Турар-жой биноларини лойиҳалашга таъсир қилувчи асосий омиллар - Архтектура - Рефераты

Турар-жой биноларини лойиҳалашга таъсир қилувчи асосий омиллар

Загружено в:

05.05.2023

Скачано:

0

Размер:

98 KB

Турар-жой биноларини лойиҳалашга таъсир қилувчи асосий омиллар Режа: 1. Турар уй жой қурилишида шаҳарсозлик талаблари 2. Турар-жойлар қурилишида тежамкорлик масалалари 3. Турар-жойлар қурилишида қўйиладиган бадиий-меъморчилик талаблар

Турар уй жой қурилишида шаҳарсозлик талаблари Шаҳар, турар-жой ҳудудига ёки алоҳида турар-жой уйига ер сатҳини танлаш ўта маъсулиятли ишдир, чунки бу ерда аҳолининг яшаши учун ҳамма шарт-шароитлар мавжуд бўлиши ва келгуси авлодларнинг яшашларини ҳисобга олиш зарур. Турар уй жойини қуриш учун майдон танланади, ушбу танланган ер майдони турар уй жой учун ер сатҳи баландроқ, яъни сув тўпланмайдиган, ерга сув шаҳобчалари ўтказиш ва кўкаламзорлаштириш имкониятига эга бўлган, ундан ташқари саноат ва ишлаб чиқариш корхоналаридан санитария - гигиеник жиҳатдан узоқроқ масофада бўлиши керак. Шунингдек, бино бошқа турар-жой ва жамоат биноларидан узоқроқ масофада жойлашишини, қуёшга нисбатан яхши ориентацияда бўлиши ва табиий шамоллатилишини таъминламоқ лозим. Турар-жой уйи бундан ташқари кўча шовқинидан, транспорт ҳаракатидан мухофазаланган бўлиши керак. Турар-жой биноларини шаҳар ва қишлоқ ҳудудларида жойлаштиришни шаҳарсозлик лойиҳаси бўйича ШНК 2.07.01нинг талабларига мувофиқ амалга оширилиши керак. Оммавий уй-жой қурилиш учун 4-қаватдан баланд бўлмаган; Оқвалаштирилмаган (канализациялаштирилмаган) шаҳар ва қишлоқларда 1-2 қаватли бинолар қўлланилиши лозим. 9-12 қаватли бинолар йирик шаҳарларниннг марказида қуриш учун қўллаш мумкин; 16 қаватли бинолар махсус (алоҳида) асослар бўйича ва Давархитектқурилишнинг рухсати бўйича қўлланилади. Оммавий уй-жой қурилиш учун 4-қаватдан баланд бўлмаган; Оқвалаштирилмаган (канализациялаштирилмаган) шаҳар ва қишлоқларда 1-2 қаватли бинолар қўлланилиши лозим. Турар-жой уйга автомобиллар кириши учун йўлакча ажратилиши, бундан ташқари уй атрофи кўкаламзорлаштирилган ҳудуд ва сув ўтказилган ариқчалар бўлиши, спорт майдончалари, соябонлар, катталар дам оладиган ва

болалар учун майдончалар кўзда тутилиши лозим. Бу Ўзбекистон табиий иқлим шароитида муҳим омиллардан биридир. Ер сатҳи қўшни уйлар билан, туман маркази билан болалар боғчаси, мактаб, савдо, маданий ва маиший хизмат кўрсатиш жойлари билан қулай боғланган бўлиши керак. Турар - жой комплексининг кўкаламзорлаштириладиган ҳудудининг юзасини 6м 2 /киши дан кам бўлмаган юзада қабул қилиш тақозо этилади. Кўкаламзорлаштириладиган худуд майдонига, шунингдек, катта ёшли кишилар учун мўлжалланган дам олиш майдончалари, болаларга мўлжалланган ўйин майдончалари ва пиёдалар йўлакчалари (агар бу йўлакчаларнинг юзаси кўкаламзорлаштириладиган ҳудуднинг – 30% дан камроғини эгалласа) ҳам киритилади. Биринчи қаватда хонадонларга эга бўлган турар-жой биноларини қоидага кўра қизил чизиқдан анча четроқда жойлаштириш тақозо этилади. Қизил чизиқ бўйича ижтимоий вазифаларни бажарувчи хоналари биринчи қаватга ички қурилган ёки биринчи қаватга қўшиб қурилган биноларни жойлаштиришга рухсат берилади. Турар-жой қурилишини лойиҳалаштиришда майдончаларни меъёрий ҳужжатлар орқали жойлаштириш кўзда тутилади, бу майдончаларнинг ўлчамлари ва улардан турар-жой ҳамда жамоат биноларигача бўлган масофа жадвалда кўрсатилган масофадан кам бўлмаган ўлчамда қабул қилинади. жадвал Майдончалар Майдончаларнинг солиштирма юзаси м2/киши Майдончалардаги турар-жой уйларининг деразаларигача ва жамоат биноларигача бўлган масофа, м Мактабгача ёшдаги ва 0,7 12

