Ҳамза Ҳақимзода Ниёзий 5 - Литература - Рефераты

Ҳамза Ҳақимзода Ниёзий 5

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37 KB

ҲАМЗА ҲАКИМЗОДА НИЁЗИЙ (1889-1929) 1889 йилда Қўқон шаҳрида, табиб оиласида дунёга келган Ҳамза маҳалласидаги эски мактабда савод чиқариб, бир оз муддат мадрасада тахсил олган, сўнгра мустақил ўқишга берилган. Ҳамза 16 ёшидан «Ниҳон» тахаллуси билан шеърлар ёза бошлади. Ўз ғазалларида илм-маърифатни, инсоний муҳаббатни улуғлаган шоир 1911-1914 йиллар давомида ўз ғояларини амалга ошириш умидида Қўқон, Марғилон шаҳарларида янги усулдаги мактаблар очиб, ўқитувчилик қилди, халққа маърифат тарқатиш учун жон куйдирди. Бу мактабларда таълим олувчи болалар учун «Енгил адабиёт», «Ўқиш китоби» сингари дарсликлар яратди. Ҳамзанинг халқ миллий куйларига мослаб тузилган шеър-ашулалари 1915-1917 йилларда «Оқ гул», «Қизил гул», «Сариқ гул», «Пушти гул», «Сафсар гул» номлари билан нашр этилган. Ҳамзанинг 1916 йилги мардикорликка олиш мавзусида битилган «Соғиниб», «Салом айтинг» шеър- ашулалари ҳам ана шу тўпламдан ўрин олган. «Соғиниб» шеърида 1916 йилда Туркистон халқини биринчи жаҳон уруши кетаётган фронт ортида ишлаш учун мардикорликка олиш ҳодисаси лирик қаҳрамон кечинмалари орқали ёритилган. Ўз юртидан, ёру- биродарларидан узоқда, жудолик азобида эзилган оддий инсон ҳасратлари халқ қўшиғи оҳангларига мослаб ифодаланган. Бу ғам-ҳасратлар, нолаю фиғонлар эрки бўғилган, инсоний қадр-қиммати оёқости қилинган, ҳис- туйғулари топталган қалб туғёнлари эканлигини шеър мисраларидан ҳис қилишимиз мумкин. Мардикорларга текин ишчи кучи сифатидагина муносабатда бўлар эдилар. Эрксизлик, ҳақ-ҳуқуқсизлик туфайли улар ёт элларнинг эгалари оёғи остида хўрланиб, қамчилар зарбида оғир меҳнатга маҳкум этилган эдилар. Уларнинг мунгли кўзларидан оққан ёшлари қақшаган дил ўкинчларининг тимсоли эди. Қачон озод бўлур, тангри, бошимиз? Ватан бориб қурур кўздан ёшимиз,

Кўп қатори раҳм айлагил бу зора, Адо бўлдим элларимни соғиниб. «Соғиниб» шеърининг бадиий хусусиятларига эътиборни қаратсак, шоир ҳар 4 банднинг сўнгида «соғиниб» сўзини такрор қўллаганлиги, ҳар сафар сўз такрори орқали лирик қаҳрамоннинг соғинч туйғуларига йўғрилган дарду ҳасратларининг янги маънолари ёритилганлиг и англашил а ди. Биринчи тўрт мисрада юрту элларидан ажралган синиқ кўнгил эгасининг ўз юзбошисига мурожаати ифодаланган бўлса, 2-3-бандда бошига тушган жудоликдан изтироб чекаётган дил изҳори ўзига хос ўхшатишлар (ғурбатда, фурқатда, дилим қондур, рангим сомон каби) воситасида баён қилинган. Кейинги бандларда ўз элидан узоқ ёт элларга ихтиёрсиз келиб қолган, қайтар йўлларини билмайдиган, ўз элини кимдан сўроқлашни ҳам билолмаган, бу ҳолдан кундан-кун ҳасрати ошган, ўз юртидаги мунис дардкашларини соғинган инсон кечинмалари тасвирланган. Юртидаги чорбоғлар, дўсту ўртоқлар, жигарларни эслаб ақлу ҳушидан айрилган, эркин қандай ўйнаб юрган озод кунларни соғиниш ҳисси шу тариқа мисрадан-мисрага қадар кенг маъно кўламини ҳосил қилган. Биринчи жаҳон уруши Туркистон халқи бошига ҳам чексиз кулфатлар солган. Фронт орқасидаги ишлар учун босиб олинган ерлардаги маҳаллий халқни сафарбар қилиш ҳақидаги Чор ҳукумати фармойишига қарши 1916 йилда халқ қўзғ о лони бўлиб ўтган. Бу каби тарихий ҳодисалар Ҳамзанинг кўплаб асарлари учун мавзу бўлган. У умрининг охиригача ижод билан шуғулланган, гоҳ театр труппалари тузиб, ўзи ёзган саҳна асарларини ижро этиш орқали халқни маърифатга чорлаган, гоҳ санъат ишлари билан шуғулланган. 90дан зиёд куйлар ижод этган, халқ орасида танилган қўшиқчи ва созандаларни тўплаб театр-концерт труппасини ташкил қилган, саводсизликни тугатиш бўйича кўплаб ишларни амалга оширган. Аммо айни ижоди камолотга эришган даврида, 1929 йил 18 март куни Шоҳимардонда фожиали тарзда ҳалок бўлган.

Похожие

Ҳамза Хакимзода Ниёзий

Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий ижоди

Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий 1

Хамза Хакимзода Ниёзий

Хамза Ҳакимзода Ниёзий