Полларнинг эксплуатацияси - Архтектура - Рефераты

Полларнинг эксплуатацияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1628.5 KB

Полларнинг эксплуатацияси Режа: 1. Полларнинг эксплуатацияси . 2. Поллар нинг турлари ва конструкцияси. 3. Полларнинг дефектлари ва уларни келиб чиқишининг асосий сабаблари. 4. Пол дефектларини четлаштириш усуллари.

Ораёпмаларнинг юқори қатлами бўлган поллар, бинонинг бошқа конструкцияларидан фарқли тез эскиради, унга доимий парвариш талаб этилади ва кўпроқ ремонт қилишни талаб этади. Агар ораёпмаларни умуман кўриб чиқсак, улар асосан тўрт қатламдан иборат: темир бетон панеллар, тўшама ёки тўшамали балкаларнинг юк кўтариш асослари; полларнинг либоси – ораёпманинг ишчи, ҳимоя ва безак вазифаларини ўтовчи юқори қатлами; иссиқлик ва товуш изоляция қатламлари (юқори ва пастки ораёпма учун); бу вазифани ё темир бетон ораёпма панелининг ўзи, ё қўшимча иссиқлик ва товуш изоляция қатлами бажаради; гидроизоляция қатламлари поллари грунтда бўлганда уларни грунт намлигидан ҳимоялаш учун, поллар ораёпма устида бўлган ҳолларда эса – уларни ҳожатҳона ва ҳўл жараёнли ҳоналардаги намликдан ҳимоялаш учун барпо этилади. Ораёпмалардаги санаб ўтилган тўрт қатламнинг ашёси ва конструкцияси бўйича жуда кўп вариантлар мавжуд; зотан уларнинг барчаси учун мустаҳкамлик. Барқарорлик ва умрбоқийлик муҳим ҳисобланади. Бу сифатлар полларга турли ашёлар ва конструкциялар орқали берилади. Полнинг либоси донали ашёлардан: тахтали, паркет тахтачаси, синтетик плитка ёки рулонли ашё, яхлит қуйма бетон, цемент, асфальтдан ҳам бўлиши мумкин. Пол либоси қўйиладиган қатлам либоснинг қатламига ва уни маҳкамланишига (елимлаш, михлаш ва бошқаларга боғлиқ). Донадор ашёлардан иборат энг кенг тарқалган поллар энг қиммат (бино нархининг 10-14%) ва сермехнатли бўлиб чиқди. Ораёпмаларнинг юк кўтарувчи асоси панел ёки тўшамаларни монтажи кранлар ёрдамида тез амалга оширилади, бироқ бу нарса бутун ораёпма тузулмаси мехнат сарфининг тахминан 10% ни ташкил этади, 90% эса ашёларни қўл билан етказиш ва ҳар бир хонадаги гидроиссиқлик ва товуш изоляцияси тузулмали пол қатламларига тўғри келади.

Бино поллари кўпгина мутахассисларнинг диққат марказида дейиш мумкин. Улар полларнинг арзон ва кам меҳнат сарфли конструцияларини яратишга интилмоқдалар. Хоналарнинг ички кўриниши кўп жиҳатдан полларнинг ҳолатига боғлиқ, шу сабабли турар-жой хоналари ва жамоат биноларида қизил ва мустаҳкам навли дарахт ёғочларидан иборат паркет поллар, линолеум ва расмли синтетик плиткалар, минерал ашёлардан бўлган метлах плиткаларидан (вестибюллардан, зинапоялар ва ҳожатҳоналарда) кенг фойдаланилади. Пол конструкциялари Пол конструкцияси ва унинг ҳолати, пол барпо этилган асосга боғлиқ. Шундай белгиларга кўра поллар, турар-жой, маъмурий, жамоат ва бошқа биноларга хос бўлган ораёпмада поллар ва бир қаватли ишлаб- чиқариш биноларига хос бўлган грунтдаги полларга ажратилади. Темир бетон конструкцияли ораёпмалар муҳим эксплуатациявий талабни – конструкциялардан узатилувчи шовқиндан изоляция қилинишни қондириш лозим. Бу талабни бажариш учун ораёпмаларга қайишқоқ ашёлардан қистирмалар қўллаш, ораёпмага турли зичликдаги қатламлар жойлаштириш, хусусан қум қатлами киритиш ва бошқалар орқали эришилади. Турар-жой ва жамоат биноларида поллар чиройлик бўлибгина қолмай, иссиқ ва силлиқ (бироқ сирғанчиқ эмас), чанг тўпламаслиги ва тозалашга осон бўлиши лозим. Шу сабабдан бундай биноларда паркет, линолеум, синтетик гилам- палослар ва бошқалардан иборат поллардан фойдаланилади. ( 1 –расм) Ишлаб чиқариш хоналарида полларга бошқа талаблар қўйилади: улар юк ташиши жараёнига, ҳатто оғир юкларнинг тушиб кетишга ҳам бардош бера олиши, кислота ва оловга бардошли бўлиш, портлашдан хатарсиз бўлиши, ёғга ва сувга чидамлилик, сув ўтказмаслик каби сифатларга эга бўлиши лозим. Шу сабабдан уларда юқори мустаҳкамликка, олов ва кислота бардошликка ва бошқа ишлаб чиқариш хоналари полларига

