Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий ижоди - Литература - Рефераты

Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий ижоди

Загружено в:

09.09.2022

Скачано:

0

Размер:

51.5 KB

Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий ижоди Р е ж а 1. Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий қўпқиррали истеъдод соҳиби эканлиги. 2. Ҳамзанинг таржимаи ҳоли. 3. Ҳамза ижодий йўлининг илк босқичи. 4. Ҳамза ижодий йўлининг маърифатпарварлик босқичи. 5. Ҳамза ижодий йўлининг етуклик даври. 6. Ҳамзанинг инқилобий лирикаси. 7. Ҳамза драмалари. 8. Танқид ва адабиётшуносликда Ҳамза ижодининг ўрганилиши.

Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий ўзбек адабиёти, санъати ва умуман маданияти тарихида алоҳида ўрин тутади. Ўз ижодининг илк босқичида у Шарқ классик адабиётининг энг яхши анъаналарини давом эттирган. Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий ўзбек адабиётини янги мазмун ва шаклдаги асарлари билан бойитди, меҳнаткаш халққа бошқа маърифатпарварлардан яқинроқ тургани сабабли, унинг манфаатлари ва орзуларини ўз амалий фаолияти ҳамда ижодида ёрқин ифода этди. Ҳамза ХХ аср ўзбек адабиётига асос солувчилардан бири сифатида театр, мусика ва педагогика соҳаларининг янгича йўлдан тараққий этишига катта ҳисса қўшди. Ҳамзанинг онгли ҳаёти ХХ асрнинг бошига тўғри келади. Қўқонда зиёли оилада туғилган Ҳамза аввал эски мактабда ўқийди. Кейин у эски мактабдаги ўқишини ташлаб, янги мактабларда ўқийди. Шундай мактабларда ташкилотчи ва муаллим бўлади. 1910 йилда Тошкентда, 1911 йилда эса Қўқонда янги усул мактаблар очади. 1928 йилда у Шоҳимардон қишлоғига келади. Оташин шоир ва драматург Ҳамза Шоҳимардонда 1929 йил 18 март куни реакцион руҳонийларнинг иғвосига учган бир тўда мутаассиблар томонидан ўлдирилади. Ҳамзанинг ижоди 1905 йиллардан бошланади. У халқ ўртасида илм-маърифатни тарқатишга интилиб, янги усул мактаблар очади, дарсликлар ёзади. Ҳамзанинг бундай дарсликларга киритилган шеър ва масаллари ёш авлодда илмга меҳр-муҳаббат уйғотишда катта тарбиявий роль ўйнайди.

Ҳамза Ҳакимзода бу даврда ҳаётдан олган таассуротларини Ниҳон тахаллуси билан ёзган асарларида ифодалади. У дастлабки ижодида классик адабий мерос традициялари асосида лирик ғазаллар ижод қилишга киришиб, алоҳида девон тузади. Ҳамза ижодининг бу илк босқичи “машқлар даври” дейилади. Бу даврда у ижодда анъанавий йўлдан боради. Ғазаллар, рубоийлар, маснавийлар тўплаб "Девони Ниҳоний”ни тузади. “Таассуф”, “Ана ўзгалар, биз” каби шеърларида замон руҳи очиб берилади. “Муҳтарама оналарима хитоб” шеъри маърифатпарварлик ғояларига асосланган. Ҳамза ижодининг иккинчи босқичи 1910-1917 йилларни ўз ичига олади. Бу давр маърифатпарварлик босқичи ҳисобланади. Бу даврда унинг бир қатор маърифатпарварлик ғояларига йўғрилган шеърлари босилиб чиқа бошлади. 1914 йил 11 мартда “Аҳволимиз” шеъри чоп этилган. “Марсия”, “Оқ гул”, “Пушти гул”, “Сафсар гул”, “Қизил гул” каби шеърий тўпламлари ҳам нашр қилинади. Яна бу босқичдаги “Ҳуррият”, “Туркистон мухториятина” шеърлари машҳурдир. Шу босқичда Ҳамзанинг “Янги саодат”, “Заҳарли ҳаёт” каби “миллий рўмон” ва драмалари дунё юзини кўрган. “Заҳарли ҳаёт”да адиб илмсизлик, маърифатсизликни қаттиқ қоралайди: Ўқуб таҳсили лом айла, маориф шарбатин ютгил, Тилингни жаҳлдан қутқар, ғами миллат била ўткил, -

