Tabiatshunoslik darslariga qo`yiladigan - Ботаника - Рефераты

Tabiatshunoslik darslariga qo`yiladigan

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44 KB

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzR e ja: 1. Tabiatshunoslik darslariga qo`yiladigan umumiy talablar. 2. Tabiatshunoslik darslariga qo`yiladigan talablarni keltirib chiqaruvchi sharoitlar. 3. Tabitashunoslik darslariga qo`yiladigan talablarning o`quv jarayonidagi ahamiyati.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzTabiatshunoslik darslariga qo`yiladigan umumiy talablar quyidagi vazifalardan kelib chiqadi: - o`quvchilarni tabiatdagi mavsumiy o`zgarishlar to`g`risida, o`z o`lkasining tabiati to`g`risida, vatanimiz tabiatining xilma-xilligi to`g`risida, yerning shakli va relefi to`g`risida, odam organizmi va uning salomatligini muhofaza qilish to`g`risida bilimlar bilan qurollantirish; - botanika, geografiya, yuqori sinflarda anatomiya bo`yicha o`quv materialini o`zlashtirib olishga tayyorlashga yordam beruvchi puxta uquv va ko`nikmalarni shakllantirish; - o`qitishning tarbiyaviy samaradorligini oshirish; - rivojlanishning har tomonlama garmonik bo`lishiga erishish; - tabiatshunoslik xarakteridagi kitob va jurnallardan bilimlar ola bilish uquvlarini hosil qilish; - tabiatshunoslik o`rganishga qiziqishni shakllan tirish; - mehnatsevarlikni, maktabda va o`quv-tajriba uchastkasida mehnat qilish xoxishini tarbiyalash. Talablarning bu guruhlarini shartli ravishda ta`lim-tarbiya, didaktik psixologik va gigienik talablarga birlashtirish mumkin. Ularning har biri ustida to`xtab o`tamiz. Tarbiyaviy talablar . Tabiatshunoslik darslari katta tarbiyaviy ahamiyatga ega, o`quvchilarning g`oyaviy-siyosiy, mehnat, axloqiy, estetik va jismoniy tarbiyasi birligini ta`minlaydi. Ayniqsa, tabiatshunoslik darslari ilmiy dunyoqarashni shakllantirish uchun boy material beradi. Shuni hisobga olib va ta`lim hamda tarbiyaning ajralmas birligi tamoyiliga asoslanib, kichik yoshdagi maktab o`quvchilarida dunyoga moddiy qarashni shakl lantirish uchun har handay imkoniyatlardan foyda lanish zarur. Shunga ko`ra o`qituvchi har bir tabi atshunoslik darsiga tayyorlanishda dasturga va meto dik qurollarga tayanib, shu darsda o`quvchilarda qaysi asosiy bilimlar, uquv hamda ko`nikmalar shakllantirilishini, qanday tarbiyaviy g`oyalar ular ongiga yetkazilishini, dars ularning idrokiy qiziqishlarini rivojlantirishga qanday yordam ko`rsatishini sinchiklab o`ylab olishi kerak.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzTabiatshunoslik darslarida, shuningdek yosh avlodga estetik tarbiya berish uchun keng imkoniyatlar ochiladi. Tabiat insonni ruhan boyitadi, uning bilan muloqotda bo`lish kishilarda yuqori ma`naviy sifatlarning shakllanishiga yordam beradi. Bolalarni tabiat go`zalligini ko`ra olish va qadrlashga o`rgatish zarur. Shunga ko`ra tabiat ob`ektlarini o`rganishda o`quvchilar e`tiborini tabiatdagi uyg`unlikka, uning shakllarining nafisligiga, estetik rohat beruvchi go`zallikni ta`kidlamoq va shu asosda estetik tasavvur va tushunchalar bermoq lozim. Didaktik talablar . Tabiatshunoslik darslarini o`tkazishning aniqligi vaqtdan oqilona foydalanish, dars mavzusi, maqsadi va vazifalarini to`g`ri qo`yish bilan ta`minlanadi. Dars vazifalarini belgilagach, o`qituvchi uning muvofiqroq strukturasini tanlashga kirishadi, ya`ni so`rash, tushuntirish, mustahkamlash, yangi va ilgari o`zlashtirilganlarni nazorat qilish, bilimlarni umumlashtirish va sistemalashtirishlarni qanday