Mikrobiologiya fani, uning ahamiyati - Биология - Рефераты

Mikrobiologiya fani, uning ahamiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Mikrobiologiya fanining vazifasi nimalardan iborat. 2. Mikrobiologiya fanining ahamiyatini tushuntiring. 3. Mikrobiologiya asosan qanday fanlar bilan bevosita bog`liq. 4. Tibbiyotda mikroorganizmlar qanday ahamiyatga ega.

www.arxiv.uz Mikrobiologiya juda mayda, oddiy ko`z bilan ko`rinmaydigan faqat optik asboblar - yorug`lik yoki elektron mikroskoplar yordamida ko`rinadigan mikroorganizmlarni o`ranadi. Mikrobiologiya - grekcha so`z bo`lib, mikros - mayda, bios - hayot va logos - fan demakdir. Mikrobiologiya - mikroskopik zambrug`lar, bakteriya, riketsiyalar, mikoplazma, virus, aktinomitsetlar va mikroskopik so`vutlarining morfologiyasi, fiziologiyasi, bioximiyasi, genetikasi, ekologiyasi va sistematikasini o`rganadigan fandir. SHuningdek mikrobiologiya mikroorganizmlarning inson, hayvon va o`simliklar hayotidagi ahamiyatini, tabiatda moddalarning almashinishi, turli yuqumli kasalliklarning yuqatishdagi roli haqida ham ma`lumot beradi. Mikroorganizmlar olami g`oyat boy va turli - tuman. Eng keng tarqalgani prokariotlarga mansub bakteriyalar bo`lib, ular eng sodda va mayda organizmlar. Bakteriyalar boshqa tirik organizmlardan farqi bo`lib ularni alohida olam Rrocariotae ga kiritiladi. Mikrobiologiya biologiyaning nisbatan yosh tarmogi bo`lib, u kun sayin o`sib, rivoj topmokda. Bioximiya, molekulyar biologiya, biotexnologiya, agroximiya, fitopatologiya, veterinariya, meditsina, epidemiologiya, qishloq ho`jaligi, sanoat, dengiz, geologiya, genetika, kosmik mikrobiologiya va boshqa fanlar bilan chambarchas borlikdir. Oziq-ovqat sanoatda qatiq, qimiz, pishloq tayyorlash, silos bostirish sut kislotali bijgituvchi bakteriyalarning faoliyatiga bog`liq. Novvoychilik, turli ichimliklar (spirt, vino) va x.k. ham achitqilar ishtiroki bilan boradigan jarayondir. Ko`pgina foydali qazilmalarning (torf, toshkumir, neft, temir, oltingugurt rudalarining) hosil bo`lishi ham bakteriyalar faoliyati bilan bog`liqdir. CHirituvchi bakteriyalar o`simlik qoldiqdari, hayvon jasadlari va boshqa chiqindilarni parchalab, yer yuzini tozalaydi va tabiatda moddalarning aylanishini ta`minlaydi. Iflos suvlarni tozalash, ko`mir konlarida metan gazini parchalash va havoni tozalashda ham mikroorganizmlarning roli katta. Ko`pgina mikroorganizmlar turli fiziologik aktiv moddalar: fermentlar, vitaminlar, amiiokislotalar, biologik stimulyatorlar, vaksinalar va antibiotiklarni sintezlash

www.arxiv.uz xususiyatiga ega. Masalan, saharomitset achitkilari 45—50%gacha oksil sintezlay oladi. Ba`zi bakteriyalar antibiotiklarni sintezlaydi: tirotritsin, batsitratsin, subtilin, polimiksin V. Ba`zi bakteriyalar esa sirka kislotani sintezlaydilar. Aktinomitsetlar: streptomitsin, aureomitsin, neomitsin, tetratsiklin antibiotiklarni sintezlaydilar. Ya`ni hozirgi vaqtda ma`lum bo`lgan antibiotiklarning 2/3 qismini aktinomitsetlar sintezlaydi. Dehqonchilikda ham mikroorganizmlar muhim rol o`ynaydi, chunki ularning faoliyati natijasida tuprokda o`simliklar uchun zarur bo`lgan ozi q moddalar to`planadi, tuproqning unumdorligi ortadi, natijada ekinlarning hosili ham yuqori bo`ladi. Tuproqlarda boradigan jarayonlarning ko`pchiligi undagi mikroorganizmlarning faoliyatiga bog`liq. Masalan, tuproqlarning hosil bo`lish jarayonlari, yerga ishlov berish, yerni o`g`itlash, sug`orish, tuproqda ro`y beradigan fiziologik ishkoriylik va kislotalikni yo`qotish, zah yerlarning suvini qochirish, organik o`g`itlar tayyorlash, ularni saqlash va ulardan foydalanish mikroorganizmlarning faoliyati bilan bog`liqdir. Tuprokda uchraydigan azot to`plovchi mikroorganizmlarni o`rganish atmosfera azotidan foydalanish masalasini hal etishda muhim ahamiyatga ega. Akademik V. L. Omelyanskiy mikroblarni shunday harakterlaydi: «Ular (mikroblar) hamma joyda bor... Ular ko`zga ko`rinmasdan ular odamning hayot yo`lida hamroh bo`ladi». Agar har gektar yerdan tarkibida 80 ming tonna atmosfera azoti tutgan havo ko`tarilib turishini hisobga olsak, bu azot o`simliklarga kam deganda million yilga yetadi. Buni o`simliklarga ko`pincha azot yetishmaslik fakti bilan solishtirsak, mikroorganizmlar qishloq xo`jaligi ishlab chiqarishida naqadar katta ahamiyatga ega ekanligi ravshan bo`lib qoladi. Atmosferadagi azot molekulyar holda bo`lganligidan o`simlik uni oziq sifatida o`zlashtirishga qodir emas. Buning oqibatida atmosferadagi azot miqdori bilan o`simliklar o`zlashtira oladigan azot miqdori o`rtasida farq vujudga keladi. Faqat ba`zi bir tuproq mikroorganizmlarigina bo`nday xususiyatga ega. Mikroorganizmlar nobud

