Донали ашёлардан том ёпмасини хосил қилиш - Архтектура - Рефераты

Донали ашёлардан том ёпмасини хосил қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

150.537109375 KB

Донали ашёлардан том ёпмасини хосил қилиш Режа: 1. Пўлат тахталардан том ёпмасини хосил қилиш 2. Асбест-цемент тўлқинли тахталардан томни ёпиш 3. Черепицали томлар 4. Қиш пайтида том ишларини бажариш 5. Том ишларини сифатини назорат қилиш ва ишни қабул қилиш

Пўлат тахталардан том ёпмасини хосил қилиш Бошқа том ашёларидан қоплаш қийин бўлган жойларда рухланган том пўлати тахталаридан том қисмларини бажарилади (масалан сув айиргич). Ендов, сувни ташқарига тушириш қисмлари в.х.к. Пўлат тахталардан том ёпишда асос бўлиб ўлчами 50х50 ммли чорқирра ғўла ва ўлчами 50х120х140 мм тахта хизмат қилади. Бунда томнинг сув айиргич қисми хар икки томонига бўйламасига тахта ётқизилади. Бинонинг пештоқ, ёндов ва тарнов қисмларида эса ёпма тахта тўшама ётқизиш мақсадга мувофиқдир. Тарнов қисми тахта тўшамаси устидан бир қават ўрам ашё ёпиштириб олинади, у ўз навбатида буғдан химоялаб, пўлат тахталар остига намлик ўтишдан сақлайди. Бундай ўрам қопламалар яна пўлат тахталар цемент ёки асфалт қоплама устидан хам қопланганда хам амалга оширилади. Ёғоч панжара тахта ўз навбатида мустахкам, қаттиқ ва текис бўлиши зарур. Бир метрли режачўп ёрдамида текислик текширилганда, бир метр масофа ичидаги кенглиги 5 мм гачалик тирқиш биттадан ортиқ бўлмаслиги зарур. Металл тахталар ўзаро (фал p ц) тирноқ сифатида бириктирилади. Шаклига кўра улар ётқизилган ва тик турган турларига, зичлиги бўйича эса бир қаватли ва икки қаватли турларига бўлинади (расм 7.2 а). Қоплама қисмлари устахоналарда тайёрланиб, у ерда пўлат тахта қирралари букилиб, бир бирига тирноқ ёрдамида бирикиши таъминланади. Бир бирига тирноқ билан бирикадиган пўлат тахта қисмларини «картина» деб юритилади ва улар икки ва бир нечта қисмлардан ташкил топади. Ётқизилган тирноқли бириктириш сув йўналишига перпендикуляр жойлашганда, тик турган тирноқли бирикишлар эса сув йўналишига параллел ъолларда амалга оширилади. Агар қиялик 30% дан кам бўлса пўлат тахталарни ўзаро тирноққа бирлаштириш икки қаватли қилиб бажарилади ва у оралиқ темир сурики билан суртиб чиқилади. Том қисмларини «картина» лар панжара тахталарга клямерлар

ёрдамида қотирилади. Клямер, бир чети билан чорқирра ғўлага мих ёрдамида, иккинчи чети пўлат тахталарни ўзаро бирлаштириб турувчи тирноққа қўшиб букиб юборилади (расм 7.2 б ). Расм 7.2. Томни пўлат тахталар ёрдамида қоплаш а- (Фал p ц) тирноқ ва картиналар; б- клямер; в- девор усти тарнови; 1,2 - бир ёки икки тик турган (фалец) тирноқ; 3,4 – бир ёки икки қаватли ётқизилган (фалец) тирноқ; 5- ўзаро бирлаштирилган картина; 6- клямер; 7- панжара тахта тўрт қиррали ғўласи; 8 – бирлашаётган тахталар четлари; 9 – сув тўплагич қисм тахта тўшамаси; 10- тарнов ости тахта тўшамаси; 11- қозиқ; 12- девор усти тарнови; 13- девор усти тарновини тутгич илгаги; 14- воронка; 15- сув оқизиш ариқчаси; 16- ёқанинг остки ярми; 17 – икки ёқани бириктирувчи чизиқ; 18- устки ярим ёқа. Бино тарнов қисми тахта тўшамасига Т кўринишли пўлат қозиқ-мих (костқл p ) ўрнатилиб, у тарновдан бироз чиқиб туради ва унга пўлат тахта картина остки қисми қотирилади, қозиқ мих билан бирга панжара тахтага сув қабул қилувчи воронка ўрнатиш учун пўлат қозиқ ўрнатилади. Девор усти тарнови махсус пўлат тахта элементи устига ўрнаб, у махсус пўлат илгак ёрдамида тутиб турилади (расм 7.2 в). Ташқи сув оқизиш пўлат қувурлари деворга пўлати қозиққа киргизилган айланма тутгич орқали ушлаб турилади. Тутун ва шамоллатиш қувурлари атрофи махсус П шаклли икки пўлат ёқалар ўзаро тирноқли бирлаштириб беркитиб юборилади (расм 7.2.г).