izchillikda o`tkazish kerakligini, so`rashning qaysi turidan — yakka (individual) so`rash yoki umumiy so`rashdan foydalanishni o`ylab chiqadi. Yangi materialni o`rganish vaqtini to`g`ri belgilash katta ahamiyatga ega. Yaxshi dars shu bilan farq qiladiki, unda yangi materialni o`rganish o`qituvchi va o`quvchilarning diqqat markazida turadi. U kengaytirilgan so`rash yoki takrorlash bilan to`sib qolinmaydi. Yangi material mazmunida o`quvchilar e`tibori markazlashtirilishi zarur bo`lgan lahzalar alohida ajralib turadi. Yangi materialni o`rgana turib, o`qituvchi ilgari o`rganilganlarga albatta tayanadi, boshqa mavzular bilan eng muhimlarini ajratadi. Bunga «CHo`llar» mavzusi misol bo`lib xizmat qilishi mumkin. Bu mavzuni o`rgana turib, o`quvchilar o`qituvchi rahbarligida cho`l iqlimining belgilarini: atmosfera yog`inlari miqdorining juda ozligini, yozning issiqligini, havo va tuproqning sutkalik hamda yillik o`zgarishining juda kattaligini sanab chiqadilar. Xarita va suratlar bilan ishlash o`quvchilarga cho`l yuzasining xilma-xilligi, daryolar va ko`llarning kamligi, tuprog`ining asosan qumli va loyli ekanligi, o`simliklarning siyrakligi, ko`pincha o`tsimon ekanli gi haqida xulosalar chiqarishga imkon beradi.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzEng muhim ma`lumotlarni ajratish bilimlarni yaxshiroq o`zlashtirib olishga yordam beradi va uy vazifasini bajarish vaqtida o`quvchilarga og`ir bo`lishini oldini oladi. O`qituvchi uy ishining o`quvchilar vaqtini mo`ljallanganga qaraganda ko`p olmasligi to`g`risida g`amxo`rlik qilmog`i lozim. Tabiatshunoslik darslarini o`tishda o`rganishni rag`batlantiruvchi metodlarga alohida e`tibor ajratmoq kerak. Buning uchun qiziqarli masala va mashqlar, idrokiy o`yinlar, ko`rgazmali qurollardan foydalaniladi. Biroq har bir dars ham qiziqarli bo`lavermaydi. Oldinda turgan qiyinchiliklarni hisobga olib, o`quvchilarda iroda va astoydillikni hosil qilmoh kerak. Zamonaviy tabiatshunoslik darsi o`qitishning tashkiliy shakllarini anglab tanlanganligi, ya`ni umumsinf, gruppa va individual mashg`ulotlarning oqilona uyg`unlashtirilganligi bilan xarakterlanadi. Agar dars oldindan o`ylangan va uning plani tuzilgan bo`lsa, tabiatshunoslik darsiga bo`lgan ta`riflashgan talablarni amalga oshirish oson bo`ladi. O`qituvchi plan tuza turib, darsning asosiy maqsadini, uning strukturasini, mazmunini (uquv materialini, metod va uslublarni, darsning har bir qismi uchun jihozlarni), tashkil qilinishi shakllarini (sinf bi lan umumiy ish, o`quvchilarning guruhlarga bo`linib ishlashlari, har bir o`quvchining yakka ishlashini) belgilaydi. Planlashtirishning maqsadga muvofiqligi darsni qismlarga to`g`ri ajratish bilan ta`minlana di. Planlashtirish dars tipini belgilovchi va didak tik maqsad bilan taqozo qilinadigan strukturaga bog`liqdir. Tabiatshunoslik darsining samaradorligi o`qitish metodlari to`g`ri tanlanganda va ularni ko`rsatuv vositalari bilan uyg`unlashtirilganda sezilarli darajada ortadi. O`qitishning zamonaviy texnika vositalaridan mohirona foydalanish o`quv mehnati intensivligini va o`quv jarayoni texnik madaniyatini oshiradi. Lekin bu vositalardan muvaffaqiyatli foyda lanish uchun o`qituvchining metodik va texnik bilimlarini, o`quv va ko`nikmalarini takomillashtirib borish kerak. Darsni muvaffaqiyatli o`tishi uchun o`qituvchi rejadan tashqari uning mazmunini ifodalovchi konspektini tuzishi kerak. Unda darsda beriladigan savollar ro`yxati berilgan bo`ladi, qiziqarli — idrokiy materialdan foydalanib, hosil