бошланғич мактаб болалари учун мўлжалланган ўйин майдончалари Катта ёшли аҳоли учун дам олиш майдончалари Бадантарбия учун мўлжалланган майдончалари Хўжалик эҳтиёжлар ва сайр қилдиришга мўлжалланган майдончалар 0,1 2,0 0,3 10 10-40 20 (хўжалик эҳтиёжлари учун) Автомашиналар туриш майдончалари 0,8 2-жадвал бўйича Изоҳ. Бадан-тарбия майдончаларидан турар-жой уйларининг деразаларигача ва жамоат биноларигача бўлган масофа бу майдончаларнинг шовқин характеристикаларига боғлиқ равишда ўрнатилади; чойшабларни қуритишга мўлжалланган майдончалардан турар-жой уйлари ва жамоат биноларигача бўлган масофа меъёрлаштирилмайди, маиший ахлат тўпланадиган майдончалардан бадан-тарбия майдончаларигача, болалар ўйин майдончаларигача ва катта ёшли аҳоли гуруҳларининг дам олиш майдончаларигача бўлган масофани 20м дан кам бўлмаган ўлчамда қабул қилиш тақозо этилади. Хўжалик мақсадларида фойдаланиладиган майдончалардан турар-жой уйининг энг узоқдаги кириш жойигача бўлган масофа 100м дан ошмаслиги лозим. Турар-жой уйлари орасидаги ҳамда турар-жой уйлари ва жамоат бинолари ўртасидаги масофа инсоляция ва ёритилганлик бўйича олиб

бориладиган ҳисоблашлар асосида ҳамда ёнғин хавфсизлиги талабларига мувофиқ тарзда қабул қилинади. Баландлиги 2-3 қават бўлган турар-жой уйларининг узун томонлари орасидаги масофани 15 м дан кам бўлмаган ҳолда, баландлиги 4 қават бўлган уйлар орасидаги масофани эса 20м дан кам бўлмаган ўлчамда қабул қилиш тақозо этилади, айнан шу уйларнинг узун деразаларга эга бўлган томонлари ва кўндаланг ён томонлари орасидаги масофани эса 10м кам бўлмаган ўлчамда қабул қилиш лозим. Агар яшаш хоналари деразадан деразага қараб кузатмаслик таъминланган ҳолларда инсоляция ва ёритилганлик меъёрларига риоя қилинган холда юқорида кўрсатилган масофаларни қисқартириш мумкин. Олов бардошлиги биринчи ва иккинчи даражада бўлган турар-жой бинолари орасидаги ёнғин хавфсизлиги масофаси 6 м дан кам бўлмаслиги лозим. Турар-жой комплекси ҳудуди чегарасида гаражларни (ер усти ва ер ости) ва шахсий енгил автомобилларни уларнинг ҳисобий сонининг 80% дан кам бўлмаган сонини доимий жойлаштириш учун очиқ автомобил турар- жойларини кўзда тутиш тақозо этилади. Машиналар учун паркли ўринлар сонини автомобиллар билан таъминлашнинг перспектив даражасини ҳисобга олган ҳолда – ҳар бир хонадонга битта машина тўғри келишидан келиб чиққан ҳолда қабул қилиш лозим. Енгил автомобилларнинг ер ости гаражларига тушиш ва улардан чиқиш жойлари яшаш хоналарининг деразаларидан камида 15 м узоқликда бўлиши талаб этилади. Енгил автомобилларни доимий ва вақтинчалик сақлашга мўлжалланган ер усти ва ер усти-ер ости гаражларидан, очиқ автомобил тураржойларидан турар-жой уйларига бўлган масофалар жадвалда кўрсатилган. жадвал Енгил автомобилларнинг сонига боғлиқ равишда

