, geterotrof o`simliklar esa uning aksini, ya`ni avtotrof o`simliklar tomonidan tayyorlangan organik moddalarni parchalab mineral moddalarga aylantiradi. Ana

www.arxiv.uz shu ikki guruh o`simliklar ishtirokida tabiatda biologik modda almashinish jarayoni bo`lib turadi. 3. Botanika fani va uning asosiy bo`limlari. Botanika fani bir biri bilan uzviy bog`liq bo`lgan quyidagi bo`limlarni o`z ichiga oladi. 4. O`simliklarning sezuvchanligi. Ayrim o`simliklarda sezish xususiyatlari juda ham yuqori bo`ladi. Masalan: mimoza o`simligida, xashoratxo`r o`simliklardan muxolovkada (Dionaea), rosyanka (Drosera), nepentesda (Wepenthes), puzirchatkada (utriculata). Mimoza o`simligining yashnab to`rgan bargiga tegishingiz bilan barglari shalpayadi va butun o`simlik so`ligan ko`rinishga ega bo`ladi. Biroz vaqt o`tgach barglar yana o`z holiga qaytadi. MDHning Yevropa qismidagi botqoqliklarda o`sadigan rosyanka o`simligi kichik bo`lib, balandligi 10 -15 santimetrga yetadi. Uning ildiz bo`g`izidagi barglar to`dasida mayda suyuqlik chiqaruvchi tuklar joylashgan. Xashoratlar bargga qo`nishi bilan ularni o`rab oladi. Tuklar chiqargan suyuqlik tarkibidagi pepsin fermenti yordamida “asir” nobud bo`ladi. Undagi moddalar parchalanib xazm bo`lib ketadi. Keyin tuklar yana qayta ochilib navbatdagi o`ljani ovlashga tayyorgarlik ko`radi. Zamburug`larning xujayra po`sti tarkibida hayvonlar xujayrasida uchraydigan xitin moddasiga o`xshash moddalar bo`lsa, ba`zi bir hayvonlar xujayrasida (assidiy) kletchatka (o`simliklar xujayrasida bo`ladigan) uchraydi. O`simliklar ham hayvonlar ham metobolizm (modda almashinish) natijasida uglevodlar, oqsillar va yoglardan ajralib chiqqan energiyadan foydalanadilar. Ana shu modda almashinish jarayonini o`simlik va hayvonlarda fermentlar, gormonlar va vitaminlar tartibga solib turadi. Jinsiy xujayralarning hosil bo`lishi, ularning xatti- harakati hayvonlar va o`simliklarda deyarli bir xil, ularni xujayralarini fizikaviy va ximiyaviy tuzilishlari ham o`xshashdir.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Burigin. V. A. Jongurazov. F. X. Botanika “O`qituvchi” T.: 1977. 2. Kursanov. V. A. Kamarnitskiy N. A va bosh.- Botanika “O`qituvchi” 1977. I II tom. 3. Hamdamov I, Shukrullayev P va boshqalar- botanika asoslari “Mehnat” T.: 1990. 4. Soxabiddinov. S. “O`simliklar sistematikasi” I II bob. “O`qituvchi” T.: 1976. 5. Hamidov “O`simliklar geografiyasi” “O`qituvchi” T.: 1984. 6. Belolipov. I. V. SHeraliyev. A. Axadova. M. A. “O`rta Osiyo o`simliklari marfalogiyasi” SOP, TIPO, T.: 1991. 7. Holdarov. X. Xojimatov. K. X.“O`zbekiston o`simliklari”, “O`qituvchi” T.: 1992. 8. www.ziyonet.uz

Похожие

Botanika faniga kirish. O`simlik hujayralarining tuzilishi

Tabiatshunoslik darslarining tiplari

Tabiatshunoslik darslariga qo`yiladigan

Botaniкa faniga кirish

Geobotanikaga kirish