Ўзбекистон ва Корея муносабатлари (2000- 2018) - История - Дипломные работы

Ўзбекистон ва Корея муносабатлари (2000- 2018)

Загружено в:

29.06.2021

Скачано:

0

Размер:

783 KB

Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта Махсус Таълим Вазирлиги Гулистон Давлат Университети “ Тарих ” кафедраси тарих таълим йўналиши бўйича бакалавр даражасини олиш учун Рузиқулов Мухторнинг “ Ўзбекистон ва Корея муносабатлари (2000- 2018)” мавзусидаги БИТИРУВ МАЛАКАВИЙ ИШИ

МУНДАРИЖА КИРИШ. I.БОБ. ЎЗБЕКИСТОН ВА КОРЕЯ РЕСПУБЛИКАСИ ИҚТИСОДИЙ АЛОҚАЛАРИ. 1.1 Ўзбекистон ва Корея: стратегик ҳамкорлигининг янада ривожлантириш йўлида. 1.2. Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикаси савдо-иқтисодий муносабатлари ривожланишининг асосий йў налишлари. II .БОБ. ЎЗБЕКИСТОН ВА КОРЕЯ РЕСПУБЛИКАЛАРИ ИЖТИМОИЙ- МАДАНИЙ СОҲАДАГИ ҲАМКОРЛИГИ . 2.1.Ўзбекистон ва Корея Республикасининг таълим соҳасидаги алоқалари ва таълим соҳасини ривожлантиришда Корея тажрибасидан фойдаланиш. 2.2. Ўзбекистон ва Корея Республикаларининг маданий соҳадаги ҳамкорлигининг бугунги кўринишлари. ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙҲАТИ ХУЛОСА ВА ИЛОВАЛАР

“Ҳақиқатни жафокаш дусти бўл, уни химоячиси бўлма” Сукрот КИРИШ Мавзунинг долзарблиги: Корея Республикаси ва Ўзбекистон Республикаси ўртасидаги иқтисодий алоқалар аниқ ва ёрқин тарихга ега. Сўнги йиллардаги таҳлил ва баҳоларга қараганда 2 мамлакат ўртасида ўрнатилган алоқалар нафақат сиёсий назариялар, иқтисодий тадқиқотлар муҳим ўрин тутади, балки аwаломбор амалий жиҳатдан бир-бирлари билан ҳамкорлиги муҳимдир. Ўзбекистон ва Жанубий Кореяни катта масофа ажратиб туради. Шунга қарамай, Ўзбекистон ва Кореяни мустаҳкам дўстлик ришталари, халқларимизни тарихий маънавий яқинлик боғлаб туради. Бу яқинликнинг теран асослари бор. Иккинчи жаҳон уруши йилларида тақдир тақозоси билан Ўзбекистонга келиб қолган корейсларга юртимизда қандай меҳр-муруват кўрсатилганини Корея аҳли мамнуният билан ёдда тутади. Бағрикенглик, саховат, тотувлик, меҳр-оқибат, меҳнацеварлик ўзбек ва корейс халқлари учун бирдек хос фазилатлардир. Мавзунинг ўрганилиш даражаси. Ўзбекистон билан Жанубий Корея географик жиҳатдан бир-биридан узоқ, лекин кўнгли яқин, тинчлик ва тараққиёт йўлида мақсади муштарак давлатлардир. Тарихдан малъумки, мамлакатларимиз Буюк Ипак даврларидан бошлаб ўзаро борди келди қилинган. Самарқандаги “Афросиёб” музейида сақланаётган деворий суратларда VII аср ўрталарида Самарқанд ҳукмдорининг қадимги Корея-Чосон елчисини қабул қилиш маросими акс эттирилгани бунга ёрқин мисол бўла олади. Бугун Самарқандга ташриф буюраётган сайёҳларнинг аксарияти “Афросиёб” музейига ташриф буюриб, юқоридаги тасвирларни ҳамла деворий сурвтларни томоша қилади. Мазкур суратлар ҳақда юртимиз олимлари ҳам бир неча марта Жанубий Кореяда бўлишди.Дунёнинг бир қатор мамлакатлари, хусусан,Жанубий Кореяда кўплаб кўрсатувлар ташкил этилди.

Ишнинг мақсад ва вазифалари. Маънавий яқинлик ўзаро ишонч ва ҳурматга асос бўлади. Ўзбекистон ва Жанубий Корея халқаро сиёсат майдонида бир-бирининг ташаббусларини ёқлаб, бир-бирини қўллаб-қуватлаб келади. Корея Республикаси ва Ўзбекистон Республикаси ўртасидаги ҳамкорлигини, ўзаро алоқаларини очиб беришни мақсад қилиб тула очиб беришни мақсад қилиб, қуйдаги вазифаларимизни ўз олдимизга қўйдик ; - Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикасининг иқтисодий алоқаларнинг асосий йўналишлари таҳлил қилиш; - Ўзбекистон ва Корея Республикалари ўртасидаги талим соҳасидаги алоқаларни ўрганиш. - Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикасининг маданий алоқаларнинг асосий йўналишлари ва истиқболларини белгилаб бериш. - Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикаси халқлари тарихи ва унинг бугунги кунда тутган ўрни. Ишдаги илмий янгиликлар ва эришилган натижалар. Ўзбекистон ва Корея халклари тарихи 2 мамлакат уртасидаги савдо-иқтисодий, инвестетсиявий молиявий-техник ва маданий гуманитар соҳалардаги амалий ҳамкорлигинии ёритилиши ишниинг илмий янгилигидир. “-мулоқотларимиз Ўзбекистон билан Жанубий Кореянинг сиёсий, савдо - иқтисодий, инвестициявий, маданий-гуманитар ва бошқа соҳалардаги ҳамкорлиги халқларимизнинг узоқ муддатли манфаатларига тўла мослигини, халқаро ва минтақавий муаммолар, хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш масалалари бўйича позицияларимиз яқин эканининамойиш этди. Бугун имзоланган алоҳида стратегик шериклик тўғрисидаги қўшма декларация давлатларимиз ўртасидаги муносабатлар мутлақо янги босқичга кўтарилганини кўрсатди.”(Ш.Мирзиёев 2019 йил 21 апрель) Ўзбекистон ва Жанубий Корея 27 йил давомида ахборот технологиялари, автомобилсозлик, рақамли тиббиёт, таълим, маданият соҳаларида самарали

ҳамкорлик қилиб келмоқда. Мамлакатимизнинг мактабгача таълим тизмида Жанубий Корея тажрибаси кенг жорий этилмоқда. 1 Ишнинг илмий аҳамияти .Хусусан, Ўзбекистон Республикаси ва Жанубий Корея ўртасида 20 йилдан ортиқ давр мобайнида дипломатик муносабатлар ривожланиб ва шаклланиб бормоқда. Бугунги кунда Ўзбекистоннинг йирик инвесторларидан бири бўлган Корея Республикаси катта миқдорда инвестисиялар киритди ва улар ўзлаштириб борилмоқда. Ўзбекистон Республикасига Корея Республикасининг тўғридан - тўғри инвестисияларининг умумий ҳажми $5 млрд.дан ошди, хусусан $2 млрд.дан ортиғи ўзлаштирилди. Корея експорт-импорт банкининг (Ексимбанк) Иқтисодий ривожланиш ва ҳамкорлик фонди линиялари бўйича Ўзбекистонда истиқболли лойиҳаларни амалга оширишга ажратилган имтиёзли кредитларнинг умумий ҳажми $103,13 млн.ни ташкил етади. 1995 йилдан бери Ўзбекистон Республикасида аккредитациядан ўтган Халқаро ҳамкорлик бўйича Корея Агентлиги (КОЙКА) орқали Корея Республикаси Ҳукуматининг техник ёрдами доирасида ҳамкорлик фаол ривожланмоқда. БМИнинг тузилиши Кириш, 2-боб, хулоса ва фойдаланилган адабиётлар рўйхатидан иборат. 1 Матназар Элмурадов, Зиёдулла Жонибекова “Халқ сузи” 20-апрель 2019 йил

I.БОБ. ЎЗБЕКИСТОН ВА КОРЕЯ ИҚТИСОДИЙ АЛОҚАЛАРИ РИВОЖЛАНИШ ЙЎНАЛИШЛАРИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ. 1.1 Ўзбекистон ва Корея: стратегик ҳамкорлигининг янада ривожлантириш йўлида. Тарихдан маълумки изчил мулоқотлар ва муштарак интилишлар туфайли Ўзбекистонва Корея ўртасида очиқлик, ўзаро ҳурмат ва ишонч, яқин стратегик ҳамкорликка асосланган муносабатлар қарор топган ва бу алоқалар кундан - кунга янги-янги мазмун билан бойиб бормоқда. Узоқ муддатли ҳамкорлик мобайнида босиб ўтилган самарали йўлга холисона баҳо бериб, шуни айтиш мумкинки, Корея Республикаси Ўзбекистон Республикаси учун иқтисодий ва ижтимоий ривожланиш бўйича миллий дастурларни амалга оширишда ҳамда жаҳон ҳамжамиятига босқичма-босқич интеграциялашишда мамлакатимизни кенг қўллаб-қувватлаган, вақт синовидан ўтган ва ҳар жиҳатдан ишончли стратегик шерикдир. Ўзбекистон Корея Республикасига юксак даражада ривожланган, улкан иқтисодий, инновацион ва интеллектуал салоҳиятга ега давлат сифатида қарайди. Тараққиётнинг ҳар томонлама ўйланган, узоқ муддатли стратегияси туфайли Корея ҳақли равишда жаҳон иқтисодиёти ва халқаро муносабатларда йетакчи ўринлардан бирини егаллаб келмоқда. Ўзбекистон бугунги кунда жадал иқтисодий тараққиёти, қулай сармоявий муҳити билан дунё мамлакатларини ўзига жалб етмоқда. Ўзбекистон Жанубий Кореянинг Марказий Осиёдаги енг йирик ҳамкоридир. К орея республикасининг президенти дастлабки учрашувда шундай дейди: Бу йерда илк бор меҳмон бўлиб турган есам-да, дўстона муносабат, очиқлик ва самимийлик туфайли ўзимни узоқ йиллик дўстларим ҳузурига келгандек ҳис етмоқдаман. Бундай қулай муҳит ва яхши кайфият давлатларимиз ўртасидаги стратегик шериклик алоқаларининг белгиси ва унинг мунтазам ривожланиб боришининг далолатидир. 2 2 https://www.mf.uz/uz/companent/k2/ item/95-dzhizakskaya-oblast.html

Ўзбекистон билан Корея ўртасидаги сиёсий муносабатлар стратегик шериклик анъаналарига мос тарзда ўзаро ишонч, манфаатларни ҳурмат қилиш, халқаро майдонда бир-бирини кенг қўллаб-қувватлаш тамойиллари асосида ривожланмоқда. Глобал ва минтақавий аҳамиятга молик барча долзарб масалалар бўйича томонларнинг нуқтаи назари ва ёндашувлари ўхшаш ва яқиндир. Мамлакатларимиз БМТ ва бошқа халқаро ташкилотлар ҳамда молиявий институтлар доирасида яқиндан ҳамкорлик қилиб келмоқда. Олий даражадаги учрашувлар мунтазамлик касб етгани стратегик ҳамкорликни изчил ривожлантиришга хизмат қилмоқда. Биринчи президентимиз Ислом Каримовнинг 2012-йил сентабр ойидаги Корея Республикасига давлат ташрифи доирасида умумий қиймати 5 миллиард АҚШ долларига тенг 60 сармоявий лойиҳа имзоланди. Парламентлараро алоқалар ривожланмоқда, ҳукумат делегациялари мақомидаги ташрифлар изчил кенгаймоқда. Жорий йил апрел ойида Сеулда маслаҳатлашувларнинг 10-давраси бўлиб ўтди i 3 . Музокарада сиёсий мулоқотларни изчил давом еттириш, еришилган келишувларни ҳаётга татбиқ етишни мониторинг қилиб бориш, ахборот технологиялари, қуёш енергетикаси, қишлоқ хўжалиги, таълим каби соҳаларда ҳамкорликни янада кенгайтиришга келишиб олинди. Томонлар бундан буён ҳам халқаро ташкилотлар ва минтақавий тузилмалар, жумладан, “Корея Республикаси – Марказий Осиё” ҳамкорлик форуми доирасида бир-бирини қўллаб-қувватлайдиган бўлган еди. Хавфсизлик ва барқарорликни мустаҳкамлаш, терроризм, диний екстремизм, уюшган трансмиллий жиноятчилик ва наркотик моддаларнинг ноқонуний айланишига қарши курашишда изчил ҳамкорлик қилиб келмоқда.Савдо- сотиқ соҳасида мамлакатларимиз ўртасида 1992-йилдан буён енг кўп қулайлик яратиш тартиби амал қилади. 2013-йилда ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 2,1 миллиард доллардан ошди. 2012 -йилнинг январ-апрел ойларида бу борадаги кўрсаткич 669,3 миллион долларга йетган еди.Савдо-иқтисодий ҳамкорлик бўйича ҳукуматлараро қўмита мунтазам мажлислар ўтказиб 3 КаримовИ.А. Жаҳон молиявий иқтисодий инқирози, Ўзбекистонда шароитида уни бартараф етишнинг йўллари ва чоралари. – Т .: Ўзбекистон . 20 13 . 31- б .

келмоқда.“Корея Республикаси – Марказий Осиё”ҳамкорлик форумининг навбатдаги мажлисига Тошкент мезбонлик қилди. Шунингдек, молия вазирларининг, Енергетика ва табиий ресурслар бўйича идоралараро қўмитанинг йиғилишлари ўтказилган еди. 2012-йилдан Ахборотлаштириш бўйича кенгаш фаолият юритиб келмоқда.“Корея Республикаси – Марказий Осиё” ҳамкорлик форуми доирасида савдо-иқтисодий, сармоявий, транспорт, маданий-гуманитар соҳаларда минтақавий ҳамкорлик масалалари муҳокама қилинган.Корея Республикасининг мамлакатимиз иқтисодиётига киритган сармояси ҳажми 5 миллиард доллардан ошади. 4 Ўзбекистонда Кореялик сармоядорлар билан ҳамкорликда ташкил етилган 412 корхона, ушбу мамлакатдаги 81 компаниянинг ваколатхоналари фаолият кўрсатиб келмоқда 5 . Ўзбекистон ва Корея муваффақиятли иқтисодий ҳамкорлик борасида катта тажриба тўплаган. Сурғил кони негизида барпо етилаётган Устюрт газ- кимё мажмуаси кўлами жиҳатидан ғоят йирик лойиҳа сифатида халқаро миқёсда еътироф етилди. Корея газ корпорацияси, “Лотте групп” ва “Ес-Ти- Икс Енержи” компаниялари консорсиуми иштирокида қурилаётган бу мажмуа келгусида 4,5 миллиард куб метр газни қайта ишлаш ва бунинг натижасида 3,7 миллиард куб метр газ, 387 минг тонна полиетилен, 83 минг тонна полипропилен, 102 минг тонна пиролиз бензини ва бошқа қимматбаҳо маҳсулотлар ишлаб чиқариш имконини беради. Жанубий Корея компаниялари мамлакатимизнинг турли минтақаларида истиқболли углеводород конларини аниқлаш, геология-разведка ишларини амалга ошириш, ўзлаштириш борасида фаолият кўрсатиб келмоқда.Тоғ-кон саноати соҳасида “Шиндонг Рисорсез” компанияси билан волфрам кони ўзлаштирилаётганини, “Неоплант” компанияси билан ҳамкорликда техник кремний ишлаб чиқарувчи завод ишга туширилганини таъкидлаш жоиз.Автомобилсозлик – жанубий кореялик шериклар билан биргаликда 4 https://www.mf.uz/uz/companent/k2/ item/95-dzhizakskaya-oblast.html 5 Солиев А. Иқтисодий ва ижтимоий географиянинг долзарб масалалари.-Т., Университет. 2015.й. 102-б.

