Кўп қаватли турар-жой бинолари - Архтектура - Рефераты

Кўп қаватли турар-жой бинолари

Загружено в:

05.05.2023

Скачано:

0

Размер:

4479.5 KB

Кўп қаватли турар-жой бинолари Режа: 1. Кўп қаватлт турар-жой биноларининг турлари 2. Кўп қаватли уйларда биринчи қават қисмини лойиҳалаш қоидалари 3. Кўп ва бир секцияли уйлар 4. Галереяли ва йўлакли уйлар

Кўп қаватлт турар-жой биноларининг турлари Шаҳарлардаги яшаш ҳудудларининг танқислиги туфайли Ўзбекистон Республикаси вилоятлари марказлари, мамлакат пойтахти ва Қорақалпоғистон Республикаси шаҳарларида вақт ўтиши билан аҳолини урбанизациялашган (жамланган) ҳолда жойлаштирадиган турар – жой биноларининг асосий типларини кўп қаватли (лифтли) яшаш уйлари ташкил эта бошлайди. Бундай уйларнинг кенг кўламда қўлланиши яшаш ҳудудларидан ва инженерлик коммуникацияларидан етарли даражада самарали фойдаланиш имконини беради. Уйларнинг бундай типи яъни кўп қаватли турар – жой биноларининг архитектуравий режасининг турли – туман экани, ҳажмий – образли ва конструктив ечимлари бўйича, Марказий Осиё регионида етарлича кенг тарқалган. Улар фойдаланиш учун иқтисодий тежамкор, ҳудуддан рациональ фойдаланишда самарадор ва турли сонли ва демографик таркибга эга бўлган оилаларнинг мамлакатнинг мураккаб иқлим ва сейсмик (7 – 9 балл) районларида яшашлари учун фазовий – режавий параметрлари бўйича меъёрий санитария – гигиеник ва комфорт шароитларни анча узоқ бўлган муддатга таъминлаб беради. Шу билан бир вақтнинг ўзида кўп қаватли яшаш уйларнинг қурилиши йирик шаҳарларда кўркам фазовий композицияларни яратиш ва ўсиб бораётган Республика аҳолисини жойлаштириш имконини беради. Кўп қаватли турар-уйларнинг катта гуруҳини умумий типологик хусусият бирлаштиради – уларда асосий хонадондан ташқаридаги вертикал коммуникация вазифасини лифтлар бажаради. Лифт бўлгани билан зинапоя ўрнига ўтмайди, зинапоя вертикал йўналишда муҳим рол ўйнайди. Кўп қаватли турар уй- жойларига 6 қаватдан 9 қаватгача бўлган уйлар киради. 9- 16 қаватли турар-уйлар баланд қаватли уйлар турига кириб, энг яхши иқтисодий кўрсаткичларга эга ҳвмда, уларда яшаш учун етарлича юқори қулай шароит яратиш мумкин. Бундай қаватли уйлар йирик ва йирикроқ шаҳарларда, ҳамда турар-уй фондининг юқори зичлиги иқтисодий жиҳатдан

