Chebishev kvadratur formulasi - Алгебра - Рефераты

Chebishev kvadratur formulasi

Загружено в:

16.12.2019

Скачано:

0

Размер:

97.5 KB

Chebishev kvadratur formulasi Bu formula shu bilan har xarakterlanadiki, f(x k ) oldidagi barcha koeffisiyentlar o`zaro teng. Agar f(x k ) ning qiymatlari tasodifiy xatolarga moyil bo`lsa, u holda bunday formulalar katta ahamiyatga ega bo`ladi. Chunki belgilangan с 1 + с 2 + ... с п uchun с 1 f (х,) + с 2 f (х 2 ) + ... + с n f х п ) ifoda c1 = c 2 = ... =с п b o` lganda eng kichik tasodifiy xatoga ega b o` ladi . Shu munosabat bilan P . L . Chebishev teng koeffisiyentli       n k n k n f R x f c dxx f x 1 1 1 )1.6( ) ( ) ( )( )( kvadratur formula tuzish masalasini qo`ygan edi. Bu kvadratur formulaning o`ng tomonida п +1 ta parametr: п ta х к tugunlar va с п koeffisiyent qatnashadi. Bu parametrlarni tegishli usulda tanlash yo`li bilan (6.1) formulani п -darajali f ( x ) ko`phadni aniq integrallaydigan qilib qurishga imkoniyat borligiga umid qilish mumkin. Biz keyinchalik (6.1) formulaning har doim ham mavjud bo`lavermasligini ko`ramiz. 4-§ dagidek bu yerda ham х 1 , х 2 , ..., х п larni topish o`rniga n n n n A x A x x x x x x x x ... ) )...( )( ( ) ( 1 1 2 1          ko`phadni izlaymiz. (6.1) formulada f(x) = а 0 + а 1 х + ... + а n х n deb olamiz, bu yerda a 0 , а 1 ..., а п - ixtiyoriy haqiqiy sonlar. Shartga ko`ra bu funksiya uchun R n (f) = 0 , shuning uchun ham quyidagi tenglikka ega bo`lamiz:   )2.6( ) ... ( ... ) ... ( ) ... ( ) ( ... ) ( ) ( 2 1 2 22 21 2 2 1 1 0 11 11 1 110 nn n n n n n n n n x x x a x x x a x x x a na c dx x x a xdx x a dxx a                            Quyidagicha belgilash kiritaylik:   1 1 ) ( dx x x m k k 

(6.2) tenglikdan a i larning ixtiyoriyligini hisobga olsak , ) ... ( .......... .......... .......... .......... , ) ... ( , ) ... ( 21 21 21 2 21 21 21 1 2 1 0 n n n n n n m x x x c m x x x c m x x x c m nc              tengliklar kelib chiqadi. Birinchi tenglikdan 0 1mn cn ni topamiz. So`ng n k k c m S  belgilash kiritib, х 1 , х 2 , ..., х n larni topish uchun quyidagi sistemaga ega bo`lamiz: , ... .......... .......... .......... .......... , ... , ... 21 21 21 2 21 21 21 1 2 1 n n s x x x s x x x s x x x             Biz chiziqli algebraik tenglamalar sistemasini yechishdan bilamizki, n n n n A x A x x      ... ) ( 1 1  ko`phadning koeffisiyentlari bilan uning ildizlaridan tuzilgan s k = kn k k x x x    ... 2 1 simmetrik funksiyalarni o`zaro bog`laydigan           0 .......... .......... .......... 0 2 0 1 1 2 1 1 2 1 1 n n n nA s A s A s A s A s Nyuton formulalarini chiqargan edik. Bu formulalardan ketma-ket A 1 ,A 2 , …,A n larni aniqlaymiz. Endi 1 ) (  x  bo`lgan Chebishev formulasining xususiy holini qaraymiz. Bu holda ) ,1 ( )1 (2 )1 ( 1 2 ,2 1 1 1 1 1 1 n k n k dx x n s n dx n c k k k n               bo`ladi. Chebishev n = 1(1)7 lar uchun      n k kx f n dx x f 1 1 1 ) ( 2 ) (

