Қурилишни лойиҳа олди ҳужжатлар билан таъминлаш - Архтектура - Рефераты

Қурилишни лойиҳа олди ҳужжатлар билан таъминлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

172 KB

Қурилишни лойиҳа олди ҳужжатлар билан таъминлаш Режа: 1. Майдонни танлаш. 2. Геодезия ишлари. 3. АПЗ ва инженерлик коммуникациялар.

Майдонни танлаш Қурилиш учун майдонча (трасса) қуйидагиларга мувофиқ ҳолда ушбу мақсадлар учун бажарилган кўп қамровли муҳандислик изланувлари маълумотлари асосида танланади: Шаҳарсозлик кодекси, ер, сув, ўрмон ва бошқа қонунчиликларга; Ҳудудий режалаштириш лойиҳалари, шаҳар, қўрғон, қишлоқ аҳоли жойлари бош режалари ва саноат соҳаларини жойлаштириш ва ривожлантириш чизмаларига, тегишли коммуникациялар ва темир йул ва автомобил йуллари тармоқларини, нефт, газ ўтказиш қувурлари, энергия тизимлари, ва алоқа тармоқларини ривожлантириш чизмаларига; Нодир объектлар қурилиши учун майдонча (трасса) танлашни ҳам муҳандислик изланувлари маълумотлари асосида қурилиш ҳудудининг геологик-таркибий ва тектоник хусусиятларини инобатга олган тарзда амалга ошириш зарур. Бино, корхона ва иншоот қурилиши учун майдонча (трасса), ер пайкалининг зарурий ўлчамлари, ён-атрофдаги табиий муҳитни муҳофазалаш ва униб-усишини таъминлашга, ёнғиндан-портлашдан сақланишга қаратилган мўлжалдаги тадбирлар тегишли меъёрий ҳужжатлар талабларига жавоб бериши лозим. Қурилиш учун майдонча (трасса) танлаш, барча зарур маълумотларни тайёрлаш, бу йўсиндаги қарор учун зарур бўлган барча маъқуллатишларнинг тўлалиги, бунда кўзланган қарорлар учун жавобгарлик лойиҳа буюртмачисининг зиммасидадир. Буюртмачи, лойиҳачи ташкилот-бош лойиҳачи, зарур ҳолларда эса, ихтисослашган лойиҳа ва изланув ташкилотлари иштирокида қуйидагиларни амалга оширади: Манфаатдор ташкилотлардан лойиҳалаштирилаётган объектнинг таъминот манбалари, муҳандислик тармоқлари ва коммуникацияларига улашнинг аввалги шартларини, экологик шартлар ва талабларни олишни; муҳандислик текширувларини, зарурат ҳолларда эса, муҳандислик

изланувларини ўтказишни; ТИА маълумотларига асосланган ҳолда майдонлар (трассалар) танланганда ҳисобга олинмаган қўшимча материаллар ва асосланган ҳисоблар ишлаб чикишни; объект жойлашуви вариантларини техник-иқтисодий солиштириш ва энг муносибини танлашни. Экологик шартлар ва талабларни олиш учун дастлабки маьлумотлар «Атроф муҳитга ўтказиладиган таъсир тўғрисидаги баёнот»(МУТБ) лойиҳасида расмийлаштирилади. Буюртмачи билан манфаатдор ташкилотлар, давлат назорати идоралари ўрталарида келишмовчиликлар юз берганда, ёки улар амалдаги конунчилик ҳолларига зид равишдаги қўшимча талаблар қўйганларида, мунозара бўйича қарор белгиланган тартибда қабул қилинади. Лойиҳа буюртмачиси бош лойиҳачи иштирокида қуйидаги йўналишлар бўйича олинган хулосалар асосида мўлжалдаги ечимларни мувофиқ идора ва ташкилотларга маьқуллатади: -объектда ёнгиндан сақланиш хизматини ташкил қилиш бўйича чора- тадбирлар; -қурилиш учун майдончанинг (трассанинг) жойлашуви ва ўлчамлари; маҳаллий меҳнат ва моддий заҳиралардан, шу жумладан асосий маҳаллий қурилиш материаллари билан конструкциялардан фойдаланиш имкониятларини; -ишлаб чиқариш ва хўжалик кооперацияси бўйича; -янги майдонча орти муҳандислик тармоқлари ва коммуникациялари шоҳобчаларини ётқизиш бўйича; -объектларни мавжуд муҳандислик тармоқлари, электр таъминоти, алоқа, газ таъминоти, иссиқлик таъминоти, сув таъминоти манбаларига ва оқова сув ташланадиган жойларга уланиш жойлари бўйича; -атроф муҳит муҳофазасига доир тадбирлар бўйича; -зарур ҳолларда қуйидагилар бўйича ҳам келишиб олинади;

-тарихий ва маданий ёдгорликларнинг сақланишини таъминловчи тадбирлар бўйича: -лойиҳалаштирилаётган объект темир йўлларини умумий темир йул тармокларига уланадиган жойлари ва шартлари, лойиҳалаштирилаётган объектга дарё иншоотларида хизмат кўрсатиш шартлари бўйича; -қурилиш майдончасини соҳилга туташуви бўйича; -гидротехник иншоотлар қурилиши мўлжалланган ҳудудда сув сатҳи кўтарилиши ва босиши натижасида юзага келадиган шароитлар бўйича; -қурилиш майдончаси махсус иншоотлар ҳудудида жойлашган такдирда, ҳаво объектларини учиши хавфсизлигини таъминловчи шартлар бўйича; -қурилиш майдончаси махсус иншоотлар, алоқа йўналиши, электр узатиш тармоқлари (ЭУТ) ва ҳоказолар ҳудудларида жойлаштирилганида бино ва иншоотларнинг чекли баландлиги бўйича; -фойдали қазилмалар олинадиган майдонларда қурилишни амалга ошириш шартлари ва бошқа алоҳида шартлар бўйича. Объект қурилиши учун майдонча (трасса) танлашда (мўлжалдаги кенгайтирилиши, янгиланиши ва техник қайта жиҳозланиши янги ер майдонларини ўзлаштириш билан боғлик бўлмаган амалдаги корхона, бино ва иншоотлар бундан мустасно) буюртмачи томонидан қуйидагиларнинг масъул вакилларидан иборат комиссия тузилади: -лойиҳа буюртмачисининг; -лойиҳачи ташкилот - бош лойиҳачининг; -ёрдамчи лойиҳачи ташкилотларнинг (зарур бўлганда); -йирик ва мураккаб обьектлар қурилиши учун майдонча (трасса) танланганида -изланув ташкилотининг; -маҳаллий-ҳокимиятлар ва улар ажратган манфаатдор ташкилотлар вакилларидан; -пудратчи ташкилотларнинг ёки уларнинг топшириғига кўра бош пудратчи. қурилиш ташкилотларининг; -давлат назорати маҳаллий ва Республика идораларининг;

Зарур ҳолларда комиссия таркибига бошқа манфаатдор ташкилотлар вакиллари ҳам кириши мумкин. Комиссия қурилиш учун майдонча (трасса) танлаш актини тузади, у барча аъзолар томонидан имзоланади ва белгиланган тартибда буюртмачи томонидан тасдиқланади. Қурилиш учун майдонча (трасса) танлаш тўғрисидаги акт корхона, бино ва иншоотларни таъминот, муҳандислик тармоқлари ва коммуникацияларига улар бўйича мўлжалланган ечимлар ва шартларнинг келишилганини тасдиқловчи ҳужжатдир. Таъкидланган актда кўрсатилган келишувларнинг амал қилиш муддати корхона, бино ва иншоотларни лойиҳалаш ва куришнинг меъёрий муддатларидан кам бўлмаслиги шарт. Қолаверса келишилган шартлар, кўрсатилган муддат мобайнида ўзгармас барқарор бўлиши лозим. Геодезия ишлари Мазкур меъёрлар ва қоидалар янги қурилишни лойиҳалаштиришда, шунингдек, амалдаги корхоналарни, бино ва иншоотларни кенгайтириш, реконструкция қилиш ва техник қайта жиҳозлашдаги муҳандислик изланишларига тарқатилади ҳамда лойиҳалаштириш босқичларига мувофиқ муҳандислик изланишларини ишлаш ва ташкил этишга бўлган асосий талабларни белгилаб беради. Умумий қоидалар. Қурилиш учун муҳандислик изланишларини Ўзбекистон Республикаси қонунида белгилаб берилган тартибда ҳамда Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитасида тасдиқланган ёки келишилган давлат стандартлари ва меъёрий ҳужжатларга биноан бажариш керак бўлади. Муҳандислик изланишлари туман, участканинг, лойиҳалаштирилаётган қурилиш трассаларининг табиий шароитларини маҳаллий қурилиш материаллари ва сув таъминоти манбаларини ҳамда объектларини лойиҳалаштириш ва қуришда иқтисодий мақсадга мувофиқ ҳамда техникавий асосланган қарорларни табиий муҳитидан фойдаланиш ва