зарур бўлган ҳудудларда қурилади. Баланд қаватли турар-жой уйлари кейинги йилларда Ўзбекистонда хам қуриган. Бу уйлар қурилишида ер майдонини тежаш жиҳатидан анча қулайдир. Кўп қаватли уйлардан фарқи шуки, бу уйларда камида 2 та лифт ўрнатилган бўлиши шарт (одам ташийдиган ва юк ташийдиган) бўлиб, бир секцияга ва блокка жуда баланд уйларда тез юрадиган лифтлар ўрнатилади. Кўп қаватли уйларда зинапоя қурилишига катта аҳамият бериш лозим. Ёнғиндан, ер қимирлаш чидамлигига эътибор бериш керак, яъни зинапоя мустаҳкам ва чидамли материалдан қурилган бўлиб, димиқмайдиган зинапоя бўлиши керак. Зинапоя майдонидан унинг икки томонига чиқадигаи очиқ йўл бўлиши шарт. Меъёр бўйича зинапоя майдони иситилиши шарт эмас, лекин қулайлик бўлиши учун иложи бўлса иситиш керак. Зинапоялардан ташқари кўп қаватли турар-жойларда бошқа чиқиб кетиш йўлларини, яъни икки қўшни орасидаги балконлар ёки айвонлар орқали бир - биридан ўтадиган йўлни ҳам эътиборга олиш керак. Зинапоя-лифт тугунлари ҳақида юқоридаги бобларда батафсил ёзилган (3.5. бобга қаранг). Кўп қаватли турар-уйларнинг хажмий – тархий тузилмасини характерловчи хусусиятлар – хонадонлар гуруҳининг режавий усуллари ва хонадондан ташқаридаги коммуникациялар тизими билан аниқланади: зинапоялифт бўғинлари, йўлаклар ёки галереялар. Бу хусусиятлар бўйича турар-уйлар учта катта гуруҳга бўлинади: кўп ва бир секцияли, йўлакли, галереяли ва аралаш тузилмали – йўлакли-секцияли ва галерея-секцияли. Биринчи гуруҳ уйларида (секцияли) тарх асоси сифатида секция хизмат қилиб, зинапоя – лифт бўғини, холл ва йўлакнинг кичикроқ кесмаси (галерея) атрофида гуруҳланган хонадонлардан ташкил қилади. Иккинчи гуруҳни йўлакли ёки галереяли уйлар ташкил қилади, уларда хонадонлар йўлак ёки галерея бўйлаб жойлашади, йўлак ёки галереялар бир-биридан катта масофада жойлашган зинапоя-лифт бўғинлари орасидаги ягона коммуникацион йўл сифатида хизмат қилади. Учинчи гуруҳ тархи тузилмаси аралаш бўлган турар-уйларни ўз ичига олади, уларда қаватлар бўйлаб

алмашувчи, йўлакли ва секцияли режавий тузилмалар бир хилда иштирок этади. Кўп қаватли турар-жой бинолари қурилишида айниқса кўп тавсия этиладиганлари секцияли, галерея-секцияли туркумдир. Бу туркум универсал бўлиб, кўп хонали ва кам хонали хонадонларни тўлиқ ечишга, иқтисодий томондан ҳам ютиш мумкин. Кўп қаватли уйларнинг узунлиги кўп масофани эгаллаши билан бирга анчагина жойга ўз сояси билан халақит беради, шунинг учун узунлигини камайтиришга тўғри келади. Буларни этиборга олсак, битта секцияли уй кўпроқ тўғри келади. Бир-икки секцияли уйлар оптимал вариант ҳисобланади. Бу типдаги уйлар даҳаларни ҳар хил кўринишга олиб келади ва даҳаларда кам қаватли уйлар ва ўрта қаватли уйлар орасида жойлаштирилади. Ердан боғлиқлиги узилиши туфайли бундай уйлардаги ёзги хоналарга катта эътибор бериш талаб этилади, яъни уларни майдони анча катта бўлиши шарт. Шахсий ёзги хоналардан ташқари умумий ёзги хоналар бўлиши керак. Уларнинг майдонларини кўпайтириб ҳар хил гуллар билан кўкаламзорлаштириш кичик боғчалар ҳосил қилиш керак, икки баландлик айвонлар, яъни улар икки қаватли баландликка эга бўлиб, ҳовлилар бўлиши мумкин. Уларнинг кўкаламзорлаштиришни афзаллиги шундан иборатки, улар хонадонни кўчадан тўсиб туради. Яна ҳар хил чанг ва товушлардан асраб туради. Текис том устидаги очиқ майдонлар умумий майдонларга айланиб қолиши мумкин, бундан ташқари шу уйда яшовчи кишиларнинг дам оладиган жойига айланади. Текис томларни кўкаламзорлаштириш томларни ёзда исиб кетишдан сақлайди ва хонадонларнинг ҳавосини анча пасайтиради. Кўп қаватли уйларда келажак дастурида очиқ қаватлар ёки умумий фойдаланиш учун хар хил мақсадни кўзлаб, уйнинг бир тарафида очиқ ёзги айвонлар қолдириш кўзда тутилмоқда. Кўп қаватли ва баланд қаватли уйларнинг қурилишида асосий талаб, ишлатиладиган материалларнинг оғирлиги ва қурилмаларни иложи борича