Ўзбекистонда ўзлаштирилган юқори технологияли енг машҳур ишлаб чиқариш соҳаси. Айни пайтда Андижон ва Хоразм вилоятлари ҳамда Тошкент шаҳрида автомобилсозлик корхоналари фаолият кўрсатмоқда. Ўзбекистонда саноатнинг бу соҳасига Кореянинг 20 компанияси жалб қилинган, 18 қўшма корхона тузилган еди.Тўқимачилик ҳам ҳамкорликнинг устувор соҳаларидан биридир.Бу йўналишда Ўзбекистонда Кореялик шериклар билан биргаликда умумий қиймати 212 миллион долларга тенг 10 қўшма лойиҳа амалга оширилди. Хусусан, “ДЕУ Интернешнл” компанияси билан Фарғона ва Бухоро вилоятларида, “Шиндонг Енерком” ва “Текстайл Текноложиз” компаниялари билан Сурхондарё вилоятида тўқимачилик корхоналари ишга туширилган. Трахий учрашувлар натижасида Тошкент тўқимачилик ва йенгил саноат институти негизида Тўқимачилик технологияларининг инновацион марказини очиш лойиҳаси ишлаб чиқилган еди.Бундан ташқари Корея Республикаси билан ҳамкорликда юртимизда “електрон ҳукумат” тизими жорий етилган. Тошкент ахборот технологиялари университетида Ахборот технологиялари маркази ва Ахборот олиш маркази очилган. Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармони билан пойтахтимизда Кореядаги йетакчи олий ўқув юртларидан бири – Инха университетининг филиали ташкил етилган. 6 “Кореан Ейр” компанияси билан ҳамкорликда “Навоий” интермодал логистика маркази фаол ривожлантирилмоқда. Бугунги кунда марказ бир кеча-кундузда 1000 тоннагача юкни қайта ишлаш, юк терминалида 300 тонна юкни қайта ишлаш ва сақлаш, йигирмата самолётга хизмат кўрсатиш қувватига ега. Айни пайтда ушбу авиахабдан Сеул, Милан, Брюссел, Вена, Париж, Деҳли, Мумбай, Истанбул, Ханой каби шаҳарларга ҳафтада дастлаб 29 парвоз амалга оширилганеди 7 . Жанубий Корея халқаро ҳамкорлик агентлиги (КОИКА) ҳамда Иқтисодий тараққиёт ва ҳамкорлик жамғармаси билан биргаликда молиявий-техник ҳамкорлик ривожлантирилмоқда. Беғараз 6 Джуманов Д.С., Мамадиёров О.У. Халқаро савдо(марузалар матни),2013. 248-б 7 Тухлиев Н., Таксанов А.Национальная экономическая модель Узбекистана. – Т.: Нур. 20 15.й. 56-б.

асосда асбоб-ускуна тақдим етиш, кадрлар тайёрлаш ва малакасини ошириш, кореялик мутахассисларни Ўзбекистонга йўналтириш КОИКА билан ҳамкорликнинг асосий йўналишларидир. Бу борада соғлиқни сақлаш, таълим, ахборот технологиялари, коммунал хўжалик, қишлоқ ва сув хўжалиги, енергетика каби соҳаларда умумий қиймати 54,5 миллион доллардан зиёд 21 лойиҳа амалга оширилди. Яна тўрт лойиҳанинг ижроси давом етмоқда. Иқтисодий тараққиёт ва ҳамкорлик жамғармаси билан ҳамкорликда қиймати 114,1 миллион долларга тенг тўрт сармоявий лойиҳа амалга оширилган 8 . Ўзаро алоқаларда товар айирбошлаш ҳажмини ошириш ва номенклатурасини диверсификация қилиш, икки мамлакатнинг йетакчи компания ва корхоналари иштирокида мунтазам равишда бизнес-форумлар ўтказиш, шунингдек, юқори технологияли ишлаб чиқариш обйектларини ишга тушириш борасида янги қўшма лойиҳалар ишлаб чиқиш ва амалга оширишга келишиб олинган. Тарихий учрашувлар натижасида Ўзбекистон ва Корея муносабатлари давлатлараро ва ҳукуматлараро даражада, иқтисодий ва тижорий тузилмалар, фирма ва компаниялар ҳамкорлиги нуқтаи назаридан, жумладан, гуманитар соҳада ҳам том маънода йетуклик, ҳар томонлама пухталик касб етиб, ўзаро манфаатдорлик асосида ривожланмоқда ва мамлакатларимиз халқлари манфаатларига хизмат қилмоқда.1992-йилдан буён Тошкентда Корейс таълим маркази фаолият кўрсатмоқда. Қатор олий ўқув юртларида корейс тили ва маданияти марказлари очилган. 13 олий таълим ҳамда 28 мактаб ва лицейда корейс тили ўрганилади. Умуман, Ўзбекистон университетлари Кореядаги ўттиздан зиёд олий ўқув юрти ва илмий-ишлаб чиқариш ташкилотлари билан ҳамкорлик қилиб келмоқда. 2012-йил март ойида Наврўз байрами ва мамлакатларимиз ўртасида дипломатия муносабатлари ўрнатилганининг 20-йиллиги муносабати билан Сеулда ўзбек естрада артистларининг консерти ташкил қилинди. 2013-йилда юртимизда “КБС” миллий телерадиокомпанияси томонидан корейс 8 Т.Пўлатов. Ўзбекистон Республикасида ташқи иқтисодий фаолияти асослари . Т.,Фан. 2015. 81-б В.С.Хан. “Корея тарихи” 2013. 134-б

қўшиқлари танлови ўтказилиб, унинг финалига чиққан “Алладин” гуруҳи кейинчалик 15 мамлакат вакиллари иштирокида Кореяда ўтказилган “Кореан ПОР Wорлд Фестивал – 2013” фестивалида Гран-при соҳиби бўлди. 2014- йилнинг муҳим воқеалари – Ўзбекистон ёшлар театри Болалар ва ёшлар театрлари уюшмасининг “Осиё учрашувлари – 2014” халқаро фестивалида “Шум бола” спектакли билан қатнашди, Тошкентда Сеул боғи ташкил қилинди. Ўзбек ва Корейс халқлари учун қадрли бўлган бу боғ Ўзбекистон пойтахтининг енг сўлим гўшаларидан бирида кўҳна Корея маданияти ёғду таратадиган гўзал маскан вазифасини ўтамоқда. Стратегик шериклик тўғрисидаги қўшма декларация (2006 йил), Стратегик шерикликни янада ривожлантириш ва чуқурлаштириш тўғрисидаги қўшма декларация (2014 йил) сингари муҳим ҳужжатлар сиёсий, савдо-иқтисодий, инвестициявий ҳамда маданий-гуманитар соҳаларда икки томонлама муносабатларни сифат жиҳатидан янги босқичга кўтариш имконини берди. Стратегик шерикликнинг бугунги натижаларига олий даражада икки томонлама мулоқотлар жадал олиб борилгани сабабли эришилди, десак, янглишмаймиз. Дипломатик муносабатлар ўрнатилганидан бери мамлакатларимиз ўртасида 14 марта давлат раҳбарлари даражасида учрашув бўлиб ўтди. Сўнгги йилларда ушбу мулоқот янада фаоллашгани кўзга яққол ташланмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ва Корея Республикаси Президенти вазифасини бажарувчи Хван Гё Ан дипломатик муносабатлар ўрнатилганининг 25 йиллиги муносабати билан телефон орқали мулоқот ўтказди, табрик мактублари алмашишди. Томонлар Ўзбекистон - Жанубий Корея ҳамкорлигининг истиқболлари ҳақида фикр юритаркан, ўзаро манфаатларга хизмат қиладиган соҳаларда биргаликдаги лойиҳаларни кенгайтириш зарурлигини қатъий билдиришди. Ўзбекистон раҳбари Корея Республикаси Президенти сайловида ғалаба қозонган Мун Чжэ Инга йўллаган мактубида икки мамлакат ўртасида дўстлик алоқаларини ҳамда иқтисодиётнинг энг муҳим тармоқларида ва гуманитар -соҳада ҳамкорликни мустаҳкамлашга тайёрлигини яна бир марта

тасдиқлади 9 . 2017- йилнинг 3 июль куни Ўзбекистон Президенти Корея Республикаси Президенти махсус вакили, Сеул шаҳри мэри Пак Вон Сунни қабул қилди. У Президентимизга Корея Республикаси Президенти Мун Чжэ Иннинг ушбу мамлакатга йил давомида давлат ташрифи билан бориш таклифини топширди. Замонавий технологияларни кенг қўллаш асосида шаҳарни бошқариш, транспорт тизими ҳамда уй-жой коммунал хўжалигини ривожлантириш бўйича самарали тизимни ташкил этиш соҳасида Жанубий Кореянинг илғор тажрибасидан фойдаланиш масаласига алоҳида эътибор қаратилди. 26 сентябрь куни Шавкат Мирзиёев Корея Республикаси Миллий Ассамблеяси Спикери Чон Сэ Гюн билан икки мамлакат ҳамкорлиги истиқболларини муҳокама қилди. Жанубий Корея Ўзбекистоннинг муҳим ва ишончли ҳамкорларидан бири экани алоҳида қайд этилди. Давлатимиз раҳбари мамлакатимизда саноатни диверсификациялаш ҳамда инфратузилмани модернизациялаш бўйича устувор дастурларни амалга оширишда Жанубий Кореянинг етакчи компаниялари ва банклари билан самарали ҳамкорлик қилиб келинаётганини айтиб ўтди 10 . Мамлакатларимиз ўртасида иқтисодий алоқалар жадал суръатларда ривожланмоқда, конструктив ҳамда ўзаро манфаатли сиёсий мулоқот тобора фаоллашмоқда. Корея Республикаси юртимизда саноат ва инфратузилмани диверсификациялаш ҳамда модернизациялаш бўйича устувор дастурларни амалга ошириш соҳасида етакчи технологик шерик саналади.Умуман олганда, Ўзбекистон ва Кореянинг ишончли шериклик муносабатлари тенг ҳуқуқлилик ҳамда кўп қиррали ҳамкорлик асосида узоқ истиқболли хусусият касб этган. Уларни қатор йўналишларда алоҳида кўрсатиб ўтиш мумкин. Биринчидан, Ўзбекистон ва Корея Республикаси сиёсий муносабатлари халқаро майдонда бир-бирини қўллаб-қувватлаш руҳида давом этаяпти. Томонларнинг глобал ҳамда минтақавий аҳамиятга эга масалалар бўйича 9 Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёев 2017 йил 5 январь куни телефон орқали мулоқот 30.01.2017 .й. 10 Аббос Бобохонов , Ўзбекистон Корея Республикаси: Икки томонлама муносабатлар тараққиётида янги босқич. “Халқ сўзи” 18-ноябръ 2017.й. 2-б.

ёндашувлари ўхшашлиги ёки яқинлиги билан эътиборлидир. Хусусан, БМТ Бош Ассамблеяси доирасида ташаббус ва резолюцияларни, БМТ турли органларига номзодларни қўллаб-қувватлаш ҳамда Осиёдаги минтақавий тузилмалар доирасида ҳамкорлик алоқалари муваффақиятли амалга оширилаяпти.Бугунги кунда ҳукуматлар, вазирлик, идора, молия, банк институтлари ва бизнес тузилмалари ўртасида мустаҳкам муносабатлар тобора кенгайиб бормоқда. Парламентлараро алоқалар ривожланаяпти, ташқи ишлар вазирликлари маслаҳатлашувлари доимий равишда ўтказилаётир. “Корея Республикаси — Марказий Осиё” ҳамкорлик форуми самарали иш олиб бормоқда. Жорий йилнинг июль ойида Жанубий Корея ҳукумати томонидан махсус тузилма — Корея Республикаси — Марказий Осиё ҳамкорлик форуми котибияти тузилди. Кореялик мутахассислар фикрича, котибият Кореянинг Марказий Осиё давлатлари, шу жумладан, Ўзбекистон билан узоқ муддатли ҳамкорлик йўналишларини ишлаб чиқишда муҳим роль ўйнайди. Ушбу ташаббус икки мамлакат -давлат органлари ўртасидаги алоқаларни янада тараққий топтириш, кореялик ишбилармонларни кенг жалб қилиш ҳамда бизнес ҳамкорликни фаоллаштириш йўлида янги имкониятларни очади. Иккинчидан, мамлакатларимиз иқтисодий ҳамкорлиги изчил ривожланиб бораяпти. Корея Республикаси Осиё — Тинч океани минтақасида Ўзбекистоннинг етакчи савдо-иқтисодий ва инвестициявий шериги ҳисобланади. Ушбу мамлакат товар айирбошлаш ҳажми бўйича Россия, Хитой ҳамда Қозоғистондан сўнг тўртинчи ўринда туради. Ўтган йигирма йил давомида ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 500 мартадан зиёд кўпайди. 2016 йил якунларига кўра, мазкур кўрсаткич 1,05 миллиард АҚШ долларини ташкил этди. Жанубий Кореянинг Марказий Осиё мамлакатлари билан савдо айланмасида Ўзбекистон улуши қарийб 50 фоизни ташкил қилади. Мутахассислар фикрича, айни пайтда ҳамкорликни янада ривожлантириш учун мавжуд имконият ва салоҳият тўлиқ ишга солинмаган. Яқин йилларда ушбу кўрсаткичларни ошириш бўйича тегишли чора-

тадбирлар кўрилаяпти. Бугунги кунда Тошкент расмий Сеулнинг инвестиция ҳамкорлари рўйхатида етакчи ўринлардан бирини эгаллаган. Корея Республикасининг Ўзбекистон иқтисодиётига жалб этилган инвестициялари ҳажми 7 миллиард АҚШ долларидан ошди. Республикамизда мазкур мамлакат капитали иштирокида 461 корхона фаолият юритади. Улардан 386 таси қўшма корхона бўлса, 75 таси 100 фоиз Корейс капитали эвазига ташкил қилинган. Бу корхоналар нефть-газ, нефть-кимё ва кимё, қазиш, машинасозлик, электротехника ҳамда тўқимачилик соҳаларида, ахборот- коммуникация технологиялари, транспорт ва логистика ҳамда туризм йўналишларида муваффақиятли фаолият кўрсатмоқда 11 . Юртимизда Корея халқаро ҳамкорлик агентлиги (КОИCА) ҳамда Корея экспорт-импорт банки билан шерикликда йирик лойиҳалар амалга оширилаяпти. Жанубий кореялик тадбиркорларнинг мамлакатимизда муваффақиятли бизнес юритаётгани мазкур давлатнинг дунёга машҳур компанияларини жалб этишга ундамоқда. “Самсунг”, “ЛГ” сингари йирик корпорациялар республикамизга фақатгина ўз маҳсулотларини етказиб бермасдан, қўшма корхоналар ташкил қилмоқда. Масалан, “Самсунг” “Артел” компанияси билан маиший техника воситаларини ишлаб чиқаришни йўлга қўйган.Энергетика соҳасидаги алоқалар ҳам эътиборга молик. 2016 йилда Кореянинг фаол инвестицияси ва мутахассислари иштирокида Сурғил кони негизида Устюрт газ-кимё мажмуаси барпо этилиши якунланди. Ушбу йирик лойиҳа мамлакатларимиз савдо-иқтисодий ҳамда сармоявий ҳамкорлигининг ёрқин намунасидир. Мазкур мегалойиҳага 4 миллиард АҚШ долларига яқин маблағ йўналтирилди.Унинг қурилиши якунланиши ва ишга туширилишига бағишланган маросим муносабати билан Корея Республикаси Бош вазири Хван Гё Ан Ўзбекистонга расмий ташриф билан келди. У Ўзбекистонда Корея Республикаси компаниялари томонидан амалга оширилган йирик лойиҳалар давлатларимиз ўртасидаги дўстлик ҳамда ўзаро ишончга асосланган ҳамкорликнинг ёрқин намунаси эканлигини таъкидлади. 11 Аббос Бобохонов, Ўзбекистон Корея Республикаси: Икки томонлама муносабатлар тараққиётида янги босқич. “Халқ сўзи” 18-ноябръ 2017.й. 3-б.