Масофа аниқланадиган бино гаражлардан ва очиқ автомобил турар-жойларидан турар-жой уйларигача бўлган масофа, м 10 ва ундан кам 11-50 51-100 101-300 Турар-жой бинолари 10 15 25 35 Жумладан ён томонида деразаларга эга бўлмаган турар- жой уйлари 10 10 15 25 Турар-жой бинолари олдига автомашиналарнинг кириб келишини таъминлаш учун автойўлакларни жойлаштиришни кўзда тутиш тақозо этилади. Турар-жой мавзуси (хонадон) ҳудудига кириладиган автойўлаклар ҳамда биноларнинг биринчи қаватидан ўтадиган автойўлакларнинг биридан иккинчисигача бўлган масофа 300м дан ошмаслиги лозим. Автойўлакларнинг доимий ҳаракат давом этадиган магистрал кўчаларга бирикиши чорраҳадан камида 50 м масофада жойлашишига йўл қўйилади. Беш қаватли ва ундан юқори қаватли турар-жой биноларда, қоидага кўра, икки тасмали автомобил юриш йўллари мавжуд бўлади, ўрта қаватли уйларда эса бир тасмаали автойўлакларнинг жойлаштирилиши кўзда тутилади. Бир тасмали автомобил ўтиш йўлларида эни 6 м ва узунлиги 15м бўлган бурилиш майдончаларини жойлаштириш кўзда тутилади, бу майдончаларнинг орасидаги масофа 75 м дан ошмаслиги лозим. Фасад томонида кириш жойларига эга бўлган биноларнинг фасадлари чегарасида автомобил ўтиш йўлаклари 5,5 м энликда қурилади. Боши берк автойўлакларнинг узунлиги 150 м дан ошмаслиги лозим ва улар ахлат ташувчи машиналар ва ёнғин хавфсизлиги машиналарининг бурилиб олишини таъминлайдиган бурилиш майдончалари билан

якунлашиши лозим. Тротуарлар ва велосипед йўлакчалари автойўлакчалари сатҳидан 15 см баландликда жойлаштирилиши талаб этилади. Автомобил юриш йўллари бу пиёдалар йўлакчаларини лойиҳалаштиришда турар-жой бинолари олдига ёнғин хавфсизлиги автомашиналарининг кириб келишини таъминлаш тақозо этилади ва бунда албатта ёнғин хавфсизлиги авто зинапоялари ёки авто кўтаргичларининг исталган хонадон ёки хонага етиб боришини таъминлаш кўзда тутилади. Автомобил ўтиш йўлининг четидан бино деворигача бўлган масофани 5м дан кам бўлмаган ўлчамда қабул қилиш тақозо этилади (5 қаватгача бўлган бинолар учун). Бу зонага тўсиқларни жойлаштириш ва дарахтларни қатор қилиб экишга(ўтқазиш) рухсат берилмайди. Бинонинг кириш жойларига эга бўлмаган тарзлари бўйлаб автомобил ўтиш йўллари ўрнига эни 6м бўлган кўкаламзор полосаларни ташкил этиш лойиҳада кўзда тутилади, бунда бу полоса ёнғин хавфсизлиги машиналарининг юришига яроқли бўлишини инобатга олиниши шарт (бу машиналарнинг тасма устига тушадиган йўл қўйилиши мумкин бўлган юкланиши ҳисобига олинади. Турар-жойлар қурилишида тежамкорлик масалалари Давлат уй жой қурилишида ҳар йил сарфланадиган кўплаб маблағларни тежамкорлик билан сарфлаб кўпроқ фойда олишга ҳаракат қилинади, шу билан бирга уй-жой сатҳини кўпроқ оширишга ҳаракат қилинади. Уй-жой қурилишида энг зарур талаблардан бири бу тежамкорликдир. Аммо қурилган уй мустаҳкам, чидамли ва уйни иситиш учун кўп иссиқлик сарф қилинмаслиги, тез-тез қайта таъмирланмаслиги зарур талабларидан биридир. Уйлар тез эскирмасликлари, яъни хонадонлар қулай ва шинам бўлиши керак. Қурилишда тежамкорлик ва ундан фойдаланиш масалалари бир-бирига қарама- қаршидир. Шунинг учун меъморнинг асосий вазифаси ушбу қарама қаршиликларни бир - бирига таъсирсиз ҳал қилмоғи лозим. Қурилишни