камайтиришдан иборат. Бу айниқса зилзила тез-тез бўладиган жойда аҳамиятлидир. Шунинг учун кўп қаватли уйларда синч панелли қурилма, енгиллаштирилган панеллар ишлатилади. Темир бетонли ёки пўлатдан синч бўлиши мумкин. Устун ва ригел ораси жуда кенгайиб кетмаслиги керак, бу баланд қаватли биноларда оралиқ катта бўлмаслиги учун қулайдир. Келажакда кўп қаватли уйларни қуришда синч ҳажмий элементларидан фойдаланиш кўзда тутиляпти. Баланд қаватли уйларда эса пўлат синчли бўлиб, ҳажм элементи билан тўлдирилади. Бундай уйлар ўз афзаллиги билан ажралиб туради, яъни қурилиши енгиллашади. Заводда тайёр элементлар келтирилиб иш ҳам осонлашади. Уларни ҳар хил усулда жойлаштириш мумкин, бунинг оқибатида меъморий кўриниш анча бойийди. Кейинги пайтда бундай уйларнинг кўпчилигини Сергели дахаларида жуда кўп учратиш мумкин. Ҳозирги пайтда кўпгина уйлар қуйма темир-бетондан қуриляпти. Бундай уйларда фақат тўғри шакл эмас, балки бошқа хар-хил шаклларни ҳам ишлатиш мумкин, бу эса меъморий кўринишни бойитади ва бино жуда катта зилзилага бардош бера олади. (расм).

Кўп қаватли уйларда биринчи қават қисмини лойиҳалаш қоидалари Замонавий кўп қаватли турар уйлар таркибида жамоатга хизмат кўрсатишга мўлжалланган хоналар мавжуд. Улар фақат шу уй яшовчиларига хизмат кўрсатиши (ёпиқ хизмат кўрсатиш) ёки шаҳарга хизмат кўрсатиш учун мўлжалланган жамоат ташкилотлари тизими қисми (очиқ хизмат кўрсатиш) бўлиши мумкин. Шаҳар ҳолатининг уч тури фарқланади. Биринчи гуруҳга микроиқлим шароити яхши бўлган магистраллараро ҳудудлар киради. Уларга микрорайон боғлари яқинидаги, кўкаламзор пиёда йўлаклари атрофидаги ҳудудлар киради. Бундай шароитда, турар-уйларнинг биринчи қаватида хонадонларни жойлаштириш яшаш қулайлигига таъсир кўрсатмайди. Айрим холларда, биринчи қаватда жойлашган хонадонлар уй олдидаги кичик ер майдончалари билан умумий хонадон ёки ошхонадан чиқиш эшиги орқали боғланадилар. Транспорт харакати чегараланган турар-жой бинолари кўчаларида жойлашган турар-уйларнинг биринчи қаватида, аҳолига “яқиндан” хизмат кўрсатиш хоналари жойлашиши мумкин. Уларнинг таркибига қуйидагилар киради: маиший хизмат уйлари (кир ювиш, кимёвий тозалаш, ижара, буюртмалар столи кабиларнинг қабул пунктлари), савдо (биринчи зарурият маҳсулотларини сотиш учун), фуқароларнинг жамоат фаолияти учун хоналар (ўз-ўзига хизмат кўрсатиш), болалар, тўгарак, севимли машғулотлар учун, спорт хоналари, ҳамда болалар боғчасидир. Шахсий автомобиллар гаражлари ертўлада жойлаштирилади. Шаҳар ҳудудининг иккинчи гуруҳига шаҳар ва туман аҳамиятидаги кўчалар ва магистраллар киради. Бу кўчаларнинг қизил чизиғида жойлашган турар-уйларнинг биринчи қавати яшаш учун ноқулай. Улар шаҳар хизмат турлари учун мўлжалланган нотурар-уй аҳамиятидаги хоналар учун ишлатилиши мумкин: савдо (турли дўконлар), маданий-маиший (кўргазма заллари, кутубхоналар), жамоат овқатланиш хоналари (ошхона, кафе), дорихоналар, алоқа бўлимлари ва бошқа идоралар учун ишлатилади. Бу