уларнинг технологик жараёнларига кўра қўйиладиган талабларга мос келувчи сифатларга эга бўлган тош, чўян, бетон ва шу каби ашёлар ишлатилади. Ораёпма ва полларнинг улардаги юк кўтарувчи қатлам ашёси ва конструкциясига кўра ва юқори қатлам-пол либосига кўра кўпдан-кўп турлари маълумдир. Пол конструкциясини танлаш унга таъсир этувчи технологик ёки функционал жараёнларнинг омилларига кўра амалга оширилади. 1 -Расм: Бино поллари А-турар-жой ва жамоат биноларида: 1-асос; 2-ғишт устунчалар; 3- гидроизоляция; 4-текисловчи қистирмалар; 5-нагалар; 6-тахталар; 7- паркет; 8-иссиқлик-товуш изоляцияси. Б-ишлаб чиқариш биноларида. Хонанинг функционал вазифасига кўра полларга қўйиладиган эксплуатациявий талаблар Поллар қуйидаги эксплуатациявий талабларга жавоб бериш лозим: -мустаҳкам, солқиликсиз ва чайқалувчанликсиз, едирилишга барқарор, шовқинсиз бўлиши; -текис, бироқ сирпанмайдиган юзага эга бўлиши;

-чангсиз бўлиши, юқори санитар-гигиеник сифатларга эгалик, тозалашга осон бўлиши; -одамлар узоқ муддат бўладиган хоналарда иссиқ бўлиши; Текис юзага эга бўлиши, хўл жараёнли хоналарда сув оқиши учун трапларга томон нишобликка эга бўлиши, зарур холларда-ишончли гидроизоляция; Хонанинг вазифасига мос холда чиройли кўринишга эга бўлиши; Технологик жараёнларга боғлиқ холда махсус сифатларга (юқори мустахкамликка, олов ва кислота бардошликларга ва бошқаларга) эга бўлиши. Полларни эксплуатация қилиш авваламбор нуқсон ва шикастланишларни олдини олиш, ҳамда уларни пайдо бўлган жойларда бартараф этиш билан боғлиқ дейиш мумкин. Полларни тутиш-бу аниқланган носозликларни ўз вақтида бартараф этиш, ҳамда уларни ювиш, тозалаш, артиш, сақлаш, намлаш ва бошқалардир. Ёғоч полларни қўзиқоринли касалликлар ҳамда ўювчи-қўнғизлар билан касалланишдан асралади ҳамда уларни яхши шамолатилган қилинади. Поллар жуда қуриб кетган холда уларни чиқариб олинади ва қайтадан қоқилади. Полларнинг чириган қисмлари алмаштирилади, чириш катта қисмларда рўй берган бўлса у холда пол тўла алмаштирилади. Тахтали поллар шпатлёвка қилинади, мой бўёқ билан бўялади ва мастика билан бир ойда камида бир марта артилади. Паркет поллар мухитда доимий температура-намлик режими бўлишини талаб этади. Шу сабабдан уларни ювиш мумкин эмас, фақатгина нам латта билан артилади. Жуда кўп намланиб кетишини олдини олиш учун улар мастика билан артилади ёки маҳсус едирилишга бардошли лак билан қопланади (1-2 йилдан кейин). Битум мастикаси қўйилган паркет полларни скипидар асосдаги мастика билан артиш мумкин эмас, негаки у битумни эритиб юборади, ва пол қораяди. Бундай поллар учун фақатгина сув билан аралашган мастикалар қўллаш мумкин. Паркет полларни ремонт қилишда

айрим тахтачалари алмаштирилади, агар уларда эскириш юқори даражада бўлса, тўла алмаштирилади. Ксилолит поллар ойда бир марта махсус мум ёки паркет мастикаси билан артилади, 2-3 йилдан кейин эса уларни иситилган олиф билан қоплаш ёки мойли бўёқ билан бўяш тавсия этилади. Усилолит полларни бузушга олиб борувчи химиёвий бирикмалар тўкилишдан асраш лозим. Сопол плиткали полларни ремонт қилишда, шикастланган қисмлар қатламлар билан чиқазиб олиниб, худди шундай қалинликдаги ва ашёси ҳам бир хил бўлган плиткалар ўрнатилади. Яхлит қуйма полларни ремонтида, дарзлар қатламнинг бутун қалинлиги бўйича беркитилади. Поллардаги дарзлар кўп миқдорда бўлган ҳолларда поллар асослари тўғриланиб ва текисланиб алмаштирилади. Янги қатлам қуйилмасдан аввал олдин қуйилган қатламнинг юзаси синчиклаб тозаланиши ва ғадир-будир юза ҳосил қилиниши керак. Таркиб қотганидан сўнг юзани қайта ишлаб сўнгра жило берилади. Синтетик ашёлардан иборат полларни (ПХВ плиткалари, линолеум ва бошқалар) ҳар куни ҳўл латта билан артиш тавсия этилади. Бундай полларни ювишда иссиқ сув, сода, кир ювиш кукунлари, пемза, қум қўллаш мумкин эмас. Ифлос, кетиши қийин доғларни, чокка тушишидан эҳтиёт қилиб скипидар (бензин) билан қўлланган латта билан йўқотилади. Линолеумли полларни ремонт қилишда, бузулган жойлар ўйиб олиниб шу жойларга фактураси ва ранги худди бузилган линолеумдан ямоқ билан амалга оширилади. Шикастланиш катта майдонларда бўлган ҳолда бутун полотно ёки хонадаги гилам тўлалигича алмаштирилади. Синтетик ашёли поллар вақти-вақти билан (камида ойига 2 марта) махсус мум ёки «Гамма», БМ ва шу каби мастикалар билан артилади. Поллардаги асосий нуқсонлар ва уларнинг пайдо бўлиши сабаблари Полларнинг асосий нуқсонлари қуйидагилар: кўп юриладиган ерларда едирилиши; пол тўсини ва тахталарининг қуриб кетиши ва қийшайиши; махаллий чўкишлар; ёғоч асосга қўйилган паркет полларни ғичирлаши; дарзлар ва ўйиқлар; асосдан кўчиш; сопол ва бетон пол юзаларининг