муҳофаза қилишни назарда тутган ҳолда ишлаб чиқиш, шунингдек, табиий муҳитнинг корхоналар, бино ва иншоотларнинг қурилиши ва фойдаланиш таъсири остида ўзгариши эҳтимоли ҳақида етарли маълумот олиш учун ҳар томонлама чуқур ўрганиши зарур. Қурилиш ҳудудларида ва объектларни кенгайтириш, реконструкция қилиш ва техникавий қайта жиҳозлаш объектларида қурилиш даврида ҳамда корхоналар, бино ва иншоотларни фойдаланишга топшириш давридаги табиий шароитларнинг ўзгариши белгиланган бўлиши керак (ҳудудларни ва изланишлар вақтигача кўзга ташланган табиий шароитларни қиёслаш асосида). Муҳандислик изланишларини лойиҳалаштириш, табиий шароитлар ва изланиш қилиш учун лойиҳалаштирилаётган объектлар табиати учун белгиланган тартибига мувофиқ бажариш зарур: Лойиҳа олди ҳужжатлари учун (техник-иқтисодий асосланган (ТИА) ва янги қурилиш, амалдаги мавжуд корхоналарни, бино ва иншоотларни кенгайтириш, реконструкция қилиш, техник-иқтисодий қабул қилиш, шаҳарлар, аҳоли яшаш пунктлари ва қишлоқ жойларининг бош режалари: шаҳарларнинг саноат зоналарини (туманлар) режалаштириш лойиҳалари, ипидан-игнасигача режалаш лойиҳалари, саноат тармоқларининг бош режалари), корхоналар, бино ва иншоотларнинг лойиҳалари (хомаки лойиҳалари). Барча лойиҳа қарорларини ишлаб чиқиш учун уларнинг майдалигидан деталлигидан қатъий назар, уларнинг муҳандислик изланишларида Узгеокадастр, Ўзбекистон Республикаси давлат геология қўмитаси, Ўзбекистон Республика Бошгидромети материаллари, шунингдек, ўтган йилларда уларнинг қайси идорага бўйсинишидан қатъий назар, изланиш ва лойиҳа-текширув ташкилотлари томонидан амалга оширилган муҳандислик изланишларида албатта фойдаланган ҳолда бажарилиши зарур.

Қурилиш учун муҳандислик изланишларини белгиланган тартибда шундай ҳуқуқ берилган изланиш қилиш, лойиҳа-изланиш ташкилотлари томонидан амалга оширилиши керак. Муҳандислик изланишларига қуйидагилар кирмайди: қурилишда геодезик ишлар (қурилиш учун геодезик бўлиш негизини яратиш, геодезик жиҳатдан бажариладиган суратга олишлар ва бошқалар); бино ва иншоотларнинг заминлари деформацияларини кузатиш; бинолар фасадлари ва интерьерларини ер усти фотограмметрик суратга олиш; қурилиш жараёнида геологик ишлар ва изланишлар (муҳандислик-геологик ҳужжатлар, грунт иншоотларини кўтариш ва заминни тайёрлаш ва бошқаларнинг сифатини геотехникавий назорат қилиш; қурилиш жараёнида қозиқларни синаш; маҳсус гидрогеологик изланишлар (нам ўтказиш жараёнларини ўрганиш, дренаж синаш майдонларини синаш ва бошқалар); сувдан фойдаланиш қудуқларини пармалаш, қурилиш майдонларини (трассаларни) танлашда ва ер майдонларини ажратишда келишиш ва бошқалар. Бу ишларни изланиш ташкилотлари, лойиҳа-изланиш ҳамда лойиҳа ташкилотлари, уларнинг бўлимлари томонидан буюртмачи билан алоҳида шартнома асосида (битим) бажарилади. Муҳандислик-геологик ишлар ва изланишлар объектларни қуриш ва фойдаланиш даврида йирик объектларни кўтаришда ҳамда мураккаб муҳандислик-геологик шароитларда лойиҳа ҳужжатларини тузатиш мақсадида ва бардошлилигини ҳамда бино, иншоотларнинг фойдаланишга яроқлилигини таъминлаш, шунингдек, белгиланган назорат-ўлчов аппаратурасидан фойдаланиш билан бирга иншоотлар ишини натуравий кузатишда ҳамда қурилаётган бино ва иншоотлар пойдеворларининг котлован-хандақларидаги асосий замини грунтларини текширувда изланиш материалларини аниқлаш, деталлаштириш ва назорат қилиш учун амалга ошириш керак. Бу ишларнинг таркиби ва ҳажми буюртмачи билан келишилган дастурга биноан белгиланади.

Муҳандислик изланишларнинг таркиби ва ҳажми табиий шароитларга, лойиҳалаштириш босқичи ҳамда лойиҳалаштирилаётган объект хоссаларига, муҳандислик изланишлари бўйича республика меъёрий ҳужжатлар талабларига мувофиқ белгиланиши зарур. Қурилишнинг айрим турлари (гидротехникавий, энергетик, мелиоратив, нақлиёт ва бошқалар) учун изланишлар таркиби ва ҳажми муассасавий қурилиш меъёрларига мувофиқ аниқланади. Ўлчов бирлиги ва аниқлигини метрологик таъминлаш давлат стандартлари талабларига мувофиқ амалга оширилиши зарур. Муҳандислик изланишларида меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича тегишли меъёрий ҳужжатлар ва стандартлари меъёрлари, қоидалари ва талабларига албатта риоя қилиш зарур. Муҳандислик изланишларини амалга ошириш ташкилотлари ва уларга масъул шахслар зиммасига муҳандислик изланишлари материалларининг тўлалиги ва ишончлилиги учун қонун томонидан ўрнатилган жавобгарлик юкланади. Объектда муҳандислик изланишларини бажариш учун техникавий топшириқ, изланишлар дастури, смета-шартнома ҳужжатлари, изланиш ишларини ўтказишга рухсатнома тузилган ва суратийлаштирилган бўлиши, зарурият туғилганда эса, ишларни қайд қилиш ҳам зарур. Техникавий топшириқ зарурий ҳолларда изланиш ташкилотларини жалб этган ҳолда объектда изланиш ишларининг бутун мажмуасини ишлаб чиқиш буюртмачи томонидан тузилиши зарур. Изланиш ташкилотларининг техникавий топшириғини, қоида бўйича, лойиҳа ташкилоти -манфаатдор субпудратчи ташкилотлар билан келишилган бош лойиҳаловчи бериши керак. Ишга, 1.6-бандда кўрсатилгани каби айрим цехлар (участкалар)ни реконструкция қилиш ва кенгайтиришни изланиш қилиш ҳамда хўжалик усули билан амалга ошириладиган қурилишни лойиҳалаштириш учун