уйларнинг биринчи қавати “яқиндан” хизмат кўрсатиш хоналари учун ҳам ишлатилади. Шаҳар ҳудудининг учинчи гуруҳига шаҳарлар маркази ва режавий район марказлари ҳудудлари киради. Бу ҳудудларда жойлашган турар-уйларнинг биринчи қаватида, шаҳар хизмат кўрсатиш хоналари жойлашади. Булар савдо марказлари, йирик универсал дўконлар, транспорт ва бошқа агентликлар, маъмурий идоралар бўлиши мумкин. Иккинчи ва учинчи гуруҳ ҳудудида жойлашган турар-уйлар биринчи қаватининг ечими фақат хизмат кўрсатувчи идораларнинг функционал таркиби бўйича эмас, балки уларнинг масштаби ва хажмий тузилмаси бўйича фарқланади. Турар-уйларнинг биринчи қаватида жойлашган идораларнинг функционал аҳамияти ва ўлчамига кўра, улар режаланади ва конструктив тизими қабул қилинади. Турар-уйларнинг биринчи қаватида кўпинча жойлаштирилувчи хизмат кўрсатувчи идоралар асосий хоналарининг жойлашув схемаларидан бир нечтасини санаб ўтиш мумкин. Хизмат кўрсатиш хоналари одатда, баландлик бўйича бир ёки икки қаватни банд қилади, тархда эса улар учун уй остида жойлашган фазовий қисм (қурилган хона), ёки турар-уйнинг тарз қисмига қурилган хажм қўшилади (қўшимча қурилган хона). Кўп ва бир секцияли уйлар Кўп секцияли уйлар бир неча секциялардан ташкил топган бўлиб, тураржой уйида бир неча хонадон ва бир неча зинапоя лифт катакларидан иборат бўлади. Кўп секцияли уйларда хонадонларни секцияларга жойлаш ва уларнинг сони турар-уй тизимида ушбу секция ёруғлик томонлари бўйича қандай йўналганлигига боғлиқ. Секциялар чегараланмаган, қисман чегараланган ва чегараланган йўналишли (ориентация) бўлиши мумкин. Секцияларнинг биринчи икки турини кенглик (параллел) бўйлаб, учинчи турини – меридиан бўйлаб секциялар деб номланади, чунки уларнинг

узунлик ўқи биринчи ҳолда - шарқдан ғарбга қараб, иккинчи ҳолда эса шимолдан жанубга қараб жойлашган бўлади. Турар-уйлар корпусининг узунлик ўқи кенглик ёки мериадиан бўйлаб жойлашса, бу номлар бу турар- уйларга нисбатан ҳам ишлатилади (расм). расм. Қаторли секция. а – кенглик бўлиб жойлашган чегараланмаган йўналишли (ориентация) қаватда 2 та хонадонли секция; б – қисман чегараланган йўналишли қаватда 4 та хонадонли секция. Чегараланмаган йўналишли оддий секцияда бино тарз қисмини ихтиёрий равишда шимолга қараши мумкин, шунинг учун, тархда барча хонадонлар горизонтининг икки томонига йўналган бўлади. Оддий секция нисбатан универсал, чунки турар-уйнинг ихтиёрий йўналишида иштирок

этади. Секциянинг иқтисодий кўрсаткичи – зинапоя лифт бўғинига тўғри келувчи хонадонларнинг умумий майдони йиғиндисига боғлиқ, бу секциялар одатда, уч, тўрт ва кўпинча беш хонали катта хонадонлардан ташкил топади. Бурчакли секциялар учун зинапоя – лифт бўғинини жойлаштиришнинг иккита варианти характерлидир: секциянинг ички ёпиқ бурчагида ёки унинг марказий қисмида, оддий секция тузилишига ўхшаш. Тархдаги бурилиш йўлакка иккита хонадонларни носимметрик бирлаштириш билан хосил қилинади, бу хонадонлардан бири бурчакли ечим топади, иккинчиси эса йўлакка нисбатан, бурчак остида жойлашади. Секциялардаги хонадонлар жойлашуви шундай хосил қилинади-ки, қўшни хонадонлардаги ошхона ва санитар бўғинлар бирлашиши керак. Бу талаб сантехник коммуникацияларни бирлаштиришнинг техник мақсадга мувофиқлиги ва санитар – техник қурилмаларни бегона хонадон турар хонаси деворига бирлаштиришдан қочиш зарурияти билан тушунтирилади (расм). Бир секцияли турар-уйлар тархий ечими – кўп секцияли уйлар олдида кўпгина афзалликларга эга. Уларнинг ёруғлик юзаси, кўп секцияли уйларнинг оддий секциясига қараганда, анча кўп, бу эса бутун ёруғлик периметридан фойдаланиб, кўп сонли хонадонларни жойлаштиришга имкон беради. Бир секцияли турар-уйнинг иқтисодий ечими зарурияти – қиммат вертикал коммуникациялар бўғинига хонадонларнинг катта миқдордаги умумий майдони тўғри келиши, оқибатда шу турли уйларнинг қаватлари сонининг ошишини талаб қилади. Бир секцияли турар-уйларнинг кўп сонли тархий ечими шундай хосил қилинади-ки, хонадонлар йўналиши горизонтнинг икки ёки уч томонига йўналган бўлиб, бу уйларнинг гигиеник сифатини яхшилайди. Бу уйлар тархи ечимига кичик ва катта хонадонлар киритилиши мумкин.

