Mikroorganizmlardan sanoat asosida foydalanishning zamonaviy usullari - Биотехнология - Рефераты

Mikroorganizmlardan sanoat asosida foydalanishning zamonaviy usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44 KB

Mikroorganizmlardan sanoat asosida foydalanishning zamonaviy usullari Reja: 1. Mikrob jujayralarining mitobolizmini boshkarish. 2. Fermentlar aktivligini boshkarish. 3. Fermentlar sintezining indukciyasi va repressiyasi. 4. RNK – polimeroza va bakteriyalardagi transperaciyaning boshkarilishi. 5. Mikroorganizmlarni genetik loyixalashtirish usullari. 6. Genetik injeneriya. 7. Mikroorganizmlardan sanoat asosida foydalanishning zamonaviy usullari.

Mikrob xujayralarini metabolizmini boshkarish Mikrob xujayralarida juda kup xil katalitik vermentativ reakciyalar buladi. Agarda mikrob xujayrasi, yukori molekulali birikmalarga, masalan; kraxmalga joylashtirilsa avvalo kraxmal glyukozagacha gidrolizlanadi va glyukoza mikrob xujayrasining ichiga kiradi. Natijada ikki va uch uglerod birikmalargacha parchalanib, trikarbon cikli buyicha energiya va oralik birikmalar xosil buladi. Oralik birikmalar va boshka reakciyalar oksil tuzuvchi blokni xosil kiladi. Ana shu blok: 20 aminokislota 4 ribonukleotid 4 dizoksiribonukleotid, 10 vitamin Yog kislotasi, shakar va boshkalardan iborat. Oksil tuzuvchi blok taxminan 2000 molekula oksil, DNK, 3 xil tip RNK, polisaxorid, mukopeptidlar, kofermentlar va lipidlarni xosil kiladi. Ana shu molekulalar xujayra strukturasini xosil kiladi: Yadro , ribosomlar, membrana, xujayra pusti, mitoxondriya va mikroblar muylovchalarini xosil kiladi. Shunday kilib ana shu kup xil reakciyalar natijasida mikroblarning yangi xujayralari xosil buladi. Tabiatda yashash uchun kurashish jarayonida usish jarayoni tez va samarali bulishi kerak. Birok, xujayra oksilining fermentini aktivligi 5-8 % ga etadi. Bu tezlikda xujayraning usishi pasayib normal yashashi xam kiyin buladi. Shuning uchun xam

mikroorganizmlarning biosintez jarayoni boshkarilishi kerak. Ana shu xususiyat irsiy jixatdan boshkarilishi kerak. Mikroorganizmlar selekciyasi mikroorganizmlarning sanoat selekciyasiga karatilishi kerak. Fermentlar aktivligini boshkarish Xujayralarda biokimyoviy reakciyalarni katalitik fermentlarni tezligini oshirish yuli bilan aktivlashtirish asosan 2 xil usulda olib boriladi: 1. Fermentlar molekulasiga sekund va minutlar mobaynida individual ta’sir etishi. 2. Jarayonlarni sintezi va parchalanishini tezligini idora etadigan bir kancha muxitlarning minutlari va soatlar mobanida ta’sir etishi. Xar ikkala mexanizmning muxim principi kaytma aloka principini boshkarishdan iborat. Xar bir metabolitik jarayonni boshkarishni oddiy usuli muxitga nofaktorlarni ta’sir etdirishga asoslangan. Agar muxit koncentraciyasi kamaytirilsa muxit reakciyasi tezlashadi, aks xolda metabolitik yul tezlashadi. Genetik monipulyaciyadagi selekciya ishlari koncentraciyani oshirishga asoslangan. Metabolizm jarayonlarini boshkarishning eng kulay usuli fermentlar aktivligini kayta boglanish principini boshkarishga asoslangan. Birok, biosintez jarayonida koncentraciyasini va aktivligini pasaytiradi va oxirgi maxsulotni sintez bulishini tuxtatadi. Shunday kilib, biosintez jarayonining tezligi oxirgi maxsulotning talab kilinishiga boglik. Agarda triptofanning biosintez jarayonida muxitga kushilsa jarayon tuxtaydi.

Fermentlarning aktiv va passiv formasi, oksillar bilan kimyoviy gruppalarning kovalent boglanishiga xam boglik. Fermentlar sintezining indukciyasi va repressiyasi. Mikrob xujayralardagi ayrim fermentlar ozik muxitidan Kat’iy nazar moddalarni sintez kiladi. Ana shunday uzgaruvchan fermentlardan glikoliza glyukozani piruvatga aylantiradi. Fermentlar indukciyasi- kimyoviy birikma - induktor xosil bulishiga karshi fermentning sintez bulishini kuchayishi. Agarda muxitga bironta ferment kushilganida, birinchi fermentning aktivligi pasayadi, ya’ni, karama-karshi indukciya yoki fermentlar repressiyasi paydo buladi. Xujayralardagi indukciya va repressiya mexanizmlari ulardagi aminokislotalar va energiyani bexuda sarf bulishidan saklaydi. RNK – polimeraza va bakteriyalardagi transkrepciyaning boshkarilishi Bakteriyalar xujayrasida fakat bir tipdagi RNK- polimera bulib RNK ning barcha turlarini sintez bulishida asosiy onalik maxsuloti xisoblanadi. RNK - polimeraza eng katta oksil molekulasi bulib uning molekulyar ogirligi 500-000 ga teng. RNK sintezini bir kancha stadiyalarga bulish mumkin: RNK – polimerazaning DNK bilan boglanishi va onalik aktiv Gruppasi DNK ning kushalok boglarini tarkalishi natijasida xosil buladi. Sintez boglanishida birinchi nukleotidlararo boglanish xosil