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzqilinadigan aniq vaziyatlar ko`rsatiladi. Konspektda darsda foydalaniladigan qo`shimcha manbalar (she`rlar, maqollar, matallar, topishmoqlar, yozuvchilarning asarlaridan parchalar) ko`rsatilgan bo`lishi lozim. Endi ish boshlagan o`qituvchi darsda so`raydigan o`quvchining familiyasini ko`rsatishi va so`rash turini (barcha mavzu bo`yicha, yangi yoki o`tilgan material bo`yicha) va bajariladigan ishni (dars jarayonida ishtirok qilinishi, kuzatishlar, kundalikdagi ishlar, tabiatshunoslik daftarlaridagi ishlar, kontur yoki tabiiy xarita bilan ishlar va shu kabilarni) mo`ljallashi kerak. Psixologik talablar . Tabiatshunoslik darsining reja va konspektini tu za turib, o`qituvchi har bir o`quvchining psixologik xususiyatlarini: - uning tafakkur tipini (ijodiymi yoki yo`qmi); - xotira turini (ixtiyoriy yoki beixtiyoriy); - tanib olish, eslash, yod olish, fikrlarni tiklash o`quvlarini; - diqqatning mavjudligini (o`rganilayotgan narsaga fikrlarini to`plash qobiliyatini), xayolini (ijodiy qobiliyatini), irodasini (o`z oldiga uzoq va yaqin maqsadlar qo`ya olishi va ularga erisha bilishini), milliy faolligini hisobga olishi kerak. O`quvchilarning tabiatga bo`lgan munosabatiga ularning psixologik holati ham ta`sir ko`rsatadi, bunday psixologik holat ekskursiyalar, kuzatishlar, amaliy ishlar, o`qituvchining hayajonli hikoyalari vaqtida vujudga keladi. Shunga ko`ra o`quvchilar shaxsiga ta`sir ko`rsatish, ularni bajargan ishlaridan idrokiy xursandchilik va qanoatlanish beruvchi o`quv faoliyatiga jalb qilish — darsda o`qituvchi faoliyatining zarur tomonidir. Topshiriqlarning (kollektsiya, gerbariy, maket va shu kabilarni tayyorlash) bajarilishini aniq sinchiklab va o`z vaqtida nazorat qila borib, o`qituvchi talabchan, ammo xayrihoh va adolatli bo`lishi, bola shaxsini hurmat qilishi kerak. SHuni hisobga olish kerakki, o`qituvchining psixo logik holati darhol o`quvchilarga ta`sir ko`rsatadi. O`qituvchining kayfiyati, uning saranjomli, e`tiborli bo`lishi yoki aksincha serzarda, parishonxotir bo`lishi bolalarga beriladi. Shunga ko`ra pedagogik odobga rioya qilish — darsning pedagogik muvaffakiyatini ta`minlovchi muhim talablardan biridir.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uzGigienik talablar. Sinfda tegishli harorat tartibiga, yoritish normasiga va boshqa gigienik talablarga rioya qilish bolalar salomatligining garovidir. Shuning uchun xam o`qituvchi ularga rioya qilinishini kuzatib borishi, bolalarning na jismoniy, na aqliy jihatdan charchab qolmasliklariga erishishi kerak. Aqliy jihatdan charchashni oldini olish uchun o`quv ishidagi bir xillikdan, bayonni bir ohangda bo`lishidan extiyot bo`lish, nazariy materialni har xil sezgi organlarini ishga jalb qilish imkonini beruvchi amaliy topshiriqlar bilan almashtirib borishi kerak. Fikrlash faoliyatining kuchlanishini talab qiluvchi topshiriqlar ko`rgazmali qurol, tarqatma materiallarni ishlatish bilan, darslik bo`yicha murakkab bo`lmagan topshiriq va mashqlarni bajarish bilan almashinishi kerak. Tabiatshunoslik darslarining samaradorligini oshirish uchun unga tayyorlanishda uning tashkiliy tuzilishini, strukturasini aniq o`ylab olish, amaliy topshiriqlarni (o`quv-tajriba uchastkasida, tirik tabiat burchagida, hayvonlarni parvarish qilganidan yoki ular bilan o`ynagandan keyin) bajarishda shaxsiy gi giena masalalariga alohida e`tibor berish zarur. Foydalanilgan adabiyotlar:

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz 1.Belskaya Ye.M., Grigoryans A.G. Tabiatshunoslikni o`qitish. 3-sinf. T., 2003. 2. Belskaya Ye.M., Grigoryans A.G. Tabiatshunoslikni o`qitish. 4-sinf. T., 2003. 3. Grigoryans A.G. Tabiatshunoslikni o`qitish. T., 1992. 4. Grigoryans A.G. Atrofimizdagi olam. (1-sinf darsligi). T., 2006. 5. Grigoryans A.G. Atrofimizdagi olam. (2-sinf darsligi). T., 2005. 6. Grigoryans A.G. va boshqalar. Tabiatshunoslik (3-sinf darsligi). T., 2005. 7. Grigoryans A.G. va boshqalar. Tabiatshunoslik (4-sinf darsligi). T., 2003. 8. Nuriddinova M.I. Tabiatshunoslikni o`qitish metodikasi. T., 2005. 9. http://ziyonet.uz

Похожие

Tabiatshunoslik darslariga qo’yiladigan asosiy talablar

Tabiatshunoslik faniga kirish

Tabiatshunoslik darslarining tiplari

Tabiatshunoslik o`quv materiallarining mazmuni

Boshlang'ich sinflarda tabiatshunoslik fanining mazmuni__2