изланиш қилишга техникавий топшириқ амалдаги бирлашмалар, корхоналар ва ташкилотлар томонидан берилишига рухсат этилади. Техникавий топшириқ, уни бераётган ташкилот раҳбарияти томонидан тасдиқланиши зарур. Техникавий топшириқсиз ёки мазкур техникавий топшириқ изланишлар ва лойиҳалаштириш меъёрий ҳужжатларига мувофиқ келмаган ҳолда муҳандислик изланишларини амалга оширишга рухсат берилмайди. Муҳандислик изланишларига бўлган техникавий топшириқ ўз ичига изланишларни ташкил этиш ва ишлаб чиқиш, дастур ва ҳисобот материалларини тузиш учун зарур ва етарли бўлган маълумотлар ва рақамларни ўз ичига олмоғи зарур: муҳандислик изланишларини ишлаб чиқиш учун асос; объект номи; лойиҳалаш ташкилоти - бош лойиҳаловчи; қурилиш табиати (янги қурилиш, реконструкция қилиш - тиклаш, кенгайтириш, техникавий қайта қуроллантириш); изланишлар турлари; жойлашган ўрни ва майдонча, участка, трассалар чегаралари ҳақида ёки уларнинг рақобатга бардошли вариантлари ҳақидаги рақамлар; лойиҳалаштириш ва қурилишнинг босқичлари, муҳлатлари ҳақидаги маълумотлар; илгари муҳандислик изланишларида ва текширувларида бажарилганлиги ҳақидаги маълумотлар; лойиҳалаштирилаётган ташкилотга “Конструкцияларни лойиҳалаштиришда бино ва иншоотлар жавобгарлик даражасини ҳисобга олиш қоидалари”га мувофиқ бино ва иншоотлар жавобгарлиги тоифасига таърифи; лойиҳалаштирилаётган объектларнинг табиий муҳитга таъсири, табиатдан рационал фойдаланиш ҳақида ҳамда табиатни муҳофаза қилиш, ҳудудлар ва иншоотларни муҳандислик ҳимояси бўйича тадбирлар ҳақидаги маълумотлар; изланишларда таркиби, аниқлиги, ишончлилиги, тўғрилигига ва зарур

рақамларни аниқлаш билан таъминлашга бўлган талаблар; буюртмачига ҳисобот материалларини кўрсатиш тартиби, таркиби, муҳлатига бўлган талаблар; муҳандислик изланишларининг айрим турларини ишлаб чиқиш бўйича қўшимча талаблар ва маълумотлар; буюртмачи масъул вакилининг исми шарифи ва телефон рақами. Техникавий топшириқ матнига, изланиш ишларининг таркиби ва ҳажман зарур тўғри, асосланган техникавий ҳужжатларни қўшиб қўйиш керак бўлади: топографик режалар ва хариталар, бош режалар, майдончалар, изланиш трассалари, мавжуд ҳамда лойиҳалаштирилаётган бино ва иншоотлар, муҳандислик коммуникациялари контурларининг жойлашиши, муҳандислик коммуникациялари чегараларини кўрсатиш схемалари, барча рақобатга бардошли майдончалар (трассалар) вариантлар ёки қурилиш майдончасини (трас-салари) танлашда акт нусхаси жойлашиш ўрни олдиндан келишилганлиги ҳақида ҳокимият қарори нусхаси. Техникавий топшириққа изланиш ишлари таркиби ва ҳажми, усули ҳамда уларнинг бажарилиш технологиясини белгилашга рухсат этилмайди. Буюртмачи техникавий топшириқни беришда изланиш ташкилотига унда олдиндан бўлган, лойиҳалаштирилаётган қурилиш майдончасида (участкаси, трассасида) ташкилотида илгари бажарилган муҳандислик изланишлари материаллари ва туманнинг табиий шароитлари ҳақидаги бошқа материаллардан вақтинчалик фойдаланиш учун бериши зарур. Зарурият туғилган ҳолларда, буюртмачининг техникавий топшириғида сув билан таъминлаш манбаларини ер ости сувлари, маҳаллий қурилиш материаллари негизида ёки мавжуд ресурслар ҳақида тегишли маълумотлар йиғиш асосида изланиш қилишни назарда тутиши зарур. Буюртмачи техникавий топшириқда баён этилган маълумотлар ва изланишларни ишлаб чиқишга ҳамда ҳисобот материалларини ишлаб чиқиш, шунингдек, ўз вақтида техникавий топшириққа унинг ажралмас қисмига

айланган ўзгартиришлар ва қўшимчаларни кўрсатишга бўлган талабларнинг тўлалиги ва тўғрилиги масъулиятини зиммасига олади. Изланиш ташкилотининг техник топшириққа ўз вақтида ўзгартиришлар киритмаганлиги ёки уни рад этмаганлиги сабабли изланиш ишлари, материалларидан лойиҳалаштириш пайтида фойдаланиб бўлмайди. Ўтган йиллардаги муҳандислик изланишларини ва туман, майдон, участка, трассалар табиий шароитлари ҳақидаги бошқа маълумотлар йиғишни ҳокимиятларда, Ўзбекистон Республикаси Давлат геология қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Бошгидромети, Ўзгеокадастр фондларида, ҳудудий изланиш, лойиҳа-изланиш ва лойиҳа ташкилотларида, турли вазирликлар ва идораларнинг амалдаги корхоналари ҳамда бошқа муассасаларида амалга ошириш керак бўлади. Изланишлар дастурини тузишда албатта тадқиқ қилинган туманнинг табиий шароитлари ҳақидаги ўрганилган мақолалар ҳамда қўлланма маълумотлардан фойдаланиш зарур. Ўтган йилларда муҳандислик изланишларининг йиғилган материалларидан хабардор бўлиш ва таҳлил қилиш натижасида келгусида муҳандислик изланишлари дастурини тузиш учун улардан фойдаланиш имкониятлари тайинланган бўлиши зарур. Зарурият туғилганда, табиий шароит ҳақида қўшимча маълумот йиғиш мақсади бўлганлиги учун туман, участка ва ишлар трассаларида дала изланишини олиб бориш керак. Муҳандислик изланиш-лари дастури изланиш ташкилоти томонидан (бўлинмаси) буюртмачи техникавий топшириғи асосида меъёрий ҳужжатлар талабларига биноан ҳамда туман, майдон, участка, изланиш трассаларининг табиий шароитлари ҳақида илгари бажарилган муҳандислик изланишлари ва бошқа маълумотларни, шунингдек, агарда ўтказилган бўлса, туманнинг дала изланиши натижаларини ҳисобга олган ҳолда улардан максимал фойдаланган ҳолда тузилиши зарур.

Муҳандислик изланиши дастури изланишлар ҳамда ҳисобот материалларининг тўлалиги ва тўғрилигини таъминловчи вазифалари, таркиби, ҳажми, услуби-методикаси, технологиясини белгилаб бериши, шу билан бирга ишларни рационал ташкил этиш ҳамда изланишларнинг белгиланган муддатларда тугатишни назарда тутиши керак. Зарурият туғилганда, изланишлар дастурига моддий ва меҳнат ресурсларига бўлган эҳтиёжлар ҳисоби илова қилинади. 6-бандда назарда тутилган оддий табиий шароитларда жавобгарлиги I - III тоифалардаги айрим бино ва иншоотлар қурилиши, ишларни бажариш учун изланишлар чоғи дастур ўрнида изланишларни унинг буюртмачи билан келишмасдан ишлаб чиқишга қисқача буйруқ тузишга рухсат этилади. Муҳандислик изланишлари дастури, унинг техникавий топшириққа, таркиби, навбати, ҳисобот материаллари ва моддий таъминлашнинг умумий ҳажмини кўрсатиш муддатларига тегишли қисмини буюртмачи билан келишиш керак бўлади. Йирик ва масъул иншоотлар учун муҳандислик изланишлари дастури уни буюртмачига белгиланган муддатларда топширгунча қадар асосий изланиш ташкилоти билан меъёрий ҳужжатлар талабларига риоя қилиш ҳамда ўтган йиллар изланишлари материалларидан тўла фойдаланиш қисмида келишилади. Муҳандислик изланишлари дастури қуйидагиларни ўз ичига олиши керак: объектнинг номи ва жойлашган ўрни изланишлар майдони, участкаси, трассаларининг маъмурий тегишлилиги кўрсатилиши; лойиҳалаштирилаётган бино ва иншоотлар таърифи; изланишлар мақсадлари ва вазифалари; илгари бажарилган изланишлар ва улардан фойдаланиш ҳақидаги маълумотлар; табиий шароитларни ўрганишга берилган баҳо ва таъриф; изланишларни ташкил этиш ва ишлаб чиқишга таъсир қилувчи

