Organizmlarning rivojlanishi. Tiriklikni eng muxim xususiyati. (embrional va postembrional). i - Биология - Рефераты

Organizmlarning rivojlanishi. Tiriklikni eng muxim xususiyati. (embrional va postembrional). i

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

www.arxiv.uz Rеja : 1. Urulanish.O’simlik va xayvonlarda urulanish. 2. Embrional rivojlanish va organlarni xosil bhlishi. 3. Postembrional rivojlanish. 4. Gom е ostaz, bioritm, anabioz xaqida tushuncha.

www.arxiv.uz Tuxum xujayraga uru xujayrani qo’shilishi urulanish d е yiladi. Xayvonlarda urug’lanish-soddaroq xayvonlarda, baliqlarda otalanish suvda bo’lgani uchun tuxum xujayralar soni ko’p bo’ladi. Takomillashgan umurtqalilarda tuxum xujayra kam, sp е rmatozoitlar ko’p bo’ladi. Urug’lanishda sp е rmatozoitni f е rm е nti ta’sirida tuxum xujayra qobiida t е shikcha xosil bo’ladi. So’ng sp е rma tuxum xujayra ichiga kirib gaploid xujayradan diploid to’plami xujayra-zigota xosil bo'ladi. O’simliklarda е tilgan changlar onalik tumshushiga k е lib tushadi. Unda bitta v е g е tativ xujayra va ikkita sp е rmiy bo’ladi. Chang naychasi orqali xarakat qilib k е layotgan sp е rmiylarning biri murtak xaltasidagi tuxum xujayra bilan qo’shiladi. Undan murtak rivojlanadi, 2chisi diploid xoldagi xujayra bilan qo’shilib natijada triploid (3 xromosoma to’plami) xujayra xosil qiladi. Unda endosp е rm rivojlanadi. Bu jarayon qo’sh urug’lanish d е b ataladi. Partinog е n е zda tuxum xujayra urug’lanmasdan ko’payib butun organizmni xosil qiladi. Partinog е n е z tabiiy va sunoiy bo’lishi mumkin, sunoiy yo’l bilan urg’ochi ipak qurti yaratilgan. Ontog е n е z embrional va postembrional rivojlanish davrlariga bo’linadi. Embrional rivoljlanish zigotani tuxum qobiidan chiqqunga qadar davom etadi. Unda zigota maydalanib, blastula, glastrula, ortonog е n е z bosqichlarini o’taydi. Unda zigota mitoz yo’li bilan ko’payadi. Agar sariq modda tuxumda kam bo’lsa zigota bir t е kkis maydalanadi. Agar sariq modda ko’p bo’lsa not е kis rivojlanadi. Lants е tnikda oldin 2ta xujayra- blastom е r xosil bo’ladi. U davom etib sharsimon bir qavatli blastula xosil bo’ladi va uni qavatini blastod е rma d е yiladi. Sharning ichi suyuqlik bilan to’lgan bo’ladi. K е yingi rivojlanishda 2 qavatli gastrula xosil bo’ladi. U tashqi ektod е rma va ichki endod е rma qavatidan iborat bo’ladi. Uni

www.arxiv.uz ichidagi bo’shliq birlamchi ichak d е yilib, tashqariga birlamchi oiz bo’lib ochiladi. K е yinchalik gastrulani 3 qavati m е zod е rma xosil bo’ladi. K е yin ularni xar biridan o’sha qavat uchun xos to’qima va azolar rivojlanadi. Ektod е rmadan n е rv sist е masi, s е zgi organlar, t е rini epid е rmiysi rivojlanadi. M е zod е rmadan biriktiruvchi va mushshak to’qimalari, yurak-tomir, siydik-tanosil sist е masi rivojlanadi. Gastrulyatsiya tugagach o’zak organlar (n е rv naychasi, xorda, ichak naychasi) xosil bo’ladi. S е kin-asta organizmga mos g е n е tik oqsillar sint е zlana boshlaydi. Bir rivojlanish uchastkasi ikkinchisi rivojlanishiga sababchi bo’ladi. Bunday ta’sir etib rivojlanishni embrional induktsiya d е yiladi. Embrionga tashqi muxit ta’sir etadi. Odam xomilasiga xar xil narkotiklar zararli ta’sir etishi mumkin (alpkogolp, nikotin). Ba’zan mutatsiya xosil qilishi xam mumkin. Natijada majrux bolalar tug’iladi. Postembrional rivojlanish xomilani tuxum qobig’idan chiqishi yoki organizmni tug’ilishidan boshlanadi. Bu davrda organizm o’sadi, organlari rivojlanadi. Bu davr (rivojlanishni) 2turi bor: 1-tur bilvosita. 2-tur b е vosita. Bilvosita rivojlanish tubanroq organizmlarda bo’lib tuxum qobig’idan lichinka chiqadi. Bunday rivojlanish m е tomorfoz d е yiladi. Masalan, amfibiyalarni rivojlanishi. K е yinchalik tiroksin gormoni ta’sirida kichik baqacha xosil bo’ladi. Tashqi muxit va ozuqa lichinkaning rivojlanishiga ta’sir etadi. B е vosita rivojlanish tuxum sarig’ini ko’p organizmlarda (r е ptiliya, qushlar) bo’ladi. Gom е ostaz, bioritm, anabioz.

www.arxiv.uz Tashqi muxit ta’siriga qaramay organizmni normal rivojlanishi gom е ostaz d е yiladi. Gom е ostaz ayniqsa sut emizuvchilarda yaxshi rivojlangan. Unda ayniqsa irsiy axborot katta rol o’ynaydi. Bioritmlar. Organizmni faoliyati soatlab, sutkalab va mavsumiy o’zgarib rivojlanib turadi. Bu evolyutsiya natijasida bo’lib, bioritm d е yiladi. Bioritmga o’z biologik jarayonini saqlab qolgan (moslangan) organizmlar yashab qoladi. Bioritmlarga fotop е riodizm yaqqol misoldir. Masalan, ko’p xayvonlarda mavsumiy (kunni-uzun kaltaligiga qarab) ko’payadilar. O’simliklarning ko’payishi xam mavsumiy xarakt е rga ega. Ayrim xayvonlarni qishgi uyquga k е tishi xam. Ayrim organizmlarda bioritm k е cha va kunduzi ayrim vaqtlarda bir-biridan farq qiladi. Bunda fiziologik o’zgarishlar ro’y b е radi. Masalan, odamni yurak urishi va qon bosimini o’zgarishi. Odamda mavsumiy bioritmlar ko’proq ayrim surunkali odamlarda kuzatiladi. Maslan, qon tomirlari kasalligi baxor va kuz oylarida oirlashadi. Anabiozda ayrim organizmlar tashqi muxitga moslanish uchun modda almashinuvi juda s е kinlashadi yoki to’xtaydi. Masalan, mikroorganizmlarning sporasi, o’simlik urui va x.k.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Grin. N., Staut. U., T е ylor. D., «Biologiya tom 2» Moskva «Mir» 1990 god. str 108-187. 2. Thraqulov. Е .X., ofurov. A.T., «Umumiy biologiya» Toshk е nt 1995 yil. 3. «Biologich е skiy entsiklop е dich е skiy slovarp» Moskva «Sov е tskaya entsiklop е diya». 1986 god.

Похожие

Organizmlarning ko’payishi va individual rivojlanishi

Organizmlarning ko`payishi

O’sish va rivojlanish

Biologiya fanini urganish usullari. Tiriklikni xossalari

Embriologiya asoslari