расм. Бўйлама бурилишли секция. а - ўнг бурилишли секция; б – чап бурилишли секция; в – Z – шаклли; г – Т – шаклли, чеккали секция бўлиши ҳам мумкин; д – берк бурчакда жойлашган секция; е – зинапоя лифт тугуни туртиб чиққан бурчакли секция.

Бир секцияли уйлар учун турлича тархий ечимлардан фойдаланиш характерлидир: уч баргли шакл, квадрат, хочсимон, учбурчак, айлана ва кўпгина мураккаб шакллар. Бир секцияли турар-уйларнинг учбурчак шаклли тархдан фойдаланиш – тархнинг йўналиши жануб томонга бўлган шароитда, барча хонадонлардаги яшаш хоналари инсоляциясини таъминлайди (расм). расм. Мураккаб шаклли турар-жой биноларининг тархий ечимлари. а,б - Кёльн шаҳридаги (ФРГ) уйининг умумий кўриниши ва андозали тархи; в – Сержи-Пентуаз шаҳридаги (Франция) уйининг андозали тархи; г –Брикстон туманидаги (Лондон) уйининг андозали тархи

Галереяли ва йўлакли уйлар Галереяли турар-уйлар тархи ва хажмий қурилиши бўйича йўлакли тураруй турини қайтаради. Фарқи шунда-ки, хонадон ташқарисидаги коммуникациялар, шунингдек зинапоя – лифт бўғинлари очиқ бўлади, демак, галереяли турар-уйлардан юмшоқ ёки иссиқ иқлимли жойларда фойдаланиш мумкин. Иккала турдаги турар-уйлар учун энг мақсадга мувофиқ конструктив усул – бу кўндаланг деворлар тизимидир. Ўзбекистон иқлим шароитида турар-уйларда қулайликнинг гигиеник меъёрларига риоя қилиш зарурияти (температура режими, шамоллатиш ва бошқалар) кўп қаватли турар-уйни салбий иқлим ходисалари таъсиридан сақловчи тархий ечимнинг махсус усулларидан фойдаланишга олиб келди. Уларга қуйидаги турар-уй тархий ечим усуллари киради: - терраса ва коммуникацион галереялар орқали шамоллатиш (галерея тузилмали турар-уйлар); - аэрацион ҳовличалар, шахта ва чуқур пешайвонлар (лоджия) орқали шамоллатиш (секция тузилмали турар-уйлар). Галереяларни бир, икки ёки уч қават оралаб жойлаштириш мумкин, бунда бир конструктив қадам чегарасида, умумий галереядан кирилувчи бир ёки икки икки қаватли хонадонлар хосил бўлади. Галерея сатҳида одатда умумий хоналар ва ошхона, галерея тагидаги ва юқорисидаги қаватларда эса – ётоқхоналар жойлаштирилади. Ошхона, санитар бўғинлар ва хатто ётоқхоналарни галерея орқали ёритиш мумкин, бу усул кўпинча икки ва бир сатҳли хонадонларда қўлланилади. Қаватлар бўйича хонадонларни биргаликда жойлаштиришнинг асосий усуллари – бир томонлама ёки икки томонламали йўлакли уй схемасини такрорлайди, улар орасида фарқлар ҳам бор, бу қурилишдаги иқлим шароитларига хос. Галереялар фақат хонадонларга кириш учунгина хизмат қилмасдан, ташқи муҳит билан алоқаси бўлганлиги сабабли, улар хонадонлар ва уйларни фаол шамоллатишга кўмак берадилар.