xosil buladi. RNK zanjirining usishi va sintezi nukleotid tarmoklarining ketma-ket boglanishi natijasida yuzaga keladi. RNK zanjirining tugashi, maxsulotni vermentlardan ajralishida sodir buladi. Metabolizmning aminokislota nazorat oksil va nuklein kislotalarining kordinacion mexanizmi aminokislotalarning RNK sintezi xisoblanadi. Bakteriyalar metabolizmda aminokislotalar etishmasa, xujayraning oksili parchalanadi. Tarkibida azoti bulgan birikmalarning uzlashtirilishini boshkarilishi Mikroorganizmlarning birdan-bir azot, manbai ammiak xisoblanadi. Mikrob xujayraning metabolizmi, kimyoviy energiyani biosintez jarayoniga jalb kilinishi xisoblanadi. energiyani boshkaruvchi asosiy vosita ATF xisoblanadi. Katabolizm tezligi muxit koncentraciyasiga emas, balki xujayraning energiyaga bulgan talabi bilan belgilanadi. Tashki faktorlarning uzgarishi bilan mikrob xujayralardagi oksil va fermentlar cikli uzgaradi. Natijada protekinaza va peptidaza kabi proteolitik fermentlar ta’sirida oksil degradaciyasi sodir buladi. Xar bir tirik xujayralar kabi mikroblar xujayrasi xam membrana bilan uralgan buladi. Ana shu membranalar ionlar va molekulalarni xujayraga kirishi va chikishini boshkaradi. Mikroorganizmdagi selekciya ishlarini olib borishdagi vazifasi

Arzon tabiiy formani topishdan iborat bulmogi kerak. Genetik loyixalashtirishda mutantlarni olish, ajratish va undan foydalanish bosh vazifa xisoblanadi. Mikroorganizmlarni genetik jixatdan urganish-genetik bir xildagi-bitta xujayrani birr xil avlodini ajratib olinganidan sung paydo bulgan. Mikroorganizmlar selekciyasining muxim usuli mutantni tanlab olish xisoblanadi. Xromosomli mutaciyada: 1. Xromosomlar sonini uzgartirish. 2. Genlar sonini uzgartirish. 3. Ayrim genlarni uzgartirish bosh masala xisoblanadi. Mutaciya usulida ok paxtaning Mutant -I navi yaratilgan, uning xar bir kusagi 10 gramm paxta beradi. eng arzon va kulay mutaciya rentgen nurlari bilan nurlantirish xisoblanadi. Mutaciyada –DNK donor xujayradan recipient- xujayraga utadi. Mutaciyada protoplastlar kushiladi. Genetik injeneriya Yillardan buyon molekulyar biologiya vamikroorganizmlar genetikasining rivojlanishi natijasida genetik yoki gen injeneriyasi paydo buldi. Ushbu soxa yangi eksperemental texnologiya xisoblanadi. Ushbu texnologiyada tirik xujayraga yangi genetik struktura kiritiladi. Gen injeneriyasi sanoatda mikroorganizmlar faoliyatidan foydalanishda keng mikyosda kullanilmokda. Mikroorganizmlardan sanoat asosida foydalanishning zamonaviy usullari Ishlab chikarishda mikroorganizmlar kancha aktiv bulsa, Shuncha samarali buladi.

Fiziologlar, texnologlar, kimyogarlarning fermentaciya ishlarini takomillashtirganlaridagina samaradorlik yukori buladi. Samaradorlik mikroorganizmlarning tez usishiga, yukori xarorat va kislotalikka chidamligiga, foydali belgilarning bir me’yorda kupayishiga boglik. Undan tashkari mikroorganizmlar yashaydigan muxit arzon, ma’kul va inson uchun zararsiz bulishi kerak. Birinchi marta 1977-1980 yillarda Moskvadagi sanoat mikroorganizmlari genetikasi va selekciyasi institutida treonin aminokislotasini sintez kiladigan mikroorganizmlar uchun loyixa tuzilgan. Mikroblar vositasida odamni virus kasalliklariga chidamlilik kobiliyatini oshiradigan oksilni interferon gruppasi sintez kilingan.

Похожие

Qishloq xo‘jalik biotexnologiya fanining maqsadi, vazifalari,ob’ekti va tadqiqot uslublari

Biotexnologiya xalq xo’jaligi, sog’liqni saqlash va fan xizmatida

Mikroorganizmlar biokimyosi

Biotexnologiya asoslari

Fermentlar injenerligi