нотекислиги; синтетик полларнинг кўчиши, киришуви ва синувчанлиги; айрим конструкциядаги полларнинг юқори даражада иссиқлик ўтказувчанлиги; полларнинг коррозиядан емирилиши. Полларнинг нуқсон ва шикастлари биринчи навбатда иш сифатининг пастлигидан ва уларни қониқарсиз эксплуатация қилинишидан келиб чиқади. Ҳудди шундай, тахтали поллар, пол бруслари ва паркетларнинг қийшайиши ва уларда тирқишларнинг ҳосил бўлиши ёғочда юқори намлик (18% дан кўпроқ) бўлиши оқибатда юзага келади. Тез-тез ювиш ва санитар-техник тизимлардан оқувчи намлик тахта полларнинг орасига тушиб тахталарни қийшайишига ва чиришига олиб келади. Ёмон шамоллатиш ва етарли даражада иссиқлик изоляцияси бўлмаган ҳолларда уйнинг биринчи қават поллари намланади ва уларда уй қўзиқоринлари пайдо бўлади. Етарли даражада шамоллатиш бўлмаганда қаватлараро тахтали полларнинг лагалари ҳам ҳудди шундай ҳолга тушади. Паркет тахталарининг кўчиши, уларнинг мустаҳкам бўлмаган асосга ўрнатилинган ҳолларда юз беради. Линолеум полларда юзанинг бутунлиги уларни артиш ўрнига тез-тез ювилганда, едирилиш ва чокларнинг очилиши, остки қатламнинг чўкиши, ҳамда ашёда киришиш деформацияси юз бериши оқибатида бузилади. Линолеум полларнинг энг нозик ери – уларнинг чокларидир. Агар уларни сифатли бажарилмаган бўлса, у ҳолда гилам айнан шу ердан бузулиш бошланади. Агар линолеум қоплама нотекис юзага елимланган бўлса у ҳолда дўнгликлар бор жойлар тез эскиради. Плиткали полларнинг асосий нуқсонлари, ёрилган ва кўчган плиткалар кўринишдаги шикастликлардир. Айрим плиткаларнинг кўчиш сабаби плиткаларни цемент қоришмасига ўрнатилгандан кейин етарли даражада ушлаб турмаслик, қоришманинг бир жинсли эмаслиги ва унинг мустаҳкамлигини пастлиги, ифлосланган чангли плиткали ўрнатилиши ва полга механиқ зарблар берилиши ҳисобланади.

Бетон, цемент ва мозайкали поллар юқори даражадаги механиқ зарбларга дучор бўлиб ўйиқлар ва дарзларга эга бўлиши мумкин. Шу билан бир қаторда яхлитқуйма поллар, нотўғри танланган таркиб асосида бажарилган бўлса ҳам тез бузулади. Бинонинг физик эскиришини баҳолаш Конструкцияларнинг, унсурларнинг, тизимларнинг ва уларнинг турли даражада эскиришига эга бўлган қисимларининг жисмоний эскиришини қуйдаги формула бўйича аниқлаш лозим: k i i к n i        1 бу ерда Ф к —конструкция, унсур, тизимларининг жисмоний эскириши, %; Ф i -конструкция, унсур ёки тизим қисимларининг жисмоний эскириши, %; Р i –шикастланган қисимнинг ўлчамлари (майдон ёки узунлик), м 2 ёки м; Р k –бутун конструкция ўлчамлари, м 2 ёки м; n – шикастланган қисимлар сони. Бинонинг жисмоний эскиришини қуйидаги формула бўйича аниқлаш лозим:       n i i кi l 1 3 бу ерда Ф 3 - бинонинг жисмоний эскириши, %; Ф к i - алоҳида конструкция, унсур ёки тизимнинг жисмоний эскириши; l i - алоҳида конструкция, унсур ёки тизимнинг тикланиш нарҳини; умумий тикланиш нархидаги тегишли улуш коэффиценти; n - бинодаги алоҳида конструкциялар, унсурлар ёки тизимлар сони. Қатламли конструкцияларнинг жисмоний эскиришини хизмат муддатига кўра қуйидаги формула бўйича аниқлаш лозим:        n i i i с 1

бу ерда Ф с - қатламли конструкциянинг жисмоний эскириши, %; Ф i - конструкциянинг эксплуатация муддатига кўра аниқланадиган қатлам материалининг жисмоний эскириши, % д а ; К i - қатлам материали нарҳининг бутун конструкция нарҳига нисбати сифатида аниқланадиган коэфицент; n - қатламлар сони.