Олдиндан тайёрлаб олинган том қисмлари ва картиналар томга юк кўатргич ёки «Пионер» енгил юк кўтарувчи кран ёрдамида узатиб берилади. Том бўйлаб эса ташиш том чордоғи орқали ташиб, махсус сўриларга тахланади (тарнов олди). Ишни девор усти тарновини ўрнатишдан бошланади, ундан сўнг эса қияликларда қоплаш амалга оширилади. Сув оқизиш қувурларини ўрнатиш бино ғиштини териш пайтида бир йўла ўрнатиб борилади. Асбест-цемент тўлқинли тахталардан томни ёпиш Асбест-цемент тахталардан том ёпиш ишлари саноат, қишлоқ хўжалик ва турар-жой биноларида кенг қўлланилиб келмоқда. Бундай том қопламалари қачонки том қиялиги 40-60 % ни ташкил қилганда қўл келади. Асбест-цемент тўлқинсимон тахталарнинг қуйидаги турлари қурилишда кенг қўлланилади: оддий кесим юзали, зўриқтирилган кесим юзали ва бирхилаштирилган кесим юзали. Юқорида номланган ъар уч турли асбест- цемент тахталар учун махсус шаклли: сув айиргич, ариқча, бурчак учун ва ўтиш қисмлари ишлаб чиқилган. Оддий кесим юзали асбест-цемент тахталар учун асос бўлиб 60х60 мм кесим юзали чор қирра ғўладан тайёрланган панжара тахта хизмат қилади. Уларни шундай жойлаштириш керакки, ъар бир асбест-цемент тахта учта чор қиррали ғўла устига (ғўла оралиғи 530-540 мм ни ташкил қилади) ўрнасин. Бунда устма-уст тушишдаги чок босишни хисоби олинган бўлиши керак. Сув тўплагич, девор усти тарнов қисми, ва тарнов остида эса ёппа тахта тўшама ётқизилади. Зўриқтирилган ва бир хиллаштирилган кесим юзали асбест-цемент тахталарни ётқизиш учун шунингдек швеллер, пўлат бурчак, арматура стержени, тавр кесимли темирбетон тўсинлоар хам хизмат қилади (расм 7.3). Темирбетон тавр кесимли тўсин токчаси остки қисмида махсус ўйиқ бўлиб, унга қотириш илгаги илиниши мумкин. Оддий тўлқинли кесим юзали асбест- цемент тахталар ёғоч панжара-тахталарга битта мих ёки бурама мих

