O’simlikshunosliknig tabiy biologik asoslari - Биология - Рефераты

O’simlikshunosliknig tabiy biologik asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51.5 KB

O’simlikshunosliknig tabiy biologik asoslari Reja : 1. Fanning maqsadi va vazifalari 2. O’simlikshunoslik maxsulotini yetishtirishni tabiy iqlim sharoitiga bog’liqligi. 3. Tuproq unumdorligini saqlashda va oshirishda o’simliklarni o’rni.

Dala ekinlari maxsulotlarini ishlab chikarish - qishloq xo‘jaligining asosiy tarmoqlaridan biridir. O‘sib borayotgan axolining oziq-ovqat, yengil sanoatning tarmoqlari uchun xomashyo, chorvachilik uchun oziqa yetishtirishda dala ekinlarining biologik xususiyatlariga mos yetishtirish texnologiyalarni qo‘llagan holda ekologik toza, mo‘l va sifatli xosil yetishtirish o‘simlikshunoslik fanining asosiy maqsadidir. Fan-texnika taraqqiyoti natijasida keyingi yillarda qishloq xo‘jaligining yangi, zamonaviy texnikalar, intensiv tipdagi navlar, duragaylar, o‘g‘itlarning yangi, samaradorligi yuqori shakllari, turli pestitsidlar, biologik faol moddalar bilan ta‘minlanishi, turli yo‘nalishdagi ilg‘or texnolo‘giyalarning yaratilishi, bozor iqtisodiyoti sharoitida faoliyat qo‘rsatish uchun tayyorlanayotgan mutaxassislarning chuqur serqirra, malakali bilimga ega bo‘lishini talab qiladi. O‘simlikshunoslikning asosiy obyekti yashil o‘simliklardir. Dala ekinlarini yetshtirish mavsumiy xususiyatga ega. O‘simlikshunoslik fani ekinlarni guruxlarga bo‘lib, ularning ekologik, biologik xususiyatlarni o‘rganishda selektsiya, urug‘chilik, genetika, agrokimyo, dehqonchilik, mikrobiologiya, biokimyo, o‘simliklar fiziologiyasi, tuproqshunoslik, agrometeorologiya, fitopatologiya, entomologiya singari fanlarning yutuqlariga tayanadi. 1. Hozirda yer yuzasida o‘simliklarning 500 mingdan ortiq turlari ma‘lum bo‘lib, shulardan 300 ming turi gulli o‘simliklardir, ularning 20 ming turi odamlar tomonidan o‘stiriladi. Madaniy o‘simliklarning soni 1500 taga yetadi, ammo ishlab chiqarish ahamiyatga ega bo‘lganlari 640 tani tashkil etadi va shulardan 90 tasi dala ekinlariga kiritiladi. Kelajakda yovvoyi o‘simliklar madaniylashtirish va ularni turli maxsulotlar olish uchun ekish xamda biologik xususiyatlarini o‘rganish jarayoni davom etadi. Qo‘ng‘irboshsimonlar va dukkakli don ekinlarining - 78, moyli va tolali 2 ekinlarning 53, ildiz va tuganakmevalar xamda boshqa ekinlarning 60 dan ortiq turlari eng ko‘p tarqalgan. Dala ekinlarining asosiy qismi (500 dan ko‘prog‘i) qadimgi dunyodan,

100ga yaqin turlari yangi dunyodan kelib chiqqan. Amerikadan yevropa, Osiyo, Afrikaga kartoshka, kungabokar, loviya, qovoq, tamaki, makkajo‘xori, g‘o‘za va boshqa ekinlar keltirilgan. Evropa va Osiyodan Amerikaga bug‘doy, javdar, arpa, suli, sholi, ko‘k no‘xat, no‘xat, beda va boshqa ekinlar olib ketilgan. Dunyoda g‘alladosh ekinlar, texnika ekinlari eng ko‘p tarkalgan. yer yuzasidagi ekin maydonlarining 89 foizi Osiyo, yevropa va Amerikada joylashgan. 3,Ekinlarning turlari, navlari, durag‘aylarini joylashtirishda mintaqaning tuproq iqlim sharoiti, o‘simlikning biologik xususiyatlari xisobga olinadi (1jadval). 1. Uzun va qisqa kunli dala ekinlari biologiyasining muxitning asosiy omillariga bo‘lgan talablari 1 - jadval Ko‘rsatkich Ekin qisqa kun uzun kun Yorug‘lik quvvati yuqori past Faol xarorat yig‘indisi ko‘p kam Past haroratga chidamlilik past yuqori Nordon tuproqlarga tolerantligi past yuqori Makro va mikroelementlar bilan ta‘minlanishi yuqori past Tuproqning mexanik tarkibi og‘ir engil O‘suv davrining boshlanishida poyaning o‘sish jadalligi sekin tez O‘suv davrining boshlanishida ildizning o‘sish jadalligi tez sekin Shimolga siljish bilan o‘suv davri uzayadi qisqaradi Shimolga siljish bilan yer usti massasi oshadi pasayadi 3 Shimoliy mintaqalarga nisbatan tropik va subtropik mintaqalarda quyosh yorug‘lik quvvati va xarorat rejimi yuqori, shuning uchup bu mintaqalarda faol