Турар-уйларни терраса ва коммуникацион галерея орқали шамоллатиш галерея тузилмали турар-уйларга хосдир. Галереяли турар-уйларнинг тархий ечимлари, жанубий ҳудуд иқлим шароитларига тўлиқ жавоб беради. Уларнинг йўлакли турар-уйлардан фарқи шунда-ки, галереяли уйларда хонадонларнинг ташқи муҳит билан узвий боғлиқлиги яққол кўзга ташланади. Тошкент шаҳрида 16-қаватли экспериментал галереяли турар-уйда, ер билан алоқасини йўқотган уйни функционал ташкил қилиш тадқиқоти ўтказилган. Йўқолган алоқани тўлдириш учун ҳар 3 қаватда, уй марказида инсонлар дам олиши ва мулоқот қилиши учун майдончалар- кўкаламзорлаштирилган ҳовличалар – барпо этилган, улар ташқи муҳит билан иккита уч қаватли тешиклар билан боғланган. Ҳар бир ҳовлича 24 та бир қаватли хонадонларни бирлаштиради (қаватларда 8 та хонадон), юқори қаватдаги хонадонларга кириш, ховличани ярим доира шаклида ўраб турган галереялар орқали амалга оширилади. Ошхона ва санитар бўғинлар галереяларга қараган, уларни шамоллатиш ҳовлича ва ташқи муҳитдаги температураларнинг катта фарқи сабабли таъминланади (ҳовлича тешиклари йўналиши шимол ва жанубга қараган). Уйнинг ясси томида болалар учун бассейн ва солярий қурилган, станционар тупроқда экинлар экилган, соябонлар хосил қилинган (расм). Аэрацион ҳовличалар, шахта ва пешайвонлар (лоджия) орқали хонадонларни шамоллатиш секция тузилмали турар-уйларда қўлланилади. Секция тузилмали турар-уй хонадонлари ичкарисида ҳаво харакатини кучайтириш учун, ички ҳовличалар кўринишида кичикроқ очиқ фазолар кўзда тутилади, бунларга ошхона деразаси, санитар бўғинлар, зинапоя – лифт холлари ёки шахталар чиқади, ушбу хоналар туйнуклар ва вентиляцион тешиклар билан боғланган бўлади. Ҳовлича ёки шахтада ҳаво циркуляцияси учун, биринчи қаватда уларни ташқи муҳит билан боғловчи тешиклар ўрнатилади.

расм . Тошкент шахридаги хар уч қаватда ўз ховлисига эга 16 қаватли галереяли уй. Арх. О. Ойдинова. Бинонинг умумий кўриниши, тархи ва қирқими. Тонгги совуқ хаво (оғирроқ) ҳовличаларга (шахталар) чўкиб, қайта ишланган, кундузи исиган хавони ердан кўтаради, юқорига кўтарилаётганда, кун давомида хонадонларда йиғилган ҳавони ўзи билан олиб чиқиб кетади. Шахтанинг горизонтал қирқими унинг баландлиги билан солиштирганда, қанчалик кичик бўлса, ҳаво харакати шунчалик фаол бўлади (расм).

расм. Ховли шахта ва айвонлар билан шамоллатиш таъминланган кўп қаватли секцияли турар-жой уйларининг тархий ечими. а – Белград шахридаги турар-жой уйи; б – Тошкент шахридаги 9 қаватли турар-жой уйи; в – Тошкентдаги бир секцияли турар-жой уйи; Турар-уйнинг узун тарзи бўйлаб жойлашган пешайвон (кенглиги 1,2 м), мўътадил иқлим шароитида қўлланилиши, ёзги иссиқ температура шароитида кун бўйи жуда исиб кетади, бу хонадонларнинг ҳам исишига олиб келади, шунинг учун, жанубий ҳудудларда, айниқса, турар-уйнинг ғарбий тарзларида пешайвонлар ўрнатиш тавсия қилинмайди (расм). Бундай шароитда бинонинг тарз қисмига қуёшдан тўсувчи қурилмалардан фойдаланилади.

