Geobotanikaga kirish (fitosenoz, agrofitosenoz) - Ботаника - Рефераты

Geobotanikaga kirish (fitosenoz, agrofitosenoz)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45 KB

www.arxiv.uz Reja : 1. Geobotanikafani va uning vazifasi 2. O`simliklar jamoasi to`g`risida tushuncha 3. O`simliklar jamoasining tuzilishi va tarkibi (dominat, edifikatorlar, yaruslar) 4. Geobotanikaning taksonomik birliklari (assosasiya, formasiya va tiplar)

www.arxiv.uz Geobotanikafani dastlab prof. B.A. Bikov tomonidan ta`riflangan. Geobotanika o`simliklar jamoasi to`g`risidagi fan bo`lib, o`simliklarning tashqi muhit bilan o`zaro munosabatini, aloqasini, tarkibiy, qismiga kirgan o`simlik turlarini, o`simliklar jamoasini o`rganadi. Dastlab geobotanik tushunchalar, o`rmon, o`tloq, botqoq o`simliklari, dasht o`simliklari, cho`l, sahro, yaylov o`simliklari shaklida bo`lgan. Geobotanikafan sifatida XIX asrda shakllangan. Bu terminni birinchi marta rus botanigif. I.Ruprext (1866) va nemis botanigi A. Grizebax tomonidan taklif etilgan. O`simliklar geografiyasining yer yuzidagi o`simliklarni, ularning tashqi muhit sharoitiga qarab taqsimlanishini o`rganadigan bo`limi geobotanika deb ataladi. Geobotanikaning o`rganadigan ob`ekti ayrim o`simliklar bo`lmay, balki muayyan tuproq grunt sharoitida o`sadigan o`simliklar guruhi yoki fitosenozni tashkil etadigan guruhdir. O`simliklar guruhi atrof muhit bilan bog`liq holda, atrof muhitga ham ta`sir ko`rsatadi. O`simliklar erdan oziq moddalar oladi. Tuproqdagi namlikni sarflaydi. Ularning qurib qolgan qoldiqlari tuproqda chirib, uni organik moddalarga boyitadi. O`simliklar jamoalari kelib chiqishiga ko`ra, tabiiy va insonlar tomonidan yaratilgan bo`ladi. Tabiiy o`simlik jamoalari ma`lum tabiiy tarixiy rivojlanish asosida hosil bo`ladi. Uning tarkibi asosan yovvoyi o`simlik turlaridan iborat bo`ladi. Insonlar tomonidan Yaratilgan o`simlik jamoalarida asosan madaniy o`simliklar bo`lib, yovvoyi o`simliklar ham birga o`sadi. Bunday o`simliklar jamoasiga agrosenoz deyiladi. Ba`zi olimlar (V.N.Sukachev.YAroshenko) fitosenozga bug`doy, arpa, g`o`za ekinlarini ham kiritadi, ularni agrosenoz deb ataydi.fitosenoz kamdan kam holda bir turdan tashkil topadi, ko`p hollarda bir necha turdan tashkil topgan bo`ladi va ular yer balandligiga qarab har xil yaruslarni hosil qiladi. O`rta Osiyo tog`laridagi archazorlar o`simliklarning ana shunday yarusli guruhlariga misol bo`la oladi. Tog`larning yuqori yarusuni archazorlar, undan pastki yarusni o`t o`simliklar tashkil etadi. O`zbekiston cho`llarida buta o`t o`simliklar orasida, yuqori yarusni oq saksovulyoki juzg`un, o`rta yarusni Shuvoq ba`zi bir astragallar, pastki yarusni efemerlar ishg`ol etadi. O`simliklarni bir necha turdan tashkil topgan guruhida individlar sonining ko`pligiga qarab bir tur o`simliklar ustun holatini edifikatorlar