ёрдамида юмшоқ шайба қўйиб қотирилади. Тарнов қисм ва сув айиргич қисмларида асбест-цемент тахталар хар бирини иккита шамолга қарши қотиргич билан қотирилади. Зўриқтирилган кесим юзали тахталарни иккинчи тўлқини чўққи қисмига икки қотиргич ёрдамида қотирилади (Расм 7.3 б). Барча қотиргич элементлар рухланган пўлатдан бўлиши мақсадга мувофиқ. Ҳарорат таъсиридан деформацияни олдини олиш учун хосил қилинган тешик диаметри 2-3 мм дан қаттароқ қилиб тешилади. Сув айиргич қисмини устига махсус детал билан қопланади. У хар томонга 150 мм ўтиб ўрнайди, уларни қотириш хам маъсус илгак ёрдамида амалга оширилади. Тарнов қисми осилиб турган қисми, деворга туташиб турган қисми, антена атрофлари рухланган том пўлат билан қопланади. Расм 7.3. Асбест-цемент тўлқинли тахталар ёрдамида том ёпмасини ёпиш схемаси. а-асбест-цемент тўлқинли тахта ёрдамида том ёпмасини ёпиш ( I – бурчакни кесиш, II – тўлқинни силжитиб ўрнатиш); б- асбест-цемент тўлқинли тахталарни тарнов қисмида қотирилиши ( I ) сув айиргич қисмида ( II ), деворга туташ қисмида ( III ), в – тўрт делянкадан ташкил топган захваткада асбест- цемент тўлқинли тахталардан томни қоплашда ишни ташкил қилиш4 1-4 – тахталарни ётқизиш кетма-кетлиги; 5- темирбетон тўсин; 6- ўтиш қисми; 7- асбест-цемент тўлқинли тахта; 8- гайка ва шайбали илгак; 9 – металл тўсгич

10- мих ёки бурама мих; 11- ёғоч тўртқирра ғўла; 12- сув айиргич қисми детали; 13- цемент қоришма; 14- девор; 15- тахланган тахтачалар (8-10 дона); 16- асбоб ва қотиргичлар солинган қути; 17 – ёрдамчи ўрни; 18- звено бошлиғи ўрни. Тўлқинли асбест-цемент тахталар билан қопланганда жуда кўплаб эгри чизиқли туташмалардан таркиб топган бўлганлиги сабабли уларни туташиш жойларида тирқиш бўлиб, ундан совуқ ва сув ўтиши мумкин, уни олдини олиш учун бу тирқишлар совуқ мастика, темир сурики ёки асбест-цемент толаси аралаштирилган охак-цементли қоришма билан тўлдириб юборилади. Томга қопламаларни қоплаш горизонтал ёки вертикал делянка усулда олиб борилади. Горизонтал делянкали усулда том делянкаси узунлиги том бир томон қиялик узунлигига тенг бўлади,эни эса икки уч горизонтал қаторга тенг. Тарнов ва сув айиргич қисми эса вертикал делянка усулда амалга оширилади. Горизонтал делянкага бино анча узун бўлганда, вертикал делянка эса бино эни анча энли бўлганда қўлланилоади. Том ишлари 4…6 тагача том ёпувчилар томонидан амалга оширилади. Том ёпиш ишларини бажаришда ишни ташкил қилиш (расм 7.3 в) дан келтирилган. Ясси асбест-цемент тахтачаларни қоплашда эса асос, бўлиб тахталари оралиғи тирқиши 10 мм дан ортиқ бўлмаган тўшама хизмат қилади. Бу тўшама устига намликни ва қорларни учиб кириш олдини олиш учун бир қатор пергаминни михчалар билан қотириб чиқилади. Тўшамани ётқизишда шуни хисобга олиш керакки, у тутун мўриларидан камида 130 мм узоқда бўлиши зарур (агар махсус мухофаза кўзда тутилмаган бўлса). Бундай асбест-цемент тахтачалар асоси текис, 1 метрли режачўп билан текширилгандаги тирқиш 5 ммдан ортиб кетмаслиги зарур. Юқоридагидек асбест-цемент тахтачаларни юзага ёпиштиришдан олдин тарнов, сув тўплагич ва сув айиргич қисмларига рухланган пўлатдан махсус қоплама қопланиб, устидан тахтачалар ўрнатилади (расм 7.4.г).