Ўзбекистон раҳбариятининг Жанубий Корея билан ҳамкорликдаги лойиҳаларни рўёбга чиқаришга алоҳида эътибор қаратаётгани томонларнинг ўзаро манфаатли алоқаларни кенгайтиришга бўлган қатъий иродасидан далолатдир.Шу билан бирга, ўзаро муносабатлар ривожида замонавий технологиялар ва “ақлли шаҳарлар” қурилишига устувор аҳамият бераяпти. Хусусан, 2017 - йилнинг 24 октябрь куни Кореянинг Ер ресурслари, инфратузилмалар ҳамда транспорт вазири Ким Хён Ми бошчилигидаги “Кореа Ехимбанк”, “Кореа Ехпрессwай”, “Ҳюндаи ЕнгинеерингCо. Лтд”, “ПОСCО Енгинееринганд Cонструcтион”, “ҲСнК Арчитеcц Гроуп” сингари йирик компаниялар вакилларидан иборат делегация “Ташкент Cитй” халқаро бизнес маркази лойиҳаси билан танишиш мақсадида мамлакатимизга ташриф буюрди. Улар ҳамкорлик алоқаларини янада кенгайтиришга қизиқиш билдириб, юртимизда бизнес учун яратилган шарт-шароитлар, айниқса, валюта сиёсати либераллаштирилганини алоҳида айтиб ўтишди 12 . Учинчидан, Жанубий Корея дунёда ривожланган ва жозибали эркин иқтисодий зоналарга эга мамлакат ҳисобланади. Уларнинг сони ўттизтадан ошиқроқдир. Жанубий Корея ушбу соҳада катта тажрибага эга давлат сифатида Ўзбекистонда эркин иқтисодий зоналар ташкил қилиниши ҳамда ривожлантирилишига яқиндан кўмаклашаётир. Ана шундай ҳамкорликдаги лойиҳалардан бири “Навоий” эркин иқтисодий зонасидир. Унинг ҳудудида Жанубий Корея, ХХР, Италия, Сингапур, Ҳиндистон, БАА ва бошқа мамлакатлар иштирокида 20 та корхона фаолият юритаяпти. Бундан ташқари, 2008 йилдан бери “Кореан Аир” компанияси “Навоий” аэропорти орқали юк ташишларни амалга ошираяпти, шунингдек, аэропортда илғор технологиялар ҳамда самарали тизимли назоратни жорий этиб келмоқда. Аэропорт бир кунда 1 минг тоннагача юк ўтказиш қувватига эга. Юк терминалида 300 тоннагача юкни сақлаш, 20 та самолётга хизмат кўрсатиш имконияти мавжуд. Ушбу авиахабдан Сеул, Милан, Брюссель, Париж, Нью- Деҳли, Истанбул, Ханой ва бошқа шаҳарларга ҳафтасига 29 та ҳаво қатнови 12 Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Корея Республикасига давлат ташрифи . 23.11.2017 .й.

амалга оширилиб келинмоқда.Кореялик мутахассислар кўмагида Тошкентдаги аэропортнинг тўртинчи терминалини қуриш режалаштирилаяпти. Экспертларнинг билдиришича, истиқболда Тошкент ҳамда Навоий аэропортлари Инчеон аэропорти Осиё — Тинч океани минтақаси учун ёки Франкфурт аэропорти Европа иттифоқи учун муҳим бўлгани сингари Марказий Осиё минтақаси равнақида муносиб ўрин тутади. Мазкур аэропортлар Ўзбекистонни Марказий Осиёнинг транспортлогистика хабига айлантириши мумкин. Тўртинчидан, халқларимиз ўртасида ўзаро англашувни чуқурлаштиришга хизмат қиладиган маданий-гуманитар алоқалар изчил кенгайиб бормоқда. 2016 йил октябрда Корея Республикасида Ўзбекистон маданияти кунлари бўлиб ўтди. Юртимизда Корейс маданияти ва санъати уйи қурилмоқда. МДҲ да ягона бўлган ушбу лойиҳа мамлакатимиздаги корейс диаспорасига қаратилаётган юксак эътиборнинг яққол ифодасидир. Давлатларимиз ўртасидаги дўстона муносабатларни қўллаб - қувватлаш ҳамда халқларимизни янада яқинлаштиришда кўп сонли корейс диаспораси муҳим роль ўйнайди. Ушбу миллат вакиллари МДҲ да энг катта диаспора бўлиб (180 мингдан зиёд), сони жиҳатидан Хитой, Япония ҳамда Кореядан сўнг тўртинчи ўринда туради. Жорий йилда корейс халқи мамлакатимизда яшаётганининг 80 йиллиги кенг нишонланди. Республикамизда амалга оширилаётган миллатлараро сиёсат юртимиз кўп миллатли халқлари ўртасида тотувлик, ўзаро ҳурмат ва бирдамлик муҳитини кучайтираяпти 13 . Таълим соҳасидаги ҳамкорлик алоқалари ҳам тобора кенгайиб бормоқда. Юртимиз олий таълим муассасалари Корея Республикасининг 30 дан ортиқ илмий-тадқиқот муассасалари билан ҳамкорликни йўлга қўйган. Қатор таълим муассасаларида корейс тили ҳамда маданияти марказлари очилган. Бешинчидан, икки томонлама муносабатларни мустаҳкамлашда илмий- тадқиқот ва таҳлил тузилмалари ўртасидаги алоқаларни фаоллаштириш 13 https://sputniknews-uz.com/society/20161003/3825156/uzbekistondakoreya-madaniyati-festivali.html# . 03.10.2016 .й.

муҳим аҳамиятга эга. 2016 йил апрель ойида Тошкент шаҳрида Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти Кореянинг Чэджу тинчлик институти билан ҳамкорликда икки кунлик семинар ўтказди. Унда Марказий Осиёда хавфсизликни таъминлаш ҳамда барқарор тараққиётга эришишнинг долзарб масалалари ва икки мамлакат ҳамкорлигининг истиқболлари муҳокама қилинди. 2017 - йилнинг 26-29 сентябрь кунлари Корея Республикасида Ўзбекистон Республикасининг Ҳаракатлар стратегияси доирасидаги ички ҳамда ташқи сиёсати устувор йўналишларига бағишланган давра суҳбати уюштирилди.Шу билан бирга, жадал ўзгариб бораётган глобал шароитда икки давлат учун истиқболли бўлган фармацевтика, косметика, меҳмонхона бизнеси, шаҳарларни бошқаришнинг замонавий тизимларини ривожлантириш сингари бошқа соҳаларда -ҳамкорлик имкониятларини ўрганиш муҳим аҳамиятга эга. Ўтган йили Жанубий Кореянинг фармацевтика компаниялари 18,6 миллиард долларлик кўрсаткич билан Осиёда учинчи ўринни эгаллади. Корея Республикаси 2020 йилга қадар дори воситаларини ишлаб чиқариш ҳажмини 20,4 миллиард долларга чиқариш орқали дунёнинг етакчи еттита давлати сафига киришни режалаштираяпти. Ўзбекистон, ўз навбатида, фармацевтика соҳасига ихтисослаштирилган еттита эркин иқтисодий зонани ривожлантириш бўйича фаол иш олиб бормоқда. Шунинг учун ҳам Ўзбекистон ва Жанубий Кореянинг ушбу соҳадаги ҳамкорлиги амалий аҳамиятга эга. Бундан ташқари, Кореяда косметика соҳаси ҳам жадал ривожланмоқда. Мамлакатимиз ҳамда минтақамизда мазкур турдаги маҳсулотларга катта эҳтиёж борлигини инобатга олсак, ушбу соҳада ҳамкорлик тобора долзарб бўлиб бораяпти.2017 йил май ойида “Навоий” эркин иқтисодий зонасида мамлакатимизда биринчи марта “CНП Дреам” компанияси билан ҳамкорликда косметика маҳсулотлари ишлаб чиқарадиган завод қурилди. Ҳозирги кунда маҳаллий ишлаб чиқарувчилар ўз маҳсулотларини Қозоғистон ва Қирғизистонга

экспорт қилаётир, Тожикистон, Озарбайжон, Мўғулистондаги ҳамкорлар билан музокаралар олиб борилмоқда. Хулоса ўрнида айтганда, ўтган давр мобайнида Ўзбекистон Республикаси ҳамда Корея Республикаси ўртасидаги самарали ҳамкорлик стратегик шериклик даражасига чиқди. Шу нуқтаи назардан, Ўзбекистон ва Корея ўртасидаги икки томонлама муносабатларда кейинги бўлиб ўтадиган дўстона учрашувлар ҳам муҳим босқич бўлади ва икки мамлакат халқлари фаровонлиги йўлида ҳамкорлик алоқаларини янада чуқурлаштириш ҳамда кенгайтиришга катта туртки беради, десак, асло муболаға бўлмайди. 1.2. Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикаси савдо-иқтисодий муносабатлари ривожланишининг асосий йўналишлари. Бугунги кунда, ташқи иқтисодий алоқаларни таҳлил қилишда табиий омиллар биланбир қаторда инвестицион муҳит, ишчи кучининг қиймати, ички ва жаҳон бозори нархлари индекслари нисбатининг динамикалари ҳамда савдо айланмаларининг таркибива миқдорини белгилаб берувчи қатор бошқа омиллар ҳам ҳисобга олинади.Ўзбекистон Республикасининг халқаро муносабатларда ва жаҳон меҳнат тақсимотида иштироки табиий-иқтисодий, транспорт-географик, маданий-тарихий омилларва имкониятлар билан белгиланади. Ўзбекистоннинг халқаро меҳнат тақсимотидаги роли ва ўрнини айнан ушбу нуқтаи назарлардан кўриб чиқиш лозим. Мамлакатимизнинг узоқ ва давомли манфаатлари тақозо етган ҳолатларда ва кескин вазиятлардан чиқиш, улар туғдирадиган муаммоларни ҳал етиш зарур бўлганда иқтисодиётда давлат томонидан бошқарув усуллари қўлланди ва бундай ёндашув охир-оқибатда ўзини тўла оқлади. Мамлакатимизда еса биргина тижорат банкларининг активлари миқдори, "Фуқароларнинг банклардаги омонатларини ҳимоялаш кафолатлари тўғрисида"ги қонунга мувофиқ шаклланган захираларни ҳисобга олган ҳолда, 13 триллион 360 миллиард

сўмдан ошади. Бу аҳоли ва хўжалик юритувчи субъйектларнинг жалб қилинган депозитлари ҳажмидан тахминан 2,4 баробар кўп демакдир. Иқтисодиётимизда таркибий ўзгаришларни амалга ошириш ва уни модернизация қилиш борасида стратегик муҳим рол ўйнайдиган лойиҳаларни амалга оширишда Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт фонди фаолиятига катта аҳамият берилмоқда. Яқин истиқболда ушбу Фонд активларини 5 миллиард долларга йетказиш кўзда тутилмоқда. Ўтган икки йил мобайнида ўнлаб йирик саноат ва инфратузилма иншоотларини молиялаштириш ва ҳамкорликда молиялаштириш учун Фонд томонидан 550 миллион АҚШ долларидан зиёдмиқдорда кредитлар ажратилди 14 . Расмий Сеул Ўзбекистон мустақиллигини 1991 йил 30 декабрда тан олган.1992 йил 29 январда дипломатик алоқалар ўрнатилган. Ушбу давр мобайнида иккимамлакат раҳбарлари Ўртасида бир неча бор олий даражадаги учрашувлар ўтказилди. 2009йил май ойида Ўзбекистонга ва 2010 йил февралда Кореа Республикасига амалга оширилган ўзаро давлат ташрифлари томонларнинг келажакда стратегик ҳамкорлик муносабатларнини ривожлантиришга қаратилган, аввалги саммитларда имзоланган битим ва келишувларнинг амалга оширилишини мустаҳкамлади. 1995 йилда Корея Республикаси Миллий Ассамблеясида “Корея Ўзбекистон” дўстлик Ассосиацияси тузилди. 2005 йилда Ўзбекистон РеспубликасиОлий Мажлиси қонунчилик Палатасида Корея билан ҳамкорлик бўйича махсус гуруҳ таъсис етилди. 2008 йил августда Корея Республикаси парламент делегацияси Ўзбекистонга ташриф буюрди, ва 2008 йил ноябрида эса Ўзбекистон аёлдепутатларининг Кореяга ташрифи амалга оширилди.1995 йилдан буён давлатлар ташқи ишлар вазирликлари ўртасида доимийравишда сиёсий музокаралар ўтказилиб келинмоқда ва уларнинг сўнгиси саккизинчи давраси 2010 йил ноябрда Сеулда бўлиб ўтди. 1992 йилги Савдо битимига асосан ҳамкорликни ривожлантириш учун енг қулай савдо режими 14 Рикс, Дэвид А. Просчеты в международном бизнесе. М.: Издательский Дом «Вильямс», 20 1 4. й. 24-б

ўрнатилди. Сеул ОТМ даги савдо шериклари ўртасида енг юқори жойни егаллайди. Савдо алоқалари борасида Ўзбекистон билан Жанубий Корея ўртасида1992 йилдан бошлаб енг кўп қулайлик яратиш тартиби жорий қилинган. 2008 йилда ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 1 миллиард доллардан ошди. 2009 йилда еса бу кўрсаткич 1,2 миллиард долларни ташкил етди. Юртимизда 351 Ўзбекистон ва Корея қўшма корхонаси фаолият кўрсатмоқда. Ушбу мамлакатнинг 91 фирма ва компанияси Ўзбекистонда ўз ваколатхонасини очган. Республика давлат статистика қўмитасининг маълумотларига асосан 2010 йилда давлатлар ўртасидаги савдо айланмаси 31,5% га ошиб, 1,614 млрд.долл. ни ташкил етди, бундан експорт 158,2 млн.долл., импорт еса 1,456 млрд.долл. ни ташкил қилди. Шунингдек, Корея Республикаси Президенти Ли Мён Бакнинг 2009 йил май ойида Ўзбекистонга расмий ташрифи давомида, Ўзбекистон билан “Янги ипак йўли” лойиҳасини таклиф етди. Бу лойиҳани Кореянинг илғор информацион технологиялари билан Ўзбекистоннинг кенг логистик ва темир йўл тармоқларини ишлатган ҳолда амалга ошириш орқали, икки мамлакат юртбошлари икки томонлама фойдали ҳамкорликни янада кенгайтириб, узоқ муддатилилигини таъминлаш мақсадини тасдиқлашди. Саммитлар борасида томонлар ўртасида 37 келишувлар имзоланди. Шу билан бирга Ўзбекистон ТИФ Миллий Банки билан Корея Ексим Банки Ўртасида хорижий инвесторлар лойиҳаларини молиялаштириш учун умумий миқдори 100 млн. АҚШ долл. бўлган кредит линиясини тақдим етиш тўғрисида меморандум имзоланди 15 . Корея Ўзбекистонда таълим, автомобилсозлик, текстил саноати, информацион технологиялар, инфратузилма, қурилиш, нефт ва газ каби сохаларда янги лойиҳаларни амалга оширишга еътибор қаратмоқда. Шу қаторда, 11 - май куни Дўрмон қароргоҳида Корея Президенти билан бўлиб Ўтган расмий учрашув доирасида, биринчи президетимиз Ислом Каримов ва Ли Мен Бак ўртасида қўшма баёнот имзоланди. Унга асосан, дипломатик паспорт егалари бўлган фуқаролар учун визасиз кириш тўғрисида, 15 Мировая экономика и международный бизнес. Экспресс-курс: учеб. /Под общ. ред. В.В. Полякова и Р.К. Щенина. – М.: КНОРУС, 20 15 . С 132 .

