O’lchovli evklid fazosi. Vektor ko’paytma - Алгебра - Рефераты

O’lchovli evklid fazosi. Vektor ko’paytma

Загружено в:

12.09.2022

Скачано:

0

Размер:

1002 KB

 пO’lchovli evklid fazosi. V ek t or ko’ p a yt ma Reja: 1. CH i z iqli e v klid fa z osi. 2. Ikki vektorning vektor ko’paytmasi.

CH i z iqli e v klid fa z osi. Tekislikdaji har bir nuqtaja uning ОА radius- vektorini o’zaro bir qiymatli mos qo’yaylik. Natijada, radius-vektorlar uchun kiritiljan qo’shish, ayirish va vektorni songa ko’paytirish amallarija ko’ra, bu radius-vektorlar to’plami,ya’ni tekislik chiziqli fazoja aylanadi, ya’ni chiziqli fazoning barcha х ossalarini qanoatlantiradi. Bu chiziqli vektor fazoni 2R bilan beljilaymiz, Х uddi shunday mulohaza qilib, uch o’lchamli fazoni chiziqli vektor fazoja aylantirib, uni 3R bilan beljilaymiz, Agar 3-ma’ruzada da kiritiljan n R chiziqli fazoda uning ikki    n n y y y y x x x x ,..., , , ,..., , 2 1 2 1   vektorlari uchun skalyar ko’paytma    n i i i y x y x 1  (1) ko’rinishda kiritilsa, n R n o’lchamli chiziqli evklid fazosi deb ataladi, uni biz n R bilan beljilaymiz. Skal ya r ko’pa y tma (1) uchun qu y idaji х ossalar o’rinli. 1 0 . 0 ,0   x x x x   faqat  0 ,...,0,0 0 x bo’lsajina, 2 0 . ,x y y x    3 0 .      ,z y z x z y x           4 0 . y y x x y x      , O х irji х ossa Koshi-Bunyakovskiy tenjsizliji deb yuritiladi. 1 0 -3 0 - х ossalarning isboti sodda bo’ljani uchun ularni bagarishni o’quvchija havola qilib, 4 0 - х ossaning isbotini keltiramiz. Haqiqatan, iхtiyoriy  haqiqiy son uchun     , 2 2 0 2 2 2          c b a y y y x x x y y y x x y x x y x y x                            bu erda y y cy x bx x a       , , deb beljilandi. Ma’lumki, agar kvadrat uchhadni qiymatlari manfiy bo’lmasa, uning jrafiji  o’qdan yuqorida joylashjan bo’ladi,

shu sababli, u  o’qni kesib o’tmaydi. Bu hol, agar diskriminant 0 2  ac b yoki ac b 2 bo’lgandajina ro’y beradi. Хossa to’liq isbot bo’ldi. Agar (1) da y x desak,    n i ix x x x 1 2 2  Bundan   n i ix x 1 2 х osil bo’ladi. U holda Koshi-Bunyakovskiy tenjsizlijini y x y x    ko’rinishda yozish mumkin. Bundan ko’rinadiki, shunday , 1 1     mavjudki, uning uchun y x y x     o’rinli bo’ladi. Agar   CoS desak (   ,0 da    CoS yajona echimja eja, ya’ni хar bir  uchun faqat bitta  burchak topiladi) , oхirji tenjlikni  CoSy x y x    (2) ko’rini sh da yoz i sh m u mkin bo’ladi.  son x v a y v ek t orlar orasidaji b u r ch ak deb a t aladi. x va y vektorlar ortojonal de y iladi, agar ularning skal ya r ko’pa y tmasi     n i i i y x y x 1 0  bo’lsa.

(2) dan ko’rinadiki, nolga tenj bo’lmajan x va y vektorlarning ortojonal bo’lishi uchun ular oasidaji burchak 2    bo’lishi zarur va etarlidir. Quyidaji tenjsizlik y x y x    (3) Minkovskiy tenjsizliji deb ataladi. Bundan хususan, y x y x    tenjsizlik kelib chiqadi. (3) ni isbotlashni o’quvchija havola qilamiz. nR chiziqli fazoning х ar bir x e lementija, shu fazoning y e lementini mos qo’ y ish qoidasi, nR ni o’zija akslantirish deb ataladi. nR ning chiziqli operatori deb, nR ni o’zija akslantiruvchi va qu y idaji   Ax x A      ,   Ay Ax y x A    х ossalarja e ja bo’ljan х ar qanda y A akslantirishja a y tamiz. Buni n n R R A  : ko’rinishda yozish qabul qilinjan. Bizja nR chiziqli fazoning А chiziqli operatori va shu fazoning biror  пе е е    ,..., , 2 1   bazisi beriljan bo’lsin. п к еА к ,...,2,1 ,   , vektorlarni  bazis bo’yicha yoyaylik: п пк к к е а е а еА       ... 1 1 , . ,...,2,1 п к  U holda quyidaji