туманнинг табиий шароитлари ҳақида маълумотлар; изланишлар ўтказиш майдонлари чегараларига ўзгартириш киритилишини асослаб бериш (табиий муҳит билан лойиҳалаштирилаётган объектларнинг муҳандислик изланишлари натижалари ҳақидаги техникавий ҳисобот (якун) асосида тузиш зарур. Муҳандислик изланишлари ҳокимиятларнинг қурилиш ва архитектура ишлари бўйича бўлимлари берадиган рухсатномалари бўлган тақдирда бажариш керак бўлади. Изланишни ишлаб чиқаришга рухсатнома, қоида бўйича, буюртмачи томонидан шартномани суратийлаштириш ва смета ва изланишлар дастурига келишиш чоғида ёки уни топширувчи, изланиш олиб борувчи ташкилот томонидан (унинг розилиги билан) тегишли ҳаражатларни қўшимча равишда тўлаш билан суратийлаштирилиши зарур. Аэрофотосуратга олиш ишларини бажариш, давлат геодезик тармоғининг тараққиёти, топографик суратга олишни ишлаб чиқиш ҳамда топографик режаларни (айни ҳозирги ўзгаришларни суратга олиш) 1км 2 майдонда янгилаш билан боғлиқ муҳандислик-геодезик изланишларда, шунингдек, узунлиги 25 км дан ортиқ линия иншоотларидаги изланишларда албатта Ўзгеокадастр Давлат геодезик назорат инспекцияси (Ўзгеоназорат) нинг рухсатномаси бўлиши зарур. Муҳандислик-геологик ва муҳандислик - гидрометеорологик изланишларни ишлаб чиқиш белгиланган тартибда Ўзбекистон Республикаси Давлат геология қўмитаси ва Ўзбекистон Республикаси Бош гидрометфондларида рўйхатдан ўтказилиши керак. Изланишни бажарувчи ташкилот мавсумийлик ва (ёки) ишларни ўтказиш вақти, ишларни бажариш жойи, корхоналар иш тартибининг бузилиш эҳтимоллари ҳамда муҳандислик коммуникациялари эгалари ердан фойдаланувчилар, сувдан фойдаланиш ва уни муҳофаза қилишни тартибга солиш идоралари билан, шунингдек, амалдаги бирлашмалар, корхоналар, колхозлар, совхозлар ва бошқа манфаатдор ташкилотлар билан биргаликда

ҳавфсиз иш шароитларини таъминлаш бўйича тадбирларни келишиб олиши зарур. Агарда манфаатдор ташкилот билан келишиш чоғида изланишлар таркиби ва муддатини ўзгартиришга зарурият туғилса, унда дастурга (буйруққа) ҳамда смета-шартнома ҳужжатларига тегишли ўзгартиришларни киритиш ва улар ҳақида буюртмачи билан келишиш лозим. Муҳандислик изланишлари ердан фойдаланувчидан ер майдонини муоламадан чиқармаса ҳам ишлаб чиқилади. Муҳандислик изланишларини бажарувчи ташкилот геодезик пункт белгилаш (ўрнатиш), тоғ ишловларини кавлаб ўтиш, ҳаво, сув, грунт намуналарини олиш, тайёрлов ва биргаликда олиб борадиган ишларни (майдонларни тозалаш ва режалаш, визирлар ўтқазиш, вақтинчалик йўллар, ўтиш мосламалари, сувўтказгичлар ва бошқалар), изланишлар учун зарур бажариш ҳуқуқига эгадир. Изланишларни бажариш учун ўрмон кесишга буюртмачи томонидан изланишлар бошлангунча қадар белгиланган тартибдаги олинадиган ўрмон кесиш билети бўлсагина рухсат этилади. Грунт қаватининг бузилиши билан боғлиқ изланишларни ишлаб чиқишда ер бузилишидаги грунт ҳосилдорлигига оид қаватини сидириб олиш, сақлаш ва ишлар тугагач, ерга яна қўшиш керак, шунингдек, ҳавони, сувни ва грунтнинг бузилишига йўл қўймаслик керак. Изланишлар ўтказиш даврида ишларнинг натижаларига қараб, лойиҳа ташкилот ҳамда ташкилотларнинг бўлимлари, изланиш ташкилотлари дастурга (буйруққа) изланишнинг иш сифатини оширишга ҳамда муддатини қисқартиришга йўналтирилган зарур ўзгартиришлар ва тўлдиришларни киритиб бориши зарур. Изланиш ишларининг нархи ҳамда олиб бориш муддатига тааллуқли ўзгартириш ҳамда тўлдиришлар буюртмачи билан керакли рухсатнома олиб суратийлаштирилган ҳолда келишиш керак бўлади (1.22-банд).

Изланишлар дастурида ўрганилиши назарда тутилмаган иш жараёнларида ноқулай табиий шароитлар намоён бўладиган бўлса, буюртмачини, изланишлар дастурига ва смета-шартнома ҳужжатларига ўзгартиришлар киритилиши зарурлиги ҳақида хабардор қилиб кўйиш зарур. Изланиш ташкилотлари (бўлимлари) амалдаги меъёрий ҳужжатларга ҳамда давлат стандартларига биноан ишларнинг бажарилиши устидан назорат олиб бориши керак. Назорат натижалари, албатта, дала, лаборатория ҳамда бошқа техник ҳужжатларда ўз ифодасини топиши лозим. Инспекция-назорати ҳамда қабул назорати натижалари бўйича далолатнома тузилмоғи дарқор, далолатномада изланишлар материалларининг тўлиқлиги ва сифатига баҳо берилган бўлиши керак. Муҳандислик изланишларида меъёрий ҳужжатлар ва давлат стандартлари талабларига риоя қилиш устидан назоратни белгиланган тартибда давлат назорати идоралари изланишлар ўтказишга рухсат бериш ҳамда уларни қайд этиш назорат идоралари, Ўзбекистон Республикаси давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси, буюртмачи, шунингдек, бош ва ҳудудий ва изланиш ташкилотлари амалга оширадилар. Назорат қилувчи муассасаларга ва ташкилотларга ўзаро такрор иш қилинмаслиги ва муҳандислик изланишларининг сифати назоратини ошириш мақсадларида ўз фаолиятларини координатлаштириш ҳамда келишишлари керак бўлади. Муҳандислик изланиш-ларини ишлаб чиқишда дала ҳужжатларини олиб бориш, расмийлаштириш ҳамда мазмуни давлат стандарлари ва меъёрий ҳужжатларига мувофиқ келиши керак. Бажарилган муҳандислик изланишлари натижаларига биноан албатта техникавий ҳисобот (якун) тузилиш керак, ушбу ҳисоботда буюртмачининг техникавий топшириғида ҳамда изланишлар дастурида назарда тутилган рақамлар кириши, шунингдек, дастурда тушириб қолдирилган ўзгаришлар асослаб берилган бўлиши керак.

Муҳандислик изланишларида, оддий табиий шароитларида айрим бино ва иншоотларни лойиҳалаштириш учун (1.17-банд) техникавий ҳисобот ўрнига хулоса ёки тушунтириш хатини тузишга рухсат этилади, уларда бажарилган ишларнинг натижалари қисқача ёритилиши зарур. Хулоса (тушунтириш хати) ни тузиш буйруқда ёки смета-шартнома ҳужжатларида назарда тутилади. Ўтган йилларда йиғилган изланишлар материаллари етарли бўлса, лойиҳалаштиришнинг тегишли босқичга вазифага) етганлигини асослаб бериш учун уларнинг натижаларини хулоса шаклида суратийлаштириш керак бўлади. Техникавий ҳисобот (хулоса) таркибига ҳисобот матни, матний ва график илова киритилиши лозим. Муҳандислик изланишларининг ҳисобот материаллари ўз ичига объектларни лойиҳалаштириш ва қурилиш ҳамда ҳудудларни муҳандислик тайёргарлигини ўтказиш чоғида табиий шароитларни ҳисобга олиш бўйича тавсияномалар ва таклифларни, шунингдек, лойиҳалаштиришнинг кейинги босқичлари учун изланишларни ишлаб чиқиш бўйича тавсияномаларни ўз ичига олиши дарқор. Техникавий ҳисобот (хулоса) буюртмачига ва белгиланган тартибда изланишларни ишлаб чиқиш учун рухсат берган, уларни рўйхатга оладиган идораларга ҳамда ҳудудий изланиш ташкилотларига кўрсатилиши керак. Техникавий ҳисобот (хулоса)нинг бир нусхаси изланишни бажарадиган ташкилот архивига сақлаш учун топширилади. Дала техникавий ҳужжатлари техникавий ҳисобот (хулоса) таркибига кирмайди, буюртмачига берилмайди ҳамда изланишни бажарган ташкилот архивида сақланади. Буюртмачи ва изланиш ташкилотлари ўртасидаги техникавий масалалар бўйича келишмовчиликлар улар бўйсунадиган юқори ташкилотлар томонидан ҳал қилиниши зарур. Муҳандислик-геодезик изланишларга умумий талаблар