Бинони ташқаридан текшириш Пойдевор—Бинонинг цокол қисмидаги дарзлар.Чўкиш деформациясининг катталашиш белгиларисиз цокол чизиғининг горизонтал қийшайиши. Деворлар—Сувоқларнинг оммавий кўчиши; чокларнинг нураши; деворлар ғишт теримининг, карниз ва равоқларнинг айрим ғиштларини кўчиши, бўшашиши, шўрланиш ва намланиш излари. Пардеворлар—Сиртда дарзлар, ёндош конструкциялар билан туташ ўринлардачуқур дарзлар. Ораёпмаси—Плиталарнинг ишчи оралиғида кўндаланг дарзлар ёки кўплаб киришиш дарзлари. Зиналар – поғоналарда камдан кам дарзлар, суянчиқларнинг айрим зарарланиши. Том—Мауэрлатнинг чириши ва стропила оёқлари охирининг зарарланиши; ўйиқлар ва брикмаларнинг заифлашуви. Том қопламаси – Тунукали қисми: Қаламалар махкамланган айрим тунукаларнинг бўшашиши, айрим сизишлар; Шифер қисми:Сизиш ва айрим ўринларда очиқ жойлар, том чўққи плиталарда дарзлар; 10%гача том майдонида листларнинг ажралиши. Эшиклар – табақалари ўтириб қолган ёки бу ерда кесаки периметри бўйича чиқиқ орасида тирқишлар ҳосил бўлган, асбоблар қисман йўқолган ёки созланмаган, эшик кесакслари қийшайган, шкастланган. Деразалар—табақалари қуриб қақшаб қолган, тоб ташлаган ва бурчакларда лиқиллаб қолган; асбобларнинг бир қисми зарарланган ёки йўқолган; ойналар, сув узатувчилар йўқ. Поллар—паркет пол: Айрим уламаларнинг асосдан ажралиб қолиши, жарохатланиши, сийқаланиши, дарзлар пайдо бўлиши ва ўрни биланкучли буралиши: уламларнинг 5-10 доналаб, айрим ўринларда гуруҳлаб йўқолиши; асоснинг катта бўлмаган зарарланиши. Сопол кошинли пол: айрим кошинларнинг йўқлиги, ўрни билан кўпчиш ва 20-50%гача майдонда

ажралиш. Ленолеумли пол: Ашёларнинг эшик атрофида ва юриладиган ерларда сийқаланиши. Сувоқ – 1 м 2 дан камроқ жойларда эскириш ёки 5%гача майдонда юзанинг кўчиши. Гул қоғоз – Бурчакларда, электор асбоблари ўрнатилган ерларда ва эшик ўринларида дарзлар, ифлосланиш, кўчиш, ўрни билан расмларнинг рангсизланиши. Конструкция, унсур ва тизимларнинг физик эскиришини баҳолаш 1-ишчи жадвал Қи c млар номи Унсурнинг уму-мий хажмига нисбатан май -донинг солиш - тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 Унсурлар қис - мининг жисмо- ний эскириши (%) Ф i Жисмоний эс-кириш қисми- нинг ўртача ўлчами қийма -тини аниқлаш (%) Унсурнинг уму- мий жисмоний эскиришида қи-смнинг жисмо -ний эскириш ҳиссаси (%) Пойдеворл ар: I. бўлма II. бўлма 65 35 3 0 50 (65/100)  3 0 (35/100)  5 0 19 ,5 17 ,5 Жами 100 Ф к = 37 Пойдеворнинг жисмоний эскириши 35 % га тенг. Қи c млар номи Унсурнинг уму-мий хажмига нисбатан май -донинг Унсурлар қис - мининг жисмо-ний эскириши (%) Жисмоний эс-кириш қисми- нинг ўртача ўлчами Унсурнинг уму- мий жисмоний эскиришида қи-смнинг

солиш - тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 Ф i қийма -тини аниқлаш (%) жисмо -ний эскириш ҳиссаси (%) Юк кўтарув- чи ва ташқи деворлар: I. қисм II. қисм 70 30 35 50 ( 70 /100)  3 5 ( 30 /100)  5 0 24,5 15 Жами 100 Ф к =39,5 Юк кўтарувчи ва ташқи деворларнинг жисмоний эскириши 40% га тенг. Қи c млар номи Унсурнинг уму-мий хажмига нисбатан май -донинг солиш - тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 Унсурлар қис - мининг жисмо- ний эскириши (%) Ф i Жисмоний эс-кириш қисми- нинг ўртача ўлчами қийма -тини аниқлаш (%) Унсурнинг уму- мий жисмоний эскиришида қи-смнинг жисмо -ний эскириш ҳиссаси (%) Пардеворл ар: I. қисм II. қисм 75 25 25 55 (7 5 /100)  2 5 ( 25 /100)  5 5 18 , 7 5 13 , 7 5 Жами 100 Ф к = 32,5 Пардеворнинг жисмоний эскириши 3 0% га тенг. Қи c млар Унсурнинг уму-мий Унсурлар қис - мининг Жисмоний эс-кириш Унсурнинг уму- мий

