Gulli o`simliklar tasnifoti - Ботаника - Рефераты

Gulli o`simliklar tasnifoti

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44 KB

www.arxiv.uz Reja 1. Gulli o`simliklarning sinflarga bo`linishi. 2. Ikki pallalilar sinfiga tavsif. 3. Sinfning sinfchalarga bo`linishi. 4. Magnoliyaqabilar sinfchasining asosiy qabila va oilalari. Tarqalishi. 5. Ahamiyati

www.arxiv.uz 1. Gulli o`simliklar bo`limi ikki va bir pallalilar sinfiga bo`linadi. Ikki pallalilar sinfiga mansub o`simliklar kelib chiqishi bo`yicha qadimgi bo`lib, ular orasida daraxt, buta va o`t o`simliklar uchraydi. Hozirgi paytda bu sinfga 190000 tur o`simlik kirib, ular 10000 turkum, 429 ta oilani tashkil etadi. (Taxtajiyan,1987). Ikki pallali o`simliklar sinfining o`ziga xos xarakterli belgilari quyidgilardan iborat: 1. Murtagi 2 ta palladan iborat. 2. Urug`i endospermli yoki endospermsiz. 3. Murtagida boshlang`ich ildiz o`simlik hayotining to oxirigacha saqlanib o`q ildiz hosil qiladi. 4. O`tqazuvchi nay tolalar to`plami ochiq tipdagi bo`lib, ular xalqa bo`lib joylashgan. Shu bilan birgalikda ularda poyaning ikkilamchi tartibda qalinlashishiga imkon beradigan kambiy katlami mavjud. 5. Bularning ko`pchiligida gulkurg`on 5 a`zoli. 6. Bu sinfda daraxtsimon vakillari bir pallalilarga nisbatan ko`p uchraydi. Ikki pallalilar sinfi – Dycotelodonae yoki Magnoliyasimonlar sinfi- Magnoliopsida . Bu sinf quyidagi sinfchalarga bo`linadi: 1. Magnoliyakabilar sinfchasi - Magnoliidae 2. Ayiqtovonkabilar sinfchasi - Ranunculidae 3. Chinnigulkabilar sinfchasi – Caryophyllidae 4. Chinorkabilar sinfchasi – Hamamelididae 5. Dilleniyakabilar sinfchasi - Dilleniidae 6. Ra`nokabilar sinfchasi - Rosidae 7. Yalpizkabilar sinfchasi - Lamidae 8. Qoqio`tkabilar sinfchasi - Asteridae 1. Magnoliyakabilar sinfchasi sodda tuzilgan, tarkibida efir modda saqlovchi bezchalarning bo`lishi, gul qismining spiral joylanishi, apokarp ginitseyning

www.arxiv.uz bo`lishi, bilan farq qiladi. Bu sinfcha vakillarining ko`pchiligi daraxt, buta va o`t o`simliklardan tashkil topgan. Sinfcha bir nechta qabilalarni o`z ichiga oladi. 1. Magnoliyanomalar qabilasi –Magnoliales. Bu qabila tarkibida 3 ta oila mavjud bo`lib, ulardan magnoliyadoshlar oilasi haqida fikr yuritamiz. Magnoliyadoshlar oilasi- Magnoliaceae. Oilaning 12 turkumga mansub 230 ga yakin turi asosan Janubiy – Sharqiy Osiyo va Shimoliy Amerikaning tropik va subtropik o`lkalarda tarqalgan. Ularning ko`pchiligi daraxt va buta o`simliklardir. Barglari oddiy, novdada ketma-ket joylashgan. Poyasining po`st qismida efir moy bilan to`lib turuvchi xujayralar mavjud. Gullari oddiy yoki murakkab yakka-yakka holda joylashgan ikki jinsli, gul qismlari spiral joylashgan, hasharotlar yordamida changlanadi. Gul tojbarglari oq, sariq, binafsha rangli, limon xidini tarqatadi. Changchi va urug`chisi cheksiz, mevasi ko`p urug`li bargak meva. Mevaning umumiy ko`rinishi, ochik urug`lilarning onalik qubbasini eslatadi. Oilaning tipik vakili–yirik gulli magnoliya (Magnolia grandiflora) hisoblanadi. Gul formulasi: Û P3+3+3A ∾ G ∾ Oilaning yana bir vakili – Lola daraxti (Lirodendron tulipifera). Gul formulasi: Û Ca3Co3+3A ∾ G ∾ Bu oila vakillari manzarali o`simlik sifatida mamlakatimiz va boshqa davlatlarda ekib o`stiriladi. 2.Lavranamolar qabilasi - Laurales Bu qabilaning 11 ta oilaga mansub 2700 ga yaqin turi ma`lum. Ular asosan daraxt va buta shaklidagi o`simliklar. Barglari ketma-ket, qarama-qarshi, ba`zan xalkasimon joylashgan. Lavrdoshlar oilasi – Lauraceae Oilaning 2000 dan ortiq turi Janubiy Amerika, Janubiy-Sharqiy Osiyo va Avstraliyaning tropik va subtropik mintaqalarida tarkalgan.

