Деворлар эксплуатацияси - Архтектура - Рефераты

Деворлар эксплуатацияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

421.5 KB

Деворлар эксплуатация си Режа: 1. Деворлар конструкциялари ва эксплуатацияси. 2. Деворларнинг асосий дефектлари. 3. Чок ва уламаларни герметизациялаш. 4. Дефектларини бартараф этиш усуллари.

Бино ва иншоотларнинг деворлари хоналарни иссиқ-совуқдан тўсиш вазифасини бажариб, бино нархининг учдан бир қисмини ташкил этади. Улар ашёлари ва конструкциялари жиҳатидан ниҳоятда хилма-хилдир. Деворларнинг кўпроқ тарқалган тури том, ораёпмалар ва хусусий оғирликларини пойдеворга ва ундан сўнг заминга узатувчи юк кўтарувчи деворлардир. Ўз-ўзини кўтарувчи деворлар ҳам мавжуд. Кўпроқ улар ишлаб чиқариш корхоналари биноларида учрайди. Улар тўсиқ вазифасини бажариб, иссиқлик ва товуш изоляциясига ҳисобланади. Уларнинг ёнида турувчи каркаслар эса томдан, ораёпмалардан, том қопламалардан тушадиган тури ҳам бор каркас эса томдан, ораёпмалардан, томқопламалардан тушадиган юкни қабул қилади. Деворларнинг фахверкли деб аталувчи учинчи тури ҳам бор. Каркас – фахверк катагида бундай деворлар фақат ўз оғирлигини кўтаради, бошқа юкларни эса каркас қабул қилади. Бундай ҳолларда деворлар гарчи юк кўтарувчанлиги кичик бўлган самарали иссиқ изоляцияли ашёлардан қилинсада, хеч қандай хавф туғилмайди. Чунки бутун юкни фахверк қабул қилади. Қўлланиладиган ашёларга кўра деворлар 2 катта гуруҳга бўлинади: ёғочли ва тошли, шу жумладан ғишт, бетон ва темирбетон. Ўз навбатида ёғоч деворлар ҳам ғўлалардан, бруслардан ёки иссиқ изоляцияли ашёлардан фойдаланилган ёғоч ашёлардан ясалади. Деворларга қўйиладиган эксплуатациявий талаблар Деворларга таъсир этувчи барча омилларни ва уларга бўлган эксплуатациявий талабларни (2-расм.) ҳисобга олиш, уларнинг барча таркибий қисмлари мужассамлашган умумий кўринишдаги принципиал ёки жамлама структуравий чизмасини тузиш имконини беради.

Расм 2. Деворга таъсир : 1-буғ-ҳаво аралашмаси ; 2-архитектура таъсирчанликка боғлиқ талаблар; 3-шовқин; 4-совуқ ҳаво босими; 5- қия ёмғир; 6- ташқи ҳаво температурасининг чиқиб-тушиши; 7-юклар. Деворнинг конструктив элементлари: I-юк кўтарувчи элементлар; II- иссиқизоляция; III-кошин, ҳимоя қатлами; IV-герметик қатлам; V-товуш изоляция қатлами; VI-буғизоляция; VII-архитектура шакли. Деворларнинг эскиришини тезлаштирувчи, унда шикастланишларни пайдо бўлишига олиб келувчи асосий ва кенг тарқалган сабаби уларни ҳароратнинг ўзгарувчан ишорали тушиб-чиқиши билан биргаликда уларнинг намланиб қуришидир. Деворбоп ашёлар одатда уч фазадан иборат тизимдир, яъни қаттиқ жисм, ҳаво ва сув. Ҳар бир фазанинг тавсифи ва миқдори деворнинг эксплуатациявий сифатига жиддий таъсир қилади: қаттиқ жисм қанчалик юқори зичликка эга бўлса, девор шунчалик мустаҳкам, бироқ иссиқ ўтказувчан, унда қанчалик кўп сув бўлса, айниқса муз, шунчалик иссиқ ўтказувчан, бинобарин унинг эксплуатациявий сифати паст ва тезроқ