Қурилиш учун муҳандислик-геодезик изланишларини 1.1-банд талабларига мувофиқ ва Ўзгеокадастрнинг меъёрий ҳужжатлари талабларинини ҳисобга олган ҳолда бажариш керак бўлади. Муҳандислик - геодезик изланишлар корхоналар, бино ва иншоотларни лойиҳалаштириш, қурилиши ва реконструкция қилиш-қайта тиклаш, шунингдек, муҳандислик изланишларининг бошқа кўринишларини бажариш учун керакли топограф-геодезик материаллар ва рақамлар олишни таъминламоғи дарқор. Муҳандислик - геодезик изланишлар таркибига қуйидагилар киради: қурилиш тумани (участкаси)да ўтган йилларда қилинган мавжуд топограф-геодезик материаллар ҳамда рақамларни йиғиш ва таҳлил қилиш; таянч геодезик тармоқларни - 3 ва 4-туркумга кирувчи геодезик тармоқлар, 1 ва 2-разрядли зичлашув геодезик тармоқлари ва II, III ва IV синф-туркумларининг нивелир тармоқларини қуриш (ривожлантириш); 1:10000 - 1:500 масштабларида, ер ости ва ер усти иншоотларини суратга олган ҳолда топографик (ер усти ва аэрофототопографик) суратга олиш; 1:10000 - 1:500 масштабларида муҳандислик-топографик режаларни янгилаш; линия иншоотларини трассалаш - йўналишини белгилаш; натурага ва муҳандислик-геологик ишловларга, геофизик ва бошқа нуқталарга кўчириш ва боғлаш; ҳавфли геологик жараёнларни ўрганиш учун геодезик ишлар; мавжуд корхоналар, бинолар ва иншоотлар реконструкцияси ва қайта жиҳозлаш лойиҳаларини асослаш учун геодезик ишлар, ер ости ва ер усти иншоотларини суратга олиш, тарихини тузишдан тортиб, координациялаш, бинолар (иншоотлар)нинг сиртидан ўлчаш, мавжуд темир йўл ва автомобил йўлларини суратга олиш ва бошқалар; режаларни тузиш ва кўпайтириш. 3-туркумдаги таянч геодезик тармоқларини қуриш (суратга олиш) ва муҳандислик-геодезик изланишлар чоғи 1:10000 масштабида топографик суратга олиш (режаларни янгилаш) га Ўзгеоназорат розилигига биноан бажаришга рухсат этилади.

Қуюқ тармоқли ер ости ва ер усти иншоотларига эга шаҳарларнинг саноат корхоналари ва кўчаларининг (қатнов йўли, ўтиш йўллари) айрим участкаларида 1:200 масштабида топографик суратга олишни бажаришга рухсат этилади. Уни бажаришга бўлган техникавий талаблар буюртмачи топшириғида белгиланган бўлиши ҳамда иш дастурида асослаб берилиши зарур. 2.4 Муҳандислик-геодезик изланишларни ишлаб чиқишга берилган техникавий топшириқ 1.13-банд талабларига биноан тузилади. Топшириқ ўз ичига қуйидагиларни олиши дарқор: координатлар ва баландликлар тизими ҳақида маълумотлар; топографик суратга олиш (режаларни янгилаш) чегаралари ва майдонлари ҳақида маълумотлар; айрим участкалар бўйича суратга олиш масштаби ва рельеф кесимининг баландлиги ҳақида кўрсатмалар; линия иншоотлари йўналишини белгилашга бўлган техникавий талаблар, уларнинг лойиҳавий вариантлари, туташув нуқталари ҳақида кўрсатмалар; геодезик ишларга бўлган қўшимча талаблар. 2.5 Муҳандислик-геологик изланишлар дастури 1.19-банд талабларига биноан тузилиши зарур. Дастур ўз ичига қуйидагиларни олиши зарур: қабул қилинган координатлар ва баландликлар тизими ҳақида маълумотларни; ўтган йилларда қилинган изланишлар материалларининг мав-жудлиги ва улардан фойдаланиш ҳажми ҳақида маълумотларни; лойиҳалаштирилаётган геодезик тармоқлар турлари ва туркумлари (разрядлари) ҳамда унинг қурилиш схемаларини аниқлик ҳисоби билан мураккаб ва алоҳида аниқ тармоқлар учун асослаб бериш; ривожлантириш бўйича геодезик тармоқларни суратга олиш ва топографик суратга олишни бажариш бўйича геодезик кўрсатмалар; қабул қилинган топографик суратга олиш масштабларини ва кесим рельефлари

баландлигини техникавий топшириқда белгиланганига тўғри келмаган ҳолларда асослаб бериш; ер ости ва ер усти иншоотларини суратга олишга бўлган талабларни; трассаларнинг лойиҳавий вариантлари; муҳандислик-геодезик ишловлар ва бошқа нуқталарни белгилаш ва режа-баландлик боғлашга бўлган талаблар; буюртмачининг қўшимча талабига биноан геодезик ишларни бажариш ҳақида кўрсатмаларни. Иш дастурига қуйидагилар илова қилиниши керак: изланишларни ишлаб чиқишга берилган топшириқ нусхаси; иш олиб борилаётган туман (участка)нинг топографик-геодезик ўрганилиш схемаси; лойиҳалаштирилаётган таянч геодезик тармоқлари схемаси; топографик суратга олиш участкаларининг жойлашиш картограммаси; агарда уларнинг ўрнатилиши кўзда тутилган бўлса, унда махсус геодезик марказларининг чизмалари; линия иншоотлари трассаларининг лойиҳавий вариантларини кўрсатган ҳолда топографик хариталар (режалар). Илова қилинадиган схема ва картограммалар биргаликда қили-нишига рухсат этилади. Муҳандислик-геодезик изланишларини ишлаб чиқиш учун майдончаларда геодезик асос бўлиб таянч геодезик тармоқлар пунктлари хизмат қилади. Линия иншоотлари трассаларининг муҳандислик-геодезик изланишларида геодезик тармоқларнинг суратга олиш пунктлари (нуқталари) геодезик асос бўлиб хизмат қилади. Линия иншоотлари трассалари изланишлари чоғи суратга олишнинг геодезик йўллари режага ва баландлиги бўйича таянчгеодезик тармоғига камида 30 км оралаб (магистрал каналларни изланиш қилиш чоғида - 8 км) боғланган бўлиши зарур. Линия иншоотлари трассаларини изланиш қилишда шаҳарлар ва саноат корхоналари ҳудудларида, шу билан бирга фойдали қазилмаларни қазиб