harorat yig‘indisi o‘sish va rivojlanishni cheklamaydi. Hamma qisqa kunli ekinlar «janub» quyoshiga talabchan. Yuqori haroratda tuproqning yuza qatlami tez quriydi, ammo o‘simliklar bunga moslashgan: o‘suv davrining dastlabki kunlarida ular assimilyatlarni ko‘p qismini ildiz tizimiga yo‘naltiradi. Bunda ildizlar tuproqning pastki nam qatlamlariga kirib borishi uchun sharoit yaratiladi. Ekin turlari o‘zlarining shakllangan ob-xavo sharoitiga, tur, nav, genotipiga mos faol xarorat talab qiladi. Ekinlarni yetishtirishda ijobiy xarorat +1 °S, faol xarorat 10 °S dan boshlab xisoblanadi. Samarali xarorat xar bir ekinning turi, rivojlanish fazasi, naviga bog‘lik bo‘lib 5 °S dan (kuzgi bug‘doy), 13-14 °S dan (ingichka tolali g‘o‘za) boshlab xisoblanadi. Xar bir o‘simlikning malum rivojlanish davri yoki o‘suv davri uchun tegishli miqdordagi faol xarora talab qilinadi. Ontogenez (o‘suv) davrini o‘tash uchun sholining ertapishar navi (Santaxezskiy) uchun 2200 °S, kechpishar navi (Uz- ROS 7-13) uchun 3200 °S xarorat talab qilinadi. Soyaning shonalashdan dukkaklar hosil bo‘lish fazasigacha 400 °S faol xarorat yig‘indisi talab qilinadi.Tegishli foydali (faol) xaroratni olmasa navbatdagi faza boshlanmasligi yoki ekin pishib yetilmasligi mumkin.

Adabiyotlar: 1. "O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A Karimovning va Respublika Vazirlar maxkamasining qishloq xo`jaligini rivojlantirish to`grisidagi ko`rsatma va farmonlari" 2. X.Atabaeva, O.Qodirxo‘jaev-O‘simlikshunoslik, T.YAngi asr avlodi, 2006, 298 b 3. X.Atabaeva va boshq-O‘simlikshunoslik - T.Mexnat, 2000. 4. P.P. Vavilov.-Rasteniyevodstvo-M.Kolos,1986 5. O.Mirzaev,T.Xudoyberganov-Em-xashak yetishtirish-Andijon, 2003 6. G.S. Posipanov-Rasteniyevodstvo-M.Kolos, 1997,448 bet 7.Selektsiya va urug‘chilik, entsiklopediya, T.MIl.ents., 2010, 19,5 b.t. 8.B.I.Vinogradov, X.Atabaeva, A.Dementeva-Rastenivodstvo (praktikum).T. Mexnat, 1987. 9. Atabaeva Z.N.,Umarov Z.-O‘simlikshunoslik-praktikum, T.ToshDAU, 2004 10.Elektron darslik, ilmiy monografiya, maqolalar, doktorlik, nomzodlik va magistrlik dissertatsiyalari, ilmiy - amaliy anjumanlar, ma‘ruzalar to‘plamlari, gazeta va jurnallar, statistik ma‘lumotlar to‘plamlari, ma‘ruza matnlarining elektron versiyasi.

Похожие

O`g`itlash tizimini biologik asoslari

Biologik ta`limning roli

Atmosfеra azotining biologik fuksatsiyasi

Biologik azot va uning tabiatda almashinuvi

Turli biologik birliklarning hosil bo’lish qonunlari