Расм 7.4. Ясси астбест-цемент тахтачалари қоплаш схемаси Черепицали томлар Черепицали томлар қачонки том қиялиги 50 % дан кам бўлмаганда қўлланилади. Улар узоқ чидамли, ўтга чидамли иқтисодий самарали ва фойдаланишга қулай, аммо анча массаси катта бўлади. Қурилишда уч турли черепица ишлатилади: ясси тасмасимон, тасмасимон ариқчали, ариқчали қолипланган. Ариқчали тасмасимон черепицалар сополдан ва цемент қумли қоришмалардан ишлаб чиқилади. Черепицали қопламаларга асос бўлиб чорқирра ғўлали панжара хизмат қилиб, агар черепица бир қават бўлса чорқирра ғўла кесим юзаси 50 х 50 мм, агар черепица икки қаватли, ёки ариқчали қолипланган бўлса чорқирра ғўла кесим юзаси 60 х 60 мм. Тарнов қисми чорқирра ғўласи бошқаларига қараганда 25-30 мм юқори бўлиши зарур. Чорқирра ғўлаларни энг юқориги сув айиргич қисмидан пастга қараб шундай ўрнатиб келинадики, унда бутун том ёпмаси бўйича тўлиқ бутун қоплама қаватлари ёпилсин. Томнинг энг юқориги қисми черепицалари томнинг хар икки томонида ўрнаганда улар орасида очиқ қолиши зарур. Чорқирра ғўлалар орасидаги масофалар черепица тури ва ўлчамга боғлиқ.

Ясси тасмасимон черепицаларни қоплаш чапдан ўнга еки ўнгдан чапга қараб амалга оширилиши мумкин (расм 7.5). Расм 7.5. Ясси тасмасимон черепица билан қоплаш. а – чешучатий (чок бостириш) усулда қоплаш, б – томнинг энг юқори (конёк) сув ейиргич қисми кесими; 1 – черепица; 2 – черепицани қотириш учун клямер; 3 – 50х50 кесимли чорқирра ғўла; 4 – стропила таянчи; 5 – 50 мм қалинликдаги епма тўшама; 6 – яримтаки черепица; 7 – текис новга тахтага (қалинлиги 25 мм); 8 – жун аралаштирилган қоришма; 9 – 10х60 ммли глухор p ; 10 – 1,2 м диаметрли пўлат сим; 11 – конёк черепица; 12 – чорқирра ғўла; 13 – 6х50 мм бўлса юриш кўпригини қотириш чангаки. Черепицани икки қават қоплашда икки усул: кўш черепицали хамда чешуйка (балиқтанга) сифат қопланади. Хар иккала усулда хам чокларно бостириб, я p ни черепица ярим энига силжитиб ўрнатилади. Бунинг учун қатор черепица бутун ўрнаб, хар жуфт қатор эса яримтаки черепицани ўрнатишдан бошланади. Харорат та p сиридан деформацияларни олдини олиш мақсадида черепицалар орасида 1,5..2,0 м масофа (тирқиш) қолдирилади. Черепица чорқирра ғўлага клямер ердамида қотирилади. Агар том қиялиги 60% дан ортиқ бўлса хар бир черепица, агар 60% гача бўлса у холда тарнов, ен томон четки ва энг юқори сув айиргич қатори черепицаларининг хар бири, қолган оралик черепицалар хар 2..3 қаторда қотирилади. Агар черепица бир бирига тўлиқ таянмаса пастдан иккинчи ва юқори қатор черепицалар толасимон тўлдирувчи қўшилган (жун тололи) цемент-охокли қоришмага ўрнатилади.

Ариқчали тасмасимон ва қолипланган ариқчали черепицаларни чапдан ўнг томонга қаратиб бир қават ётқизилади, уларнинг чок босиши энига 20 ва 30 мм (турига қараб) ва узуни бўйича эса 65 ва 70 мм (турига қараб) ни ташкил этади. Агар бу черепицалар ъам бир-бирига тўлиқ юза бўйича ётмаса, уларни ъам цемент-оъакли қоришма билан ўрнатилади. Бундай черепицалар чорқирра ғўлага пўлат сим ёрдамида қотирилади, яъни симни черепицадаги тешик ёки махсус ариқчага, иккинчи томони эса чорқирра ғўлага қоқилган михга бойлаб қўйилади. Агар том қиялиги 80 % дан ортиқ бўлса ъар бир черепица, агар ундан кам бўлса энг пастки, энг юқориги ва ён томон қаторлари черепицалари ъар бири қотириб чиқилади. Томда юкни тенг тақсимлаш мақсадида черепицани том қиялигининг ъар икки томонидан баравар пастдан юқорига қараб ўрнатиб чиқилади. Сув тўпланиш, тарнов қисми черепица остига рухланган пўлат қопланади ёки у жой учун махсус чиқарилган черепица ўрнатилади. Энг юқорига қатор черепицани қоришма устига ўрнатилиб, хар иккитадан бири пўлат сим билан чорқирра ғўлага маъкамланади. Қиш пайтида том ишларини бажариш Ўрам ашёларидан хамда мастикали том қопламаларини қоплаш хаво харорати –20 о С дан юқори бўлгандагина амалга ошириш мумкин. Ўрам ашёлар иссиқ хоналарда тайерлаб олинади ва улар иш жойига махсус иссиқ холда сақловчи идишларда узатиб берилади. Қиш пайтида томга сувдан ъимоя қатлам фақат бир қават рубероид ёки қорақоғозни қорамойли мастика билан ёпиштириб, устидан қорамойли мастика билан бўяб қўйилади. Хаво иситгич ёпиштирилган қават текширилиб, зарур бўлса таъмирлангач қолган қаватларни ёпиштиришга киришилади. Қиш пайтида ўрама ашё асос бўлиб: асфал p тбетон, турли асос фақат қуритилиб, чангдан тозалангач, ёки темирбетон ёпма юзаси олдиндан хомаки мастика суртилган бўлгандагина хизмат қилади. Ёпиштириладиган юза қуруқ ва унинг ъарорати илиқ бўлиши зарур, акс ъолда мастика даръол қотиб, асосга яхши ёпишмай қолади.