Ўзбекистон Республикаси ва Корея Ексим банки Ўртасида “ В.Вохидов номидаги кардиожарроҳлик марказини замонавий тиббиёт ускуналари билан таъминлаш” учун 10 миллион АҚШ доллари қийматида иқтисодий ривожланиш ва ҳамкорлик фонди томонидан имтиёзли кредит ажратиш тўғрисида битимлар, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси ташқи иқтисодий алоқалар, инвестициялар ва савдо вазирлиги билан саноат комплекслари Корея корпорацияси Ўртасида “Навоий” еркин-иқтисодий ҳудудига Корейс инвестицияларини жалб қилиш тўгрисидаги Меморандум, “Ўзбекнефтегаз” миллий холдинг компанияси билан Корея миллий нефт компанияси ўртасида Фарғона вилоятида инвестетсион блок ишлаб чиқиш тўғрисида меморандум имзоланди. 2010 йилда Навоий шаҳридаги еркин индустриал-иқтисодий ҳудудда 11 та инвестиция лойиҳаси амалга оширилди. Ўзбекистон ҳукуматидаги манбага асосланиб, Регнум ахборот агентлиги тарқатган хабарга кўра, ушбу лойиҳалар учун 31 миллион АҚШ доллари ҳажмида хорижий сармоя киритилди. Мамлакатларимиз ўртасида иқтисодий ҳамкорлик изчил ривожланмоқда. Ўзбекистон ва Жанубий Корея нефт-газ, кончилик, машинасозлик, автомобилсозлик, тўқимачилик, логистика, кимё саноати, қурилиш, ахбороткоммуникация технологиялари ва қатор бошқа соҳаларда кенг кўламли қўшма лойиҳаларни амалга оширмоқда. Савдо- иқтисодий ҳамкорлик бўйича Ўзбекистон Корея қўшма қўмитаси мунтазам йиғилишлар ўтказиб, алоқаларнинг янги қирраларини очиш, мазмунини бойитиш, савдо ва сармоя ҳажмини ошириш масалаларини кўриб чиқади. Енергетика ва табиий ресурслар бўйича идоралараро қўмита тузилган. Корея Ўзбекистоннинг енг йирик сармоявий шерикларидан биридир.Унинг мамлакатимиз иқтисодиётига киритган сармояси 2 миллиард АҚШ доллариданошди.Айниқса, нефт-газ, кончилик, нефт кимёси, логистика, қурилиш соҳаларида йирик лойиҳалар бор. Навоий шаҳридаги халқаро аеропорт негизида барпо етилаётганеркин индустриал-иқтисодий зона бунга ёрқин мисолдир.Икки томонлама ҳамкорликнинг истиқболли йўналишларидан бири “Навоий”еркин индустриал-иқтисодий зонаси

доирасидаги лойиҳаларни амалга ошириш ҳисобланади. Еркин индустриал- иқтисодий зона ва юк ташиш бўйича дунёда йетакчи компаниялардан бири – “Кореан Аир” томонидан бошқарилаётган Навоий шаҳар аеропортидаги логистика маркази имкониятларининг бирлаштирилиши юқори даромадли маҳсулотлар ишлаб чиқарилишининг ривожланишига ҳамда авиация, автомобил ва темир йўлдан фойдаланган ҳолда амалга ошириладиган юк ташишнинг мултимодал тизими орқали тайёр маҳсулотни дунё бозорига тез йетказиб берилишига алоҳида имконият яратади.“Навоий” еркин индустриал-иқтисодий зонаси ҳудудида чет ел инвесторлари ҳамкорлигида, шу жумладан корея инвесторлари билан биргаликда кўплаб лойиҳалар амалга оширилмоқда. Ушбу зонадаги қитъалараро интермодал логистика маркази МДҲ да ягона бўлиб, у йерда юклар тезкорлик билан туширилади ва ортилади,тақсимланади, махсус омборларга жойлаштирилади. Осиёдан Йевропага ва Йевропадан Осиёга жўнатиладиган юклар глобал юк ташиш тармоғининг муҳим бўғинига айланадиган ана шу марказдан ўтади.Таъкидлаш жоизки, хорижда мазкур еркин индустриал-иқтисодий зонага қизиқишкучайиб бормоқда. 2009 йил март ойида Сеулда Ўзбекистонда сармоявий ҳамкорлик соҳасидаги янги имкониятларга бағишланган анжуман бўлиб ўтди. Кореялик ишбилармонлар еркин индустриал-иқтисодий зонадаги қулайлик ва имтиёзлар билан атрофлича таништирилди. Натижада умумий қиймати 500 миллион АҚШ долларидан ошадиган 35 сармоявий лойиҳа бўйича келишувларга еришилди. Бу маблаг`нинг асосий қисми енергетика соҳасини ривожлантиришга сарфланиши назарда тутилган. Навоий еркин индустриал-иқтисодий ҳудудда ишлаб чиқариш корхоналарини қуриш учун қиймати 187 миллион доллар бўлган 19 та келишув имзоланган. Янги корхоналар тўлиқ ишга тушганда йилига 375,5 миллион долларлик маҳсулот ишлабчиқариши ва унинг қарийиб ярми експорт қилиниши мўлжалланган. 2010 йил иккинчи ярмида кимё саноати, нефт кимиё, електротехника,машинасозлик, фармацевтика ва бошқа тармоқларда ишлайдиган корхоналарни ишга тушириш бўйича яна 16

та лойиҳани амалга ошириш режалаштирилшган. “Навоий” еркин индустриал-иқтисодий зонаси ҳудудида ишга туширилган корхоналар томонидан жорий йилнинг 9 ойида умумий қиймати 23,3 миллиард сўмлик маҳсулот ишлаб чиқарилди. Бу шундан далолат берадики, “Навоий” еркин индустриал иқтисодий зонасини ривожлантириш икки томонлама ҳамкорликнинг истиқболли йўналишларидандир. Ўзбекистон айнан Жанубий Корея билан ҳамкорликда ишлаб чиқаришнинг мураккаб, енг илғор технологиялар талаб қиладиган, тайёр маҳсулоти юксак даражадаги қўшимча қийматга ега турини ўзлаштириб, дунёдаги саноқли автомобилсоз давлатлар қаторидан ўрин олди. “Корея газ корпорацияси” (“КОГАЗ”) билан ҳамкорлик нафақат газконларида геология-разведка ишларини олиб бориш ва конларни ўзлаштириш, балкийилига 445 минг тонна полиетилен ва полипропилен ишлаб чиқаришни ҳам қамраболган. Яъни, газ хомашёсини қайта ишлаб, юқори қўшимча қийматли маҳсулотчиқарилади. Бу лойиҳа доирасида 3,12 миллиард АҚШ доллари миқдорида Жанубий Корея сармоясини жалб қилиш режалаштирилмоқда 16 . Ўзбекистон Республикаси билан Корея Республикаси ҳукуматлари ўртасида 2008 йил 12 майда имзоланган 2008-2011 йилларда Иқтисодий ривожланиш ва ҳамкорлик жамғармаси (ЕДCФ) томонидан имтиёзли кредитларларини тақдим етиш тўғрисидаги ҳадли битимга ўзгартириш киритиш тўғрисидаги, муқобиленергия манбалари ва енергия тежайдиган технологияларини ривожлантириш соҳасида ҳамкорлик тўғрисида битим, Сурғил кони негизида Устюрт газ-кимё мажмуини қуриш ва конни ўзлаштириш лойиҳасини амалга ошириш бўйича сармоявий битимимзоланди.Умуман, Ўзбекистон Республикаси Президентининг ташрифи доирасида иккимамлакатнинг турли вазирлик ва идоралари ўртасида жами 16 ҳужжат имзоланди. Уларда инфратузилма, тиббиёт, атроф- муҳит муҳофазаси, ўсимликлар карантини, сайёҳлик, қишлоқ хўжалиги ва 16 Страны и регионы мира: экономико-политический справочник/Под ред. А.С. Булатова. – М.: Проспект, 2010. й. С 542 .

қатор бошқа соҳаларда ҳамкорликни ривожлантириш, шунингдек,Тошкентда Сеул боғини барпо етиш кўзда тутилган. Пойтахтимиздаги Халқаро ҳамкорлик марказида Ўзбекистон ва Жанубий Корея ишбилармон доиралари вакиллари иштирокида кооперацион биржа бўлиб ўтди. Тадбир Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси, Корея Республикаси Кичик ва ўрта бизнес федерацияси ҳамда «Даилй Гроуп Плюс» масъулияти чекланган жамияти ҳамкорлигида ташкил етилди. Икки мамлакат ўртасидаги савдо ҳажмини ошириш масалаларига бағишланган ушбу анжуманда мамлакатимизнинг иқтисодиёт, савдо, сармоя, ёқилғиенергетика мажмуи, автомобилсозлик, тўқимачилик ва йенгил саноат, фармацевтика,қурилиш, қишлоқ ва сув хўжалиги, озиқ-овқат ва кимё саноати, геология ваминерал ресурслар, транспорт ва транспорт коммуникациялари, ахборот технологиялари, електротехника, логистика, сайёҳлик, мебелсозлик, кўнчилик ва матбаачилик соҳалари учун масъул вазирлик ва идоралари, компания ва консернларивакиллари иштирок етди.Ташкил етилган учрашувлар мобайнида икки мамлакат ўртасидаги соҳалар юзасидан келишилган ишларни жадаллашитириш келишилган. Икки мамлакат ўртасидаги иқтисодий ҳамкорликнинг муҳим йўналишларидан яна бири меҳнат ресурслари миграцияси ва малакали кадрлар тайёрлаш тизимидир. Ўзбекистон ва Корея ўртасида тузилган ҳамкорлик шартномалари доирасида 2007-2016 йиллар давомида Жанубий Корея меҳнат бозорида ўзбекистонликларнинг иштироки 25,5 минг кишидан ортиқни ташкил этгани ҳолда, 2016 йил ҳолатига 16,9 минг киши Жанубий Кореяда ишлашни давом эттирганлар.1992 йилдан буён Тошкент шаҳрида фаолият юритаётган Корея таълим маркази танлов асосида Корея Республикасида тил бўйича билимларни мустаҳкамлаш ҳамда олий ўқув юртлари ўқитувчилари ва талабалари учун ушбу мамлакатда малака ошириш курсларини ташкил этиб келинмоқда.Шуни ҳам эътибордан қолдирмаслик керакки, икки давлат ўртасидаги ҳамкорлик ривожланишининг бугунги суръатлари, қолаверса, Ўзбекистон саноатида Корея инвестицион ресурслари ҳажмининг ортиб

бориши яқин истиқболда Ўзбекистоннинг юқори қийматли маҳсулотларига Корея ва Жануби-Шарқий Осиё бозорига йўл очилиш имкониятини беради. Шунингдек, Ўзбекистоннинг транспорт коридори сифатида салоҳияти ҳам Жанубий Корея учун Яқин Шарқ бозорига янада тез суръатларда кириб боришга шароит туғдириши кутилади 17 . Халқаро ташкилотлар доирасидаги ҳамкорлик масалалари кўриб чиқилди.Ўзбекистон ва Корея халқаро сиёсат майдонида бир-бирининг ташаббусларини ёқлаб, бир-бирини қўллаб-қувватлаб келади. Ўзбекистон БМТорганларига, жумладан, Бош котиб лавозимига Корея Республикасининг номзодларини ёқлаган. Жанубий Корея Осиёда ҳамкорлик бўйича мулоқот ва Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлишда Ўзбекистонни, “Скй Теам” сафидан жоёлашишда “Ўзбекистон ҳаво йўллари” миллий авиакомпаниясини қўллаб- қувватлаган.Умуман, сиёсий ҳамкорлик – икки мамлакат раҳбариятининг доимий диққат еътиборида.Ташқи сиёсат маҳкамалари ўртасида мунтазам маслаҳатлашувлар ўтказиш механизми йўлга қўйилган. Корея Республикаси - Ўзбекистоннинг йетакчи инвесторларидан бири бўлиб,Ўзбекистон Республикасига Корея Республикасининг тўғридан – тўғриинвестисияларининг умумий ҳажми 5 млрд.дан ошди, хусусан $2 млрд.дан ортиғи ўзлаштирилди. Корея експорт-импорт банкининг (Ексимбанк) Иқтисодий ривожланишва ҳамкорлик фонди линиялари бўйича Ўзбекистонда истиқболли лойиҳаларни амалгаоширишга ажратилган имтиёзли кредитларнинг умумий ҳажми $103,13 млн.ни ташкил етади. 1995 йилдан бери Ўзбекистон Республикасида аккредитациядан ўтганХалқаро ҳамкорлик бўйича Корея Агентлиги (КОИCА) орқали КореяРеспубликаси Ҳукуматининг техник ёрдами доирасида ҳамкорлик фаол ривожланмоқда. Бугунги кунда КОИCА дастури линиялари бўйича Корея Республикасида Ўзбекистон вазирлик ва идораларининг 1240 нафардан ортиқ вакиллари малака ошириб қайтдилар.Бугунги кунда Ўзбекистонда 360 та ўзбек-корейс қўшма корхоналари,улар ичидан 59 таси 100% Корея капиталидаги 17 Ҳамедов И.А. Алимов.А.М. Ўзбекистон Республикасида ташқи иқтисодий фаолият асослари.. T.: “адабиёт жамғармаси”нашр., 2016.й. 136-б

корхоналар фаолият юритмоқдалар.Ўзбекистон бозорида фаолият юритувчи корейс компаниялари орасида Корея миллий нефт корпорацияси (КНОК), Корея Газ Корпорацияси (КоГаз),"ДАЕWОО Интернатионал", "Кореан Аир", "Шиндонг енерком", "Хайнтекс" вабошқа йирик компаниялар ҳам бор. Ўзбекистон Республикаси ТИАИСВ да експортимпорт операцияларини ўтказиш, транспорт хизматларини кўрсатиш, текстил саноати,електроника сервис хизмати ва бошқа соҳаларни ўз фаолияти доирасига олган Жанубий Корея компанияларининг 84та ваколатхоналари аккредитациядан ўтказилган.Ўзбекистон ва Жанубий Кореянинг савдо-иқтисодий, сармоявий вамолиявий-техникавий ҳамкорлиги иккитомонлама муносабатларни мустаҳкамлашда муҳим омил саналади ва улкан истқболларга егадир. Томонлар тоғ-кон саноати, нефтва газ, нефт ва кимё, қурилиш, автомобилсозлик, тўқимачилик, қишлоқ хўжалигитармоқларида, шунингдек, юқори технологиялар соҳасида сармоявий ҳамкорликни янада кенгайтиришдан манфаатдордирлар. Ўзбекистондан Жанубий Кореяга транспорт, сайёҳлик ва коммуникация хизматлари, пахта толаси, озиқ-овқат маҳсулотлари, машина ва асбоб-ускуналар експорт қилинади. Корея Республикасидан еса кимёвий маҳсулотлар ва пластмасса, қора металлар, транспорт, консултатив ва коммуникация хизматлари, озиқ-овқат, нефт маҳсулотлари, машина ва асбоб-ускуналар импорт сифатида олинади. Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикаси ўртасидаги ҳамкорликнинг яна бир муҳим йўналиши бу - мавжуд саноатни янгилаш ҳамда модернизация қилиш мақсадида мамлакатимизга юқори инвестиция технологияларининг жалбетилиши билан боғлиқ истиқболли лойиҳалар саналади. Жанубий Корея Ексимбанкининг Иқтисодий тараққиёт ва ҳамкорлик жамғармаси (ЕДCФ) томонидан имтиёзли кредитлаш тизими бўйича олиб борилаётган ўзаро муносабатлар ҳам изчил ривожланмоқда. Бу борада ичимлик суви билан таъминлаш, соғлиқни сақлаш ва геоахборот тизими соҳасига оид лойиҳаларни амалга ошириш мақсадида ЕДCФ жамғармасининг қарийб 155 миллион АҚШ долларига тенг бўлган янги имтиёзли кредитини жалб етиш