номи хажмига нисбатан май -донинг солиш -тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 жисмо- ний эскириши (%) Ф i қисми- нинг ўртача ўлчами қийма -тини аниқлаш (%) жисмоний эскиришида қи-смнинг жисмо -ний эскириш ҳиссаси (%) Том ёпмалар: I. қисм II. қисм 80 20 25 50 (80/100)  2 5 (20/100)  5 0 20 10 Жами 100 Ф к =30 Том ёпмаларнинг жисмоний эскириши 30% га тенг. Қи c млар номи Унсурнинг уму-мий хажмига нисбатан май -донинг солиш - тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 Унсурлар қис - мининг жисмо- ний эскириши (%) Ф i Жисмоний эс-кириш қисми- нинг ўртача ўлчами қийма -тини аниқлаш (%) Унсурнинг уму- мий жисмоний эскиришида қи-смнинг жисмо -ний эскириш ҳиссаси (%) ораёпмала р: I. қисм II. қисм 40 60 30 40 (40/100)  3 0 (60/100)  4 0 12 24 Жами 100 Ф к =36 Ораёпмаларнинг жисмоний эскириши 35% га тенг. Қи c млар Унсурнинг уму-мий Унсурлар қис - мининг Жисмоний эс-кириш Унсурнинг уму- мий

номи хажмига нисбатан май -донинг солиш -тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 жисмо- ний эскириши (%) Ф i қисми- нинг ўртача ўлчами қийма -тини аниқлаш (%) жисмоний эскиришида қи-смнинг жисмо -ний эскириш ҳиссаси (%) Деразалар: I. қисм II. қисм 65 35 35 45 (65/100)  3 5 (35/100)  4 5 22,75 15,75 Жами 100 Ф к =38, 5 Деразаларнинг жисмоний эскириши 40% га тенг. Қи c млар номи Унсурнинг уму-мий хажмига нисбатан май -донинг солиш -тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 Унсурлар қис - мининг жисмо- ний эскириши (%) Ф i Жисмоний эс-кириш қисми- нинг ўртача ўлчами қийма -тини аниқлаш (%) Унсурнинг уму- мий жисмоний эскиришида қи-смнинг жисмо -ний эскириш ҳиссаси (%) Эшиклар: I. қисм II. қисм 75 25 25 50 (75/100)  2 5 (25/100)  5 0 18,75 12,5 Жами 100 Ф к =31,25 Эшикларнинг жисмоний эскириши 30% га тенг. Қи c млар номи Унсурнинг уму-мий хажмига Унсурлар қис - мининг жисмо- ний Жисмоний эс-кириш қисми- нинг Унсурнинг уму- мий жисмоний

нисбатан май -донинг солиш -тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 эскириши (%) Ф i ўртача ўлчами қийма -тини аниқлаш (%) эскиришида қи-смнинг жисмо -ний эскириш ҳиссаси (%) Пол л лар: Паркет поллар; I. қисм II. қисм Жами Ленолеум поллар; I. қисм II. қисм Жами Сопол кошинли поллар; I. қисм II. қисм Жами 30 40 70 15 10 25 3 2 5 40 50 30 25 30 50 (30/100)  4 0 (40/100)  5 0 (15/100)  3 0 (10/100)  2 5 (3/100)  30 (2/100)  50 12 20 32 4,5 2,5 7 0,9 1 1,9 Жами 100 Ф к =40,9 Полларнинг жисмоний эскириши 40% га тенг. Қи c млар номи Унсурнин г уму-мий хажмига нисбатан май -донинг солиш - Унсурлар қис - мининг жисмо- ний эскириши (%) Ф i Жисмоний эс-кириш қисми- нинг ўртача ўлчами қийма -тини Унсурнинг уму- мий жисмоний эскиришида қи-смнинг жисмо -ний

тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 аниқлаш (%) эскириш ҳиссаси (%) Зинапояла р: I. қисм II. қисм 65 35 30 40 (65/100)  30 (35/100)  40 19,5 14 Жами 100 Ф к =33,5 Зинапояларнинг жисмоний эскириши 35% га тенг. Қи c млар номи Унсурнинг уму-мий хажмига нисбатан май -донинг солиш - тирма оғирлиги (Р i / P k )  100 Унсурлар қис - мининг жисмо- ний эскириши (%) Ф i Жисмоний эс-кириш қисми- нинг ўртача ўлчами қийма -тини аниқлаш (%) Унсурнинг уму- мий жисмоний эскиришида қи-смнинг жисмо -ний эскириш ҳиссаси (%) Гулқоғозла р: I. қисм II. қисм 60 40 25 60 (60/100)  2 5 (30/100)  6 0 15 18 Жами 100 Ф к =33 Гулқоғозларнинг жисмоний эскириши 35% га тенг. Унсурлар номи Марказий иситиш тизими тиклаш қимма- Эксплуатац ия муддати, (йил) Унсурларн инг жисмоний эс-кириши, график бўйича, Хисобий жисмоний эскириш Ф с , (%)