Совуқ, нам, қировли ва қор қопланган юзаларга ўрам материал ёпиштириш таъқиқланади. Иссиқ мастика ъароарти юзага бераётганда 180  С дан, совуқ мастиканики эса 70  С дан юқори бўлиши шунингдек, иссиқ қора мойли мастика ъарорати эса 140  С дан юқори бўлиши зарур. Мастикалар томга махсус термос ёки автогудрон ъайдовчи машина ёрдамида узатилади. Донали тахтасимон ашёлардан том ишларини бажаришда чорқирра ғўла усти муз қиров бўлса қийинлашади, шунинг учун барча тайёргарлик ишлари махсус иссиқ хонада бажарилиб, фақат қоплаш эса томда бажарилиши зарур. Қоришма ишлатиладиган том ишлари фақат иссиқ кунларда бажарилиши зарур. Том ишларини сифатини назорат қилиш ва ишни қабул қилиш Ўрам ашёлар ёрдамида том қопламаларини қоплаш ишларини бажараётганда ъар бир қават битгандан сўнг ишни оралиқ бажариш далолатномаси тузилиб, қабул қилиниб ёпиб кетиладиган ишлар учун далолатнома тузилади. Иш тўласича тугагач эса тўла ишни қабул қилиш далолатномаси тузилади. Донасимон ёки тахтасимон ашёлардан том ёпилса, иш тамом бўлгач қабул қилиб олинади. Иш қабул қилиб олинишда: тарнов, сув оқизиш воронкаси, том юзаси, туташ қисмлари синчикланиб текширилади. Лойихага том қиялиги мос келиши, ундаги четлаш 5% дан ортмаслигига, шунингдек томда сув тўхтамай тушиб кетиши таъминланганлигига ахамият берилади. Томнинг сув ўтказмаслигига ишонч ъосил қилиш учун унга сув қуйиб ёки ёмғир ёғиб ўтгандан сўнг ишонч хосил қилинади. Ўрам ашёнинг сифатли ёпишганлигини билиш учун унинг бир қаватини аста кўчириб кўрилади, агар у кичик бўлакча тарзида кўчса сифатли, агар ёппа кўчса сифатсиз ъисобланади. Донали ва тахтасимон ашёлар асосга етарли чок босиб, яхши қотирилган бўлиши зарур. Улар чорқирра ғўлага ёппа таянган бўлиши, улар