эскиради. Девор ашёсидаги намликнинг йўл қўйиладиган миқдори меъёрларда белгиланади (жадвал 3). Деворга намлик бир неча йўллар билан: шимилиш натижасида- сорбция; капилляр ёки диффузияли намланишдан; буғ-ҳаво аралашмаси босимидан ва диффузиядан; физикавий-химиявий жараёнлар натижасида киради. Фибролит, тошқолбетон, оҳак каби ғовакли ашёлар намликни фаол сўрувчиларга; зич ашёлар-ғишт, гранит ашёлар ғовакли ашёларга нисбатан намланишга яхшироқ қаршилик кўрсатади. Деворларнинг экспуатациявий сифатини ўрнатиш учун дастлабки маълумотлар Деворларни танлаш ва бахолашда ҳисобга олинувчи омиллар Деворларга бўлган эксплуатациявий талаблар Деворнинг эксплуатациявий талабларини қондирувчи конструктив элементлар Юк Мустаҳкамлик, барқарорлик Юк кўтарувчи элементлар Ташқи ҳаво температурасининг ўзгариши Иссиқдан ҳимоялаш (девор ички юзаси температурасининг меъёрий қиймати) Иссиқ изоляция Қия ёмғир Ташқаридан намликдан ҳимоя Кошинлаш, ҳимоя қатлами Совуқ ҳаво босими Деворнинг, уламаларнинг ва панелларнинг герметиклиги Герметиклаш қатлами Ичкаридан буғ- ҳаво аралашмасининг босими Деворнинг буғ ўтказмаслиги ёки ичкаридан буғдан изоляция Буғ изоляция қатлами Шовқин Шовқиндан изоляция Шовқин изоляция қатлами Моделнинг Ташқи кўриниши Архитектура шакли

кўриниши Қизил ғишт юқори намланишга бардошли ва бетон каби эриган тузларга эга эмас. Деворларни намланишдан ҳимоялаш учун уларни гидрофоблаш жараёнидан ўтказилади-уларга яхши «Нафас олувчи», яъни хона ичидаги буғ ва ҳавони ташқарига ўтказувчи ГКЖ ва бошқа гидрофоб таркиблар суркалади. Шаҳар қурилишида кўпроқ ғиштли деворлар қўлланилган, бироқ сўнгги 30-40 йил ичида йирик панелли, шу жумладан ҳажм-блокли уйсозлик ҳам кенг миқёсда тарқалди. Конструкция нуқтаи назаридан ғиштли ва йирик панелли деворлар жуда ҳам хилма-хилдир. Бир қатламли панелларнинг ишлаши тушунарли ва маъноси битта. Бироқ бу заводда тайёрланган йирик панелли қатламли конструкцияларни ҳар хил иссиққа ҳимояли ва мустаҳкамли сифатлардан тегишли қатламларда омилкор фойдаланиш биринчи навбатга ўтказилади. Панелларнинг темир бетонли қатламлари (бир ёки икки) бу ҳолда юк кўтарувчи вазифасини бажариб, уларга иситувчи-иссиқлик ҳимоя қатлами бириктирилади. Девор учун ашёлардан фойдаланишдаги бундай бўлиниш, ашёлар сарфи, деворнинг хусусий оғирлиги, пойдевор ўлчамлари, транспорт сарфлари, монтаж учун ишлатиладиган кранларнинг қуввати ва бошқа омиллар бўйича катта иқтисодий самара беради, худди шу афзалликлар туфайли ҳам йирик панелли қурилиш аксари ҳолларда ғиштли қурилишни сиқиб чиқаради. Девор конструкцияларининг тавсифи ва уларнинг иш шароити, деворнинг принципиал структура чизмаси ва конструкциянинг варианти маълум бўлгандан сўнг муайян бино деворини конструкция ва ашёларини танлашга ўтиш мумкин. Бунинг учун деворга таъсир этувчи омиллар ва уларга қўйиладиган эксплуатациявий талаблар, ҳамда бу талабларга жавоб берадиган керакли конструктив элементлар рўйхати келтирилган жадвалдан фойдаланамиз. Мутахассиснинг вазифаси бинонинг танланган муайян деворини бахолашдан иборат.