тежамкорлик билан олиб боришда қурилиш жиҳозларини ва қурилмаларини тўғри танлаш, заводда тайёрланаётган андозали конструктив қурилма ва жиҳозларидан ўринли фойдаланиш қурилишни арзонроққа туширишга ёрдам беради. Бундан ташқари уйнинг қавати ва қурилиш майдонини тўғри хал қилиш ҳам тежамкорлик омилларидан биридир. Лойиҳавий ечимларни танлашда архитектура-қурилиш меъёрларидан тўлиқ ва унумли фойдаланиш зарур, лекин хамма масалаларни ечишда ушбу меъёрларга амал қилишнинг ўзи кифоя қилмайди. Шунинг учун лойиҳа танлашда бир неча хил лойиҳаларнинг ичидан техник иқтисодий кўрсаткичлари жиҳатидан тежамли бўлганларини олиш яхши натижа беради. Ўзбекистон табиий-иқлими шароити уйларни яхши шамоллатиш учун деразаларни икки қарама-қарши тарафга ўрнатиш, секцияда тўрт хонадон ўрнига икки хонадонни жойлаштиришда зина катакларининг сонини ошиб кетиши, катта-катта ёзги хоналардан фойдаланиш ва қуёшга қарши қурилмаларнинг ўрнатилишини тақозо этади. Бу эса уйнинг таннархини ошиб кетишига сабаб бўлади. Ўзбекистонда тез-тез ер қимирлаб туриши ҳам уйларни мустаҳкам қурилмалар билан қуришни талаб этади, бу эса ўз навбатида ортиқча маблағ сарфланишига олиб келади. Шунинг учун бу сабаблар бизнинг меъморларимиз олдига қурилишда тежамкор ва унумли меъморий лойиҳаларни танлашни тақозо этади. Мамлакатимиздаги мавжуд ва режалаштирилган турар-жой қурилиши хажмига кўра, турар-уй муаммосини ечишга йўналтирилган моддий маблағ ва меҳнат ресурсларидан рационал фойдаланиш аҳамияти ошмоқда. Бу билан лойиҳа ечимларининг иқтисодий самарадорлиги қатъий назорати зарурияти туғилади. Лойиҳаларнинг иқтисодий баҳолаш учун бир нечта кўрсаткичлардан фойдаланилади. Улардан муҳими – бу қурилаётган уй майдонидаги аҳоли зичлигидир. Бу кўрсаткич ёрдамида шаҳарсозлик ечими самарадорлиги баҳоланади. Қурилмалар зичлиги фақат санитар – гигиеник қулайлик талабларига зид бўлмаган чегараларгача ошиши мумкин. 12-16 қаватли уйлар максимал