каби мисраларида Ҳамза Ҳакимзода илмсизлик, маърифатсизликни аёвсиз қоралайди. У Ғозибойнинг илм-маърифатдан йироқлиги сабабли қилган қора ишларини очади ва илмли, маърифатли ўғли Олимжон дунё кўрганлиги, билимлилиги учун отасининг айбини ювиб, ҳалол, пок йўлдан борганлигини исбот қилишга уринади. Илм ниҳоятда мақталади. Олимжон охирида ҳамма нарсага тушуниб, шунча қора ишларига, ёмонликларига қарамай, отасини ҳам хор-зорликдан қутқаради. Ҳамза иккинчи босқичдаги маърифатпарварлик ғоялари билан оддий халқни илм олишга, маърифатли бўлишга ундайди. 1917 йилда Ҳамза Ҳакимзода ижодининг учинчи босқичи бошланади. Бу босқичда инқилобий руҳ етакчилик қилади. У умрининг охиригача инқилобга содиқ қолади. Унинг “ Ҳой, ишчилар”, “Ишчилар уйғон” каби шеърларида ғоявийлик кучлидир. Давр руҳида ёзилган шеърлари кўп учрайди. 20-йиллар ўрталарида ер ислоҳотига атаб динга қарши шеърлар ёзади. “Бугун 8 Март”, “Муборак”, “Ўзбек хотин-қизларига” каби шеърлари чоп этилади. “Эй мардуми Фарғона, аҳволингга ким йиғлар?” – каби сўзлар билан бошланувчи шеърида Ҳамза 20-йиллар оғир ҳаёти манзараларини чизишга интилган. Бу босқичда 3 та драма, 4 та комедия ёзилган. 1918 йилда Ҳамза “Бой ила хизматчи”ни ёзиб, революциядан сўнг кўпроқ драматургия билан шуғулланган. “Тошкентга саёҳат” комедияси, “Ким тўғри”, “Мухторият ёки автономия”, “Туҳматчилар жазоси”, “Майсаранинг иши”, “Ғолибият” пьесалари шу даврда ёзилган.

Сўнгги драмаси “Жаҳон сармоясининг энг охирги кунлари” деб аталади. Унда Ҳамза жаҳон инқилоби тантана қилишидек хато ғояни тарғиб этганлиги адиб ижоди умрининг охиригача инқилобий руҳ билан суғорилганлигидан далолат беради. Ҳамзанинг “Паранжи сирларидан бир лавҳа” асари энг яхши пьесалардан ҳисобланади. Умуман, Ҳамза ўзбек адабиётини ўлмас асарлар билан бойитди. Уларни янгича талқин қилиш, Ҳамза ижодини ҳаққоний ёритиб бериш адабиётшунослигимизнинг навбатдаги вазифаларидан биридир.

А д а б и ё т л а р 1. Тўла асарлар тўплами. 5 жилдлик. Т., “Фан”, 1988-1989. 2. Ёқубов Ҳ. Ҳ.Ҳ.Ниёзийнинг ижодий методи ва услуби. Т., “Фан”, 1989. 3. Қаюмов Л. Ҳамза. Т., “Ёш гвардия”, 1989. 4. Қаюмов Л. Сайланма. Икки жилдлик. Т., 1981-1983. 5. Шарафиддинов О. Истибдод қурбони. “Тафаккур”, 2000, № 3. 6. www . ozbekadabiyoti . com 7. www.ziyonet.uz 8. www.uzedu.uz

Похожие

Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий 1

Хамза Ҳакимзода Ниёзий

Ҳамза Хакимзода Ниёзий

Ҳамза Ҳақимзода Ниёзий 5

Хамза Хакимзода Ниёзий