Комил Яшин ижоди - Литература - Рефераты

Комил Яшин ижоди

Загружено в:

10.09.2022

Скачано:

0

Размер:

56 KB

Комил Яшин ижоди Р е ж а 1. Яшиннинг ўзбек драматургияси ривожига қўшган ҳиссаси. 2. Яшин биографияси. 3. Яшиннинг илк шеърлари ва саҳна асарлари. 4. Яшиннинг хотин-қизлар озодлиги мавзуидаги пьесалари. 5. Яшин ижодида Ҳамза образи. 6. Яшин ижодининг танқид ва адабиётшуносликдаги талқини. КОМИЛ ЯШИН (1909-1997)

Драма жанрининг тараққиётига муайян ҳисса қўшган Комил Яшин ўзбек адабиётининг атоқли намояндаларидан биридир. Ҳамза мактабидан сабоқ олиб, унинг илғор анъаналарини ижодий давом эттирган Яшин адабиётга 20-йилларнинг ўрталарида кириб келди. Адиб ўзбек адабиётини бақувват драматик асарлар билан бойитди. Комил Нуъмонов – Яшин 1909 йилнинг 25 декабрида Андижон шаҳрида майда савдогар оиласида дунёга келди. Уни 6 ёшида эски усулдаги мактабга ўқишга беришади. 1921 йилда эса уни шаҳарда очилган рус мактабига ўтказишади. 7-синфни тугатгач, Ленинград шаҳрига ўқишга юборилади. Ленинград Ўрмон хўжалиги институтининг бир йиллик тайёрлов бўлимини битиргач, Яшин талабаликка қабул қилинади. 1928 йилда соғлиги заифлиги ҳамда айрим оилавий сабабларга кўра Андижонга қайтади. 1928-30-йилларда ўрта мактабда она тили ва адабиёт, физика фанларидан дарс беради. Шу билан бир вақтда Андижон вилоят театрида адабий эмакдош бўлиб ишлайди. Комил Яшиннинг ўзи ёзишича, унинг адабиётга қизиқиши мактабда ўқиб юрган чоғларидаёқ бошланган. Адибнинг отаси маърифатпарвар, ўқимишли бўлиб, уйдан газета-журналлар аримас, тараққийпарвар зиёли кишилар тез-тез тўпланишиб туришарди. У Ленинградда ўқиб юрган чоқларида жаҳон ва рус адабиётининг ўлмас намуналари билан танишди. Ёш Комилжон ўша мураккаб даврда ҳаётда юз бераётган ўзгаришларга ўз муносабатини билдириш истагини туяди ва бу истак шеърий сатрларда намоён бўлади.

1926 йилдан бошлаб “Янги Фарғона” газетаси, “Муштум”, “Ер юзи”, “Маориф ва ўқитувчи” журналларида Яшин шеърлари эълон қилина бошлайди. “Фарғона”, “Ўзбекистон”, “Қишлоқ туйғулари” шеърларида ёш шоирнинг она ватанга муҳаббат туйғуси ўз аксини топади. Яшин шеърнинг сочма турига кўп мурожаат қилган бўлиб, улардан бири “Ичкари чечакларига” шеърини устози Ҳамза Ҳакимзодага кўрсатади. Ҳамза уни қисман тузатиб, ўзининг икки шеъри билан қўшиб “Янги Фарғона” газетасининг 1928 йил 8 март сонида эълон қилдиради. Фақат Яшин шеърлари ёш шоирнинг жуда заиф машқлари эди, холос. Комил Яшиннинг драма жанрига мурожаат этиши устози Ҳамза номи билан боғлиқ. Комилжон дастлаб Ҳамза билан “Ватан” мактабида ўқиб юрган чоғида учрашади. “Маънавий отам бўлиб қолган Ҳамза Ҳакимзода билан икки учрашув, - деб ёзади Комил Яшин, - ҳаётимда ҳам, ижодимда ҳам кескин бурилиш ясади, десам адашмайман”. 1926 йилда кичик саҳна асарлари “Кар қулоқ”, “Тенг-тенги билан”, “Лолахон”, “Қуёш” сингари бир пардали пьеса ва инсценировкалари, камчиликлари бўлишидан қатъий назар, саҳна юзини кўради. Комил Яшиннинг “Гулсара” (1935) ва “Нурхон” (1939) драмалари характерлидир. Бу асарлар жанр нуқтаи назаридан, олдинги пьесаларидан фарқли ўлароқ, музикали драмалардир. “Гулсара” ва “Нурхон” музикали драмалари мавзу ва ғоявий талқин жиҳатдан бир-бирига жуда яқин. Ҳар икки асарда ўзбек