Ғ ишт девор яхлит, қуймали ёки тўкилмали, ҳаволи қатламлар-қудуқлар билан ва бошқа кўринишдаги конструкцияда бўлиши мумкин. Йирик панелли деворларни биринчи навбатда қатламларининг сонига қараб: бир-, икки-ва уч қатламли деб ажратилади. Бир қатламли панелларнинг ишлаши тушунарли ва маъноси битта. Бироқ бу маънода заводда тайёрланган йирик панелли қатламли конструкцияларни ҳар хил иссиққа ҳимояли ва мустаҳкамлик сифатлардан тегишли қатламларда омилкор фойдаланиш биринчи навбатга ўтказилади. Панелларнинг темир бетонли қатламлари (бир ёки икки) бу ҳолда юк кўтарувчи вазифасини бажариб, уларга иситувчи – иссиқлик ҳимоя қатлами бириктирилади. Девор учун ашёлардан фойладанишдаги бундай бўлиниши, ашёлар сарфи, деворнинг хусусий оғирлиги, пойдевор ўлчамлари, транспорт сарфлари, монтаж учун ишлатиладиган кранларнинг қуввати ва афзалликлари туфайли ҳам йирик панелли қурилиш аксари ҳолларда ғиштли қурилишни сиқиб чиқаради. Девор конструкцияларининг тавсифи ва уларнинг иш шароити, дефорнинг принципиал структура чизмаси ва конструкциянинг варианти маълум бўлгандан сўнг муайян бино деворини конструкция ва ашёларини танлашга ўтиш мумкин. Бунинг учун деворга таъсир этувчи омиллар ва уларга қўйиладиган эксплуатациявий талабларга жавоб берадиган керакли конструктив элементлар рўйхати келтирилган жадвалдан фойдаланамиз. Мутахассиснинг вазифаси бинонинг танланган муайян деворини бахолашдан иборат. Вақт ўтиши билан намланиш, замин ва пойдеворларнинг деформацияси ва бошқа омиллар таъсири остида деворларнинг мустаҳкамлик, иссиқдан ҳимоя ва бошқа муҳим эксплуатациявий хоссалари ўзгаради. Шу сабабдан деворларни самарали эксплуатация қилиш учун мутахассисларга деворларга бўлган меъёрий талаблар ва уларнинг бўлиши мумкин бўлган конструктив ечимлари бўйича билимга, ҳамда эксплуатация қилинадиган бинонинг деворлари ҳақида тўлиқ маълумотларга эга бўлишлари керак. Булардан

биринчиси меъёрий хужжатларда ва ўқув қўлланмаларида бўлса, иккинчиси бинонинг лойиҳасидан топилади. Бу маълумотларнинг барчасини бир неча гуруҳга киритиш мумкин: -деворга бўладиган аслий таъсирлар- юклар. Ҳисобий ташқи температура, деворбоп ашёларга қия ёмғирнинг таъсири, деворга бино ташқарисидан бўладиган шамол босими. Буғ- ҳаво аралашмасининг босими; -хусусиятлар бўйича- девор конструкциясининг афзалликлари ва камчиликлари:-турли ашёлардек турли иқлимий шароитларда ва бинонинг турлича вазифаларига қараб бир-, икки- ва уч қатламли; -деворларга бўлган эксплуатациявий талабларга биноан- уларнинг мустаҳкамлиги ва барқарорлиги , иссиқдан ҳимоя (уларнинг ички юзаси терламаслиги лозим), атмосфера таъсиридан ва ичкаридан буғ-ҳаво аралашмасидан ҳимоя, герметиклик бўйича, товуш изоляцияси ва шу кабилар; -деворларнинг уларга қўйиладиган эксплуатациявий талабларни қондирувчи элементлар, юк кўтарувчанлик, иссиқдан ҳимоя, кошинловдаги ёки ҳимоя бўёғи, буғдан изоляция (лозим бўлганда ич тарафдан, герметикловчи ва товушизоляция қатламлари. Девор конструкцияларида уларга қўйилган эксплуатациявий талабларга тўғри келмаслик, яъни нуқсон ёки шикастлар кўзга ташланганда, уларни ўз вақтида йўқотиш учун яхшилаб ўрганиш керак. Деворларнинг бузулиши сув оқизувчи қувурлар шикастланган ерларга яқин жойда намланишдан, томнинг, бўғотнинг, балконларнинг, сандрикларнинг, цокол ва бинонинг бошқа чиқиб турувчи қисмларининг бузулишидан бошланади. Бу ҳолда деворнинг айрим участкалари зўриқади, уларда дарзлар пайдо бўлади, чуқур намланиш ва ундан кейинги музлаб бузилиш рўй беради, уларнинг юк кўтарувчанлиги ва барқарорлигига путур етади, иссиқдан ҳимоялаш сифатлари ёмонлашади. Деворларни текширишда уларда ҳосил бўлган дарзларга алоҳида диққат қаратиш лозим, улар кўпинча