юзасида ёриқ ёки синиқ бўлмаслигикерак. Ташқи сув оқизиш қувурлари деворга мустаъкам қотирилган ва ўзаро бир-бирига киритилиб қўйилган бўлиши зарур. Тайёр бўлган том иши далолатнома ёрдамида қабул қилиб олинади. Қурилиш ташкилоти буюртмачига бажарилган иш турига қараб, агар ўрам ашёдан том ёпилса 5 йилга донали ашёдан бўлса 10 йилга ъар бир топилган ёки аниқланган нуқсонни йўқотиб бериши кафолатланган паспорт беради. Том ишларини бажаришда хавфсизлик техникаси Том ишлари маълум баландликда бажарилади. Ишчилар ва асбоб ускуналарни томдан тушиб кетиш олдини олиб, том айланасига баландлиги 1 метр ва пастки қисмига баландлиги камида 150 мм бўлган тахта билан тўсилган мустахкам вақтинчалик ўров бўлиши зарур. Том ишларини бажариш учун ишчилар фақат томнинг юк кўтарувчи ва ўровчи конструкциялари мустахкамлигиига ишонч хосил қилгандан сўнггина рухсат берилади. Шунингдек хавфсизлик белбоғи ва сирпанмайдиган оёқ кийимида бўлишлари зарур. Юзаси нам, қиров қоплаган қияликдалигидан қатъий назар, шунингдек қиялиги 25 о дан ортиқ қуруқ юзаси томларда иш бажараётганда ишчиларни томда харакатланиши учун ишончни қотирилган эни 300 ммдан кам бўлмаган махсус юриш йўлаги (шотилари) билан таъминланиши зарур. Томга ашёлари тахлашда, асбобларни ва мастикали идишларни қўйишда шунга ахамият бериш керакки, улар сурилганда ёки шамол таъсиридан пасга тушиб мастикалар оқиб кетмасин. Танаффус пайтида ёки иш тугагач томдан ашёлар, асбоблар олиб тушириши ёки уларни томда ишончли тушиб кетиш олдини олиб тахлаб қўйилиши зарур. Ўрама ашёлар ва мастика тайёрланаётган жойда очиқ ўт ёқиш тақиқланади. Мастика тайёрланадиган қозон қурилишдан, ёки ёпиш имкони бор объектдан камида 25 метр масофада ўрнаши ва махсус тўсиқ билан мойдан ўралиши зарур. Мастика тайёрлаш мобайнида ва унга тўлдирувчилар ташлашда қатнашаетган ишчилар кўз ойнакдан бўлишлари, чанг ютгич тақиб

брезент қўлқоп ва резина этик кийган бўлишлари зарур. Мастикалар ёки улардан хомаки қават учун грунтовка тайёрлашда унинг таркибига бензин қўшилади. Бу ишни бажариш битум қайнатиш қозонидан камида 50 м узоқликда бажарилиши зарур. Бунда қизиган қатрон эритмаси бензин идишига аста қуйилиб, бир вақта аралаштириб турилади. Бунда эриган қатрон харакати 70 о С дан ошмаслиги зарур. Мастикалар, грунтовкалар, бензин ва уларни сақлайдиган идишлар махсус шамоллайдиган ва ёнғин хавфи бўлмаган хоналарда бўлиши мақсадга мувофиқ. Қиздирилган мастикалар иш жойига механизмлар ёрдамида кесик конус шаклидаги махсус оғзи яхши бекиладиган идишларда тошиб келинади. Эриткичлар, суюлтиргичлар, мастика ва грунтовкалар очиқ ўт олдидиа сақланиши, шунингдек улар билан ишланатганда чекиш тақиқланади. Музлама, қуюқ туман, жала қуяётганда, қор ёғаётганда ва шамол кучи 6 балл ва ундан юқори бўлганда том ишлари тўхтатилади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. 7473-94 Ўз. Дав. Ст. «Бетон қоришмаси», Тошкент, 1995. 2. 866-98 Ўз. Дав. Ст. «Темирбетон конструкциялар ва махсулотлар учун пайвандланма арматура тўрлари». Тошкент, 1999. 3. КМК. 1. 01.04-98 «Меъморий қурилиш атамалар». Тошкент, 1998. 4. С.С.Атаев и др. «Технология, механизация и автомотизация строителства». М. «Вусшая школа», 1990. 5. С.С.Атаев, Н.Н.Данилов, Б.В.Прқкин. «Технология строителного производства». М.Стройиздат, 1984. 6. А.А.Афанасев. «Бетонне работ». М. «Вусшая школа», 1991.

Похожие

Том ишлари

Фазовий том ёпмаларининг турлари

Қурилишда пол ишлари

Полларнинг эксплуатацияси

Монолит бетондан биноларни барпо этишнинг қурилиш – конструктив ўзига хослиги