зичликни беради, лекин кам қаватли зич (2-4 қаватли) қурилмалар ҳам самарали бўлиши мумкин. Турар-уй лойиҳаси иқтисодий самарадорлиги қурилиш учун смета тузишда тўлиқроқ аниқланади. Смета маълумотларидан келиб чиқиб, турар- уй майдони квадрат метрига мос қиймати аниқланади. Аммо сметалар тўлиқ ишлаб чиқилган лойиҳа ҳужжатлари асосида тузилади ва лойиҳалаш жараёнидан ундан фойдаланилмайди. Шунинг учун, оралиқ босқичларда лойиҳани баҳолаш учун, бошқа кўрсаткичлар тизимидан фойдаланилади, бу кўрсаткичлар иқтисодиёт нуқтаи – назаридан оптимал бўлган вариантларни танлаш имконини беради. Улар орасидаги биринчи ва энг аҳамиятли кўрсаткич – бу К 1 коэффициенти орқали ифодаланувчи, хонадондаги умумий ва яшаш майдони нисбатидир. У қуйидаги формула билан аниқланади: Хўжалик хоналари майдонини ошириш, иқтисодий самарадорлик ечимини пасайтиради. Иккинчи лойиҳа жараёнида фойдаланувчи техник – иқтисодий кўрсаткич – бу К 2 коэффициентидир. У турар-уй кубатурасининг яшаш майдони йиғиндисига бўлган нисбатини характерлайди ва у хажмий коэффициент деб номланади: К 2 К 2 – катталиги К 1 га; турар-уй секцияси хамда уйдаги вертикал ва горизонтал коммуникациялар сони (зинапоя, лифтлар, вестибюллар ва х.к.); қаватлар баландлиги; конструктив параметрларга (деворлар, тўсиқлар қалинлиги ва ҳ.к.) боғлиқдир. Лойиҳа ечимининг иқтисодий кўрсаткичи – К 3 (бинонинг ташқи тўсиб турувчи деворлар майдонининг бино умумий майдонига нисбати) ва К 4 (ташқи деворлар периметрининг бино банд қилган майдонга муносабати) коэффициентларидир. Бу иккала коэффициент совуқ юзалар катталигини

ҳисобга олган холда, иситиш учун материаллар сарфи ва эксплуатацион харажатлар нуқтаи назаридан лойиҳаларни баҳолашга имкон беради. Лекин шуни эсда тутиш керак-ки, бу икки коэффициентлар билан ортиқча хисоблашиш, бинонинг тархий ечимида оддий шаклланишига олиб келади ва шу билан бирга композицион ечимлар қабул қилишга тўсқинлик қилади. Қурилиш қийматига индустриализация даражаси ҳам, сезиларли таъсир кўрсатади, чунки бинолар қурилишининг (йирик панелли, хажмий-блокли уй қуриш, инвентарли опалубкалар ва х.к. лардан фойдаланиш) индустриал технологиясининг ихтиёрий кўриниши, қурилишдаги меҳнат сарфини кескин қисқартиради. Бу маънода, ички ва ташқи девор панелларини заводда тайёрлаш алоҳида самаралидир. Конструкциялар массасини камайтириш ҳам алоҳида ўринга эга. Аммо, қурилишдаги меҳнат сарфини қисқартириш, бу билан қурилиш қийматининг пасайишини билдирмайди. Масалан, монолит ва йиғма- монолит уй қурилишининг ривожланган ва йўлга қўйилган технологияси йирик панелли уйга қараганда, умумий майдон м.кв. қийматини пасайтиради. Эксплуатацион харажатларга иситиш, ёруғлик харажатлари, лифт эксплуатацияси, ахлат ташиш, умумий фойдаланиш хоналарини тозалаш, кундалик ва капитал таъмирлар ва х.к. харажатлар киради. Ушбу харажатларни қисқартириш лойиҳалаш масаларидан биридир. Бу масала самарали иситгичлар ва узоқ муддатли безак материаллардан фойдаланиш ҳисобига, қаватларни рационал режалаш ва лифтлардаги меъёрий пассажир юкига риоя қилиш йўллари билан ечилади. Жамиятнинг иқтисодий потенциалини ошириш ва лойиҳалаш – қурилиш ишларини мукаммал ташкил қилиш ёрдамида, турар-уй жой қулайлигини ошириш ва унинг архитектуравий сифатларини яхшилаш учун имкониятлар яратилади. Турар-жойлар қурилишида қўйиладиган бадиий-меъморчилик талаблар