ички деворлар билан ташқи деворлар бирлашган ерда деворларнинг юкланишлари турлича бўлганлигидан ҳосил бўлади. Деворларга техник хизмат кўрсатишнинг асосида, худди бошқа конструкциялар каби профилактика, яъни эксплуатация бўйича йўриқномада кўзда тутилган барча ишларни ўз вақтида ва аниқ бажариш, конструкция хизмат муддатини ҳисобга олиш ва уларни ҳимоя қилишнинг даврийлигига риоя қилиш, кучайтириш, қайта тиклаш ёки алмаштириш ишлари ётади. Тажриба кўпинча деворларнинг мустаҳкамлик ва иссиқдан ҳимоялаш сифатларининг бузулишини кўрсатади. Деворларни иситиш масаласини ечиш тўғри келса, у ҳолда аввал деворни қайси тарафдан ва қандай ашё билан иситиш мақсадга мувофиқроқ эканлигини аниқлаш лозим. Деворларни иситишда назарий томондан қараганда самарали иситувчини ташқи тарафига қўйиш, зич қатламли ашёни эса ичкари тарафига қўйиш тўғри. Аммо иситувчини атмосфера ёғин сочинлари ва сел ёмғирлардан намланишдан асраш керак, ҳимоя қатлами жуда қалин ва ҳавол бўлгани учун, мазкур қатлам намлик тўпланиши ва деворнинг бузулшига сабаб бўлиши мумкин. Бундан ташқари ташқи тарафдан иситиш архитектура нуқтаи- назардан ҳам ҳамма вақт ҳам йўл қўйилавермайди. Шунинг учун деворларни одатда ич томонидан иситилади ва иситувчи буғ изоляция қатлами билан ишонарли равишда ҳимояланади. Бундай деворлар «нафас олмайди», шунинг учун хоналарни максимал равишда шамоллатиш кўзда тутилиши лозим. Деворларнинг муддатдан олдин эскириши ва бузулишга олиб келувчи сабаблар Деворларнинг эскиришини тезлашишига олиб борувчи сабаблардан кўпроқ тарқалгани унинг ишораси ўзгарувчан температура билан биргаликда вақти- вақти билан намланиш ҳисобланади. Девор ашёсига намликнинг ўтиши: - очиқ ҳавода ётган ашёга намликнинг сўрилиши; - ашёга суюқликнинг бевосита тегишида унинг диффузияланиши ёки капилляр сўрилиш;

