- Главная страница
- Рефераты
- Архтектура
- Ҳарорат ва намликнинг ўзгариши натижасида темирбетон конструкцияларида кучланиш деформацияланиш ҳолатининг ўзгариши
Ҳарорат ва намликнинг ўзгариши натижасида темирбетон конструкцияларида кучланиш деформацияланиш ҳолатининг ўзгариши
![Қуруқ иссик иклим шароитининг узига хос хусусиятлари. Қурилиш меъёрларини СНиП 2.01.01-82 [9] да МДЎ ҳудудини иқлим бўйича туманларга (районларга) ажратилган харита берилган. Ўша харитада қуруқ иссиқ иқлим шароитигa эга бўлган манзиллар ҚҚҚ ва ҚV иқлимий туманларга киритилган. Бундан ташқари ҳавонинг кунлик, ҳафталик, ойлик](/data/documents/40c190e1-054e-478b-ae57-49f93b5401dd/page-3.png)
![ва йиллик ҳароратига доир рақамлар берилган. Жазирама иссиқ ойининг ўртача максимал ҳарорати, кундалик ҳароратнинг ўртача давомийлиги, қуёш радиацияси, шунингдек ҳавонинг ўртача ойлик намлиги ҳам мазкур меъёрда ўз аксини топган. Қуруқ иссиқ иқлим шароитидаги ҳудудлар ер куррасининг бешдан бир қисмини ташкил этади. Қуруқликнинг тахминан учдан бир қисми айнан шу иқлимга тўҚри келади. (14.1-расм). Дунё миқёсида иссиқ иқлимли ҳудудлар тўрт минтақага бўлинади: экваториал, субэкваториал, тропик ва субтропик. МДЎнинг иссиқ иқлимли ҳудудлари субтропик ва қисман мўътадил иқлимли минтақаларда жойлашган (14.2-расм). Марказий Осиёнинг иқлим шароити кун, ой ва йил фасллари мобайнида ҳаво ҳарорати ва нисбий намлигининг кескин ўзгариб туриши билан Оврупо шароитидан фарқ қилади. Марказий Осиё қуруқ иссиқ иқлимининг ўзига хос хусусияти шундан иборатки, бу ерда ҳаво ҳарорати ва намлигининг кундалик, ойлик ва йиллик ўзгариши жуда катта бўлади. Бу ҳудудларда ёзда — июнь, июль, август ойларида темирбетон констрикцияларнинг кунгай сиртлари кундузи 70°С га қадар қизийди, тунда 20°С қадар пасаяди. Ўавонинг нисбий намлиги ёз ойларида ўртача 20—40% оралиҚида, кундузи 10% га қадар пасайиши мумкин. Марказий Осиё шароитида йил давомида ёгингарчилик ҳам бир маромда бўлмайди. ЎҚингарчилик миқдори бир йилда 250—300 мм ни ташкил этади, баъзи йиллари 450—480 мм гача етади. ЎҚингарчиликнинг асосий қисми қиш ва баҳор фаслига тўҚри келади, ёзда эса жуда кам бўлади. Баъзан ёзда умуман ёмгир ёқмайди. Бу ҳаводаги намликнинг янада камайишига олиб келади. Ўаво ҳароратининг юқори 367 лиги ва атроф муҳит нисбий намлигининг камлиги темирбетон элементларда сезиларли даражада ҳарорат, киришиш, ички кучланиш ва деформацияларни вужудга келтиради. Қуёш радиациясидан муҳофаза этилмаган темирбетон конструкцияларини ҳисоблашда қурилиш меъёрлари СНиП 2.01.07-85 [10] ташқаридаги ҳаво ҳароратининг меъёрий қийматларини ёзда (tTH ) ва қишда (tHх )қуйидаги формулалар орқали аниқлашни тавсия этади:](/data/documents/40c190e1-054e-478b-ae57-49f93b5401dd/page-4.png)