олиш ҳудудларида таянч геодезик тармоқлари пунктларига баландлик боғланиши мажбурий ҳисобланади. Координатлар ва баландликлар тизими иш дастурида изланишларни ишлаб чиқишга рухсат берадиган идора билан келишган ҳолда белгилаб берилиши зарур. Давлат геодезик тармоқлари пунктларига режа-баландлик боғланишини уларнинг изланишлар майдончаси чегараларидан ошиғи билан 5 км жойлашиши масофасида бажариш керак бўлади. Геодезик тармоқлар пунктлари (нуқталари)нинг координатлари тўғри бурчакли координатлар тизими объекти учун қабул қилинган текисликка Гаусс проекциясида уч градусли зоналарда, зарурият туғилса, қурилиш майдончасининг ўртача сатҳини ҳисобга олган ҳолда ҳисоблаб чиқарилади. Топографик суратга олишни асослаб бериш учун давлат геодезик тармоқлар пунктлари зичлиги камида қуйидагича бўлиши зарур: 1:5000 масштабида суратга олиш учун 30 км 2 га 1 пункт; 1:2000 ва ундан йирикроқ масштабда суратга олиш учун 15 км 2 га 1 пункт. Яқин йилларда шаҳарлар ҳудудлари ва уларнинг участкаларида қурилган иморатлар, шунингдек, лойиҳалаштирилаётган (реконструк-ция қилинаётган) саноат корхоналари майдончаларида давлат геодезик пунктларининг зичлиги камида биттаси 5 км 2 бўлиши зарур. Муҳандислик-геодезик изланишларни ишлаб чиқиш учун таянч геодезик тармоқлари пунктларининг зичлиги иш дастурида белгиланади ва, қоида бўйича, дастур шаҳарлар ҳудудлари, шаҳар типидаги яшаш жойлари ҳамда саноат майдонларида кам деганда триангуляция (сиртни учбурчак бўлакларга ажратиш, трилатерация)лар ва иморатли ҳудудлардаги 1 км ли полигонометрияларнинг тўртта пунктларини ташкил этиши керак; иморатли қурилмаган ҳудудларда 1 км 2 га бир пункт тўғри келади. Нивелир тармоқлари реперлари (мутлоқ баландлиги маълум белги) ва тамғалари шундай жойлаштирилиши керакки, уларни режанинг ҳар бир

варағига 1:5000 масштабида қоплаб чиқишда камида бир нивелир белгисидан тўғри келиши зарур. Муҳандислик-геодезик изланишлар чоғи геодезик тармоқлар майдончаларида 1-жадвалга мувофиқ қуриш керак бўлади. Режали ечиб олинадиган тармоқлар пунктларининг ўртача хатоликлари, жумладан, режали таянч нуқталари (назорат пунктлари), нисбий таянч геодезик тармоқлари пунктлари очиқ жойларда режадаги масштабдан ошмаслиги керак, иморат қурилган ҳудудларда хатоликлар 0,1 мм, ёғочлар билан ўралган ва бутазорли жойларда - 0,15мм дан ошмайди. Ечиб олинадиган геодезик тармоқлари пунктлари (нуқталари) баландликларининг ўртача хатоликлари нисбатан яқинроқ I, II, III ва IV туркумдаги нивелирлаш реперлари (маркалари) текислик жойларда 1/10 тоғлик ва тоғ ёнбағри туманларида - 1/6 топографик режалар учун қабул қилинган рельеф кесими баландлигидан ошмаслиги керак. Изланиш участкаси майдони, км 2 Таянч геодезик тармоғи Триангуляция, трилатерация ва Полигонометрия Нивелирлаш туркуми туркум Разряд 1 * гача - - - 1 дан 5 гача - 2 IV 5 дан 10 гача - 1;2 IV 10 дан 25 гача 4 1;2 IV 25 дан 50 гача 4 1;2 III,IV 50 дан 200 гача 3;4 1;2 II-IV 200 ва унд. ортиқ 2;3;4 1;2 I-IV Изоҳлар: 1 Амалдаги ва реконструкция қилинаётган саноат корхоналари ҳудудларида таянч геодезик тармоқлари туркум (разряд)ининг ошишига рухсат этилади. 2 Махсус вазифадаги геодезик тармоқларнинг яратилишига рухсат этилади. Бундай тармоқларнинг ҳар битта алоҳида ҳолларда яратилиши зарурлиги иш дастурида асослаб берилади. Геодезик пунктларни ерга маҳкамлаш ва уларни сиртдан безаш ишларни “Шаҳарлар, поселкалар ва саноат майдончалари ҳудудлари учун геодезик

пунктлари марказлари” меъёрий ҳужжат талабларига мувофиқ амалга оширилиши зарур. Ўзгеокадастр розилигига биноан пунктларни маҳкамлаш бошқа марказларда ишлаб чиқилиши ҳам мумкин. Боғлаш йўлларини вақтинчалик белгилар билан маҳкамлашга рухсат этилади. Иморат қурилган ҳудудда, қоида бўйича, девор белгилари қўлланиши керак. Геодезик пунктларни уларнинг узоқ муддатли сақланишини таъминловчи жойларда, режада ва баландлик бўйича ўзгармас ҳолати, ўлчаш учун қулай ва хавфсиз шароит табиат муҳофазасини кўзда тутган ҳолда ўрнатиш керак бўлади (яхши грунт ва кўчатларни сақлаш). Иморат қурилмаган ҳудудларда линия иншоотлари трассаси бўйича изланиш қилиш чоғи трассаларнинг бошланғич ва оҳирги нуқталари, агарда улар ерга маҳкамланган бўлса, бурилиш бурчакларининг учи, шунингдек, тўғри чизиқли участкаларнинг тавақа нуқталари ўзаро кўриш чегарасида, камида 1 км оралатиб, вақтинчалик белгилар билан маҳкамланиши зарур (ёғоч ва темирбетон устунлар, темир гўния ва бошқалар билан). Иморат қурилган ҳудудларда, қоида бўйича трассалар маҳкамланмайди, уларнинг нуқталари линия ўлчовлари билан ситуациянинг доимий унсурларига боғланади. Нивелир белгилари автомобил ва темир йўллар трассалари, магистрал каналлар бўйлаб кам деганда 2 км оралатиб ўрнатилиши керак, қувур ётқизилган трассалар бўйлаб эса - кам деганда 5 км оралатиш керак (жумладан, катта сув оқимидан ўтишдан ва сув ўлчагич постларда). Доимий белгилар билан маҳкамланган геодезик пунктларни тўла сақланганлигини кузатиш учун “Геодезик пунктларни қўриқлаш ҳақидаги йўриқномалар” талабларига биноан топшириш керак бўлади. Линия иншоотлари изланишлари чоғида ўрнатиладиган белги ва реперлар акт бўйича буюртмачига ва кўрсатиб ўтилган улар ташкилотларига берилиши зарур. Муҳандислик-геологик из-ланишларни ишлаб чиқиш учун фойдаланиладиган геодезик асбоблар Ўздавстандарт ва метрологик хизмат

идораларининг меъёрий ҳужжатлари талабларига мувофиқ текшириб кўрилиши керак. Муҳандислик-геологик изланишлар таркиби ва ҳажми Лойиҳа олди ҳужжатлари учун ўтказиладиган изланишлар Лойиҳа олди ҳужжатларини ишлаб чиқиш учун мавжуд топографик хариталарни, режалар ва фоторежалар, ер тузувчи режалар, ўтган йилларда қилинган изланиш материалларни йиғиш ва уларни таҳлил қилиш, шунингдек, таянч геодезик тармоқлар ва қурилиш майдончаси (трассалар йўналиши)ни жойлаштиришнинг кўриб чиқиладиган вариантлари учун йирик масштабли суратга олиш бўйича материалларнинг мавжудлиги ҳақида маълумотлар тўплаш керак бўлади. Ўтган йиллардаги материаллар тўлалиги ҳамда сифати жиҳатидан лойиҳа топшириқларини ҳал қилишга қодир бўлса, ўшалар асосида ишлаб чиқилади, лойиҳа олди ҳужжатларини ишлаб чиқиш учун дала ишлари олиб борилмайди. ТИА (ТИҲ) ни янги қурилиш майдонида ишлаб чиқиш учун муҳандислик топографик режалар масштабларини 1:10000; 1:5000га тенг қабул қилиш керак бўлади, корхоналарни реконструкция қилиш учун эса 1:5000, 1:2000 қабул қилинади. Аҳоли пунктларини режалаштириш лойиҳаларини ишлаб чиқиш учун муҳандислик-топографик масштаблари Ўзсаноатфуқароқурилиш томонидан тасдиқланган идоравий қурилиш меъёрлари талабларига биноан белгиланади. Агар зарурият туғилса, янада майдароқ ва янада ошиқроқ масштаблардаги хариталар ва режалардан фойдаланишга рухсат этилади. Лойиҳалаштирилаётган қурилиш майдончаларида қуйидаги дала ишлари бажарилади: таянч геодезик тармоқлар пунктларининг сақланганлигини текшириш (зарурият туғилса, таянч геодезик тармоқлар яратилади); ситуацияси ва рельефининг замонавий ҳолатидаги ҳамда уларни зарурият туғилганда