тининг солиш- тирма оғирлиги, (%). (%) Қувур ўтказгичлар Тик қувурлар Иситиш асбоблари Ёпқич арматуралар Калорифер лар 26 23 45 4 2 16 16 16 3 3 48 37 34 30 30 12,48 8,51 15,3 1,2 0,06 Жами 100 Марказий иситиш тизимининг жисмоний эскириши – 37,55% Тизимнинг жисмоний эскириши 40% га тенг. Унсурлар номи Ички электр тизими тиклаш қимматининг солиштирма оғирлиги, (%). Эксплуатац ия муддати, (йил) Унсурларн инг жисмоний эс-кириши, график бўйича, (%) Хисобий жисмоний эскириш Ф с , (%) Хоналар ичи-даги ёпиқ тар-моқлар Хоналар 45 1 6 35 15 ,75

ичи-даги очиқ тар-моқлар ВРУ, Магистраллар Электор ас- боблар 22 25 8 1 6 16 3 42 48 22 9,24 20.16 1.76 Жами 100 Ички электр тизимининг жисмоний эскириши – 46,91% Ички электр жихозлари тизмнинг жисмоний эскириши 45% га тенг. Тўлалигича бинонинг физик эскиришини ҳисоблаш II ишчи жадвал Бинолар унсурларининг номлари Каттала шган конструкт ив унсурлар- нинг солиштир ма оғирлиги (%) Ҳар бир унсур- нинг солишти рма оғирлиг и (%) Унсурлар нинг ҳисобий солиштирма оғирлиги L i – 100% Бино унсурлариниг жисмоний эскириши (%) Баҳ о на - тижас и бўйич а Ф k (%) Физи к эски- ришнин г ўртача ўлчами қиймат и 1 2 3 4 5 6 Пойдеворлар: I . Блокларнинг оммавий зарарланиши ва бузили-ши. 65 35 гача емирилиш. II. Дарзлар, 9 _ 9 37 3 ,33

блокларнинг қисман бузилиши. 35 45 гача емирилиш. Деворлар: I. Айрим дарзлар ва ўнқир- чўнқирлар. 80  40 гача емирилиш. II. Чуқур дарз ва жойлар- да суаоқларнинг кўчиши 20  50 гача емирилиш. 36 86 36 39,5 14,22 Пардеворлар: I . Шифтларда пардеворлар билан туташ ўринларда дарзлар онда- сонда синиқлар. 70  35 гача емирилиш. II. Сиртда дарзлар, кўпчиши. 9 20 9 32,5 2,925 Том ёпма: I. Томнинг юқорисида занглаш, тешиклар, тўсиқ 6 40 6 30 1,8

панжараларнинг қийшайи-ши. 75 25 гача емирилиш. II. Девор тарновларининг зарланиши айрим сизиш-лар. 25  55 гача емирилиш. Ораёпмалар: Деворга туташган ўрин - ларда дарзлар. Плиталарда дарзлар. 10 _ 10 36 3,6 Дераза: Дераза табақалари тоб ташлаган, дераза ости тахталари чириган. Табақалар ликиллаб қолган. 6 44 6 38,5 2,31 Эшиклар: Эшик табақаларининг сийқаланиши, табақалар ўтириб қолган. 5 44 5 31 1,55 Зинапоялар.

Поғоналарда камдан-кам дарзлар, суянчиқларнинг айрим зарарланиши. 35 45 гача емирилиш. 3 24 3 33,5 1,005 Гулқоғоз ёпиштириш: Сийқаланиш ва ўрни билан гулқоғоз чекка- ларини зарарланиши. Расмларнинг рангсиз-ланиши. 1 - 1 33 0,33 Поллар: а) Паркет поллар. Айрим уламларнинг асос- дан ажралиб қолиши, жа- роҳатланиши, дарз пайдо бўлиши. б) Юриладиган жойлар-нинг едирилиши 0,5м 2 майдонда 25% гача чуқур-чалар. 9 _ 9 41 3,69

Ички мухандислик қурилмалар. 3 3 3 7,5 1,125 Электр таъминоти. 3 - 3 47 1,41 Жами: 10 100 Ф 3 =3 7 ,2 95 Олинган натижани 1% гача йириклаймиз. Бинонинг физик эскириши – 37%