![Ташқаридаги ҳаво ҳароратининг ҳисобий қийматини аниқлаш учун қуйидаги формула тавсия этилади: Агар (14.1) ва (14.2) ни (14.3) ва (14.4) га қўйсак, келиб чиқади. Бу ерда tVҚҚ ва tҚ — июль ва январь ойларидаги ҳавонинг кўп йиллик ўртача ойлик ҳарорати бўлиб, меъёрлардан [10] олинади. DVҚҚ ва DҚ — июль ва январь ойлари учун белгиланган ўртача ҳароратдан оқиши. Марказий Осиё иқлими учун DVҚҚ=+ 6°C, DҚ=- 15°C ни ташкил этади. Иқлим ўзгариши шароитида темирбетон конструкцияларини ҳисоблаш. Марказий Осиё иқлим шароитида темирбетон конструкциялари даврий ўзгарувчан ҳарорат ва намлик таъсирида бўлади. Сутка давомида кундузи ҳароратнинг кўтарилиши, намликнинг камайиши, кечаси эса аксинча, ҳароратнинг пасайиши ва намликнинг ортиб бориши кузатилади. Ўарорат ва қуёш радиациясининг ўзгариши на 368 тижасида бетондаги температура майдони элементнинг кесим юзаси бўйлаб узлуксиз равишда ўзгариб боради Харорат ва намликнинг элемент кесими бўйлаб нотекис тарқалиши элементда хусусий ҳарорат — киришиш кучланишларнинг пайдо бўлиши ва элементнинг ёрилишини тезлаштиради. Кесим юзаси бўйича ҳароратнинг тарқалиши вақт давомида тўҚри чизиқли эмас. Температура майдонини ҳисоблашда энг ёмон шароит учун доимий бўлмаган температура майдони шартли равишда доимий деб қаралади. Бунда бир йўналишда ҳарорат чизиқли тарқалади деб қаралади. Бошқа йўналишда эса уни ихтиёрий ўзгаради деб олинади. Бунда чизиқли ҳарорат эпюрасини шартли равишда иккига бўлиш мумкин:](/data/documents/40c190e1-054e-478b-ae57-49f93b5401dd/page-5.png)
![1. Хароратнинг кесим юзаси бўйлаб бир хил тарқалиши элементнинг узайишига ёки қисқаришига олиб келади. Бунда элемент бошланҚич юқори температура билан ўртача температура фарқига, яъни йилнинг иссиқ ва со- вуқ давридаги вақтига ҳисобланади. 2. Элементнинг узунлиги ўзгармаган ҳолда кесим юзаси бўйича ҳароратнинг нотекис ўзгариши элемент эгрилигининг ўзгаришига олиб келади. Бунда элемент кесим юзаси бетоннинг ташқи ва ички сиртларидаги энг катта ҳарорат фарқига, шунингдек йилнинг иссиқ ҳамда совуқ давридаги вақтига ҳисобланади. Қуруқ иссиқ иқлим шароитида қизийдиган элементларни ҳисоблаш чоҚида, бетоннинг ялпи юзаси ёки унинг сиқилган қисми юзаси оҚирлик марказини, шунингдек ялпи кесим статик ва инерция моментларини аниқлашда ялпи кесимни қизимаган, мустаҳкамлиги юқори бўлган бетонга келтириб олинади [12]. Бунинг учун кесим баландлик бўйлаб бир неча қисмга бўлиб чиқилади. Келтирилган юза Ared қуйидаги формуладан топилади: бу ерда Aқ — кесимнинг қ-қисми юзаси; bbқ — бетон кесимининг қ- қисми огирлик марказидаги ҳароратга боглиқ бўлган коэффициент; Vқ — қисқа муддатли қизиш учун бетон кесимининг қ –қисми юзаси оҚирлик марказидаги ҳароратга боглиқ бўлган коэффициент; jb1 — бетоннинг қисқа муддатли тоб ташлашини ҳисобга олувчи коэффициент. Қизиган чўзилувчи AS ва сиқилуви AўS арматураларнинг юзаси қизимаган, мустаҳкамлиги юқори бўлган бетон юза бирлигига келтирилади:](/data/documents/40c190e1-054e-478b-ae57-49f93b5401dd/page-6.png)