масаласи ишлабчиқилмоқда.Бироқ, кооперацион биржада таъкидланганидек, бу кўрсаткичлар Ўзбекистонва Жанубий Кореянинг салоҳият ва имкониятларини тўлиқ акс еттирмайди. Савдо иқтисодий ва сармоявий алоқаларга оид рақамларни бир неча ҳисса ошириш мумкин. Бунинг учун ўзаро айирбош қилинаётган маҳсулотлар рўйхатини қайта кўриб чиқиш, уни янги товарлар ва хизматлар билан бойитиш, қўшма корхоналар сонини янада кўпайтириш лозим 18 . Ўзбекистон ва Корея халқларини қадимий дўстлик ришталари боғлаб туради. Икки халқнинг маданияти, менталитети ўхшаш. Тақдир тақозоси билан юртимизга келиб қолган корейслар ўзбеклар билан дўст-биродар бўлиб кетган, жамиятимизнинг фаол аъзоларига айланган. Корейс миллатига мансуб юртдошларимиз Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатида, маҳаллий Кенгашларда, бошқарув органларида, иқтисодий-ижтимоий ҳаётнинг барча соҳаларида фаолият юритаётир.Давлатларимиз ўртасидаги дўстона муносабатларни қўллаб- қувватлаш ҳамда халқларимизни янада яқинлаштиришда кўп сонли корейс диаспораси муҳим рол ўйнайди. Ушбу миллат вакиллари МДҲ да енг йирик диаспора бўлиб (180 мингдан зиёд), нуфузи жиҳатидан дунёда тўртинчи ўринда туради. Жорий йилда Корейс миллатига мансуб юртдошларимиз Ўзбекистонда яшаётганининг 80 йиллиги кенг нишонланди. Мамлакатларимиз ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганидан бери 14 марта давлат раҳбарлари даражасидаги учрашувлар бўлиб ўтди. Сўнгги йилларда ушбу мулоқотлар янада фаоллашиб, икки мамлакат ўртасидаги дўстлик алоқалари иқтисодиётнинг енг муҳим тармоқларида ва гуманитар соҳада ўз аксини топмоқда. Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикаси сиёсий муносабатлари халқаро майдонда бир-бирини қўллаб-қувватлаш руҳида давом етмоқда. Томонларнинг глобал ҳамда минтақавий аҳамиятга ега масалалар бўйича ёндашувлари ўхшаш ёки яқиндир. Бугунги кунда ҳукуматлар, вазирлик, идора, молия, банк институтлари ва бизнес 18 Ҳамедов И.А. Алимов.А.М. Ўзбекистон Республикасида ташқи иқтисодий фаолият асослари.. T.: “адабиёт жамғармаси”нашр., 2016.й. 142-б

тузилмалари ўртасида мустаҳкам муносабатлар тобора кенгайиб бормоқда. Парламентлараро алоқалар ривожланиб, Ташқи ишлар вазирликлари маслаҳатлашувлари доимий равишда ўтказилмоқда. Корея Республикаси Осиё – Тинч океани минтақасида Ўзбекистоннинг йетакчи савдо-иқтисодий ва инвестициявий шерикларидан биридир. 2016-йил якунлари бўйича ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 1 миллиард АҚШ долларидан ошди. Жанубий Кореянинг Марказий Осиё мамлакатлари билан савдо айланмасида Ўзбекистон улуши қарийб 50 фоизни ташкил қилади. Ўзбекистон Республикаси билан Корея Республикаси ҳамкорлиги кенг кўлам касб етган. Расмий Сеулнинг Ўзбекистон иқтисодиётига жалб етган инвестициялари ҳажми 7 миллиард доллардан ошди.Юртимизда ушбу мамлакат капитали иштирокида 461 корхона фаолият юритмоқда. Уларнинг 386 таси қўшма корхона бўлса, 75 таси тўлалигича корейс сармояси евазига ташкил қилинган. Мазкур корхоналар нефт-газ, нефт-кимё ва кимё, машинасозлик, електротехника ҳамда тўқимачилик соҳаларида, ахборот-коммуникация технологиялари, транспорт ва логистика, туризм йўналишларида муваффақиятли иш олиб бормоқда . Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги ва Корея Республикаси Инсон ресурсларини бошқариш вазирлиги ўртасида Ҳамкорлик меморандуми, икки мамлакат Адлия вазирликлари ўртасида Ҳамкорлик меморандуми, Ўзбекистон Республикаси Ташқи савдо вазирлиги ҳамда Корея Республикаси Савдо, саноат ва енергетика вазирликлари ўртасида Ўзбекистонда Миллий електрон савдо платформасини жорий қилиш бўйича ҳамкорлик битими, Ўзбекистоннинг Жаҳон савдо ташкилотига қўшилиши бўйича ҳамкорлик тўғрисидаги ҳукуматлараро меморандум, икки давлат Ташқи ишлар вазирликлари ўртасида 2018-2020-йилларга мўлжалланган ҳамкорлик дастури, Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги билан Корея Стратегия ва молия вазирлиги ўртасида Билимлар алмашинув дастури бўйича Англашув меморандуми, 2018-2020-йилларда Иқтисодий тараққиёт ва ҳамкорлик жамғармаси кредитлари бўйича ҳукуматлараро ҳадли келишув

ҳамда Ўзбекистон Тикланиш ва тараққиёт фонди билан Корея Республикаси експорт-импорт банки ўртасида молиявий ҳамкорлик тўғрисида келишув каби олтмишдан ортиқ ҳужжат имзоланди 19 . Бундан ташқари пойтахтимизда Ўзбекистон Республикаси Савдо - саноат палатаси , Ёшлар иттифоқи ҳамда Тошкент шаҳар ҳокимлиги билан ҳамкорликда Ўзбекистон ва Корея бизнес форуми ва кооперация биржаси ўтказилди . Мазкур тадбирлар Ўзбекистон Республикасининг Корея Республикасидаги элчихонаси фахрий консули , “ Евергреен Мотор Гроуп ” компанияси раиси Ким Чанг Кён бошчилигидаги Корея Республикаси ишбилармон доира вакиллари – делегациясининг мамлакатимизга ташрифи доирасида ташкил этилди . Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси раиси Адҳам Икромов ҳамда Корея Республикасининг мамлакатимиздаги Фавқулодда ва мухтор элчиси Квон Ён У таъкидлаганидек, икки томонлама алоқалар ҳар жиҳатдан мустаҳкамланиб бормоқда. Шу пайтгача фойдаланилмаган имкониятлар самарадорлиги ошаяпти. Бунда икки давлат раҳбарларининг ўзаро мулоқоти, олий даражадаги учрашувлари чоғида эришилган келишувлар муҳим асос бўлаётир. Мазкур тадбирлар бу борадаги ҳамкорликни янада кенгайтириш ҳамда қўшма лойиҳаларни рўёбга чиқаришга алоҳида туртки беради. Форумда Кореянинг озиқ-овқат, тўқимачилик, машинасозлик, кимё, қишлоқ хўжалиги, энергетика саноати, тиббиёт, туризм ва ахборот технологиялари каби со-ҳаларидаги компанияларининг 150 дан зиёд, шунингдек, республикамиздаги 200 га яқин компаниялар ҳамда саноат корхоналари вакиллари қатнашди. Тадбир давомида ҳамкорлик истиқболлари хусусида фикр алмашилди. Жанубий Корея компаниялари нефть-газ, нефть-кимё, машинасозлик, электротехника, тўқимачилик, ахборот-коммуникация, транспорт, логистика, туризм, қурилиш, қишлоқ хўжалиги каби иқтисодиётнинг муҳим йўналишларига ихтисослаштирилган бўлиб, ҳамкорликда ижобий натижаларга эришилмоқда. Мамлакатимиздан Корея 19 Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев ва Корея президенти Мун Чжэ Ин Стратегик шериклик муносабатларини ҳар томонлама чуқурлаштириш тўғрисида қўшма баёноти. 23.11.2017.й

Республикасига транспорт, қурилиш, сайёҳлик йўналишларида хизмат кўрсатилиб, қурилиш материаллари, тола сингари маҳсулотлар экспорт қилинса, корейслар бизга автотранспорт воситалари эҳтиёт қисмлари, электроника ускуналари, пластмасса буюмлари ва бошқа товарларни таклиф этмоқда. Анжуман асносида иштирокчилар кооперация алоқаларини янада ривожлантириш юзасидан фикр алмашиш баробарида, пойтахтимиздаги бир қатор саноат корхоналарида ҳам бўлдилар. Айнан шу жараёнда икки давлат ўртасида янада янги кўламли ишларни амалга ошириш ишлари келишиб олинди. Саноат корхоналарининг ишлаш фаолияти нуқтаи назардан келиб чиқиб ўз фикирларини билдиришди. Янги ташкил этилаётган корхоналар салохияти билан қизиқи уларни ишлаш механизми ва товарларни ишлаб чиқаришда рақобатбардошлилиги ва жаҳон бозорлари талабларига жавоб бериши тўғрисида ўз фикирларини билдиришди. Хулоса ўрнида шуни такидлаш жоизки Корея Ўзбекистоннинг енг йирик сармоявий шерикларидан биридир. Унинг мамлакатимиз иқтисодиётига киритган сармояси 2 миллиард АҚШ долларидан ошди. Айниқса, нефт-газ, кончилик, нефт кимёси, логистика, қурилиш соҳаларидайирик лойиҳалар бор. Навоий шаҳридаги халқаро аеропорт негизида барпо етилаётганеркин индустриал-иқтисодий зона бунга ёрқин мисолдир.Шуни алоҳида қайд етиш керакки, Ўзбекистон айнан Жанубий Корея биланҳамкорликда ишлаб чиқаришнинг мураккаб, енг илғор технологиялар талабқиладиган, тайёр маҳсулоти юксак даражадаги қўшимча қийматга ега турини ўзлаштириб, дунёдаги саноқли автомобилсоз давлатлар қаторидан ўрин олди. II .БОБ. ЎЗБЕКИСТОН ВА КОРЕЯ РЕСПУБЛИКАЛАРИ ТА Ъ ЛИМ ТИЗИМИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ.

2.1. Ўзбекистон ва Корея Республикасининг таълим соҳасидаги алоқалари ва таълим соҳасини ривожлантиришда Корея тажрибасидан фойдаланиш. Бугунги кунда Ўзбекистонда олиб борила ѐ тган таълим соҳасидаги ислоҳотларнинг асосий мақсади юртимизда соғлом, баркамол, билимли ва юксак маънавий-аҳлоқий фазилатларга эга бўлган ѐ ш авлодни шакллантиришдан иборат. Айнан шу мақсадга эришиш йўлида мамлакатимизда дастлабкийилларданоқ таълим сохасига катта эътибор қаратилди. Бугунги кунда дунёда илм-фан техника тараққи ѐ ти жуда тез суръатларда ривожланиб бунинг натижасида барча соҳалар такомиллашиб бормоқда. Республикамиздаги амалдаги таълим тизимининг ҳуқуқий асоси ҳисобланган 1997 йил 29 августда қабул қилинган “Таълим тўғрисида”ги Қонун таълим тизимимизнинг ўзига хос хусусияти мустақил равишда тўққиз йиллик умумий таълим ва уч йиллик академик лицей, ўрта махсус, касб-ҳунар таълимини жорий этди. “Кадрлар тай ё рлаш миллий дастури” Ўзбекистонда кадрлар тай ё рлаш борасидаги ўзимизга хос бўлган миллий моделимизни ифодалади. Таълим соҳасидаги фаолиятлар бугунги кунда ҳукуматимиз диққат эътиборидаги асосий соҳа сифатида йилдан йилга такомиллаштирилиб бориши ё ш авлоднинг етук ривожланиб боришида пойдевор вазифасини ўтамоқда. ЮНЕСКОнинг 1978 йилда қабул қилинган қарорига кўра, ҳар бир мустақил мамлакат таълим учун стандарт қабул қилиши ѐ ки қабул қилмаслиги ўз ихти ё рида эканлиги белгилаб берилган 20 . Ўзбекистон эса таълим сохасидаги давлат таълим стандартларини қабул қилишни лозим кўриб ижобий натижаларга эришди. Таълимнинг барча босқичларида ўқув дастурлари қайта кўриб чиқилди ва замонавий халқаро талабларга мос ҳолга келтирилди. Халқаро экспертлартомонидан Ўзбекистоннинг таълим структурасига юқори баҳо берилиб, унинг истиқболлари юқорилиги амали ё тда ўз исботларини 20 Убайдуллаева Р.А. Общество и семья: духовный и, нравственный мир и репродуктивные установки.// Мониторинг общественного мнения.- Москва: ВЦИОМ, 2005.- №3. с - 122 .