Дефектларни тиклаш чоралари. Бино конструкцияларини грунт ва ёғингарчилик сувларининг таъсиридан ҳимоя қилиш жудаям муҳим. А-Е, 5-1 ўқлари бўйича ер сатхи тушурилиб, отмоска қилиш лозим. Деворларда дарзларни ва ўйиқларни ямаш, кўчган ғиштларни тиклаш, сиртини тозалаш, намланганликни ва унинг натижасида юзага келган доғларни бартараф этиш чораларини кўриш керак. Ғишт деворларини қурилишида гидроизолацияни жойлашишига ёки қуйилишига қуритиш ишлари боғлиқ. Қуритиш ишлари қайси жойда намлик аниқланиши ва иш хажмини белгилашга боғлиқ. Деворда гидроизоляцияни борлигини ва сифатини аниқлаш учун электр ўлчов усуллари тавсия этилиши мумкин Пардеворларнинг шифт билан туташ қисимларида юзага келган дарзларни ямаш, чакка ўтиши натижасида юзага келган доғлардан тозалаш лозим. Бинода бир марта намланиш асосан томдан сув ўтиб кетиши натижасида бўлган ва четлаштириш ишлари табиий йўл билан ёки иситиш ва вентилация ёрдамида қуритиш мумкин. Прцессини тезлаштириш учун иссиқ оловли ва электр қурилмалардан ва хлористий калций ёрдамидан фойдаланиш мумкин. Бу қуриш муддати атроф мухит темпратурасига ҳам боғлиқ. Агарда намлик ҳар доим бўлса мисол учун гурунт сувлари таъсирида на иситиш ишлари на бошқача қуритиш ишлари яхши натижа бера олмайди.Чунки намланиш ҳар доим бундай холларда конструкцияни намлашдан сақлаш керак ва намланиш келаётган жойни четлаштириш керак. Шу боис дархол бу салбий вазиятдан четлатиш лозим. Кегинчалик қуритиш ишлари олиб бориш мумкин бўлади. Бунинг учун табиий қуритиш усулидан хам фойдаланиш мумкин. Деворлани намликдан ҳимоя қилиш усулларини 4та гуруҳга бўлиш мумкин 1.а) Намликни конструкцияга ўтиш йўлларидан тўсин ҳосил қилиш уларга қуйидагилар киради: сув ўтказмайдиган тўсин;уни лойдан ёки электросиликат

ёки битум қуйилади ёки петролатум. б) бинонинг атрофида ёки сув оқими томонидан дренаж ўрнатиш. в) сув ўтмайдиган экран ҳосил қилиш конструкцияни юзасида кўпроқ битумдан ёки рулон химплёнкалар ёрдамида қилинади. г) конструкцияларни иситиш Сувоқ қатламини қалинроқ қилиш. 2.Конструкцияларда гидроизоляция қатламини тиклаш усуллари,бунинг учун бнонинг цоколида паз ўйилиб унга гидроизолация қатлами ўрнатилади. 3.Электроосмос усули. 4.Сув ўтказмайдиган зоналарни ташкил қилиб ва шу жойларга химик мод- даларни киритиш усуллари . Конструкцияларни намликдан ҳимоя қилиш усулларини объект жойлашган шароитга қараб танланади. Том конструкцияларда махкамловчи қисмларини, стропила оёқларини, ўйиқларни мустаҳкамлаш, унсурларни тўғрилаш керак. Том ёпмасида занглаган тунукаларни зангдан тозалаш ва бўёқлаш, очилган тирқишларни беркитиш ёки шу бўлакларни алмаштириш, силжиб қолган шиферларни маҳкамлаш, синган қисмларини янгисига алмаштириш, девор тарновларини тозалаш ва мустахкамлаш, тирқишларни беркитиш ёки шу бўлакни алмаштириш чораларини зудлик билан кўриш лозим. Зиналардаги кичик-кичик дарзларни ямаш, кўчиб кетган мрамор плиткаларини ёпиштириш, тутқичларни мустахкамлаш керак. Пол конструкциясидаг паркетларни кўчган қисмини мустахкамлаш, айрим жойларини алмашририш ва тозалаш, лок билан бўёқлаш лозим. Ленолеум полларнинг сурилган қисмларини таранглаб махкамлаш, плинтусларни мустахкамлаш, йиртилган қисмини янги ашёга алмаштириш лозим. Сопол кошинларни кўчган қисмини цемент-қумли қоришма билан ёпиштириш, қолган қисмларни ювиб тозалаш керак. Эшик-ромларнинг шишган, кесакисига тегиб қолаётган жойларини рандалаш, қисм (ошиқ-мошиқ, тутқич, қулф, шпингалет)ларини тиклаш, махкамлаш, айримларини алмаштириш, синган кўзларга ойна солиш лозим.