- ашёга атроф-мухитдан буғнинг кириши; - турли физик-химик жараёнлар натижасида рўй бериши мумкин. Деворларнинг намланган қисмларида моғор, моҳ, шўралаш ва шу кабилар маълум бўлганда уларнинг пайдо бўлиш сабабларини аниқлаш лозим. Одатда улар: - гидроизоляциянинг йўқлиги ёки унинг шикастланганлиги; - технологик ёки сантехник қурилмаларнинг носозлиги; - бино ичкарисида амалга ошувчи ҳўл ишлаб чиқариш жараёнлари оқибатида деворларнинг сувга бўкиши; - хоналарда температура-намлик режимининг бузулиши; - девор юзасида намланишни келтириб чиқарувчи, ҳавонинг эркин ўтишини қийинлаштирувчи катта миқдордаги ишлаб чиқариш чиқиндилари ва деталларини девор олдига тахлаш каби омиллар билан боғланган. Гидроизоляцияси бўлмаган ёки шикастланган деворларда грунт сувларининг кўтарилиши ҳолатида ғишт термасидаги капиллярлик натижасида намликнинг 1 м гача бўлган баландликкача кўтарилиши кузатилади. Айрим ҳолларда бу қиймат 6 метр баландликкача етиши мумкин. Бу ҳолат грунт сувининг капилляр кўтарилишига шароит яратувчи, терма ичидаги физик ҳодисалар ва химиёвий жараёнлар таъсири остида юзага келувчи заиф электр токидан ҳосил бўладиган электроосмоснинг мавжудлиги билан боғлиқдир. Кўп ҳолларда девор бўйлаб кўтарилувчи грунт сувлари деворни органиқ моддалар билан тўйинтириб, уларнинг юзасида азот бирикмалари чангини ҳосил қилади. Улар ниҳоятда намликни сўриб олувчи бўлганлиги учун, сўрилган намлик билан девор ичига киради ва уни бузади. Ҳатто гидроизоляция ва отмостка ҳолатлари қониқарли бўлган ҳолларда ҳам деворнинг цокол қисмии намланиши ва бузулиш ҳоллари учраб туради. Бундай ҳолат бинонинг ташқи тарафида грунт мавжуд гидроизоляциядан юқори бўлганда ёмғир сувлари отмостка билан гидроизолция орасидан ўтиб деворнинг цокол қисмини намлайди ва уни бузулишга олиб келади.

Деворнинг цокол қисмини бузулишига цоколнинг юқори қисмида нишаб йўқлиги, томдан сув тушиш жараёнининг носозлиги ва том карнизининг етарли чиқмаганлиги оқибатида намланиши сабаб бўлади. Девор термасининг емирилиши хоналари ичидаги ҳавонинг намлиги юқори даражада бўлган ва деворлари етарли даражада совуққа чидамли ашёлардан иборат (масалан, силикат ғиштлардан) деворли биноларда содир бўлади. Хоналардаги ҳавонинг намлиги юқори бўлган бино деворлари термасининг ва ташқи сувоғининг бузулиши сувоқ қатлами остида намликнинг йиғилиши (намлик конденсацияси) содир бўлади, йилнинг қиш фаслида эса ташқи сувоқнинг музлаши сувоқ ва терманинг бузулишига сабаб бўлади. Йирик панелли турар-жой уйларини эксплуатация қилишда кўпинча ташқи деворларнинг вертикал ва горизонтал чоклари орқали, ёпма панеллари ва ташқи девор панеллари чоклари орқали сув ўтиши кузатилади. Бу ҳолат чокларнинг яхши герметикланмаганлиги, горизонтал чокларда ёмғирга қарши тўсиқларнинг, вертикал чокларда декомпрессион каналлар ва сувни бартараф этиш қурилмаларининг йўқлиги сабаб бўлади. Девор конструкцияси унинг ички юзасида ёки қалинлигида терлаш содир бўлиши орқали ҳам намланиши мумкин. Деворларнинг намланиши уларнинг мустаҳкамлик кўрсаткичларини ёмонлаштириш билан бир вақтда, иссиқлик ўтказиш хоссаларига ҳам салбий таъсир этади. Шундай қилиб бинонинг меъёрий хизмат муддатини ва унинг эксплуатация сифатини таъминлаш учун деворларнинг намланишини олдини олиш лозим. Деворларда дарзлар пойдевор асосларининг нотекис чўкиши; узунлиги катта бўлган деворларда температура кучланишларининг ҳосил бўлиши (температура чокларининг йўқлиги); деворнинг юк кўтариш қобилиятининг етарли эмаслиги (тор дераза оралиқларида, равоқларда, тўсиқ таянчлари остида ва бошқалар) сабабли пайдо бўлади.