               пп п п п п а а а а а а а а а А . . . . . . . . . . . . . . . 2 1 2 22 21 1 12 11ma t ri ts a А ch i z iqli o p era t orning  ba z isdaji ma t ri ts asi deb a t aladi. Agar matritsa chiziqli operatorning qaysi bazisdaji matritsasi ekanlijini ko’rsatish zarur bo’lsa, bu matritsa uchun   А belji ishlatiladi. CHiziqli operator o’z matritsasi bilan yajona ravishda aniqlanadi, ya’ni agar y x, lar nR ning i х tiyoriy elementlari bo’lib, Y X , lar ularning mos ravishda koordinatalar ustunlari bo’lsa, u holda Ax y dan  X A Y  kelib chiqadi. nR fa z oning ch i z iqli o p era t orlari uchu n q uy idaji amallarni kiri t i sh m u mkin: a) o p era t orlar y i ђ indisi:   Bx Ax x B A    ) , o’ z na v ba t ida      B A B A    ; b) o p era t orni songa ko’ p a yt iri sh :     Ax x A      v a    A A      ; v ) o p era t orlar ko’ p a yt masi:    , Bx A x AB  v a o’ z na v ba t ida     . В А АВ   . Xar qanda y nR x uchu n x Ex  m u nosaba t ni qanoa t lan t ir uvch i Е o p era t orni birlik o p era t or de y mi z . А operatorja teskari operator deb Е А А АА     1 1 munosabatni qanoatlantiruvchi 1 А operatorja aytamiz. А operatorja teskari operator mavjud bo’lishi uchun ( bu holda А operator ma х susmas operator deb ataladi ) uning х ar qanday bazisdaji  А matritsasi ma х sus bo’lmasliji zarur va etarlidir, bundan tashqari    1 1    А А . Misol . 3R ning   3213132 3,2, xxxxxxxAx  operatorini chiziqli operator e kanlijini ko’rsatinj va uning kanonik bazisdaji matri ts asini tuzinj. E ch i sh . Agar  , , , 3 2 1 x x x x v a  3 2 1 , , y y y y lar 3R ning i х t i yo ri y e lemen t lari bo’lsa, u h olda  , , , 3 3 2 2 1 1 y х y x y x y x       3 2 1 , , x x x x       larja asosan,                          3 3 2 2 1 1 3 3 1 1 3 3 2 2 3, 2, y x y x y x y x y x y x y x y x A

              3 2 1 3 2 1 3 1 3 1 3 2 3 2 3 3, 2 2, y y y x x x y y x x y y x x     Ay Ax y y y y y y y x x x x x x x             3 2 1 3 1 3 2 3 2 1 3 1 3 2 3, 2, 3, 2,          3 2 1 3 1 3 2 3, 2, x x x x x x x x A           Ax x x x x x x x         3 2 1 3 1 3 2 3, 2, . Demak, beriljan o p era t or ch i z iqli e kan.       . 1 1 1 1,1,1 , 1 0 1 1,0,1 , 3 2 0 3,2,0 3 2 1 3 3 2 1 2 3 2 1 1 e e e eA e e e eA e e e eA                                   B u ndan           1 1 1 1 0 1 3 2 0 A . Misol .   2,1, 321  xxxAx o p era t orni ch i z iqlikka t ek sh irinj. Echish .         , , , 2 ,1 , 2 ,1 , 3 2 1 3 2 1 3 3 2 2 1 1 Ay Ax y y y x x x y x y x y x y x A              ya’ ni beriljan o p era t or ch i z iqli e mas. Misol .  , 5 4, 2 3 2, 2 3 2 1 3 2 1 2 x x x x x x x Ax        3 2 3 2 2 1 3 , 2, 3 x x x x x x Bx       o p era t orlar beriljan. С AB  o p era t orni v a u ning   С ma t ri ts asini t o p inj.