Жойларда девор билан қовушқоқлиги йўқолган ва тушиб кетган сувоқларни кўчириш, деворларни тайёрлаш ва қайта сувоқлаш лозим. Гулқоғоз билан пардозланган деворлардаги йиртилган ва намланиш натижасида чиройини йўқотган гулқоғозларни янгисига алмаштириш, кўчган қисимларни елимлаш керак. Айрим хона деворлардаги доғларни тозалаб водоэмульсия билан пардозлаш, мел билан пардозланган шифт ва деворлардаги доғларни тозалаш, ювиб кўчириш, кайтадан мел билан пардозлаш чоралари кўрилиши лозим. Қувр ўтказгичларни занглаган қисмларини зангдан тозалаш ва бўёқлаш, уланган қисмларидаги ҳосил бўлган тирқишларни беркитиш ёки қуврни алмаштириш, оқава қуврларини уланган қисмларини тузатиш, муҳандислик жихозлари, иситиш асбобларини таъмирлаш ёки янгисига алмаштириш керак. Етарлича ёритилмаётган хналарда носоз ёритгич қурилмаларини талаб даражасида таъмирлаш ва ташкил этиш, электор асбобларини тузатиш, яроқсизларини янгисига алмаштириш лозим. Деффектларни тиклаш учун ишларнинг тахлилий таркиби. Пойдеворлар— кемтикларни, дарзларни ямаш, мустаҳкамлаш, цокол қисми пардозларини тиклаш, горизонтал ҳимояни таъмирлаш. Деворлар—Дарзларни ва ўнқир-чўнқирларни ямаш, сувоқлар таъмири ёки тирқишларни ёпиш, фасадни тозалаш. Деворлар, карнизлар, равоқларнинг зарарланган қисимларини таъмирлаш. Пардеворлар—Дарзларини ва чуқурларни ямаш.Сиртларини тозалаш ва дарзларни пардозлаш Ораёпмалар—Дарзлар, тирқиш ва оралиқларни ямаш, жойларда тўсинларни мустаҳкамлаш. Том – Эшитиш туйнуклари деталларини, мустаҳкамловчиларини таъмирлаш, Мауэрлатни алмаштириш ва стропила оёқларини мустаҳкамлаш, конструкцияни тўғрилаш, ўйиқларни мустаҳкамлаш.

Том ёпмалари – Жойларда шифер ёпмани алмаштириш, мустаҳкамлаш. Том чўққи плиталарини алмаштириш, ямоқларни қўйиш ва зарарланган жойларда тешикларни ямаш, клямер билан мустахкамлаш. Тарновларнинг зарарланган деталларини алмаштириб таъмирлаш. Поллар паркетли - Айрим қисимларда текислаш плинтусни мустаҳкамлаш уламларни алмаштириш ва тирқишларни ўрни билан ямаш. Полни текислаш, ўрни билан 10 %гача пол майдонида паркетни қайта ётқизиш. сопол кошинли – Айрим кошинларни алматириш, ёпмани ўрни билан янги кошинларни алмаштириб қисман алмаштириш. Ленолеумли – Материалларни елимлаш, сийқаланган ўринларни ямаш ва 20%гача янги ашё ишлатиб плинтусларни таъмирлаш. Зинапоя - Дарзларни артиш, c уянчиқларни таъмирлаш. Эшик - Қўшилмаларни рандалаб зичлаш, қўшимча қўшилмаларни ўрнатиш. Дераза - Табақаларини таъмирлаш, боғланган ўринларни таглик қўйиб мустахкамлаш. 30% гача янги материал қўшиб ойна солиш. Сувоқ – Жойларда 1-2 мгача сувоқларни, 5%гача майдонда таъмирлаш. Гул қоғоз ёпиштириш—Деворларни асосини таёрлаш билан гул қоғозлаш. Оқава — Асбоблар туташ жойларни тузатиш ва чўян ўтказувчи қуврларни ўрни билан таъмирлаш, хлорланган (ПХВ) ўтказувчи қуврларни қисман алмаштириш; айрим асбобларни алмаштириш. Электр жихозлари—Етмайдиган асбобларни ўрнатиш, асбобларни махкамлаш, шкафларни таъмирлаш. Тармоқлар ва асбобларнинг айрим қисмларини алмаштириш. Марказий иситиш тизими – Ёпғич арматураларни қисман, айрим иситиш асбобларини алмаштириш ва магистралларнинг айрим қисмларини иссиқлик ҳимоясини тиклаш; калориферларни таъмирлаш ва созлаш. Иссиқ ва совуқ сув таъминоти – Қисман жўмракларни ва ёпғич арматураларни алмаштириш, ўтказувчи қувурларнинг айрим қисмларини

таъмирлаш, алмаштириш ва бўёқларини тиклаш. Иссиқлик ҳимоясини тиклаш.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Қ осимова С.Т., Шоджалилов Ш. Биноларни техник эксплуатация си га хос хусусиятлари. Ўқув қўлланма. 1- қисм . Тошкент , 20 0 4 й. 2. Қ осимова С.Т., Шоджалилов Ш. Биноларни техник эксплуатация си га хос хусусиятлари. Ўқув қўлланма. 2 - қисм . Тошкент , 20 05й. 3. ШНК 2.08.01-05 «Жилые здания» Т. : Госкомархитекстрой, Т., 20 0 5 й. 4. КМК 2.08.02 – 96 «Общественные здания и сооружения» Т. : Госкомархитектстрой, Т., 1996 г. 5. Абрашитов В.С. Техническая эксплуатация и обследование строительных конструкций. Москва, 20 0 2 г . 6. Мирахмедов М. М. Техническое обслуживание зданий . Т . Ук итувчи 1990 г .

Похожие

Ораёпмалар эксплуатацияси

Деворлар эксплуатацияси

Турар жой ва жамоат биноларидаги қурилиш конструкцияларининг техник эксплуатацияси

Саноат бинолари поллари

Саноат бинолари поллари