www.arxiv.uz bo`lgandan keyin tuproqda bog`angan azot birikmalarini qoldirib, yerni o`simliklar uchun muhim bo`lgan elementga boyitadi. Mo`l hosil olish uchun esa har gektar yerga 100 kg ga yetkazib azot solish kerak. Bundan ma`lumki, boglangan azotning barcha formalarini o`simliklar o`zlashtira olmas ekan. O`simliklar to`prok chirindisi tarkibiga kiruvchi, to`prokdagi boglangan azot zapasining 99% ga yaqinini o`zida tutuvchi murakkab azot birikmalarini umuman o`zlashtirmaydi. Saprofit bakteriyalar va zamburuglarning minerallashtirish faoliyati natijasidagina murakkab organik azot kompleksi birmuncha sodda birikmalarga parchalanib, mavjud azot zapasi sekin- asta o`simliklar o`zlashtira oladigan holga keladi. Agar agronom mikrobiologiya masalalarini yaxshi bilsa va mikroorganizmlar hayot faoliyatini qishloq xo`jaligi ekinlari hosilini oshirishga yo`naltira olsagina, yuqorida aytib o`tilgan masalalarni tug`ri hal qilishi mumkin. Bundan, mikrobio - logiya agronomiya fanlari bilan nakdar mustahkam bog`liqligi va bir kancha ishlab chiqarish masalalarini hal etishda qanday asos ekanligi tushunarlidir. Biroq mikrobiologiyaning roli bu bilan chegaralanmaydi. Mikroorganizmlar katta ahamiyatga ega bo`lib, sanoatning ko`pgina tarmoqlarida: non yopishda, pivo pishirishda, vino tayyorlashda shuningdek, sanoatda atseton, butil spirt, sut, limon va sirka kislotalar, texnika jihatdan muhim bo`lgan boshqa bir qancha mahsulotlar olishda ayniqsa ko`p ishlatiladi. Mikroor ganizmlar hayot faoliyati asoslarini aniq bilish yuqorida ay tib o`tilgan sanoatlar asosidagi texnologik protsesslardan ratsional foydalanishniig muhim sharti ekanligi tabiiydir. Bunday bilim bo`lmasa, mikroorganizmlardan ratsional foydalanib va qishloq xo`jaligi mahsulotlarini ular yordamida qayta ishlab, kerakli tomonga yo`naltirib bo`lmaydi. Mikroorganizmlar meditsinada ham muhim ahamiyatga ega. O`z vaqtida Pasterning yuqumli kasalliklar ustida olib borgan ishi bilan boshlangan va keyinchalik juda ko`p mashhur mikrobiologlar tomonidan davom ettirilgan meditsina mikrobiologiyasida shunchalik behisob material tuplandiki, bu shubhasiz, «... mana shu mikroskopik, lekin shafqatsiz dushman ta`sirida butun- butun oblastlar halqlarini qirib bitiradigan va qisqa vaqt ichida yuzlab, minglab

www.arxiv.uz odamlarning yostig`ni quritadigan xavfli epidemiya paydo bo`ishini ko`rsatadi. Ko`rinmaydigan bu dushmanga qarshi ko`rash choralarini qidirish, qadimdan bakteriologiya fanining muhim va qiziqarli vazifalaridan biri hisoblanib kelgan. Bu sohada erishilgan yutuqlar hammaga ma`lum: bo`lar meditsina fanida yangi davr ochilganligidan dalolat berdi va jamiyatdagi ko`pchilik o`rtasida mikrobiologiyaga qiziqish uygotishga yordamlashdi. SHu sohadagi bilimlarimizning hammasini birma-bir aytib o`tish qiyin, chunki kun sayin ularning soni ortib bormokda. SHuning uchun bizning keyingi vazifamiz bu fanni har tomonlama yoritishdangina iborat bo`lmay, balki qishloq xo`jaligi mikrobiologiyasiga oid bo`limlarni to`la-tukis o`rganib chiqishdan iborat.

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. Burxonova X.K., Murodov M.M. Mikrobiologiya. Toshkent, «O`qituvchi», 1975. 2. Vahobov A., Inog`omova M. Mikrobiologiya. UzMU. Toshkent, 2000. 3. Bakulina N.A. i dr. Mikrobiologiya. Toshkent. Meditsina, 1979. 4. Mustakimov G.D. O`simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiya asoslari. «O`qituvchi». T. 1995. 5. Rabotnova I.L. Obshaya mikrobiologiya. M. Vssh. shkola, 1966. 6. Fedorov M.V. Mikrobiologiya. Toshkent. «O`qituvchi», 1966. 7. Inogomova M. Mikrobiologiya va virusologiya asoslari. Toshkent, 1983. 8. www.ziyonet.uz

Похожие

Mikrobiologiya fani, uning ahamiyati va boshqa fanlar bilan munosabati

Mikrobiologiya fani va uning rivojlanish tarixi

Ekologiya fani va uning vazifalari. O‘rganish usullari

Mikrobiologiya fanining paydo bo’lishi va rivojlanishi

Dala ekinlarini yetishtirish biologiyasi fani maqsadi, vazifasi, qishloq xo`jaligidagi ahamiyati