Тош деворларда дарз ҳосил бўлишига олиб борувчи омиллар бўлиб; - терма сифатининг пастлиги (чок бостиришга риоя қилмаслик, қоришма чокининг қалинлиги, ғишт синиқларини ишлатиш); - ғишт ва қоришма мустаҳкамлигининг етарли эмаслиги (ғиштнинг дарзларга эгалиги, қоришма қўзғалувчанлигининг юқорилиги ва бошқалар); - термада мустаҳкамлиги ва деформацияланиши турлича бўлган тош ашёларнинг (лой ва силикат ғишт, лой ғишт ва шлакоблок); - тош ашёларининг ноўрин ишлатилиши (масалан, юқори намлик шароитидаги хожатхоналарда силикат ғиштлардан фойдаланиш); - қиш даврларида иш сифатининг пастлиги (музли ғиштлардан фойдаланиш, музлаган қоришмани қўллаш); - температура-киришиш чокларининг йўқлиги ёки уларнинг орасидаги масофанинг меъёрда кўрсатилгандан кўпроқ бўлиши; - ташқи муҳитнинг тажаввузкор таъсири (кислотали, ишқорли ва тузли), дамбадам музлаш ва эриш, намланиш ва қуриш; - бино пойдеворининг нотекис чўкиши. Бино ташқи девори нуқсонларидан бири музлаш ҳисобланади. Музлашнинг аломати ташқи ҳаво температураси пасайиши натижасида деворларнинг ички юзасида пайдо бўлўвчи нам доғлар, терлаш ва моғорлашнинг мавжудлиги ҳисобланади. Қаттиқ совуқ бўлганида деворларда қиров ва музлашлар бўлиши ҳам истисно эмас. Бу нуқсонлар айниқса бинонинг юқори қавати панеллари вертикал ва горизонтал чокларида айниқса яққол намоён бўлади. Девор, цокол ва том карнизининг тош термаларини бузулишига сув оқизиш қувурларининг носозлиги, ҳамда совуқбардошлилиги паст бўлган ғиштлардан фойдаланиш каби омиллар сабаб бўлади. Ёғоч деворларда кўпроқ тарқалган нуқсонлар: ёғочни чириши ва уни турли қўнғизлар ва уй қўзиқоринлари билан шикастланиши; музлаши; брусли деворларнинг ораларидаги ва тўсиқ панелларнинг чокларидаги юқори даражада ҳаво ўтказувчанлик; деворларнинг кўпчиши, бурчакларни чўкиши;

сувоқ, қоплама ва бурчак пардозларини ва ички ва ташқи девор туташув жойларини бузулиши ёки шикастланиши; синч деворлардаги сепманинг чўкиши; сув оқизув тахталарнинг шикастланиши, нишабнинг камлиги ва деворларга яхши ўтирмаганлиги; цоколдаги рулонли гидроизоляциянинг сувдан ҳимоя этиш хоссаларини йўқолиши.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Қ осимова С.Т., Шоджалилов Ш. Биноларни техник эксплуатация си га хос хусусиятлари. Ўқув қўлланма. 1- қисм . Тошкент , 20 0 4 й. 2. Қ осимова С.Т., Шоджалилов Ш. Биноларни техник эксплуатация си га хос хусусиятлари. Ўқув қўлланма. 2 - қисм . Тошкент , 20 05й. 3. ШНК 2.08.01-05 «Жилые здания» Т. : Госкомархитекстрой, Т., 20 0 5 й. 4. КМК 2.08.02 – 96 «Общественные здания и сооружения» Т. : Госкомархитектстрой, Т., 1996 г. 5. Абрашитов В.С. Техническая эксплуатация и обследование строительных конструкций. Москва, 20 0 2 г .

Похожие

Ораёпмалар эксплуатацияси

Полларнинг эксплуатацияси

Парда деворлар ва поллар уларнинг турлари

Тиргак деворлар ва уларни ҳисоблаш асослари

Ташки деворлар ва уларнинг конструктив элементлари