кўрсатмоқда. Бугунги кунда янгича ё ндошувлар асосида ислоҳотлар ўтказиш Ўзбекистон таълим соҳаси ривожланишининг мухим омили бўлиб хизмат қилмоқда. Бунда илм-фан, техника ва ишлаб чиқариш соҳаларининг тез суръатларда жадаллик билан ривожланишига мос ҳолда таълим тизими ходимларидан таълим-тарбия сифатини мазмун жиҳатидан замон талабига мос доимий янгилаб боришни талаб этиб, ҳар бир тизим ходими зиммасига янада юксак масъулият ва вазифаларни юкламоқда. Давлатимизда ташкил этилган дун ѐ нинг энг салоҳиятли олий ўқув даргохларидан Англиянинг Вестминистр университети, Италиянинг Турин политехника институти, Сингапур менежментни ривожлантириш олийгоҳи, Жанубий Кореянинг ИНХАкоммуникацион технологиялар университети, Россиянинг Губькин номидаги нефт ва газ университети, Ломоносов университети ва Г.В.Плеханов номли иқтисоди ѐ т университети филиалларининг ташкил этилгани ҳам таълим тизимимизни жаҳон талабларига мос ривожланиши омили ҳисобланади. Жаҳон тажрибаларидаги энг илғор таълим соҳасидаги ривожланиш ютуқларини ўрганиш, ўз миллий хусусиятларимизга мос жиҳатларидан фойдаланиш, бугунги кун замон талабидир. Жанубий Кореяда замонавий таълим тизимининг қарор топиши 1945 йиллардан, яъни мамлакатнинг япон ҳукмронлигидан озод бўлган вақтидан бошланади. 1945 йилдан 1970 йилларгача таълим тизими айниқса жадал ривожланди. 1950–53 йиллардаги Корея уруши натижасида юзага келган иқтисодий йўқотишлар ва вайронагарчиликларга қарамай Жанубий Корея саводсизликни тугатишга қатъий киришди. 1968 йилда қабул қилинган Миллий таълим хартияси корейс халқи менталитети ва ватанпарварлигининг ўзига хос томонларини айниқса ёрқин ифода этади. Хартияга мувофиқ миллий таълим миллатни жипслаштиришга, тарих ва анъанларига ҳурмат билан қарашга, қадриятларни улуғлашга, миллатни янада кучлироқ қарор топишига ва умуман, халқнинг фаровонлигини таъминлашга яқиндан ёрдам беради ва

асос бўлиб хизмат қилади. Таълимга бу каби муносабатда бўлиш, корейс халқи учун табиий бир ҳолатдир ва айнан мана шу ҳолат мамлакатнинг муваффақияти учун кафолат бўлиб хизмат қилади 21 . Корея Республикасининг Таълим тўғрисидаги қонунига мувофиқ таълим ва Инсон ресурсларини ривожлантириш вазирлиги миллий таълим дастурини назорат қилади ва барчанинг тенг ҳуқуқларда билим эгаллаши учун барча шароитларни яратиб бериш масъулиятини олади. Корея таълим тизими муайян бир хилликка эга бўлиш билан бир қаторда, алоҳида мактаблар учун маҳаллий ва миллий дастурлар доирасида давлат таълим стандарти доирасидан чекинишга рухсат беради. Давлат таълим дастуридаврийликка эга бўлиб, таълимга бўлган талабдан келиб чиққан ҳолда, жамиятнинг дунёқарашлари ва янги фанларнинг юзага келишига боғлиқ равишда ўзгариб туради. Таълим дастури стандартлари мактаблар учун ўқув мазмунини акс эттирувчи ва раҳбарларнинг ўқув дастурлари ишлаб чиқиши учун асос бўлиб хизмат қилади. Ҳукумат миллий ва ижтимоий талабларни қондириш мақсадларида, шунингдек, илмий тадқиқот ишланмалари бўйича турли кўрсаткичларни эътиборга олган ҳолда, шу кунгача давлат дастурига етти маротаба ўзгартишлар киритди. “Еттинчи дастур” 1997 йилнинг декабрь ойида жорий этилган. Янги глобаллашув даври ва модернизациялашув асрида ҳар тарафлама мукаммал инсон ресурсларини камол топтириш мақсадида Еттинчи дастур эскича таълим методларидан воз кечиб, янги мукаммал таълим тизимини яратишга интилди. Ҳар бир фан бўйича талабаларнинг индивидуал хусусиятларини инобатга олган ҳолда, таълим бериш методлари ишлаб чиқилди. Бундаталабаларнинг мустақил билим эгаллашига, уларнинг дунёқарашларини янада кенгайтиришга катта эътибор қаратилди.Жанубий Корея таълим тизими яна бир умумжаҳон анъанаси таълим ва илм-фанни интеграциялашувини амалга оширмоқда. Жаҳон тажрибасида бу каби ўқув муассасаси билан илмий тадқиқот 21 Алибекова С. Л. Формирование и факторы роста уровня жизни населения Узбекистана.: Автореф. дис. канд. экон. наук.-Т.: Гос. и обществ. строит. при президенте РУз., 2003. й. с-2 1 .

институтларини ўзида жо этган конгломератлар муваффақиятли фаолият кўрсатмоқда. Бу ҳолат фан ва таълимнинг интеграциялашуви учун реал асосбўлиб хизмат қилади ва мамлакатда ягона илмий-техник ва таълим сиёсатини олиб боришга имкон яратади. Интеграцияларнинг энг самарали шакли бугунги кунда олий ўқув муассасалари ва илмий тадқиқот институтлари бирлашуви ҳисобланади. Бу каби энг юқори ривожланишга АҚШ илмий тадқиқот университетлари эришган, уларнинг сони 104 тага етган бўлиб, бюджети 1 дан 3 млрд.гача ўзгариб туради. Ўзбекистон ва Жанубий Кореяни катта масофа ажратиб туради. Шунга қарамай, Ўзбекистон ва Кореяни мустаҳкам дўстлик ришталари, халқларимизни тарихий маънавий яқинлик боғлаб туради. Жанубий Корея Ўзбекистоннинг энг йирик сармоявий шерикларидан биридир. Унинг мамлакатимиз иқтисодиётига киритган сармояси 2 миллиард АҚШ долларидан ошди. Айниқса, нефть-газ, кончилик, нефть кимёси, логистика, қурилиш, таълим соҳаларида йирик лойиҳалар бор. Навоий шаҳридаги халқаро аэропорт негизида барпо этилаётган эркин индустриал-иқтисодий зона бунга ёрқин мисолдир. Ушбу зонадаги қитъалараро интермодал логистика маркази МДҲ да ягона бўлиб, у ерда юклар тезкорлик билан туширилади ва ортилади, тақсимланади, махсус омборларга жойлаштирилади. Осиёдан Европага ва Европадан Осиёга жўнатиладиган юклар глобал юк ташиш тармоғининг муҳим бўғинига айланадиган ана шу марказдан ўтади. 1992 йилдан Тошкентда Корея таълим маркази фаолият кўрсатмоқда. Ўзбекистон давлати жаҳон тиллари университети ва Самарқанд давлат четтиллар институтида Корейс тили ва маданияти марказлари, Тошкент ахборот технологиялари университетида Ахборот технологиялари маркази очилган. Тошкентда “Ўзбекистон Корея” касбга тайёрлаш марказини очиш лойиҳаси таълим соҳасидаги ҳамкорликнинг яна бир муваффақияти бўлди. У ерда ҳар йили 360 нафар йигит-қиз компютер йиғиш, графика, электротехника, қишлоқ хўжалиги техникасини таъмирлаш, автомобилларга хизмат кўрсатиш соҳалари бўйича

таҳсил олади.Корея Ҳукуматининг имтиёзли кредити ҳисобига амалга оширилаётган “Ўрта махсус, касб-ҳунар таълимини ривожлантириш” лойиҳаси доирасида 150 та хизмат кўрсатиш йўналишидаги касб-ҳунар коллежларини ўқув-лаборатория жиҳозлари ҳамда махсус фанларни ўқитиш учун мультимедиа синфи билан жиҳозланиши белгиланган. Тошкент шаҳрида Корея Республикаси билан ҳамкорликда Ўзбекистондаги биринчи илмий-техник адабиётлар электрон кутубхонаси ишга туширилган. Илмий-техник адабиётлар электрон кутубхонаси Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 20 июндаги “Республика аҳолисини ахборот-кутубхона билан таъминлашни ташкил этиш тўғрисида”ги ва 2008 йил 26 августдаги “Корея Ҳукумати грантини жалб қилган ҳолда илмий-техник адабиётлар электрон кутубхонасини яратиш тўғрисида”ги қарорлари, Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлигининг 2008 йил 5 сентябрдаги 259-буйруғига мувофиқ ахборот-кутубхоначилик соҳасидаги ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ҳамда Ўзбекистон ва Корея ҳамкорлигини амалга ошириш мақсадида иккала Ҳукумат Келишувига асосланган ҳолда Тошкентдаги “Билим” ахборот-кутубхона маркази негизида Жанубий Корея гранти асосида ва Корея Халқаро ҳамкорлик агентлиги (КОИCА)нинг бевосита ёрдамида яратилди.Лойиҳани 2008–2009 йиллар мобайнида ЎзААнинг Республика ахборот-кутубхона маркази ва кореялик мутахассислар биргаликда амалга оширишди. Электрон кутубхона биносини тўла таъмирлаш ва безаш ишларини Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги, кутубхонани компютер техникаси, мебель, жиҳозлар билан таъминлаш ва ўрнатиш ишларини кореяликликлар бажаришди. Электрон кутубхона мутахассислари Корея Республикасида электрон кутубхонадаги таъминотнитехник ва бошқариш жиҳатдан олиб бориш, электрон ресурсларни шакллантириш каби йўналишларда ўз малакаларини ошириб келдилар. Маълумки сўнгги йилларда мамлакатимизда жамият ҳаётининг барча соҳаларини ислоҳ қилиш ва модернизациялаштириш ишлари кенг

миқёсларда амалга оширилмоқда 22 . Таъкидлаш жоизки, таълим соҳаси ҳам бу жараёнларга тортилди. Бугунги кунда республикада фан ва таълим соҳасини ривожлантириш долзарб вазифалар қаторидан ўрин олган. Миллий ва умуминсоний қадриятлар, бой моддий ва маънавий меросимиз, ҳозирги замон илм-фани, иқтисодиёти, техникаси ва технологияси эришган ютуқларга асосланган таълим тизимини барпо этиш мақсадида “Таълим тўғрисидаги” Қонун ва “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури” қабул қилинди. «Таълим тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунининг қоидалари, таълимни ташкил этиш йўналишида жаҳон миқёсида эришилган ютуқлар, миллий тажрибанинг таҳлили асосида тайёрланган. «КТМД» рақобатбардош қадрларнинг янги авлодини шакллантиришга йўналтирилгандир. «КТМД»га мувофик амалга оширилган ислоҳотларнинг биринчи босқичида: олий таълим мазмуни ва тузилмаси тубдан қайта ташкил қилинди ва олий таълим соҳасида рақобатбардош муҳитни шакллантиришгақадам қўйилди, олий таълим тизимини ташкил қилиш ва бошқаришнинг таркибий ва функционал ислоҳоти амалга оширилди, кадрлар тайёрлаш ва таълим сифатини назорат қилиш хизматлари, маркетинг хизмати, олий таълимни ривожлантиришга кўмаклашувчи, маслаҳат берувчи жамоатчилик ташкилотлари тузилди. Олий таълимнинг бакалавр ва магистр тайёрлаш босқичлари учун касбий таълим дастури мазмунининг узлуксизлиги ва узвийлиги, таълим сифатининг механизми ва асоси - Давлат Таълим Стандартлари яратилди ва таълим тизимига жорий қилинди. Олий таълим тизимининг барқарор ривожланиши ва фаолият кўрсатишининг кафолатларини талаб қилинаётгантаълим сифати ва даражасини таъминловчи информацион ва моддий техник база янги босқичга кўтарилди, ўқитишнинг янги авлод воситаларини яратиш йўналишида бир қатор ишлар амалга оширилди. Олий таълим тизимига хорижий инвестициялар кириб келди, халқаро алоқалар кенгайди ва мустахкамланди. Буларнинг барчаси олий таълим 22 Образование Узбекистана 2008. Статистический сборник. Ташкент: Госкомиздат Узбекистана, 2008г.- с 132 .

тизими муассасаларини юқори малакали кадрлар билан таъминлаш бутунлай янги талаблар асосида амалга оширилиши ва педагогик фаолиятнинг ижтимоий мақоми ва нуфузини оширишга ижобий таъсир ўтказишини мақсад қилиб қўйган. Қадрлар тайёраш миллий дастурининг иккинчи сифат босқичида юқори сифатли қадрлар тайёрлаш мамлакат фукароларининг янги кўринишини шакллантириш асосий мақсадлардан бири сифатида эътироф этилади. Мазкур босқич таълим муассасаларининг фаол ривожланиш даври бўлиб, унда талабалар бошланиши ва тугалланиши олий таълим тизимида бўлган ўқитишнинг кенг диапозондаги танлов ва мосланувчанлигига эга бўладилар. Таълим жараёнида иштирок этувчилар ўртасида чинаккам шерикчилик ва бирдамлик тамойилларини амалга ошириш, қадрлар тайёрлаш сифатига ҳал килувчи таъсир кўрсатишга эришиш ва жамият ривожланиши тараққиётини таъминлашда ихтисослашган қадрлар захирасини англашга йўл очиб бериши назарда тутилади. Таълим тизимини ривожлантиришнинг энг муҳим йўналишларидан бири мазкур соҳада халқаро ҳамкорлик масалалари ҳисобланади 23 . Унинг мақсади Ўзбекистон таълим тизимини жаҳон таълим маконига интеграциялашуви ҳисобланади. Таълим соҳасидаги халқаро ҳамкорлик Ўзбекистон Республикаси қонунлари ва халқаро битимлар, шартномалар ва конвенциялар асосида амалга оширилади. Таълимни ислоҳ қилишда жаҳон стандартларини асос қилиб олган ҳолда, таълимнинг давлатни ривожлантиришда тутган ўрни аллақачонлар тушуниб етган ривожланган мамлакатлар тажрибасидан фойдаланиш зарур. Мамлакатимизда Корея Республикаси таълим тизимини модернизация қилиш тажрибасини қўллаш ижобий натижаларга олиб келиши муқаррардир. Корея Республикаси Осиё-Тинч океан минтақасининг ўзига хос мамлакатларидан бири сифатида бир қатор тадқиқотчиларнинг диққатини жалб этиб келмоқда. Бунинг моҳияти шундаки, бу давлат постиндустриал 23 Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi qonuni 1997 yil 29 avgust №463-I-son

цивилизациянинг ютуқларини ўзлаштирган ҳолда, ўзининг анъанавий маданиятини сақлаб қолишга интилмоқдалар ва сиёсий ҳамда ижтимоий- иқтисодий ислоҳотларни ўз маданияти, анъанавий қадриятлари ва Шарқ дунёқарашлари билан уйғунликда амалга оширишга ҳаракат қилмоқдалар. ЮНИСЕФ экспертлари томонидан мазкур мамлакатнинг таълим тизими саноати ривожланган мамлакатлар қаторида энг самарали деб баҳоланган.Корея Республикаси ҳукумати таълим тизимида синовдан ўтган ва жуда ҳам самарали ҳисобланган сиёсатни олиб бормоқда. Кореяда мактабларни компьютерлаштириш ва Интернет тармоғига эрикн уланишини таъминлашга катта эътибор қаратилади. Ўзбекистонда ҳам шунга ўхшаш вазият қарор топмоқда. Таълим муассасаларини ахборот технологиялари билан жадал таъминлашга давлат томонидан катта молиявий маблағлар ажратилмоқда. Мактабларни керакли жиҳозлар, дарсликлар ва спорт анжомлари билан таъминлашга катта эътибор биланқаралмоқда. Дарс беришнинг янги интерактив усулларидан фойдаланилмоқда, янги замон талабларига мос бинолар қурилмоқда, баъзилари таъмирланмоқда. Бироқ шунга қарамай, баъзи бир муаммоларни ҳал этишда, мактаб тизимини қайта қуришнинг стратегик режаларини ишлаб чиқишда, молиялаштириш масалаларида хориж тажрибасини жорий этиш замон талабидир. Мисол учун, Жанубий Кореяда ёш ўқитувчининг маоши 2000–2500 АҚШ долларини ташкил этади, бу эса мамлакатдаги ўртача ойликдан бир ярим баравар кўпдир. Таълим тизимини модернизация қилиш деганда, кўп жиҳатдан ахборотлаштириш назарда тутилади 24 . Масофадан туриб ўқитиш каби янгиликларни юритишнинг эса ахборот технологияларини жорий этмасдан иложи йўқ. Бу соҳада юқори технологиялардан самарали фойдаланиш учун юқори малакали кадрларнинг етишмаслиги долзарб муаммолардан биридир. Агар Жанубий Корея тажрибасидан фойдаланиш устида сўзюритар эканмиз, бу мамлакатда ҳар йили 5 минг муҳандис етиштирилади, ИТ бўйича уларнинг умумий сони 24 Халкаро мониторинг тизимлари куринишлари (Варианты глобальных систем мониторинга) : www.csu.edu.au ,www,student.wau.nl// Retrieved 15.07.2015 from ://www.jstor.org .