янгилаш майдончалар ҳудудларидаги мавжуд топографик режаларга мувофиқ текшириш; ТИА(ТИҲ)ни ишлаб чиқиш учун зарур масштаблардаги топографик хариталар ва режалар бўлмаган ҳолатларда топорафик суратга олиш; дарёлар ва ҳовузлар чуқурлигини ўлчаш; изланиш қилинаётган дарё ва ўлчаш паллалари бўйлаб кўндаланг профилларида узунлик профилини тузиш учун сув оқимини нивелирлаш; натурага ва муҳандислик-геологик ишловларга киритиш, геофизик ва бошқа нуқталарга боғлаш; ҳавфли геологик жараёнларни ўрганиш бўйича режим кузатувларини бажаришда геодезик ишлар; зарурият туғилганда, улкан объектлар ТИА ни ишлаш учун изланишлар чоғининг замонавий ҳаракатларини намоён қилиш мақсадида махсус геодезик ўлчашлар олиб борилади. Линия иншоотлари трассалари йўналишини танлаш учун мавжуд топографик хариталар ва аэрофотосуратлардан фойдаланиш керак бўлади. Линия иншоотлари вариантларини камерал трассалаш 1:100 000 - 1:10 000 масштабларидаги хариталар ва аэросуратларда ишлаб чиқилади; бунда мураккаб ҳамда эталон участкаларда 1:5000, 1:2000 масштабларидаги топографик режалардан фойдаланилади. Дала шароитларида линия иншоотлари вариантлари бўйича рекогносцирация текшируви ўтказилади ҳамда зарурият бўлса, мавжуд топографик материалларнинг мазмунан тўлақонли ва ишончли эканлигини аниқлаш учун визуал (аэровизуал) кўрик ўтказилади. Линия иншоотларининг кўринишига қараб, мураккаб ва эталон участкаларида агарда зарур материаллар бўлмаса, қуйидаги ишлар бажарилади: йирик масштабли режалар тузиш учун маршрутли аэросуратга олиш; агарда аэрофотосуратга олиш иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ бўлмаса ёки бунинг имкони бўлмаган ҳолларда ер усти топографик суратга олиш;

рельеф ва ситуациянинг характерли жойларида пикетларини - баланд жойларини танлаб техеометрик йўллар ётқизиш. Лойиҳа учун изланишлар олиб бориш Муҳандислик - геологик изланишлар, объектда бош режани ишлаб чиқиш учун (трассанинг оптимал ҳолатини аниқлаш) зарур топографикгеодезик материаллар ва маълумотларни олиш, шу билан бирга ТИА (ТИҲ)да қабул қилинган лойиҳа қарорларини охиригича ишлаб чиқиш, деталлаштириш ҳамда бошқа лойиҳа олди ҳужжатларини ишлаб чиқишда таъминламоғи дарқор. Қурилиш майдончаларида лойиҳаларни ишлаб чиқиш учун муҳандислик- геодезик изланишларда, қоида бўйича, қуйидаги ишлар бажарилиши керак: ўтган йиллардаги материаллар ва маълумотларни ҳам киритган ҳолда топографик-геодезик материалларни йиғиш ва таҳлил қилиш; таянч геодезик тармоқларни қуриш (тараққий эттириш); ўчиб олинадиган режа ба- ландлик геодезик тармоқларини яратиш; муҳандислик-гидрографик ишлар; ҳавфли геологик жараёнларни ўрганишдан тортиб бошқа турдаги изланишларни геодезик таъминлаш; режаларни тузиш ва кўпайтириш. Муҳандислик-геодезик изланишларнинг таркиби ва ҳажми изланишлар дастурида аниқланиши керак. Ўтган йиллардаги изланишлар материалларини йиғиш, таҳлил қилиш ва системага солиш натижалари бўйича координатлар ва баландликлар, таянч геодезик тармоқларнинг маркази ва ташқи белгилари типлари ҳақида, топографик суратга олишларнинг бажарилиши вақти ва усуллари, уларнинг масштаблари, рельеф кесимининг баландлиги ҳақида маълумотлар олинган бўлиши зарур. Суратга олишга тааллуқли участкалар чегаралари ва майдонлари (режаларни янгилаш), изланишларнинг бошқа турларини таъминлаш зарурлиги ҳисобга олинган ҳолда техникавий топшириқда белгилаб берилган бўлиши керак. Муҳандислик-геодезик изланишларда сув тўсиқлари орқали олинадиган топографик сурат-ларнинг чегаралари, таркиби

ва ҳажми акваторияларга гидрометеорологик изланишлар дастури талабларини ҳисобга олган ҳолда қабул қилинади. Қурилиш лойиҳасини ишлаб чиқиш учун топографик суратга олиш, қоида бўйича, рельеф характери-хоссасига қараб 13-жадвалга биноан танланадиган рельеф кесимининг баландлиги билан 1:5000-1:2000 масштабларида бажарилиши зарур. Саноат ва агросаноат корхоналари, темир йўл бекатлари ва тармоқларини реконструкция қилиш (кенгайтириш) лойиҳаларини ишлаш учун ва аҳоли пунктлари иморатларини қуриш лойиҳаларини ишлаш учун 1- 0,5 мдан рельеф кесими баландлиги билан 1:1000-1:500 масштабларда топографик суратга олинади. Линия иншоотлари трассаларида муҳандислик-геодезик изланишлар ТИА (ТИҲ) да йўналишлар билан тасдиқлангани бўйича бажарилиши зарур. Изланишлар таркибига қуйидагилар киради: мавжуд топографик- геодезик, аэрофотосурат материалларини, шунингдек, трассалар йўналишлари бўйича ўтган йиллардаги изланишлар маълумотларини йиғиш ва таҳлил қилиш; трассалар вариантларини камерал тарзда трассалаш ҳамда мўлжалга олинган вариантларнинг дала изланишини ўтказиш (рекогносцировка); автомобил ва темир йўллари, магистрал каналлар, қувурлар трассаларининг мўлжалда тутилган вариантлари бўйлаб, шунингдек, индивидуал (якка) лойиҳалаштириш жойлари (табиий ва сунъий тўсиқларнинг ўтиш жойлари, коммуникациялар, майдончалар ва бошқаларни кесиб ўтиш) бўйлаб топографик суратга олиш; йирик топографик режалар бўлмаган ҳолларда трассанинг бор узунлиги бўйлаб теодолит ва тахеометрик йўлларни ётқизган ҳолда дала трассалаши; изланишларнинг бошқа турларини геодезик таъминлаш. Дала изланишларини ўтказиш чоғи трассанинг мўлжалдаги ҳолатини аниқлаш керак бўлади; кесиб ўтиладиган коммуникациялар ҳақида

маълумотларини йиғиш ва аниқлаш ишларини амалга ошириш; агарда мавжуд режалар мазмунан ситуация ва рельефнинг замонавий ҳолатига мос келмаса, унда режалар янгитдан ишлаб чиқилади. Режаларни янгилаш ишлари, қоида бўйича, иншоотни қўриқлаш зонасининг кенглигидан кам бўлмаган полоса-йўлкада амалга оширилиши зарур. Мўлжалланган вариантлар бўйича автомобил ва темир йўллари, магистрал каналлар ва қувурларни изланиш қилиш чоғида трасса вариантларини лойиҳалаштириш имкони билан таъминловчи полоса (тасма) кенглигида топографик суратга олишни (режаларни янгилаш) бажаришга рухсат берилади. Топографик суратга олишга (янгилаш) тегишли трасса бўйлаб жой полоса (тасма) эни линия иншоотининг турига қараб идоравий қурилиш меъёрларига биноан белгиланади. Иш лойиҳаси учун изланишлар таркиби ва ҳажми, лойиҳа ва иш ҳужжатлари учун изланишлар таркиби ва ҳажми бўйича кўрсатмаларни ҳисобга олган ҳолда қабул қилиниши зарур. АПЗ ва инженерлик коммуникациялар Буюртмачи лойиҳачи ташкилотга лойиҳалаш топшириғи билан бирга қуйидаги ҳужжатлар ва маълумотларни такдим этади: а) маҳаллий ҳокимият идорасининг объектни жойлашув ўрни олдиндан келишилгани ҳақидаги ечими; б) қурилиш учун ер майдонини(трассани) танланганлиги ҳақидаги акт; в) белгиланган тартибда тузилган архитектура режалаштириш топшириги; г) ҳаритавий (топографик) маьлумотлар: объектларни мавжуд муҳандислик тармоқлари ва коммуникациялари, электр таъминоти, алоқа, газ таьминоти, иссиқлик таъминоти, ва оқова сув ташланадиган жойларга уланиш жойлари кўрсатилган ҳолда вазиятли режа; д) лойиҳалаштирилаётган объектнинг таъминот манбалари, муҳандислик тармоқлари ва коммуникацияларга улашнинг техник шартлари (техник

