30-йиллар (Қатағон даври) адабиёти - Литература - Рефераты

30-йиллар (Қатағон даври) адабиёти

Загружено в:

08.09.2022

Скачано:

0

Размер:

49.5 KB

30-йиллар (Қата ғ он даври) адабиёти Р е ж а 1. 30-йиллар ў збек адабиётидаги етакчи тенденциялар. 2. Шу давр поэзиясининг ғ оявий-бадиий хусусиятлари. 3. Прозадаги ижодий изланишлар. 4. Драматургиянинг асосий мавзуси.

30-йиллар ш ў ролар сиёсатининг узил-кесил ҳ укмронлигига асос солинган давр сифатида тарихга кирди. Большевиклар ра ҳ барлигидаги ҳ укумат ў зининг барча Ра қ ибларини ма ҳ в этиб, ижтимоий- сиёсий ва маданий ҳ аётнинг барча со ҳ асида ў з ҳ укмронлигини ў тказа бошлади. Бу даврда ш ў ро давлати ички ва таш қ и душманлардан қ утилган ҳ олда кириб келди. «Ички душман»лар миллий республикаларнинг муста қ ил б ў лишни хо ҳ лаган давлатлар б ў либ, улар руслаштирилди. «Таш қ и душманлар» эса болшевиклар барпо этиши мумкин ёки барпо этаётган тузумнинг келажакда бош қ а даврларга та ҳ дид солиши мумкинлигини сезган А Қ Ш, Англия, Франция каби давлатлар эди. 30-йилларда адабиёт к ў повозлиликка айлана борди. Тан қ идчи С. Ҳ усайн « Ў збек адабиётининг ҳ озирги масалалари» деган ма қ оласида 20-йилларнинг иккинчи ярмида ижод этган ёзувчиларни Пролетар ҳ амда Й ў ловчи қ аламкашларга ажратган ва й ў ловчиларнинг ў зларини ҳ ам турлича тасниф этган. Унинг назарида А. Қ одирий, Фитрат, Ч ў лпон « ў нг бурилиш»даги, Элбек, Ойбек, Ш.Сулаймонлар эса «с ў ллашаётган» й ў ловчилар эди. «Й ў ловчи» атамаси илк бор ў тган асрнинг 90-йилларида немис социал-демократлари

му ҳ итида пайдо б ў лган ва бу атама 20-йилларда Троцкий томонидан адабиётга нисбатан қў лланилган. РАПП (Русия пролетар ёзувчилар уюшмаси)га кирмаган барча рус ёзувчилари (М.Горький, Маяковский, Федин ва бош қ алар) й ў ловчи ҳ исобланган. Шундай й ў ловчи ёзувчилардан бири – Огневнинг ёзишича: «Бугун душман б ў лмаган, аммо, эртага душман б ў лиши мумкин б ў лган, шуб ҳ али ёзувчилар й ў ловчи» деб аталган. РАППчилардан ибрат олган ў збек тан қ идчилари ҳ ам адабиётимиз намояндаларини шу тарзда гуру ҳ га ажратган. Бу давр бошларида хал қ нинг гули б ў лган Қ одирий, Ч ў лпон, Фитрат каби ижодкорлар таъ қ иб остига олина бошлади ва охир-о қ ибат 1938 йилда бош қ а к ў плаб замондошлари қ атори қ ато ғ он қ урбони б ў лдилар. Қ олаверса, 30-йилларда шахсга си ғ иниш иллатлар тоборо авж олиб, ижтимоий ҳ аётда ҳ ам, адабиёт ва санъатда ҳ ам ҳ оким мафкура ғ оялари ҳ укмбардорлик қ ила бошлади. ВКП МКнинг 1932 йил 23-апрелдаги «Адабий-бадиий ташкилотларни қ айта қ уриш т ўғ рисида»ги қ арори, 1934 йилда Бутуниттифо қ ёзувчилар уюшмасининг тузилиши, униниг шу ў тказилган 1- қ урултойида ш ў ролар адабиётининг ижодий методи социалистик реализм методи деб белгиланиши амалда адабиётнинг қ атъий схема асосида иш к ў ришини билдирувчи хусусиятдир.