kvadratur formulaning tugunlarini topgan edi.Keyinchalik ma`lum bo`ldiki, n = 8 bo`lganda  п ( х ) ko`phad ildizlarining orasida komplekslari ham mavjud ekan, п = 9 bo`lganda barcha ildizlar yana haqiqiydir. Quyida p=1(1)7 va n =9 uchun (6.4) Chebishevning kvadratur formulasining tugunlari keltirilgan: п= 1 х 1 = 0; n = 2 -х1 = х 2 = 0,5773502691; n = 3 -х1 =х 3 = 0,7071067812, х2 = 0; n= 4 -x1 = х 4 = 0,7946544723, -х2 = х3 = 0,1875924741; n = 5 -х 1 = х 5 = 0,8324974870, -х 2 = х 4 = 0,3745414096, х 3 = 0; п = 6 -х 1 = х 6 = 0,8662468181, -х 2 = х 5 = 0,4225186538, -х 3 = х 4 = 0,266354015; п = 7 -x1 = х 7 = 0,8838617008, -х 2 = х 6 = 0,5296567753, -х3 = х 5 = 0,3239118105, х 4 = 0; п = 9 - x 1 =х 9 = 0,9115893077, -х 2 = х 8 = 0,6010186554, -х 3 = х 7 = 0,5287617831, -х 4 = х 6 = 0,1679061842, х 5 = 0. T a ` r i f . Agar (6.3) - tenglamalar sistemasi barcha n natural sonlar uchun haqiqiy yechimga ega bo ` lsa , u holda vazn funksiyasi Chvbishev kvadraturasiga joiz vazn deyiladi . 1-teorema (S.N.Bernshteyn teoremasi). Barcha п  10 uchun (6.1) Chebishev kvadratur formulasida х к abstsissalar orasida komplekslari mavjud, ya`ni 1 ) (  x  Chebishev kvadratur formulasiga joiz emas . Uzoq muddat davomida dan farqli Chebishev kvadraturasiga joiz vaznni qidirish ishlari ijobiy natijaga olib kelmagan edi, ya`ni tekshiriladigan vaznlar uchun (6.3) sistema п ing biror qiymatidan boshlab kompleks ildizlarga ega edi. 1966 yilda amerikalik matematik I.L.Almen birinchi ijobiy natija oldi. Kutilgandan ham ortiq, u Chebishev kvadraturasiga joiz bo`lgan vazn 2 1 1 ) ( x x   

funksiyalarning butun bir oilasi mavjudligini isbotladi. Aniqroqi quyidagi teorema o`rnatildi. 2-teorema . Agar | а | 4 1  bo`lsa, u holda ax a ax x x 4 4 1 2 1 1 1 ) ( 2 2         vazn funksiyasi Chebishev kvadratur formulasiga joizdir. Misol. Chebishev formulasi bilan n = 7 bo`lganda      1 0 ... 25584279,0 10 ln9 1 9 1 x dx I integralni hisoblaylik. Bu yerda х = — (t + 1) almashtirish bajarib, integrallash oralig`ini   1,1 ga keltiramiz:    1 1 9 11 t dx I hisoblashlarni olti xona aniqlikda olib boramiz: , 052757,0 ) ( , 063424,0 ) ( , 071861,0 ) ( , 090909,0 ) ( , 123689,0 ) ( , 160434,0 ) ( , 328381,0 ) ( 7 6 5 4 3 2 1        x f x f x f x f x f x f x f Bulardan, Chebishev kvadratur formulasi yordamida berilgan integralning taqribiy qiymatini topamiz: 244702,0 I FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. Соболев С.Л. В в е д ение в теорию кубатурных формул. –М.: «Наука». - 2002 2. Никольский С.М. Квадратурные формулы. 2-е изд. –М.: «Наука». -2004г. 3. Крылов В.Н. Приближённые вычисления интегралов. –М.: «Наука». -1997г. 4. Коробов Н.М. Теоретика – числовые методы в приближённом анализе. –М.: Физматгиз. - 1963г. 5. Лануош К. Практические методы прикладного анализа. –М.: Физматгиз. -1961г.

6. Ермаков С.М. Методы Монте-Карло и сменные вопросы. 2-е доп. изд. –М.: «Наука». - 1973г. 7. Қобулов В.К. Функционал анализ ва ҳисоблаш математикаси. –Т.: “Ўқитувчи”. -1976й. 8. Исроилов М.И. Ҳисоблаш методлари. –Т.: “Ўзбекистон”. -2 0 03й. 9. Шодиметов Х.М. Введение в теорию квадратурных формул. –Т.: Фан. -2005й. 10. Расулов И.Г., Хасанов Б., Самадова М. Составная кубатурная формула. Бухоро давлат университетининг илмий ахборотномаси. 2009 й., №1. 96-101 бетлар.

Похожие

Optimal kvadratur formulalar

Interpolyatsion kvadratur formulalаr

Gauss tipidagi kvadratur formulaning xususiy hollari

Kvadratur formulalarning aniqligini orttirish

Ostrogradskiy-Gauss formulasi