ҳозирда 500 мингтадан ошган. Жанубий Кореянинг таълим билан фаннинг интеграциялашуви соҳасида олиб бораётган фаолияти ҳам таҳсинга сазовор. Бу мамлакатда ягона илмий-техник ва таълим сиёсатини ўтказиш учун замин яратиб беради. Албатта,Корея Республикаси бу соҳада етакчи бўлмаса-да, ўрнак олиш мумкин. Кореяда яна бир нарса муҳимки, мамлакат хориж тажрибасидан кенг фойдаланади, чет эллик олимларни ўзига жалб этишга ҳаракат қилади. Республикамиз таълим-тарбия тизимини ислоҳ қилувчи давлат ҳужжатлари инсон омилига кайта талаблар қўйиб, умуминсоний ва миллий қадриятлар, бой моддий, интеллектуал-маънавий меросимиз асосида комил инсонни тарбиялашни мақсад қилиб қўймокда. Инсон баркамоллиги, унинг маънавий-маърифий салоҳияти, умуминсоний фазилатлари ва сифатлари, касбий етуклиги билан ўлчанади. Бугунги педагогик таълим концепцияси боланинг интеллектуал салоҳиятининг ривожланиши учун зарур бўлган шарт-шароитларни яратиш, иқтидорли болалар билан ишлаш имкониятларини кенгайтириш, тафаккурларини ривожлантириш масалаларига қаратилгандир. Инсон ривожланишининг вазифаси ҳар бир инсон ўз қобилиятини ривожлантира оладиган муҳитни яратишдан иборат ва бундай ривожланиш имкониятлари янада кенгайтирилиши лозим. Шу тариқа инсон ривожланишининг асосий мақсади одамларни моддий фаровонлик билан таъминлаш, соғлом ва бунёдкорлик ҳаётидан етарлича баҳра олиш имкониятини берадиган сиёсий, иқтисодий, ижтимоий, маданий ҳамда экологик муҳитни яратишдан иборат.Таълим аҳолининг саломатлик даражаси кўрсаткичи ва унинг кутилаётган умр кўриш давомийлиги, яъни инсон ривожланишининг яна бир кўрсаткичи билан бевосита боғлиқдир. Ўзбекистондаги инсон тараққиёти тўғрисидаги 2006 йилги маърузада “яхши таълим олган аҳоли ўз саломатлигига нисбатан яхшироқ ёндашади, профилактика чораларини вақтида қўллайди, соғлом турмуш тарзини йўлга қўяди, вақтида касалликни аниқлашга, ўзига-ўзи биринчи ёрдам кўрсатишга, сифатли тиббий ёрдам олишга қодир бўлади”,

деб таъкидланган. Бугунги кунда Жанубий Корея таълим тизимининг энг устувор йўналишларидан бири мактабгача ва макбат таълимини ривожлантириш ҳисобланади. Мактаб таълими устида тўхталадиган бўлсак, давлат бу соҳада жуда самарали сиёсат юритмоқда, у бунинг учун катта миқдорда молиявий маблағлар ажратмоқда. Балки айнан мактаб таълимига куч бериш, бундай ижобий натижаларга сабаб бўлгандир. Ўзаро ҳамкорлик тарихини кўплаб қўшма корхоналар, биргаликда амалга оширилган йирик лойиҳалар ҳамда замонавий кадрлар тайёрлашдаги ёрдам, маданий-маърифий тадбирлар безаб турибди. Ўзбекистонда автомобилсозлик саноатининг пайдо бўлиши ва юксалишида бу мамлакат кўмагини эътироф этмасликнинг иложи йўқ. Айниқса, илм-фан, таълим соҳаларидаги ўзаро муносабатлар кенг кўлам касб этмоқда. Бу борада Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети, Тошкент давлат шарқшунослик институтининг Жанубий Кореядаги кўплаб олий ўқув юртлари билан ҳамкорлиги юқори самара бераётган бўлса, Тошкентда Инҳа университетининг очилиши кадрлар тайёрлаш миллий тизимида янги йўналишга тамал тоши қўйди. Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Чунгнам, Сеул, Ханбат, Гангнеун-Вонжу, Гёнгсанг Миллий университетлари, Инҳа, Кёнгги университетлари, Корея технологиялари ва таълим, Ханкук хорижий фанлар, политехника университетлари, Гванжу фан ва технологиялар, Корея тараққиёт институтлари, шунингдек, Тинч океани назарий физика маркази ва Корея атмосфера муҳити жамиятлари билан мунтазам алоқалар боғлаган.Таълим муассасамиз Жанубий Кореянинг 15 га яқин илмий маркази билан ҳамкорликни йўлга қўйган, – дейди Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетининг ўқув ишлари бўйича проректори Д.Жумабоев. – Қарийб 20 йил давомида қатор илмий симпозиумлар, халқаро конференциялар ўтказилди. Икки давлат олий ўқув юртлари профессор-ўқитувчилари ўзаро тажриба алмашуви йўлга қўйилди. Бу тадбирларда талабалар ҳам фаол иштирок этмоқда. Тажриба шуни кўрсатдики, икки томоннинг бир-биридан ўрганадиган жиҳатлари кўп.

Айниқса, компьютер технологиялари ва ахборот-коммуникация тизимини ташкил қилиш борасидаги янгиликлар диққатга сазовор 25 . Мустақилликнинг дастлабки йилида Корея Республикаси билан ўзаро самарали ҳамкорлик қилиш мақсадида Тошкент давлат шарқшунослик институтида корейс филологияси кафедраси фаолияти йўлга қўйилган. Ўтган йиллар мобайнида Ўзбекистонда корейсшуносликни ривожлантиришнинг дастлабки босқичида миллий кадрларга эҳтиёж жуда юқори бўлган бўлса, ҳозирги кунда бу масала тўлиқ ечимини топди. Мамлакатимиздаги филолог- корейсшуносларни тайёрловчи ягона марказ ҳисобланувчи олийгоҳ тизимида бугунги кунга қадар корейс тили ва лингвистикаси ҳамда адабиёти бўйича қатор илмий ишлар олиб борилди. Шу билан бирга, корейсча луғатлар ва атамалар устида ишлар олиб борилиб, мукаммал қўлланмалар чоп этилди. Шарқшунослик институти талабалари Сеул ва Гёнгсанг Миллий университетларида илмий изланиш ва кўникмаларини бойитиб келди. Илмий ҳамкорлик борасидаги муносабатлар ҳам янги босқичга кўтарилди. Ўтган даврда мамлакатларимиз тарихи, маданиятини тадқиқ қилиш соҳасида улкан ютуқларга эришилди. Икки мамлакат бир-бирини яқиндан ўрганди, таниди, бир-бирига қизиқиши ортди. Тошкентда Инҳа университетининг очилиши бу яқинликни янада мустаҳкамлади. Мазкур олий ўқув юртининг пайдо бўлиш тарихи маърифатга эътибор, ўз қадр-қимматини тушунишга ёрқин мисол бўла олади. Тақдир тақозоси билан АҚШ нинг Гавайи штатига бориб қолган корейслар ўз она шаҳарлари Инчеонда шахсий маблағлари эвазига ушбу олий ўқув юртини ташкил этишга киришади ва уни “Инҳа” (Инчеон ва Гавайи сўзларининг биринчи бўғинидан) деб аташга қарор қилади. 1952 йилдан фаолият юритаётган ушбу ўқув маскани замонавий кадрлар тайёрлашда ўзига хос салоҳиятга эга. Ана шу нуфузли олийгоҳнинг 2014 йилда Тошкентда Марказий Осиёдаги ягона филиали очилди 26 . Уни ташкил этишдан мақсад жамият ва миллат тараққиёти учун, юртимизда ахборот 25 В.С.Хан.”Корея тарихи” 2013.134-б 26 Friedrich Scheuermann and Francesc Pedró “Assessing the effects of ICT in education “ Indicators, criteria and benchmarks for international comparisons” Retrieved 20.01.2015 from http://www.csu.edu.au

технологиялари соҳаси ривожи йўлида ўз ҳиссасини қўша оладиган, юқори малакали, ҳар томонлама баркамол мутахассисларни етказиб беришдир. Олий таълим муассасаси ўз олдига қўйган устувор вазифадан келиб чиқиб, талабаларга халқаро стандартлар асосида билим бермоқда. Айни пайтда университет ҳузурида магистратура ташкил қилинган, бакалавриат йўналиши электрон бизнес соҳаси билан кенгайтирилган . Ҳозир Тошкент шаҳридаги Инҳа университетида 700 га яқин талаба таҳсил олмоқда. Битирувчиларга Ўзбекистонда олий маълумот тўғрисидаги ҳужжат сифатида эътироф этиладиган Инҳа университети (Корея Республикаси)нинг белгиланган намунадаги дипломи берилади. Иқтидорли талабалар учун кўплаб имтиёзлар мавжуд. Кириш имтиҳонларида энг юқори натижа кўрсатган 10 талаба бепул ўқиш ҳуқуқига эга бўлади. Шунингдек, ўқув семестри якунлари бўйича энг яхши натижа кўрсатган яна 10 нафар талаба кейинги семестрда бепул ўқиш ёки семестр учун тўловнинг ярмидан озод бўлиш ҳуқуқини қўлга киритади. Инҳа университети иқтисодиётга ўз билими билан хизмат қиладиган малакали кадрларни етказиб беради. Статистик маьлумотларга қараганда, сўнгги беш йил ичида Жанубий Кореядаги Инҳа университетини битирган талабалар Самсунг, ЛГ Елеcтрониcс, Ҳюндаи, Самсунг СДС, ЛГ CНС, МБН, Самбо Cомпутерс, Лотте Информатион анд Cоммуниcатионс каби дунёнинг нуфузли корпорацияларида, шунингдек, ҳукумат муассасалари, молия агентликлари, илмий-тадқиқот лабораториялари, мактаб ва бошланғич компанияларда ўз истеъдодини намойиш этиб келмоқда. Бу йил улар сафига Тошкентдаги Инҳа университетининг илк битирувчилари ҳам қўшилади. Юртимизда Корея билан алоқаларни мустаҳкамлаш йўлида кўплаб маданий тадбирлар ўтказилиб, бу дўст мамлакат билан яқин муҳит яратилаётган бўлса, Кореяда ҳам шу каби тадбирлар кенг миқёсда ташкил этилади. Жумладан, олий ўқув юртларида ўзбек тилини ўрганишга ихтисослашган йўналишлар тобора кўпаймоқда. Умуман, мақсади муштарак, ниятлари эзгу икки мамлакат ўртасидаги маданий ҳамкорлик турли жабҳаларда баравж ривожланмоқда.

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, нафақат Корея Республикаси тажрибасини, балки жаҳоннинг бошқа илғор мамлакатларининг таълим соҳасида олиб бораётган сиёсати тажрибасини қўллаш мақсадга мувофиқдир. Бугунги кунда таълимни харажат қилувчи соҳа эмас, балки жамиятнинг энг муҳим ишлаб чиқарувчи кучига айлантириш лозим. Яъни таълим рақобатбардош бўлиши, жиддий молиявий маблағларни ўзига жалб эта олиши керак. Бошланғич мактабнинг биринчи поғонасидан бошлаб таълимни иқтисодиётни, умуман давлатни ривожлантиришга йўналтириш лозим. Фақат билим олиш билан чекланиб қолмай, балки олинган билимларни амалиётда қўллаш ва жамият ҳаётида фойда келтиришига ҳаракат қилиш зарур. 2.2. Икки давлат ўртасидаги дўстлик ва маданий алоқаларнинг ривожланиши Ўзбекистон Республикаси билан Корея Р е спубликаси ўртасида дўстлик ва маданий алоқаларнинг ривожланишида икки мамлакат раҳбарларининг ўзаро сафарлари муҳим аҳамиятга ега бўлди. 1992- йил июн ойида Республикамиз Президенти И. Каримов бошчилигидаги давлат делегацияси Корея Республикасига расмий сафар қилди. Ислом Каримовнинг бу галги сафари айнан Жанубий Кореядан бошлангани бежиз емас. Бу йерда мустақил Ўзбекистон Республикаси оилй даражадаги раҳбарининг Кореяга илк ташрифини жуда катта қизиқиш билан кутиб олишди. Қолаверса, бизнинг юртимизда истиқомат қилаётган 200 мингдан ортиқ корейс

халқининг тинч- тотув ва ҳамжамият яшаётганлиги ана шу сафарга хосиятли таъсир ўтказаётганини ҳам айтишимиз керак. Ислом Каримов Сеулдаги ҳарбий ҳаво кучларининг аерапортида Корея ташқи ишлар вазири Ли Сон Ок, вазир Вон Ян Ли ва бошқа расмий кишилар кутиб олдилар. Бу йердан Президент ва делегация аъзоларига ажратилган енг гўзал мехмонхоналардан бири “Лотте”га қараб йўл олдилар. Кўчалар байрамона безатилган. Бизни ҳайратга солган нарса шу бўлдики, ҳамма жойда юзлаб Ўзбекистон байроғи илиб қўйилган. Уларни Корея ҳукумати Ислом Каримовнинг расмий ташрифи учун махсус тайёрланган екан. Ертаси куни Чонг Ва Де Президент саройи майдонида Ислом Каримовни тантанали кутиб олиш маросими бўлиб ўтди. Меҳмонлар шарафига тўплардан 21 маротаба ўқ узилиб, давлат мадҳиялари янгради. Корея Республикаси Президенти Ро Де У мустақил Ўзбекистон Республикаси Президентини қутлади. Ислом Каримов жавоб нутқи сўзлади. Шундан сўнг иккала мамлакат раҳбари яккама - якка музокаралар олиб бортишди. Ўзбекистоннинг биринчи президенти Кореянинг савдо - саноат палатаси ишбилармонларини уюшмаси, ички бизнес ва саноатчилик федерацияларининг раислари билан учрашди. Корея експорт банкининг Президенти Кванг Су Ли билан суҳбатлашди. Дунёда таниқли “Самсунг “ корпорациясида бўлди. Бу йерда Ислом Каримовга университетнинг фахрий доктори унвони топширилди 27 . Корея Президенти Ро Де У Ўзбекистон Республикаси биринчи президенти шарафига Чонг Ва Де саройида зиёфат берди. Зиёфатда делигация аъзолари ва Президентга ҳамроҳлик қилувчилар иштирок етишди. Музокаралар якуни сифатида бир қанча муҳим ҳужжатлар имзоланди. Ислом Каримов ва Ро Де У Ўзбекистон билан Корея ўртасидаги ўзаро алоқаларнинг принсиплари тўғрисидаги делегацияга имзо чекдилар. Савдо - иқтисодий айирбошлаш, Ўзбекистон иқтисодиётини 27 X.Ziyayev. O’zbekistonning xorijiy malakatlari bilan iqtisodiy va madaniy hamkorligi. T.: 2014 y. b-34.