расм . Айвон орқали шамоллатиш таъминланган секцияли турар-жой уйи. А - айвон орқали кириш жойидан иборат тўрт хонадонли секция. Арх. В. Дмитриев. б – хонадонларлараро айвонга эга 2 сатхли хонадонлардан иборат турар-жой секцияси. Шамоллатиш ҳал бўлади, булардан ташқари хонадонлар икки тарафга қараган бўлади. Бу билан ориентация масаласи ҳам ҳал бўлади. Бу хилдаги уйларнинг қурилишида ҳеч қандай қаршилик йўқ. Йўлакли уйларда хонадонларни 3- қаватга жойлаштириш мумкин, бунда иқтисодий томондан анча ютиш мумкин. Аммо бу туркум фақат кўп хонали хонадонлар учун қулайдир. Йўлакли уйларда хонадонни 2 қаватга жойлаштириш анча йўлакни қисқартиртиришга олиб келади. Йўлакли турар-уйлар иқтисодий афзалликларга эга, чунки уларда катта масофада жойлашган (80 м гача) қимматбахо лифтлар ва зинапоя катаклари харажатлари камаяди. Йўлакли турар-уйларнинг конструктив асоси сифатида кўтариб турувчи тизим хизмат қилади, у кўндаланг жойлашган ригелли кўндаланг девор ёки устунлардан ташкил топган. Кўтариб турувчи

конструктив унсурлар ораси кенг қадамли бўлганда, бу жойга хонадон ичидаги бир маршли зинапоя бемалол жойлашади. Майда қадамларда хонадон ичидаги зинапоя конструктив ўлчамга мос шаклда бўлиши керак. Бўйлама кўтарма деворлардан ҳам шу йўсинда фойдаланиш мумкин. Йўлакли уй тархий ечими асоси сифатида горизонтал коммуникациялар хизмат қилади, булар хонадонларга олиб борувчи йўлаклардир. Йўлаклар сони ва уй қирқимидаги жойилашуви бўйича, кўп сонли вариантлар маълум (марказда ёки бир, икки, уч ва хатто тўрт қават оралаб, уй қирқими ўқи билан бирга жойлашган). Юқорида кўрсатилган туркумдан ташқари йўлакли ва галереяли хонадонлар лойиҳаси ҳам қўлланилади. Бундай шароитда икки қаватга бир хонадан жойлаштирилади. Бир қаватга жойлашган йўлакли хонадонларга нисбатан бундай хонадонларда елвизак масаласи осон ечилади, ҳамда туғрима - тўғри шамоллатиш ҳал бўлади, булардан ташқари хонадонлар икки тарафга қараган бўлади. Бу билан ориентация масаласи ҳам ҳал бўлади. Бу хилдаги уйларнинг қурилишида ҳеч қандай қаршилик йўқ. Аммо бу туркум фақат кўп хонали хонадонлар учун қулайдир. Йўлакли уйларда хонадонни 2 қаватга жойлаштириш анча йўлакни қисқартиришга ва иқтисодий жиҳатдан тежамкорликка олиб келади (расм). расм. Дельфт шаҳридаги йўлакли турар-жой биноси. Архитекторлар Вандер- Броек ва Бакема.

Адабиётлар: 1. Убайдуллаев Х.М., Инагамова М.М. Турар-жой ва жамоат биноларини лойиҳалашнинг типологик асослари: Дарслик. - Т.: Voris- nashriyot, 2005. 2. Абдужаббарова М.Т. Турар-жой биноларини лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. – Т.: ТАҚИ, 2018. 3. Қодирова С.А. Жамоат биноларини лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. – Т.: ТАҚИ, 2015. 4. Иногомов Б.И. Замонавий бино ва иншоотларни лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. - Т.: ТАҚИ, 2010. 5. Убайдуллаев Х.М., Хидоятов Т.А, Абдурахманов Й.И, Коробовцев Г.И., Мансуров Я.М. Архитектуравий лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. - Т.: ТАҚИ, 2012. 6. Убайдуллаев Х.М., Махмудов В.М. “Методика архитектурного проектирования” Тошкент,ТАҚИ, 2010 й., ўқув қўлланма. 7. Хидоятов Т.А., Кадирова С.А., Магомедова Ф.Х. “Архитектура общеобразовательных школ Узбекистана”. Ташкент 2005 г. 8. Қодирова Т.Ф. Ўзбекистоннинг истиқлол йиллари меъморчилиги: Ўқув қўлланма., ЎАЖБНТ маркази, 2004 й. Рожин И.Е., Урбах А.И. Архитектурное проектирование общественных зданий и сооружений : Учебник., - М.: Стройиздат. 1990 г

Похожие

Турар жой бинолари

Лифтсиз турар-жой бинолари

Турар-жой биноларини лойиҳалаш асослари

Турар жой биноларида жорий ремонт қилиш

Турар-жой биноларини лойиҳалашга таъсир қилувчи асосий омиллар