хотин-қизларининг бидъат ва жаҳолатдан қутулиб, ижтимоий фаол шахсга айланишидаги мураккаб жараён ҳамда кескин тўқнашувлар сюжет асосини ташкил этади. Ҳамза ўлдирилганда Комил Яшин биринчилардан бўлиб “Нафрат” (1929) номли шеър ёзади. У Ҳамзанинг қотилларига шу шеър орқали ўз нафратини изҳор этади. Комил Яшин Ҳамза драматургиясини саҳнага олиб чиқишда жонбозлик кўрсатди. 1939 йилда Комил Яшин “Бой ила хизматчи” драмасининг тўла саҳна вариантини тиклаш вазифасини бажаришга киришади. Бу драманинг қўлёзма варианти топилмаган бўлиб, нашр ҳам қилинмаган. Комил Яшин театр афишаларидаги батафсил маълумотларга, дастлаб драмани саҳналаштиришда иштирок этган артистларнинг хотираларига таянган ҳолда асарни тиклашга муваффақ бўлди. Адиб кейинчалик “Ҳамза” романини яратди. Комил Яшин ўзини Ҳамза ҳақидаги йирик роман рамкаси билан чегаралаб қўймай, “давра”ни кенгроқ олишга, ижтимоий муҳитни, даврни ҳам чуқурроқ ёритишга ҳаракат қилади. Шу мақсадда муаллиф романга Ҳамзанинг ҳаёт йўли билан боқланиб кетадиган кўплаб ёрдамчи сюжет чизиқлари, ўнлаб ёрдамчи персонажлар олиб киради. Шу бир сюжет ҳам драма, ҳам киносценарий, ҳам романда ишланганлиги учун муаллиф такрорларни четлаб ўта олмаган. Комил Яшиннинг таржимонлик фаолияти ҳам эътиборга лойиқ. У Ф.Шиллернинг “Макр ва муҳаббат”, В.Шекспирнинг “Антоний ва Клеопатра”, М.Шатровнинг “Олтинчи июль”, Б.Кербобоевнинг

“Махтумқули”, Е.Брусиловскийнинг “Эр Тарғин” каби асарларини ўзбек тилига таржима қилган. Комил Яшин Навоийнинг “Фарҳод ва Ширин”, “Сабъаи сайёр” поэмалари асосида яратилган “Фарҳод ва Ширин” музикали драмаси, “Дилором” операси либреттоси, Эргаш Жуманбулбул ўғлининг “Равшанхон” достони асосида ёзилган “Равшан ва Зулхумор” пьесасининг ҳам муаллифидир. У “Бўрон”, “Ҳамза” опералари либреттосини ёзиб, республикада опера санъати ривожига ҳам муносиб улуш қўшган адиб. Ўз умри давомида Яшин жуда кўп драматик асарлар ва адабиёт ҳамда танқидчиликка оид мақолалар ёзган бўлса-да, бу соҳаларда жуда катта муваффақиятга эришмади. Шунга қарамай, танқид ва адабиётшунослик Яшин ижоди Тўғрисида ўта ялтироқ, кўтаринки тасаввур беришга уринаверди. С а в о л л а р 1. Яшин нима учун ўрмончилик институтидаги ўқишни ташлаб, Ўзбекистонга қайтиб келди? 2. Яшин Чўлпоннинг “Созим” шеърига жавобан қандай асар ёзди? 3. Яшиннинг қайси драмалари адабиёт соҳасидаги сезиларлироқ ҳодисалар сифатида эътироф этилди? 4. Танқид ва адабиётшуносликда Яшин ижоди сунъий равишда ялтиратилган ҳолда баҳоланиб келишининг сабаблари нимада?

А д а б и ё т л а р Комил Яшин асарлари : 1. Асарлар. Олти томлик. Т., Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти. 1978-1980. Комил Яшин ижоди ҳақида : 1. Раҳмонов М. Яшиннинг театрчилик фаолияти. Т., “Фан”, 1967. 2. Яшиннинг ижодий йўли. (Мақолалар тўплами), Т., “Фан”, 1963. 3. Абдусаматов Ў., Самадов М. Комил Яшин. “Тошкент” бадиий адабиёт нашриёти, 1964 . 4. www . ziyonet . uz 5. www . ozbekadabiyoti . uz 6. www . wiki . arxiv . uz / komil _ yashin

Похожие

Комил Хоразмий ҳаёти ва ижоди реферат

Комил Хоразмий ҳаёти ва ижоди 2 реферат

Махтумқули ижоди (Махтумкули ижоди)

Махтумқули ижоди

Чўлпон ижоди