www.arxiv.uz deb ataladi. Individlar soning kam bo`lganlari esa yo`ldosh o`simliklar deb ataladi. Masalan: Mirzacho`l tekisligidagi efimer o`simliklar orasida rang va qo`ng`irbosh edifikator tur bo`lsa, mayda butgullilar boychechak, yaltirboshlar va boshqalar yo`ldosh turlardir. Turlar tarkibini o`rganilganda har bir turning va hukmron (dominand) turning yer yuzini qoplash darajasiga alohida e`tibor beriladi. Bunda ma`lum kattalikdagi (1.10 yoki 100m2) maydonda uchraydigan o`simliklar o`rganilganda ular soni aniqlanadi va ro`yxatga olinadi. Ma`lum maydondagi har bir tur soni va barcha turga mansub o`simliklarning biomassasi aniqlanadi. Eng ko`p biomassaga ega bo`lgan tur dominat (edifikator), qolgan tur subdominat tur hisoblanadi. O`simliklarning bir xil dominatlarga ega va yo`ldosh turlarning tarkibi bir-biriga yaqin bo`lgan o`xshash guruhlari o`simliklar assosisiyaga birlashadi. Assosiasiya yer yuzadaga o`simliklarning geobotanik jihatdan keng bayon qilishning asosiy birligi hisoblanadi. Shuvoq barra o`t o`rta cho`l o`simliklar formasiyasida edifikator, shuvoq bo`lsa, qo`ng`irbosh va yaltirboshlar subedifikatorlar sifatida ko`rinadi. Bir xil dominatga ega bo`lgan subedifikatorlar ham bir biriga yaqin o`xshash o`simliklar jamoasi assosisiyaga birlashadi. Masalan: shuvoq barra o`tli cho`llarda shuvoq qo`ng`irboshyoki shuvoq qorabosh assosisiyalarni uchratish mumkin. Assosisiya bu o`simliklar fitosenozning asosiy taksonomik birligi hisoblanadi. O`simliklarning ustun turuvchi bir xil lekin, yo`ldosh tur o`simliklar tarkibi jihatidanfarq qiladigan hamda turli tuproq sharoitda o`sadigan assosisiyasi ikkinchi geobotanik birlikka o`simliklar formasiyasiga birlashadi. Bir-biriga o`xshash assosisiyalar yig`indisi formasiyani hosil qiladi. Masalan: O`zbekistonning tog` etaklaridagi shag`al tosh soz tuproqli yerlarida ko`pincha shuvoqli assosisiyalar uchrab, u yerda shuvoq edifikator, har xil efimeroidlar esa yo`ldosh tur hisoblanadi. Shu belgisiga qarab, bu erdagi o`simliklar guruhini shuvoq qo`ng`irbosh, shuvoq rang va hakoza assosisiyalarga ajratish mumkin. Biroq bularning hammasi bitta shuvoq efimerlar formasiyaga birlashtirish mumkin. Muayyan hududda yashaydigan o`simliklar guruhini hammasi shu hududning o`simliklari deb ataladi. "O`zbekiston o`simliklari" "O`rta Osiyo o`simliklari"

www.arxiv.uz "Qumli cho`llar o`simliklari" va shuga o`xshash nomlar qo`llaniladi. O`simlik degan tushinchadan tashqariflora degan termin ham bor. Bu nom bilan atalganda muayyan hududgagi mavjud o`simliklar turining hammasi tushiniladi. Shuning uchun "O`zbekistonflorasi" "O`rta Osiyoflorasi" deb ataladi. Shu mamlakatlarda o`sadigan o`simlik turlarining hammasi tushiniladi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. Аndreev .N.G. - Lugovoe i polevoe kormoproizvodstvo. M.Kolos 1984 . 2. Atabayeva va bosh.-Yem-xashak yetishtirish –T.Mehnat.1997 3. Аtаbаevа H. - Dаlа ekinlаrini qo`shib ekish T.TаshGАU - 1998 4. Аbdukаrimov D vа boshqаlаr - Dehqonchilik аsoslаri vа yem-xаshаk yetishtirish T.Mehnаt 1987 5. Belolipov. I. V. Sheraliev. A. Axadova. M. A. “O`rta Osiyo o`simliklari marfalogiyasi” SOP, TIPO, T.: 1991 6. Buro`gin. V. A. Jongurazov. F. X. Botanika “O`qituvchi” T.: 1977. 7. Dаlаkьyan V, Аsаnov R, Kim L - Kormа Uzbekistаnа-T.Mexnаt.1986 8. Кursanov. V. A. Кamarniskiy N. A va bosh.- Botanika “O`qituvchi” 1977. I II tom. 9. Mirzayev O`, Xudoyberganov –Yem-xashak yetishtirish, Andijon, 2003 10. Prаkticheskoe rukovodstvo po texnologii uluchsheniya i ispolьzovаniya prirodnix kormovo`x ugodiy аridno`x rаyonov strаno` M.V.O. Аgrpromizdаt 1988 11. Rogov M.S. - Zeleno`y konveyer M.Аgropromizdаt 1985 12. Soxabiddinov. S. “O`simliklar sistematikasi” I II bob. “O`qituvchi” T.: 1976. 13. Skoblin G.S. i Skoblinа V.I. - Lugovoe i polevoe kormoproizvodstvo M. Аgropromizdаt, 1988. 14. Sprаvochnik po kormoproizvodstvu M. Аgropromizdаt 1985 15. Ten. А. G. - Kormoproizvodstvo M. Kolos 1982. 16. Tyuldyukov V - Prаktikum po lugovomu kormoproizvodstvu - M. Kolos 1986 17. Hamdamov I, Shukrullaev P va boshqalar- botanika asoslari “Mehnat” T.: 1990. 18. www.ziyonet.uz

Похожие

Geobotanikaga kirish

Tabiatshunoslik faniga kirish

O`simliklar sistematikasiga kirish

O`simliklar sistematikasiga kirish. Viruslar, bakteriyalar

O`simliklar morfologiyasiga kirish va asosiy qonuniyatlari