Fazodagi to’g’ri chiziq va uning tenglamalari - Алгебра - Рефераты

Fazodagi to’g’ri chiziq va uning tenglamalari

Загружено в:

16.08.2021

Скачано:

0

Размер:

110 KB

F azodagi to’g’ri chizi q va uning tenglamalari Reja: 1. To’g’ri chiziqning umumiy tenglamasi 2. To’g’ri chiziqning kanonik tenglamasi 3.Ikki nuqtadan o’tuvchi to’g’ri chiziq tenglamasi 4. Ikki to ’ g ’ ri chiziq orasidagi burchak . To’g’ri chiziqlarning parallellik va perpendikulyarlik shartlari

To’g’ri chiziqning umumiy tenglamasi Ushbu birinchi darajali tenglamalar sistemasini qaraymiz:         00 2 2 2 2 1 1 1 1 D z С у B x A D z С у B x A (1) Bu sistemaning har bir tenglamasi fazoda tekislikni ifodalaydi. Fazodagi to’g’ri chizikni shu tekisliklarning kesishish chizigi deb qarash mumkin. Bu tekisliklar kesishish chizig’iga ega bo’lishi uchun 2 1 2 1 2 1 C C B B A A   nisbatlar bajarilmasligi kerak (aks holda tekisliklar paralel bo’lib qoladi). (1) tenglamlar fazodagi to’g’ri chiziqning umumiy tenglamasi deyiladi. Misol. Umumiy tenglamasi       0 5 z- 3- x 0 3-z óó õ ko’rinishda bo’lgan to’g’ri chiziqni yasang. Yechish . To’g’ri chiziqni yasash uchun uning ikki nuqtasini bilish yetarli. Bunda uning koordinata tekisliklari bilan kesishish nuqtasini topish oson bo’ladi. To’g’ri chizikning koordinata tekisliklari bilan kesishish nuqtalari to’g’ri chiziqning izi deyiladi. To’g’ri chiziqning Oxy tekislikdagi M 1 izini topish uchun to’g’ri chiziq tenglamasida z =0 deymiz. U holda      0 5 3- x 0 3-óó õ sistemaga kelamiz. Bundan: x=1, y=2. Demak, M 1 nuktaning koordinatalari: x=1, y=2, z =0 . Xuddi shuningdek to’g’ri chiziqning Oy z tekislikdagi izini topish uchun x=0 deymiz. Bu holda to’g’ri chizig’ning Oy z tekislikdagi izi M 2 ning koordinatalarini topamiz. Ular x=0, y=1, z=2 bo’ladi. Topilgan M 1 (1; 2; 0) va M 2 (0; 1; 2) nuqtalaridan o’tuvchi to’g’ri chiziqni yasaymiz (1-chizma). z

0 y x 1-chizma. To’g’ri chiziqning kanonik tenglamasi Fazoda to’g’ri chiziqning vaziyati biror M 1 nuqta shu to’g’ri chiziqqa paralel bo’lgan S vektor bilan to’liq aniqlanadi. To’g’ri chiziqqa paralel bo’lgan S vektor, shu to’g’ri chiziqning yo’naltiruvchi vektori uning koordinata o’qlariga proyeksiyalari esa to’g’ri chiziqning yo’naltiruvchi koeffisentlari deb ataladi. Faraz qilaylik M 1 (x 1 ; y 1 ; z 1 ) L to’g’ri chiziq ustidagi nuqta, kp jn im S    esa uning yo’naltiruvchi vektori bo’lsin. L to’g’ri chiziqda yotuvchi ixtiyoriy M (x, y, z ) nuqtani tutashtiruvchi M M 1 vector S vektorga paralel bo’lgani uchun (2- chizma) M M 1 va S vektorning mos koordinatalari proposional bo’ladi. Bunda k z z j у у i x x M M ) ( ) ( ) ( 1 1 1 1       bo’lgani uchun 2 - chizma. z x y M1 M r1 0 r S

p z z n у у m x x 1 1 1      (2) ga ega bo’lamiz. Demak, L to’g’ri chiziq ustida yotuvchi har qanday M nuqtaning koordinatalari (2) tenglamani qanoatlantiradi. Bu tenglama to’g’ri chiziqning kanonik tenglamasi deb ataladi. Ikki nuqtadan o’tuvchi to’g’ri chiziq tenglamasi Faraz qilaylik, L to’g’ri chiziq M 1 (x 1 ;y 1 ;z 1 ) va M 2 ( x 2 ;y 2 ;z 2 ) nuqtalar orqali o’tsin. Bu to’g’ri chiziqning kanonik tenglamasini tuzamiz. Shu maqsada to’g’ri chiziqning yo’naltiruvchi vektorini topamiz. Bu vektor uchun M 1 va M 2 nuqtalarni tutashtiruvchi 2 1M M vektorini olamiz: k z z j у у i x x M M S ) ( ) ( ) ( 1 2 1 2 1 2 2 1        Demak, m = x 2 - x 1 , n =y 2 -y 1 , p = z 2 - z 1 , bo’lib, izlangan tenglama (2) ga asosan 12 1 12 1 12 1 zz zz уу уу xx xx      (3) ko’rinishda bo’ladi. Misol. Ikki M 1 (1;3;-5) va M 2 (1;4;2) nuqtalaridan utuvchi to’g’ri chiziq tenglamasini tuzing. Yechish ( 3) tenglamadan foydalanib topamiz: . 7 5 1 3 0 1 ,5 2 5 3 4 3 1 1 1              z у x z у x Bunda m=0 bo’lgani uchun to’g’ri chiziq 0x o’qiga perpendikulyar bo’ladi. Ikki to ’ g ’ ri chiziq orasidagi burchak . To’g’ri chiziqlarning parallellik va perpendikulyarlik shartlari 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 p z z n у у m x x va p z z n у у m x x          

to’g’ri chiziqlar berilgan bo’lsin. Bu to’g’ri chiziqlarning birining yo’naltiruvchi vektori kp j n i m S 1 1 1 1    ikkinchisiniki esa k p j n i m S 2 2 2 2    bo’lgani uchun, bu vektorlar orasidagi burchak berilgan to’g’ri chiziqlar orasidagi  burchakka teng bo’ladi. Bu holda 22 22 22 21 21 21 2 1 21 2 1 2 1 2 1 ) , ( cos p n m p n m pp nn m m s s s s         bo’ladi. Bu berilgan to’g’ri chiziqlar orasidagi burchakning kosinusidir. Ikki to’g’ri chiziqning paralellik va perpendikulyarlik shartlari ularning yo’naltiruvchi vektorlarning parallellik va perpendikulyarlik shartlaridan kelib chiqadi:. 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 p p nn m m p p n n m m     (parallellik sharti) (perpendikulyarlik sharti)

Похожие

Fazodagi to'g'ri chiziq tеnglamalari

Tekislikdagi to’g’ri chiziq

To’g’ri chiziq. To’g’ri chiziqning umumiy tеnglаmаsi

To`g`ri chiziq tenglamalari

To’g’ri chiziqning boshqa turdagi tenglamalari