E ch i sh . A vv al  A v a  B ma t ri ts alarni t o p ib olami z .      5,2,0 ,1 ,3,2 ,4,2 ,0 3 2 1      eA eA eA    va      3,1,1 ,1 ,2,0 ,0,0,3 3 2 1      eB eB eB    bo’ljani uchun             5 1 4 1 3 2 0 2 0 А ,   . 3 1 0 1 2 0 1 0 3          В U holda                 18 7 12 7 4 6 2 4 0 В А С . Bundan  , 12 ,6,0 1   еС  , 7 ,4,4 2   еС   18,7,2 3 еС va                  332211332211 eC x eC x eC x ex ex ex C Сx        3 2 1 3 2 1 3 2 18 7 12, 7 4 6, 2 4 x x x x x x x x        . Agar x Ax  (4) t enjlik biror nR x x   ,0 uchu n o’rinli bo’lsa, u h olda  son А ch i z iqli o p era t orning х os soni, x e sa А o p era t orning  х os sonija mos kel uvch i х os v ek t ori deb a t aladi. nR fazoda (4) tenjlikni unja ekvivalent bo’ljan quyidaji matritsa tenjlijija almashtirish mumkin:   ,0  X E A  .0  X (5)

O х irji tenjlikdan,  son А operatorning х os soni bo’lishi uchun   0 det   E A  bo’lishi zarur va etarli ekanliji kelib chiqadi.    E A p    det A operatorning х arakteristik ko’p х adi deb ataladi. Demak, х os son х arakteristik ko’p х adning echimi bo’lar ekan.. U nja mos kel uvch i х os v ek t orning koordina t alar u s tu ni (5) bir jinsli t enjlamalar sis t emasining biror noldan farqli e ch imi bo’ladi. Misol.  3 1 3 2 1 3 2 1 2 , 3 3 5, 2 2 x x x x x x x x Ax        o p era t orning х os soni v a u nja mos kel uvch i х os v ek t orlarini t o p inj. E ch i sh . A vv al А o p era t orning ma t ri ts asini tuz ib olami z :              2 0 1 3 3 5 2 1 2 А . Beriljan o p era t orja mos kel uvch i bir jinsli t enjlamalar si t emasi q uy idaji ko’rini sh ni oladi:                   . 0 2 0 3 3 5 0 2 2 3 1 3 2 1 3 2 1 x x x x x x x x   (6) Bundan хarakteristik ko’pхadni topamiz:    . 1 2 0 1 3 3 5 2 1 2 3               р Demak, х os son 1   ekan. Bu sonni (6) ja qo’ysak,           . 0 0 3 2 5 0 2 3 3 1 3 2 1 3 2 1 x x x x x x x x Bundan 3 1 x x   , 2 1 x x  . Agar 1x desak,

        1 1 1  Xbo’ladi. Agar А operator nR fazoda п   ,..., , 2 1 хos sonlarja mos keluvchi п ta chiziqli boђliq bo’lmajan пе е е   ,..., , 2 1 хos v ek t orlarja e ja bo’lsa, u h olda А o p era t orning shu х os v ek t orlaridan tuz iljan sis t ema nR da ba z is t a sh kil et adi. А operatorning shu bazisdaji matritsasi quyidaji ko’rinishda bo’ladi:                п А    . . 0 0 . . . . . 0 . . 0 0 . . 0 2 1 . Misol. А chiziqli operatorning quyidaji matritsa- sini diajonal ko’rini sh ja kel t irinj:             1 2 2 0 2 0 0 2 1 А . E ch i sh .        0 1 2 1 2 2 0 2 0 0 2 1 det 2                     E A р . Bundan х os sonlarni topamiz: .1 ,1 ,2 3 2 1       Ularja mos keluvchi х os vektorlarni topish uchun avval (5) sistemaja 2 1  ni qo’yamiz:         0 3 2 2 0 2 3 2 11 x x x x x

B u ndan,   . 2 ,1,2 1 Т Е   Х u ddi shu nda y , agar 1 2  desak, (5) sistema quyidaji ko’rinishni oladi:      .0 2 2 20 3 2 12 x x xx Demak,  Т Е 1 ,0,1 2   ekan. Agar (5) da 1 3    desak,     .0 3 0 2 2 1х х х Bundan,  . 1,0,0 3 Т Е  Demak, 3 2 1 , , Е Е Е bazisda А operatorning matritsasi           1 0 0 0 1 0 0 0 2 А bo’ladi. 8.2. Ikki vektorning vektor ko’paytmasi. A vv al R 3 fa z oda y o’nali sh tushu n ch asini kiri t ib olami z . Bir t ekislikda yot jan ucht a v ek t orni kom p lanar v ek t orlar deb a t a y mi z . Bir tekislikda yotmajan х ar qanday vektorlar uchlijini komplanar bo’lmajan vektorlar deymiz. Bi z ja kom p lanar bo’lmajan, bo sh lari bir n u q t aja kel t iriljan u , v , w v ek t orlar beriljan bo’lsin. Ta’rif . u , v , w vektorlar uchliji chap sistemani tashkil etadi deymiz, agar u , v , v ,  w , w , u vektorlar juftliklari aniqlaydijan aylanma yo’nalishlar o’zlari yotjan tekisliklarda musbat aylanma yo’nalish bilan bir х il bo’lsa. Loaqal bitta juftlik yo’nalishi o’zi yotjan tekislikning musbat aylanma yo’nalishidan farq qilsa, bunday uchlikni o’nj sistema deb ataymiz.

U  V  W 1-rasm. Misol . i , j , k ortlar uchliji chap sistemani tashkil etadi, chunki i , j , j , k va  i k  , juftliklar yo’nalishi mos ravishda Oхu, Ouz, Ozx tekisliklarning musbat yo’nalishi bilan bir хildir. i , k , j uchlik esa o’nj sistemadir, chunki i , k ) juftlik aniqlajan aylanma yo’nalish Ozx tekislijining musbat yo’nalishija teskari. Хuddi shunday,  j k  , va  i j  , juftliklar aniqlajan aylanma yo’nalishlar mos ravishda Oyz va Oxy tekisliklarining musbat yo’nalishija teskaridir. Endi jeometriya va amaliy matematika masalalarida kenj qo’llaniladijan vektor ko’paytma tushunchasini kiritamiz. Ta’rif. а va в vektorlarning vektor ko’paytmasi deb, quyidaji uchta х ususiyatja eja bo’ljan с vektorja aytamiz: 1) с ning uzunliji а va в vektorlar uzunliklari va ular orasidaji  burchak sinusi ko’paytmasija tenj: с = а в Sin  ; (7)

2)с v ek t or а v a в v ek t orlar yot jan t ekislikka p er p endik u l ya r,j u mladan а ja h am v a в ja h am p er p endik u l ya r; 3) а , в , с v ek t orlar ch a p sis t emani t a sh kil et adi. a b  c  2-rasm. Birinchi хossadan с ning uzunliji а va в vektorlarja tortiljan paralelojramm yuzija tenj ekanliji kelib chiqadi, ya’ni S= b a    yoki S  = 2 1 b a    (8) Vektor ko’paytmani в а   ko’rinishda ifodalaymiz. YUqorida kiritiljan ikki ko’paytmalarja (ya’ni skalyar va vektor ko’paytmalar) beriljan nomlar, ularning natijalarija qarab tanlanjanlijini eslatib o’tamiz. Vektor ko’paytma quyidaji хossalarja eja. 1- х ossa. в а   =0 bo’lishi uchun, а , в vektorlar kolleniar bo’lishi zarur va etarlidir. B u х ossa v ek t orlarning kolleniarlik sh ar t i deb yu ri t iladi.

Isbo t i (7) t enjlikdan kelib ch iqadi. 2- х ossa. а в   =- в а   , ya’ni ko’paytuvchilar o’rni almashsa, natija faqat o’z ishorasini o’zjartiradi. Haqiqatan, agar ko’paytmada а va в vektorlar o’rnini almashtirsak, в а а в      , , uchlik o’nj sistema bo’lib qoladi, в а   ning ishorasini teskarisija almashtirsak, unda в а а в      , , uchlik chap sistemaja aylanadi. 3- х ossa. Agar n m , - i х t i yo ri y sonlar bo’lsa,  am   bn  =  b a mn   . Isboti. Agar 0 m , 0n yoki 0 ,0   n m bo’lsa, tenjlik bagarilishi o’z-o’zidan ko’rinib turibdi. 1 ,0   n m bo’ljan holni ko’rish etarli,chunki 0 ,1   n m bo’ljan hol 2- х ossani qo’llash hisobija biz ko’rmoqchi bo’ljan holja keltiriladi. Avvalambor    Sin b am b am       , bu erda agar 0 m bo’lsa,    va 0 m bo’lsa,      , lekin ikkala holda ham   Sin Sin  bo’ljani uchun   b a m Sinb a m b am            . Ikkin ch idan, a m  v ek t or a v ek t orja kolleniar, shu sababli b a   v ek t or a m  ja p er p endik u l ya r.  b a m   v ek t or b a   ja kolleniar bo’ljani uchu n  b a m   v ek t or a m  ja v a b ja p er p endik u l ya rdir. Va nihoyat, agar 0  m bo’lsa, а va a m  vektorlar, b a   va  b a m   vektorlar bir х il yo’naljan bo’ladi, shu sababli а , b , b a   uchlik chap sistema bo’ljani uchun m а , b ,  b a m   uchlik ham chap sistema bo’ladi. 0 m bo’ljan h ol h am х u ddi shu nda y t ek sh iriladi. Х ossa t o’liq isbo t bo’ldi. 4-хossa .   .c a b a c b a             

Isbo t i: A vv al е а   or t bo’ljan h olni ko’ra y lik. в va ) ( c b e      b c   c b  e b e   c e   3-rasm. с vektorlarni 3-rasmda ko’rsatiljandek qilib, е ja perpendikulyar bo’ljan  tekislikka proektsiyalaymiz va bu proektsiyalarni е ort atrofida soat milini хarakati bo’ylab 90 0 ja bursak, в е   va с е   vektorlar hosil bo’ladi.   с пр в пр в с пр          bo’ljani uchun в е   va с е   larning yiQindisi bo’ljan va ularja tortiljan parallelojrammning diojanali  с в е      ja tenj bo’ladi. Demak,  с в е      = в е   + с е   ekan. Endi agar а i х tiyoriy noldan farqli vektor bo’lsa, 0аа а   deb (bu erda 0а - а vektorning orti),                       с а в а а с в а а с в аа с в а                0 0 0 0

    с а в а с аа в аа с а а в а а                           0 0 0 0tenjlikni hosil qilamiz. Хossa to’liq isbot bo’ldi. Bu хossadan хususan quyidaji munosabat kelib chiqadi:     d b c b d a c a d с в а                        . Vektor ko’paytmaning хossalaridan ortlar uchun quyidaji munosabatlar kelib chiqadi: ,0 ,0 ,0 2 2 2      k j i i i      , , , j i k i k j k j i                . , , j k i i j k k i j                   SHu sababli, agar vektorlar o’z proektsiyalari bilan beriljan bo’lsa, ya’ni  а { z y x a a a , , },  b { z y x b b b , , } bo’lsa, u holda            k b j b i b k a j a i а в а z y x z y х �                    i j b a k i b a j i b a i b a x y z x y x x x       2                  k k b a j k b a i k b a k j b a j b a zz y z xz z y y y         2        i b a j b a i b a k b a j b a k b a y z x z z y x y z x y x            k b a b a j b a b a i b a b a x y y x x z z x y z z y          = . k j i b b b a a a k b b a a j b b a a i b b a a z y x z y x y x y x z x z x z y z y           . Misol .  3 ,2,4   а v a  4,1,2 в v ek t orlarning v ek t or ko’ p a yt masini t o p inj. Echish. . 4 22 11 4 1 2 3 2 4 k j i k j i в а               Misol .    2 2 2 1 1 1 , , , , , z y x b z y x a     v ek t orlarja t or t iljan uch b u r ch ak yuz ini t o p inj. E ch i sh . Ma ’ l u mki ( qaranj, (8)),

S = 2 1 b a    . SHu sababli, S  = 2 2 2 1 1 2 2 2 1 1 2 2 2 1 1 2 1 y x y x z x z x z y z y   . Misol .    1 ,1,0 , 2,1 ,1   B A v a  3,2,1 C uch lari beriljan ABCD p arallelojrammning yuz ini t o p inj. E ch i sh .    1,3,2 ,3 ,2,1        СА в ВА а     v ek t orlar tuz ib olib, a vv alji misol na t ijasini qo’llasak: S 171 1 7 11 3 2 2 1 1 2 3 1 1 3 3 2 2 2 2 2 2              . Óchta vektorning aralash ko’paytmasi a ,  b âà c âåêòîðëàðíèíã àðàëàø êo’ïàéòìàñè äåá a âåêòîðíè  b âåêòîðãà âåêòîð êo’ïàéòìàñèäàí õîñèë áo’ëãàí íàòèæàíèíã c âåêòîðãà ñêàëÿð êo’ïàéòìàñèãà àéòèëàäè âà qóéèäàãè÷à áåëãèëàíàäè: ( a õ  b )  c ¸êè a  b c . Àðàëàø êo’ïàéòìàíèíã ãåîìåòðèê ìàúíîñè: a ,  b âà c âåêòîðëàð êîìïëàíàð âåêòîðëàð áo’ëìàñèí, ÿúíè óëàð áèð òåêèñëèêäà ¸òìàñèí. d c 1 c  0 b a 4-расм.

Ó hîëäà a õ  b =  d âà ( a õ  b )  c =  d  c = dc Ñ os  = dc 1 ; Áó åðäà d - a ,  b âåêòîðëàðãà qóðèëãàí ïàðàëëåëojramm þçè, ñ 1 ýñà a  b c âåêòîðëàðãà qóðèëãàí ïàðàëëåëåïèïåäíèíã áàëàíäëèãè áo’ëãàíè ó÷óí a  b c àðàëàø êo’ïàéòìà o’øà ïàðàëëåëåïèïåäíèíã hàæìèãà òåíã áo’ëàäè. Àðàëàø êo’ïàéòìàíèíã õîññàëàðè; 1. Èñòàëãàí èêêèòà âåêòîðíèíã o’ðíè àëìàøñà àðàëàø êo’ïàéòìà èøîðàñèíè o’çãàðòèðàäè: ( a õ  b )  c =-( a õ  b )   b =-( c õ  b )  a . 2. Àãàðäà ó÷òà âåêòîðäàí èêêèòàñè òåíã áo’ëñà ¸êè ïàðàëëåë áo’ëñà àðàëàø êo’ïàéòìà íîëãà òåíã áo’ëàäè. 3. «  » âà «  » àìàëëàðè áåëãèñèíèíã o’ðíèëàðèíè àëìàøòèðèø ìóìêèí, ÿúíè ( a õ  b )  c = a  (  b õ c ). 4. a ,  b âà c âåêòîðëàð êîìïëàíàð áo’ëèøè ó÷óí (áèòòà òåêèñëèêäà ¸òèøè ó÷óí) a  b c =0 áàæàðèëèøè çàðóð âà åòàðëè. Parallelepiped va piramida hajmi a ,  b âà c âåêòîðëàðãà qóðèëãàí ïàðàëëåëåïèïåäíèíã hàæìè V ïàð =  a  b c . a ,  b âà c âåêòîðëàðãà qóðèëãàí ïèðàìèäàíèíã hàæìè V ïèð =  1/6 a  b c . Ìèñîë. Ó÷ëàðè Î(0,0,0), À(5,2,0), Â(2,5,0) âà Ñ(1,2,4) íóqòàëàðäà áo’ëãàí ïèðàìèäàíèíã hàæìè, ÀÂÑ ¸qíèíã þçàñè âà øó ¸qqà òóøèðèëãàí ïåðïåíäèêóëÿð hèñîáëàíñèí. Å÷èëèøè: AB , AC âà AO âåêòîðëàðíèíã ïðîåêöèÿëàðèíè òîïàéëèê AB {-1,3,0}, AC {-4,0,4}, AO {-5,-2,0}

V ïèð =1/6 AB  AC  AO V ïèð =-1/6     3 3 0 4 0 4 5 2 0 =-1/6(-60-24)= 84/6=14 êóá.á. S AB AC i k j ABC          1 2 1 2 12 12 12 1 2 12 12 12 6 3 2 2 2    h OD V S пи ABC   3 р;  Äåìàê, h   3 14 6 3 7 3 3 ; z C h D O y B x A 5 - расм.

Похожие

Chiziqli va normallashtirilgan fazolar normallashtirilgan fazoning chekli o’lchovli qism-fazosi

Evklid algoritmi

Vektor fazolar

Operatorlar fazosi

Evklid halqasining faktorialligi