Qoqio`tkabilar sinfchasi – asteridae - Ботаника - Рефераты

Qoqio`tkabilar sinfchasi – asteridae

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

www.arxiv.uz Reja : 1. Sinfchaning muhim belgilari. 2. Sinfchaning qabila va oilalarning harakterli belgilari, ularning keng tarqalgan vakkilari. 3. Ahamiyati.

www.arxiv.uz 1. Bu sinfcha ikki pallalilar sinfining sinfchalari orasida eng kattasi hisoblanadi. Hozirgi vaqtda uning tarkibiga asosan o`t o`simliklar, ba`zan chala buta, buta va daraxtalr ham kiradi. Harakterli hususiyatlaridan biri zaxira oziqa modda sifatida uglevodlarning (inulin) bo`lishidir. Ko`pchilik vakillarining vegetativ a`zolarida sutsimon shira mavjud. Gullari to`gri yoki notug`ri. Gultojbarglari qo`shilgan. Sinfchaning tarkibiga 5 ta qabila kiradi. Ulardan ayrimlariga to`xtab o`tamiz. 1. Qo`ng`iroqgulnamolar kabilasi - Campanulales Bu kabila 7 ta oilani birlashtiradi. Oila vakillari asosan o`t o`simliklar, ba`zan buta, kamdan-kam hollarda daraxtlari ham uchraydi. 1. Qo`ng`iroqguldoshlar oilasi – Campanulaceae Bu oilaga 80 turkum, 2300 ga yaqin tur kiradi. Ular er yuzida keng tarqalgan, o`t, chala buta va buta o`simliklardir. Barglari ketma-ket yoki qarama-qarshi joylashgan. Gullari, tug`ri yoki notug`ri, 5 a`zoli. Gultojbarglari qo`shilgan qo`ng`iroqsimon. Gul formulasi: Û Ca(5)Co(5)A5 G (3) ba`zan (2-5) Mevasi ko`sakcha. Urug`i endospermli. Oila vakillari: Tig`izgulli qo`ng`iroqgul (Campanula glomerata), ko`p yillik o`t, tog` yonbag`irlarida o`sadi. Kodonopsis (Codonopsis clematidea) ko`p yillik o`t. Azineuma (Asyneuma argutum) ko`p yillik o`t. Ahamiyati: Oila vakillari manzarali o`simlik. Ayrimlari dorivor o`simliklar hisoblanadi. 2. Qoqio`tnamolar qabilasi - Asterales Bu qabilaga faqat Qoqio`tdoshlar (murakkabguldoshlar) oilasi kiradi. 1. Qoqio`tdoshlar oilasi – Asteraceae Bu oila guli o`simliklarning 12-15 % ni o`z ichiga olgan eng katta oila hisoblanadi. Oilaning 1000 ga yaqin turkum va 25000 turi ma`lum. Ular er sharining hamma qit`alarida turli ekologik sharoitlarda o`sishga moslashgan. Hayot shakllari: ko`p yillik va bir yillik o`t o`simliklar, ba`zan chala buta va tropikada daraxtsimonlari (senicio) ham uchraydi. Berglari oddiy, poyaga asosan ketma-ket

www.arxiv.uz ba`zan qarama-qarshi yoki xalka bo`lib joylashgan. Barg yaprog`ining shakli har- hil, yon bargsiz. Gullari to`p gulli bo`lib, savatchada joylashgan. Savatcha sirtidan bir yoki bir necha qator o`rama bargchalar bilan qoplangan. Savatcha yassi, bo`rtgan yoki botiq gul o`rni atrofida hosil bo`ladi. Gul o`rni silliq yoki pardasimon, qiltiqli ba`zan tuqli bo`lishi mumkin. Savatchada hosil bulgan gullarni soni bittadan tortib, bir nechtagacha bo`ladi. Ular ikki jinsli, ayrim jinsli yoki pushtsiz (changchi va urug`chilar rivojlanmagan) bo`ladi. Gulkosacha bargi reduktsiyalanib, oddiy yoki patsimon tuklarga, g`oxo qiltanoqlarga aylangan. Bular mevada saqlanib qolib, keyinchalik urug`larning shamol yordamida tarqalishiga xizmat qiladigan popuk (ukpari) yoki kokillarga aylanadi. Gultojbarglari hamisha tutash bo`lib, to`g`ri yoki noto`g`ridir. Changchilari 5 ta, chang iplari erkin bo`lib, chang xaltachalari birikkan holda naycha hosil qiladi. Urug`chisi 1,2 ta mevabargchaning qo`shilishidan hosil bo`lgan. Tugunchasi ostki. Mevasi pistacha. Oila vakillari gultojbarglarini tuzilishiga qarab 5 ta tipga bo`linadi: 1. Naychasimon gullar. Bunday gullarni gultojibarglari to`g`ri ikki jinsli qo`ng`iroqsimon, 5 tishli. Gul formulasi: Û Ca(5)-0-pap Co(5)A5 G(2) Û 2. Ikki labli gullar. Ular zigomorf, ikki jinsli, gultojibargning ustki labi 2 ta, ostkisi 3 ta gultojibargning birikib o`sishidan hosil bo`lgan. Gul formulasi: ↑ Û Ca(5)-0-pap Co(2+3)A5 G(2) 3. Tilsimon gullar. Gultojibargi noto`g`ri, ikki jinsli, 5 tishli, uzun tilsimon plastinkadan iborat. Gul formulasi: ↑Û Ca(5)-0-pap Co(5)A5 G(2) 4. Soxta tilsimon gullar. Bu xildagi gullarning gultojibarglari ham noto`g`ri. Bunday gullar faqat urug`chidan tashkil topgan. Gul formulasi: ↑ ♀ Ca(5)-0-pap Co(3)yoki (3+2)A0 G(2) 5. Varonkasimon gullar. Bularning gultojibarglari noto`g`ri, tishlari 5 ta, ular bir tekistda emas, past-baland bo`ladi. Changchisi ham urug`chisi ham bo`lmaydi. Ular savatchaning chetki qismlarida joylashgan bo`lib, hashorotlarni jalb qilish uchun xizmat qiladi.