шартлар ўзаро келишувлар асосида эришилган муддат одатда объектни лойиҳалаш ва қуриш даври мобайнида ўзгармаслиги шарт); е) майдонни мусодара қилиниши билан боғлик ер эгалари, ердан фойдаланувчилар, ижарачилар кўрадиган зарар ҳисоби; ж ) майдонни мусодара қилиниши билан боғлиқ кишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришигаетказиладиган зарар; и) ер эгалари, ердан фойдаланувчилар, ижарачилар ҳамда маъмурият вадавлат назоратининг (архитектура шаҳарсозлик, ер тузувчи, табиатни муҳофаза қилувчи, ёнғиндан сақланиш, санитария, тог-кон ва бошқа) ҳудудий идоралари билан келишиш маълумотлари; к) жойлаштирилиши, эпидемиология, экология ва бошқа масалалар хусусидаги ҳудудий ташкилотлар хулосалари; л) экологик меъёрларга риояқилинишини, корхона фаолиятининг атроф муҳитга меъёрсиз таъсирининг камайтирилишини, салбий экологик оқибатларнинг олдини олиш ва бартараф қилинишини таъминловчи, белгиланган тартибда келишилган тадбирлар (ёки ушбу тадбирлар ўрнига ишлаб чиқилган бошқа ҳужжат); Лойхалаштиришга топшириқнинг таркиби м) вилоят ва шаҳар ҳокимияти идораларининг янги корхона қуришга, фаолият кўрсатиб турган корхонани кенгайтиришга (давлат ва вилоят аҳамиятига молик объектлар учун) розиликлар тўғрисидаги ҳужжат; н) илгари ўтказилган муҳандислик изланув ишлари бўйича маълумотлар; о) алоҳида тайерланадиган ускуна бўйича дастлабки маълумотлар,шу жумладан йирик технологик ускунанинг техник лойиҳа материаллари ҳамда хорижий ускуналар бўйича маълумотлар; п) бузиладиган бино ва иншоотни бузиш ёки ўрнини қоплаш хусусияти ҳакида маҳаллий ҳокимият идораларининг баҳолаш актлари ва карорлари, инвентаризация материаллари; р) сув хавзалари, атмосфера ҳавоси ва тупроқ ҳолатлари тўғрисидаги

давлат назорати идораларидан олинган маълумотлар; с)қурилиш ҳудудида мавжуд бино иншоот, ер ости ва ер усти тармоклари ва коммуникацияларининг ўлчамли чизмалари; т) корхона маҳсулотлари чизмалари ва техник тавсифи; у)технологик жараёнлар ва ускуналар барпо қилиш билан боғлик бажарилган илмий-изланув ва синов-тажриба ишлари тўғрисидаги ҳисобот; ф) маҳсулот тайёрловчи корхонадан қурилиш майдончасигача оғир вазнли ва габаритсиз ускуналарни ташиб етказиш схемаларини ишлаб чиқиш бўйича топшириқ. х) қурилишни ташкиллаштириш лойиҳасини тузиш учун дастлабки маълумотлар; ц) тасдиқланган “Атроф муҳитга ўтказиладиган таъсир тўғрисидаги баёнот ” лойиҳаси, яъни (МУТБ лойиҳаси) Фаолият кўрсатиб турган корхона, бино,иншоотни кенгайтириш, янгилаш ва техник қайта жиҳозлаш зарур бўлганда буюртмачи лойиҳа ташкилотига қуйидаги ҳужжатларни такдим этади: а) амалдаги ишлаб чиқаришларни, бино ва иншоот конструцияларини текшириш натижалари бўиича хулосалар ва маълумотлар; б) амалдаги цехлар, қисмларнинг технологик тарҳлари, ускуналари турномалари ва ҳолатлари тўғрисидаги маълумотлар; в) муваққат бино ва иншоотлар, кўтарувчи-ташувчи машина ва механизмларни жойлаштириш, қурилиш материалларини тахтлаб қўйиш ва ҳоказолар бўйича шарт-шароитлар. Фуқаролик-турар жой объектлари қурилиши лойиҳасининг таркиби ва мазмуни. Умумий тушунтириш матни Умумий тушунтириш матни таркибига қуйидагилар киради: - лойиҳани ишлаб чиқишга асос; - лойиҳалаштириш учун дастлабки маълумотлар; - танланган қурилиш майдончаси асосномаси ҳақида маълумотлар; - объектнинг қисқача тавсифи;

- объектнинг лойиҳавий қуввати ҳақида маълумотлар (сиғими, ўтказувчанлик имконияти); - ишловчиларнинг малакали таркибининг сонли ва ихтисосли жиҳатдан ҳисоби натижалари, иш жойлари сони ҳақида маълумотлар (турар жой биноларидан ташқари); - ёнилғи, сув, электр энергиясига бўлган эхтиёж ҳақида маълумотлар; - қурилишнинг ва шаҳарсозлик мажмуаларининг навбатлилиги тўғрисидаги маълумотлар; - техник фойдаланишга доир (турар жой ва жамоат бинолари учун, ҳамда II турдаги чўкувчан тупроқли ва қўшимча ишлов бериладиган ерлада бунёд қилинадиган жамоат бинолари учун) чора-тадбирлар; - фойдаланилган ихтиролар ҳақида маълумотлар. Архитектура-қурилиш ечимлари Қурилиш ечимлари таркибига қуйидагилар киради: -бош режа ва ободонлаштириш бўйича ечимлар ва асосий кўрсаткичлар; -лойиҳалаштирилаётган объект бўйича архитектура-қурилиш ечимларини асосланиши, қисқача тафсилоти ва уларни шаҳарсозлик талабларини ҳисобга олган ҳолда ўз вазифаларига мувофиқлиги; -бино ва иншоотларни безаш бўйича ечимлар; -хоналарнииг замонавий талабларга жавоб берадиган даражадаги ишлаш, яшаш ва дамолиш учун қулайликларининг таъминланишига доир маълумотлар; -ҳажмий-режалик ва конструктив ечимларнинг буюртмачи қўйган талаблар ва техник шарт-шароитларга мувофиқлиги; -объектни портлаш ва ёнғиндан сақлаш чора тадбирлари; - қурилиш конструкцияларини емирилишдан сақлаш; -ишловчилар саломатлигини ҳимоялаш ва ногирон ҳамда аҳолининг харакати чекланган гуруҳлари хаёт фаолиятларини таъминлашга оид тадбирлар.

Фойдаланиладиган адабиётлар: 1. КМК 1.02.07-97. “ Қурилиш учун муҳандислик изланишлар” 2. ШНК 1.03.01-08. “Биноларни ва иншоотларни қурилиш ва лойиҳа ҳужжатларини маъқуллаш ва тасдиқлаш қоидалари”.

Похожие

Қурилиш ва қурилиш монтаж ташкилотларида қурилишни амалга ошириш

Лойиҳаларни ишлаб чиқиш босқичлари

Муаллифлик назорати

Турар-жой биноларини лойиҳалашга таъсир қилувчи асосий омиллар

Лойиҳа бош архитекторининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари