Ўзбек мумтоз адабиёти - Литература - Рефераты

Ўзбек мумтоз адабиёти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38 KB

Ўзбек мумтоз адабиёти Ўтмишда яратилиб, ўзининг юксак ғоявийлиги ҳамда бадиийлиги билан кейинги даврларда ҳам намуна бўладиган асарлар мумтоз адабиётни ташкил этади. Ўзбек адабиёти тарихида ўзига хос ўрин тутган жуда кўп шоиру адиблар борки, улар яратган асарлар мумтоз адабиётимизнинг сара намуналари ҳисобланади. Ўзбек мумтоз адабиёти ғоявий-бадиий хусусиятларига қараб бир неча тараққиёт босқичларига бўлиб ўрганилади. Булар: 1. Энг қадимг и адабий ёдгорликлар. 2. Х – ХII асрлар адабиёти. 3. XIII – XIV аср бошларидаги адабиёт. 4. XIV аср ўрталаридан XVII асргача бўлган адабиёт. 5. XVII асрдан XIX асрнинг ўрталаригача бўлган адабиёт. 6. XIX асрнинг иккинчи ярми ва XX аср бошларидаги адабиёт. 7. ХХ аср ўзбек адабиёти. Бундай даврлаштириш ўзбек мумтоз адабиёти тарихи узоқ даврларни ўз ичига қамраб олишини кўрсатади. Ҳар бир давр адабиёти тарихий тараққиёт қўйган турлича ғоявий- бадиий талабларга асосланади. Бевосита мана шу жараён туфайли ҳар бир давр адабиёти ўзига хос жанрлар доирасига эга бўлади. Мана шу нуқтаи назардан қаралса, ХI – ХII асрлар ўзбек мумтоз адабиётида панд-насиҳат йўналишидаги йирик асарлар яратиш анъанаси етакчилик қилганлигини кўриш мумкин. ХI- ХIII асрларда яратилган Юсуф Хос Ҳожибнинг «Қутадғу билиг», Аҳмад Югнакийнинг «Ҳибатул-ҳақойиқ» каби асарларида давлатни идора этиш, кишилар ўртасида юксак одоб ва ахлоқ но р маларини тарғиб қилиш, мамлакатни ободонлаштириш, эл-юрт фаровонлигини таъминлашга даъват этиш каби масалалар ёритилган. XIV асрлардан бошлаб ўзбек мумтоз адабиётида йирик достонлар билан бир қаторда қасида, ғазал, рубоий, туюқ

ва қитъа каби жанрлар ҳам ривожланди. Сайфи Саройи, Гадоий, Саккокий, Лутфий, Алишер Навоий, Бобур, Машраб каби шоирлар ўз ижодлари билан юқорида санаб ўтилган шеърият жанрлари тараққиётига улкан ҳисса қўшдилар. Агар мавлоно Лутфий ўзининг туркий тилдаги халқона асарлари билан « малик ул-калом », яъни « сўз подшоҳи » деб тан олинган бўлса, XV асрда яшаган Алишер Навоий мумтоз адабиётда беш улкан достондан иборат «Хамса» яратди, ўзбек ғазалчилигини юксак чўққига кўтарди ва « ғазал мулкининг султони » баҳосини олишга муваффақ бўлди. Алишер Навоийдан кейин Бобурнинг дилгир, Машрабнинг оташин шеърлари, кейинроқ Гулханий, Амирий, Увайсий, Нодира, XIX асрнинг охири ва ХХ асрнинг бошларида эса Муқимий, Фурқат, Завқий, Аваз Ўтар каби кўплаб шоирлар ижоди мумтоз адабиётимиз хазинасини бойитди. Мумтоз адабиётимиз вакиллари ўз ижодларида у ёки бу жанрларга мурожаат этар эканлар, энг аввало, ўзларига қадар мавжуд бўлган бадиий анъаналарни сақлашга, қолаверса, бадиий шакл соҳасидаги ҳар бир анъанани янги мазмун, янги тамойиллар билан бойитишга эришдилар. Шунинг учун ҳам мумтоз адабиётимиздаги ҳар бир асар ҳозир ҳам янги яратилгандек ўқилади ва эъзозланади. Албатта, кўп асрлик мумтоз адабиётимизнинг ҳар бир тараққиёт босқичи ўзига хос ғоявий-бадиий даражага, ўзига хос анъанага эга. Аммо унинг барча даврлари учун ягона бўлган халқчиллик, миллийлик ва умуминсонийлик каби хусусиятлари борки, улар мумтоз адабиётимизнинг ҳамиша навқиронлигини, юксак маънавий қадриятини таъминлайди. Савол ва топшириқлар: 1. Ўзбек мумтоз адабиёти қандай босқичларга бўлиб ўрганилади? 2. Мумтоз адабиёт қайси даврларни ўз ичига қамраб олади? 3. Алишер Навоийнинг «Ғазал мулкининг султони» деб улуғланишини қандай тушунасиз? 4. Мумтоз адабиётимиз хазинасини бойитган ёзувчилардан кимларни биласиз?

Похожие

Мумтоз араб адабиёти

ХХ Аср ўзбек адабиёти

60-90 йиллар ўзбек адабиёти

Фурқатнинг ўзбек миллий уйғониш даври адабиёти тараққиётидаги ўрни

Фашизмга қарши уруш ва урушдан сўнгги давр ўзбек адабиёти