www.arxiv.uz Oilaning keng tarqalgan turlaridan biri asl lavr (Laurus nobilis). Bu o`simlik g`oyat xidli, gullari mayda, ayrim jinsli, 2 uyli, yoki bir uyli o`simlik. Gul formulasi : Û P3+3A3+3+3 G(3) Mevasi-danak yoki rezavor meva, urug`i endospermsiz. Lavr o`simligi qimmatbaha oziq - ovkat, ziravor, dorivor, texnik, manzarali o`simlik sifatida muhim ahamiyatga ega. Uning navlari subtropik o`lkalarda – Kavkaz, Qrimda madaniylashtirilgan. Oilaning ikkinchi turi Avakado (Persea gratissima) hisoblandi. U doimiy yashildaraxt, nok shaklidagi rezavor mevasining og`irligi 600 grammgacha etib boradi. Mevaning tarkibida 30 % gacha yog`, 4 % oqsil moddasi bor. Uning mevasi uchun Qora dengizning janubiy sohili va Kavkazda o`stiriladi. Avakado oshqozon va qand kasalligiga duchor bo`lgan kishilar uchun yaxshi dietik ovqat xisoblanadi. 3. Nulufarnamolar qabilasi – Nymphaeales. Bu qabilaga ko`p yillik suvda o`suvchi, ko`pincha ildiz poyali o`simliklar kiradi. Poyasi reduktsiyaga uchragan. Barglari butun ketma - ket yoki xalqa shaklida joylashgan. Gullari yirik ikki jinsli, to`g`ri, xashoratlar bilan changlanadi. Qabilaning muhim oilasidan biri Nilufardoshlar. Nilufardoshlar oilasi – Nyphaeaceae. Bu oila gulli o`simliklarning eng qadimgi oilalaridan biri bo`lib, ular 8 ta turkum va 100 ga yaqin turdan iborat. Aksariyat qismi issiq iqlimli va subtropik o`lkalarda tarqalgan. O`rta Osiyoda 2 ta turkumga oid 4 ta turi uchraydi. Ularning ko`pchiligi suv xavzalarida – ko`llarda, botqoqliklarda o`sadigan ko`p yillik ildiz poyali o`simliklar. Gullari yirik, aktinamorf, ikki jinsli. Gul formulasi: Û Ca3 -5Co ∾ A ∾ G ∾ - Mevasi: yong`oqcha yoki rezavor meva. Oilaning aksariyat vakillari suvda o`suvchi manzarali o`simlik sifatida o`stiriladi. Ildiz poyasi kraxmalga boy. Oilaning xarakterili vakili-oq Nilufar (Nymphaea alba). Uning bargi yuraksimon, qattiq, suvda suzishga moslashgan. Guli bandli, gul kosacha barglari 4 ta yashil rangli, tojbarglari va changchilari cheksiz, urug`chisi bir necha meva

www.arxiv.uz bargchalarining qushilishidan shakllangan. Tugunchasi o`rta, mevasi – rezavor ko`p urug`li. Urug`i endsperm va perispermli. Urug` po`stida suvda suzib yurishga yordam beruvchi xavo bo`shliqlari bo`ladi. Bu tur Sirdaryo va Amudaryo deltalarida uchraydi. Oilaning ikkinchi vakili – Sariq nilufar (Nuphar luteum). Bu o`simlikni ham belgilari yuqoridagilarga o`xshab ketadi. Faqat tarqalish jixatidan Irtish daryosi sohili va Balxash kullarida tarqalgan. Yana bir turkum . Viktoriya (Victoria regia) bo`lib, u Amerikadagi Amazonka daryosi xavzasining qirg`oqlarida uchraydi. Barglari 2 m. Guli 35 sm. gacha bo`lib, 50 kg. gacha yukni ko`tara oladi. Bu xam maxsus xavzalarda o`stiriladi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. Salobiddinov S. S. Gulli o`simliklar sistematikasi. T. «O`qituvchi» 1966 2. Hamdamov I va boshqalar. Botanika asoslari. T. «Mehnat». 1990 3. Xrjanovskiy V. Ch. Kurs obshey. Botanika. M. Vo`sshaya shkola. 1982 4. Kursanov L. I. va boshqalar. Botanika (O`simliklar sistematikasi). Toshkent. «O`rta va Oliy maktab» 1963 5. Mustafoev S. M. Botanika. Toshkent. «O`zbekiston» 2002 6. Maxmedov A., Tog`aev I. U. Yuksak o`simliklar bo`yicha amaliy mashg`ulotlar. Toshkent «Universitet». 1994y 7. Maxmedov A. M. Botanika fanidan ma`ruzalar. F. 2003 8. Shostakovskiy S. A. Sistematika vo`sshix rasteniy. M. Vo`sshaya shkola. 1971 9. Komarnitskiy V. A. va boshqalar. Botanika. Moskva «Prosvehenie» 1977. t. 2 10. Tog`aev I. U. va boshqalar. Botanikadan amaliy mashg`ulotlar. T. «ToshDAU» 2002 11. Gordeeva T. N. i dr. Prakticheskiy kurs sistematiki rasteniy. Moskva «Prosvehenie» 1986 12. www.ziyonet.uz

Похожие

Gulli o`simliklar sistematikasining qisqacha rivojlanish tarixi

Magnoliyatoifa (Magnoliophyta) - Gulli yoki yopiq urug`li o`simliklar

Asalshirali o`simliklar

O`zbekistondagi dorivor o`simliklar

O`simliklar sistematikasiga kirish