Бунинг натижасида адабиёт ҳ оким мафкура ғ ояларини ифода этувчи воситага айлана борди. Бу ҳ ол 30-йилларда ҳ атто Қ одирий, Ч ў лпон, Фитрат каби миллий уй ғ ониш адабиёти намояндалари ижодида ҳ ам к ў зга ташлана бошлади. Адабиёт майдонига 20-йилларда кириб келган Ғ . Ғ улом, Ойбек, А. Қ а ҳҳ ор, Ҳ .Олимжон, Уй ғ ун, Миртемир, С.Абдулла каби ижодкорлар қ аторига М.Шайхзода, У.Носир, Зулфия, С.Ж ў ра, А.Умарий, З.Диёр, Парда Турсун каби бир қ атор ёшлар келиб қў шилди. Бу ижодкорлар асарларининг аксарияти давр талаблари асосида яратилган б ў лишига қ арамай, ў збек адабиётини бойитувчи асарлар б ў либ ҳ ам хизмат қ илди. Шуни ҳ ам таъкидлаш зарурки, 30-йиллар ў збек адабиётининг жанрлар доираси анча кенгайди. К ў плаб достонлар, сарбаст, эркин вазнда яратилган бутун бир шеърият вужудга келди. Насрда ҳ ам ў зига хос юту қ ларга эришилди. Қ одирий бошлаб берган реалистик тасвир насрнинг барча жанрларида устивор принципга айлана бошлади. Хусусан, ҳ икоячиликда А. Қ а ҳҳ ор ижоди ў зининг бутун мураккаблиги билан ало ҳ ида ажралиб туради. Адиб томонидан яратилган «Бемор», «Анор», « Ўғ ри» каби реалистик, «Майиз емаган хотин», «Адабиёт муаллими», «Миллатчилар» каби к ў плаб сатирик

характердаги ҳ икоялари, «Сароб» романи бугунги кунда ҳ ам жиддий ба ҳ с-мунозараларга сабаб б ў лмо қ да. Бундан таш қ ари, Ч ў лпоннинг «Кеча ва кундуз», Ойбекнинг « Қ утлу ғ қ он», Қ одирийнинг «Обид кетмон» каби роман ва қ иссалари ў збек насрини бойитишга ката хизмат қ илди. Бу давр драматургиясининг етакчи мавзуси ин қ илобни мад ҳ эишдан иборатдир. К.Яшиннг «Тор-мор», «Номус ва му ҳ аббат», У.Носирнинг «Атлас» каби драмалари шулар жумласидандир. Хулоса қ илиб айтганда, 30-йиллар хал қ имиз та қ дирида қ андай муд ҳ иш из қ олдирган б ў лса, унинг адабиёти ва санътида ҳ ам шундай асорат қ олдирди. Бу давр хал қ имизнинг энг истеъдодли ижодкорлари Қ одирий, Ч ў лпон, Фитрат, У.Носир каби к ў плаб адиблари қ ато ғ он қ урбони б ў лдилар. Ойбек, А. Қ а ҳҳ ор, Ғ . Ғ улом, Ҳ .Олимжон каби к ў плаб шоир ва ёзувчилар эса ҳ оким мафкура ғ ояларини куйлашга ма ҳ кум этилди. Биро қ бу каби тазйи қ ларга қ арамасдан 30- йилларда ҳ ам хал қ имиз маънавиятини бойитувчи к ў плаб асарлар яратилди.

А д а б и ё т л а р 1. Қ осимов Б. Ìèëëèé óé ғ îíèø. Ò., « Óíèâåðñèòåò » , 1993. 2. Алиев А. Исти қ лол ва адабий мерос. Т., « Ў збекистон», 1997. 3. Шарафиддинов О. Исти қ лол фидойилари. Т, «Шар қ », 1993. 4. Каримов Ш. Қ афасдаги қ уш орзуси. Т, «Фан», 1991. 5. Ҳ аммуаллифлар ХХ аср ў збек адабиёти тарихи. Т., Ўқ итувчи, 1999. 6. www . o ’ zbek adabiyoti . com 7 . www.ziyonet.uz

8. www.jadid.moy.su

Похожие

Аббосийлар даври адабиёти ( 750-1258 йиллар VIII-XIII асирлар )

Аббосийлар даври адабиёти ( 750-1258 йиллар VIII-XIII асрлар )

Истиқлол даври адабиёти

60-90 йиллар ўзбек адабиёти

30-йиллар танқидчилигининг ўзига хос тамойиллари ҳақида. Иккинчи жаҳон уруши даври ва 50-йиллар ўзбек танқидчилиги муаммолари