Турар уй-жой бинолари ўзининг вазифасига кўра ўз кўринишига эга бўлиши керак. Қурилишда турар уй-жойининг бўлаклари (детали) инсон ўлчовига ҳамоҳанг бўлиши керак. Бу вазифалар кам қаватли уй-жойларда осонроқ ҳал қилинади. Кўп қаватли турар-жой уйларининг ташқи кўринишини танлашда меъморларни анча қийинроқ вазифаларни ечишга тўғри келади. Бунда бинонинг масштабига мос равишда йирик бўлакларни қўллаш (устунлар, антаблемент ва бошқалар), уй жой биноларини монументал ва бой бўлишига олиб келади, бу эса уларнинг олдига қўйилган бадиий талабларига жавоб бериши керак. Турар-жой бинолари айниқса жанубда жойлашган уйлар табиат билан мужассамлашиб кетиши керак. Бу функционал хусусият ўзининг бадиий кўринишида, яъни ёзги хоналар (айвон, супа ва бошқалар)ечимида ўз аксини топади. Қуёшга қарши қурилмаларнинг уйни иссиқдан сақлаш учун фойдаланилиши жанубий уйнинг ўзига хос бадиий кўринишини яратишга ёрдам беради. Ушбу мақсадда кўкаламзорлаштиришдан ҳам фойдаланилади. Турар-жой биноларига ранг танлаш хам катта аҳамиятга эга, яъни ҳар - хил қорамтир ва кул рангларни ишлатишдан сақланиш керак, чунки улар бинога хунук кўриниш бериши билан бирга бу ранглар қуёш нурини яхши қайтара олмайди ва хоналарнинг исиб кетишига сабаб бўлади. Бу ерда оч ва иссиқ рангларни ишлатиш зарур. Халқ меъморчилигининг усуллари, халқ анъаналари, урф-одатларини инобатга олган ҳолда турар-жой биноларининг меъморчилигини жонлаштириш мумкин. Андозали турар-жойлар билан ўзига хос оргинал ва ҳар-хил кўринишдаги турар-жойларни яратиш меъморлардан моҳирликни ва ижодий янги усулларини талаб этади. Турар уй-жой, жамоат биноларини муваффақият билан уйғунлаштириб микрорайон ва турар-жой ҳудудларини жойлаштириш, композицион ҳар-хил силуэтлар ҳосил қилиш, ранг ва фактуралардан тўла фойдаланиш, ер сатҳи билан тўла уйғунлашиб кетиши, кўкаламзорлаштириш ва сув билан тўғри таъминлаш қурилишдаги лоқайд кўринишларни

йўқотишга олиб келади. Типик лойиҳаларга ҳар-хил янги усулларни киритиш йўли билан турар-уйлар бадиий ечимини бойитиш лозим. Меъморлар бу усуллардан тўғри фойдаланиб композицион тизимга эга бўлган турар-жой, бекатлар ва уйлар лойиҳасини тузадилар. Шундай қилиб меъморлар муваффақиятли лойиҳалар учун ҳар хил усулларни қўллаб турар-жой массивларини бойитиши, тажриба ва ижодий ёндошиш орқали ҳар - хил композицион вазифаларни ҳал этишлари мумкин.

Адабиётлар: 1. Убайдуллаев Х.М., Инагамова М.М. Турар-жой ва жамоат биноларини лойиҳалашнинг типологик асослари: Дарслик. - Т.: Voris- nashriyot, 2005. 2. Абдужаббарова М.Т. Турар-жой биноларини лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. – Т.: ТАҚИ, 2018. 3. Қодирова С.А. Жамоат биноларини лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. – Т.: ТАҚИ, 2015. 4. Иногомов Б.И. Замонавий бино ва иншоотларни лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. - Т.: ТАҚИ, 2010. 5. Убайдуллаев Х.М., Хидоятов Т.А, Абдурахманов Й.И, Коробовцев Г.И., Мансуров Я.М. Архитектуравий лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. - Т.: ТАҚИ, 2012. 6. Убайдуллаев Х.М., Махмудов В.М. “Методика архитектурного проектирования” Тошкент,ТАҚИ, 2010 й., ўқув қўлланма. 7. Хидоятов Т.А., Кадирова С.А., Магомедова Ф.Х. “Архитектура общеобразовательных школ Узбекистана”. Ташкент 2005 г. 8. Қодирова Т.Ф. Ўзбекистоннинг истиқлол йиллари меъморчилиги: Ўқув қўлланма., ЎАЖБНТ маркази, 2004 й. Рожин И.Е., Урбах А.И. Архитектурное проектирование общественных зданий и сооружений : Учебник., - М.: Стройиздат. 1990 г

Похожие

Турар-жой биноларини лойиҳалаш асослари

Турар жой бинолари

Лифтсиз турар-жой бинолари

Кўп қаватли турар-жой бинолари

Турар жой биноларида жорий ремонт қилиш