www.arxiv.uz Gul formulasi: ↑ Ca(5)-0-pap Co(5-7) A0 G0 Yuqorida keltirib o`tilgan belgilarga asosan oila 2 ta oilachaga bo`linadi: 1. Tilsimongullilar oilachasi- Lactucoideae. Bu oilachaga o`simliklarning savatchasidagi barcha gullar tilchasimon, noto`g`ri, ikki jinslidir. Vakillari: 1. Odiiy qoqio`t (Taraxacum officinale). Ko`p yillik o`t. Ildizida inulin to`planadi. Barglari vitaminga boy. 2. Oddiy sachratqi (Cichorum intubus). Ko`p yillik o`t. Dorivor o`simlik. 3. Tatar suto`t (Lactuca tatarica). Ko`p yillik o`t. Begona o`t. 4. Sabzavot bo`ztikoni (Sonchus oleraceus). Bir yillik o`t. Begona o`t. 5. Tog`saqich (Scorzonera tau-saghlus). Chala butacha. Kauchukli o`simlik. 6. Echki soqoli (Tragopogon malicue). Ko`p yillik o`t. 2. Nachagullilar oilachasi – Asteroideae. Bu oilacha vakillari savatchalaridagi gullarining hammasi naysimon, ba`zan ikki labli yoki har-xil bo`lishi mumkin. Vakillari: 1. Oddiy kungaboqar (Helianhus annuus). Bir yillik o`simlik. 2. ermon (Artemisia absinthum). Ko`p yillik o`t. Dorivor o`simlik. Cho`l, adir va tog` zonalarida o`sadi. 3. Oddiy bo`yimodaron (Achillea millefolium). Ko`p yillik. Dorivor o`imlik. 4. Moychechak (Matricaria recutita). Bir yillik o`t. Dorivor o`simlik. 5. Ko`ztikan (Centaurea iberica). Ikki yillik o`t. 6. O`rmalovchi kakra (Acreptilon repens). Ko`p yillik o`t. Begona o`t. Ahamiyati: Oila vakillari orasida moy beruvchi o`simliklar bo`lib, ularning urug`ini tarkibidagi moyi oziq-ovqatga ishlatiladi. Bundan tashqari ba`zi turlari bo`yoq beruvchi, kauchuk saqlovchi, dorivor va manzarali o`simliklar hisoblanadi. Shuningdek, chorva, qorako`l qo`ylari uchun em-hashak o`simliklari hisoblanadi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. Salobiddinov S. S. Gulli o`simliklar sistematikasi. T. «O`qituvchi» 1966 2. Hamdamov I va boshqalar. Botanika asoslari. T. «Mehnat». 1990 3. Xrjanovskiy V. Ch. Kurs obshey. Botanika. M. Vo`sshaya shkola. 1982 4. Kursanov L. I. va boshqalar. Botanika (O`simliklar sistematikasi). Toshkent. «O`rta va Oliy maktab» 1963 5. Mustafoev S. M. Botanika. Toshkent. «O`zbekiston» 2002 6. Maxmedov A., Tog`aev I. U. Yuksak o`simliklar bo`yicha amaliy mashg`ulotlar. Toshkent «Universitet». 1994y 7. Maxmedov A. M. Botanika fanidan ma`ruzalar. F. 2003 8. Shostakovskiy S. A. Sistematika vo`sshix rasteniy. M. Vo`sshaya shkola. 1971 9. Komarnitskiy V. A. va boshqalar. Botanika. Moskva «Prosvehenie» 1977. t. 2 10. Tog`aev I. U. va boshqalar. Botanikadan amaliy mashg`ulotlar. T. «ToshDAU» 2002 11. Gordeeva T. N. i dr. Prakticheskiy kurs sistematiki rasteniy. Moskva «Prosvehenie» 1986 12. www.ziyonet.uz

Похожие

Qoqio`tkabilar kichik ajdodi

Gulli o`simliklar tasnifoti

Chinorkabilar sinfchasi – Hamamelididae

DILLENIYAKABILAR SINFCHASI - DILLENIIDAE

Yalpizkabilar sinfchasi – lamidae