ривожлантиришга маблағ сарфлайдиган Жанубий Корея ишбилармонларига берилаётган кафолатлар, фан ва техника соҳасида битимлар тузилди ва иккала мамлакат фуқароларига рухсатнома беришга доир ҳужжатлар имзоланди. Ўзбекистоннинг биринчи президенти Кореянинг Пусан шаҳрига ҳам ташриф буюрди. Бу йерда “ДЕУ” компаниясининг автомобилсозлик ва тўқимачилик корхоналарини бориб кўрди. Ўзаро ҳамкорлик қилиш тўғрисида фикрлар билдирилди. Жанубий Кореяда бўлган тўрт кун ана шундай воқеаларга бой, қизиқарли ва иккала томон учун ҳам фойдали бўлди. 1994- йил июн ойида Корея Республикаси Президенти Ким Йен Самнинг Ўзбекистонга расмий сафари икки мамлакат ўртасида дўстлик ва маданий ҳамкорликни мустаҳкамлашга муҳимҳисса бўлиб қўшилди. Ўзаро мулоқотлардан сўнг Корея Республикаси Президенти Тошкентнинг диққатга сазовор жойларини бориб кўрди. Музокаралар чоғида Ўзбекистон билан Корея ҳукуматлари ўртасида маданий соҳадаги ҳамкорлик самалётлар қатновини Йўлга қўйиш ҳақидаги битимлар, фуқароларнинг еркин борди- келдиларини тўғрисидаги ўзаро англашмалар меморандуми ҳамда маслҳатлашув ва ҳамкорликка оид протоколлар 28 имзоланди. Дарҳақиқат республикамизнинг бой табиий заҳиралари инсоний ресурслари ҳамда Кореянинг юксак даражада ривожланган саноати, замонавий техналогиялари ҳамкорликнинг кенг ривожланишига имкон яратади. Бу ҳамкорлик тенг ҳуқуқли бўлиб икки томон учун ҳам фойдалидир. 1994- йил 6- июн куни Корея Республикаси Президенти Ким Йен Сан О Ислом Каримов ҳамроҳлигида Алишер Навоий номидаги боғига ташриф буюрди. Икки мамлакат раҳбарлари шеърият мулкининг султони, халқлар дўстлиги кўйчиси, улуғ мутафаккир ҳайкали пойига гуллар қўйдилар. 28 Xalq so‘zi. 2007 y. 7 iyun.

Шундан сўнг Ислом Кримов ва Ким Йен Сам жаноби олйлари юксак мартабали меҳмонни олқишлаш учун Миллий боққа келган уруш ва меҳнат фахрийлари, ёшлар билан учрашди. Мамлакатимиз фуқоролари бўлган турли миллат вакиллари ўзбек ва корейс халқлари дўстлиги ва ҳамкорлигини мустаҳкамлаш йўлида икки давлат раҳбари олиб борилаётган сиёсатни қўллаб- қувватлашларини изҳор қилдилар. Боғ зиёратидан кейин Халқаро достлик саройида расмий музокаралар бошланди. Музокаралар чоғида ўзаро муносабатларни янада юқори босқичга кўтариш истаги янада аниқ бўлди. Ўзбекистон билан Корея ҳукуматлари ўртасида маданият соҳасида ҳамкорлик ва самалёт қатновини йўлга қўйиш ҳақидаги битимлар, фуқороларнинг еркин борди- келдилари тўғрисидаги ўзаро англашмалар меморандуми ҳамда икки давлат ташқи ишлар вазирликлари ўртасида маслаҳатлашув ва ҳамкорликка оид протоколни имзоланиши ана шу езгу ниятнинг ифодасидир. Бу ҳужжатларни Ўзбекистон ташқи ишлар вазири С. Саидқосимов ва Корея Республикасининг Ўзбекистондаги фавқулотда ва мухтор елчиси Се Ген И имзоладилар. Ислом Каримов музокаралар самарали бўлганини қайд етар екан, еришилган аҳдномалар ўзаро манфаатли ҳамкорлик учун катта имкониятлар яратилашини таъкидлади. Ким Йен Сам жаноблари ташриф чоғида ўзига кўрсатилган ҳурмат ва Ўзбекистонда корейс миллатига мансуб аҳолининг яхши турмуш кечириши, миллий ўзига хослиги ни асраши борасида яратилган шарт- шароит учун миннатдорчилик билдирди. “Корея Марказий Осиёда муҳим ўрин тутган Ўзбекистонни ишончли ҳамкор сифатида билади ва у билан алоқаларни кенгайтиришга интилади” 29 деди Корея Президенти. Корея Рспубликаси Президенти Ким Йен Сам ташрифининг иккинчи куни Самарқанд сафаридан бошланди. Корея билан Ўзбекистон давлат байроқлари тикилган аерапортда иккала мамлакат Президентлари Самарқанд вилоятининг ўша вақтдаги ҳокими Пўлат Абдураҳмонов ва бошқа расмий кишилар кутиб олдилар. Мехмонлар 29 Xalq so‘zi. 2007 y. 7 iyun.

қадимий шаҳарларнинг тарихий обидаларини томоша қилдилар. Шоҳи Зинда ва Гўри Амир мақбараларини зиёрат етдилар. Регистон майдонида оилй мартабали меҳмонлар шарафига Самарқанд Санъат усталари ижросида консерт намойиш етилди. “Бу кўҳна заминда кўрганларим менда теран тасаввур қолдирди, - деди Ким Йен Сам жаноблари, кўркам обидалар бебаҳо санъат намуналарини яратган халқнинг қадимий маданияти, анъаналаридан далолатдир. Бу йерда мен ўзига хос маҳорат ва заргарона нафис меҳнат самарасини кўрдим. Ҳар иккала вазият ҳам мени лол қолдирди. Яна бир карра шарқ халқлари аждодларининг юксак маданияти қаршисида таъзим қиламан” 30 . Корея Республикаси Президенти Ким Йен Сам ва Ислом Каримов ҳамроҳлигида Самарқанд сафаридан сўнг Тошкент вилоятидаги Ким Пен Хва номли корпарацияда бўлди. Мартабали меҳмонларни корпарациянинг турли миллат вакилларидан иборат меҳнаткашлари шоду - ҳуррамлик билан кутиб олдилар. Ким Йен Сам жанобларининг Ислом Каримов ҳамроҳлигида ушбу хўжаликка ташриф буюриши узоқ йиллардан буён шу йерда яшаб келаётган ўзбекистонлик корейсларнинг қалбларини тўлқинлантириб юборди. Хўжалик маркази чинакам байрамона тусга кирди. Ислом Каримов ва Ким Йен Сам коп йиллар хўжликка раҳбарлик қилган ва унинг юксалишига катта ҳисса қўшган меҳнат қаҳрамони, турли миллат вакилларидан иборат аҳил жа м оани шакллантирган инсон Ким Пен Хва шарафига ўрнатилган ёдгорликни зиёрат қилдилар. Жамоанинг меҳнат фахрийлари билан суҳбатда бўлдилар. Кексалик гаштини сураётган Наталя Хван Корея Президентига бу йерда яшаётган корейсларнинг турмуш тарси хақида гапириб берди. Ким Йен Сам жаноблари корпарациянинг пахта далаларида бўлиб, ғўзани парваришлаш агротехникаси билан танишди. Икки томон мамлакат раҳбарлари корпарациянинг тарихи ҳақида сўзловчи мўзейни бориб кўришди. Корпорациянинг “Қутб юлдузи” кошонасида Корея ва Ўзбекистон Республикалари Президентлари юртимизда яшаётган 30 Xalq so‘zi. 2012 y. 11 noyabr.

корейсларнинг вакиллари билан учрашдилар. Ислом Каримов мустақил Ўзбекистонда амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳотларда ўзбекистонлик корейсларнинг муносиб ўрни ҳақида гапирди. “Ўзбек халқи корейсларга катта ҳурмат билан қарайди- деди Ўзбекистон Президенти Сеул рўзномаси муҳбирининг республикамизда яшаётган корейслар ҳусусидаги саволга жавобан. Маълумки, улар 1937-1939- йилларда, Сталин қатағони пайтида узоқ шарқдан бу йерга кўчирилган еди. Биз, қарийиб, 50 йилдан буён йелка дош бўлиб, ҳаётнинг аччиқ- чучугини бирга тотиб келаяпмиз. Корейслар ўзининг меҳнаткашлиги, кўнгли очиқлиги билан ўзбекларга ўхшайди. Ана шу ҳусусиятлари туфайли улар ҳурмат - еътибор топдилар. Куни кеча Ким Пен Хва корпарациясида жаноб Ким Йен Самнинг жамоа аҳли билан учрашуви чоғида амин бўлиш мумкин еди. Учрашув чоғида хўжалик хизмарчиларидан бири ўз турмуши хақида Президентига сўзлаб берди. Уч фарзанди ол и й маълумотга егалигини айтди. Ўзбекистонда 22 млн аҳолининг тахминан 16 фоизи олий маълумотга ега. Корейс миллатига мансуб фуқороларимиз орасида бу кўрсатгич янада янада юқорироқ. Айни замонда республикамизда 28 та корейс миллий- маданий маркази мавжуд. Корейслар мамлакатимиздаги барча етник гуруҳлар қатори тенг ҳуқуқлардан фойдаланмоқдалар. Ҳозир 200 мингдан зиёд корейс миллатига мансуб фуқоромиз бор. Улар бошқа юрт вакиллари қатори мамлакатимиз қудратини оширишда йўлида меҳнат қилишяпти. Миллий анъаналарни сақлаш, миллий маданиятни ривожлантириш йўлида уларга барча шароитлар яратилган. Ана шундай бўлса керак. Жанубий Кореяда ҳаёт фаровонроқ бўлишига қарамай, юртимизнинг барча корейс фуқароси ўзининг замонавий ватанига кетиб қолгани йўқ. Зеро, улар яқин келажакда Ўзбекистон ҳам юксак тараққиётга еришишига қатъий ишонадилар. Корея Республикаси Президенти Ким Йен Сам ҳам Ўзбекистондаги корейслар ўзаро алоқаларни янада мустаҳкамроқ бўғловчи бўғин бўлишига ишонч билдирдилар. Улар ҳамкорликни ҳукумат даражасидагина емас, балки корхоналар, жамоат ташкилотлари даражасида ҳам кенгайтириш

лозимлигини таъкидладилар. Музокаралар ниҳоясига йетгач, Ислом Каримов ва Ким Йен Сам ўзбекистонлик ва ҳорижлик муҳбирлар билан учрашди. Унда Корея Республикаси билан Ўзбекистон ўртасидаги муносабатлар изчил ривожланиб бораётгани яна бир карра қайд етилди. Биз Корея Республикаси Президенти Ким Йен Самнинг мамлакатимизга ташрифи муваффақиятли ва самарали бўлди- деб ҳисоблаймиз – деди Ислом Каримов. Ўзаро учрашувлар, мулоқотлар ва музокаралар чоғида халқаро ҳамда минтақавий муаммоларга муносабат борасида қарашлар яқинлиги аён бўлди. Ўзбекистоннинг бой табиий зааҳиралари, инсонит ресусрлари ҳамда Кореянинг юксак даражада ривожланган саноати, замонавий техналогиялари ҳамкорликни тақазо етади. Бу ҳамкорлик фойдали бўлиши шубҳасиз. Муносабатларимиз бошланганига икки йил бўлган бўлсада, ҳозирданоқ яхши натижаларга еришмоқдамиз. Жанубий Кореянинг “ДЕУ“, “Самсунг”, ”Голдстар”корпарация ва фирмалари мамлакатимиз ишбилармонлари билан самарали ҳамкорлик қилмоқда. Айни пейтда республикамизда 20 га яқин Ўзбекистон – Корея қўшма корхоналари фаолият кўрсатяпти” 31 . Ислом Каримов журналистларнинг саволларига жавоб берар екан. Ким Йен Сам билан бўлиб ўтган суҳбат ва музокаралардан катта қониқиш ҳосил қилдим, деди. Имзоланган ҳужжатлар ҳар икки мамлакат халқи манфаатларига хизмат қилиши шубҳасиз. Корея Президентининг юртимизга ташрифи ўзаро ҳамкорликнигина емас, халқимиз ўртасидаги дўстона алоқаларни ҳам янги поғонага кўтаради” 32 . Кореялики муҳбир икки мамлакат ўртасидаги ҳамкорлик алоқаларини келгусидаги кўламини билиш мақсадида, Ўзбекистоннинг иқтисодий имкониятлари билан қизиқди. Бу саволга жавобан Ислом Каримов америкалик мутахасисларининг хулосаларини келтирди. Маълум бўлишича, Ўзбекистоннинг минирал хом - ашё ресурслари 3 триллион доллардан зиёд қиёматга ега екан. Бундан 31 O‘zbekiston ovozi. 2000 y. 7 iyun. 32 O‘zbekiston ovozi. 2007 y. 3 dekabr .

ташқари Ўзбекистон пахта йетиштиришда дунёда учинчи, олтин захиралари бўйича бешинчи ва уни қазиб олиш бўйича ҳам жаҳоннинг мамлакатлари орақсида дастлабки ўнликдан ўрин олган, деган фикирларни билдириб ўтдилар. Бу фактлар мамлакатимизнинг имкониятлари нақадар катта еканлигини исботлайди. Ўзбекистон миллий ахборот агентлигининг муҳбири мамалакатимиз Президентимизга савол билан мурожаат қилди: республикамизда амалга оширилаётган ислоҳотлар билан Корея Республикаси иқтисодиётини ислоҳ қилишда қўлланилган ёндашувлар ўртасида ўхшаш жиҳатлар кўп. Уларнинг енг асосийлари – кучлиу ижроия ҳокимияти, режалаштириш, прогматизим. Кореядаги ислоҳотлар тажрибасининг яна қайси жиҳатлари еътиборга лойиқ деб ҳисоблайсиз. Корея Республикаси бугунги кунда енг ривожланган ўнта давлатдан биридир. Малакат иқтисодиёти тез суъратлар билан ўсиб боряпти. Албатта бунинг сабаблари кўп. Улардан енг асосийларини айтиб ўтишим мумкин. Биринчиси- корейс халқининг тараққиётга, ватан манфаати йўлида фидокорона меҳнат қилишга доимий интилишдир. Зеро, буюк мақсадларга ега бўлган ва ҳар куни анашу мақсадларга еришиш учун сидқидилдан меҳнат қиладиган, улуғвор интилишлар йўлида бирлашган миллат мўжизалар яратишга қодир. Иккинчидан, Кореяда ҳар бир киши ўз- ўзини яхши биладива вазифасини садоқатбилан бажаради. Ўзбекистон билан Корея ўртасида илмий маданий алоқалар ҳам кенгайиб бормоқда. Жумладан, корейсларнинг Фарғонада миллий маркази корейс тилини, маданий- маиший анъаналарини, урф- одатларини ўрганиш, ўзбек ва корейс халқлари ўртасидаги дўстлик алоқаларини мустаҳкамлаш соҳасида ибратли ишлар қилмоқда. Бу марказ ҳар йили корейс халқ байрами “Танў – йилнинг енг узун кунини тантанали нишонлайди. Фарғона ва Қўқон шаҳарларидаги мактабларида корейс тилини ўрганиш ва корейс адабиётини тарғиб қилиш ишларини олиб боради. Қиргули туманидаги 24- мактаб корейс

тилини ўрганиш бўйича таянч ўқув муассасиси қилиб белгиланди. Бу йерда Мансайъ кичик корхонаси ҳам ташкил қилинган бўлиб, бу корхона болалар миллий рақс тўгарагини ўз оталиғига олган 33 . Кореяда ҳам Ўзбекистоннинг бозор иқтисодиётига ўқитишга қизиқиш катта. Айни пайтда Ўзбекистон ҳақида турли маълумотлар берувчи асарлар чоп етилмоқда. Айниқса биринчи Президентимиз асарларини қизиқиб ўрганмоқдалар. Шу сабабли 1993- йилда Сеулда “Ўзбекистон Республикаси биринчи президенти И. А. Кримовнинг танланган асарлари” китоби корейс тилида чоп етилди. Китобни машҳур корейс нашриоёти “Пексон” босмадан чиқарди. 34 Унда қуйидаги нутқ, интервю ва мақолалар киритилган: “Янги уй қурмай туруб, ескисини бузманг”, “Ўзбекистоннинг келажаги буюклигига ишонаман”, “Биз бугунни инкор қилмаган ҳолда, ертанги кун учун ишламоқдамиз”, “Ўзбекистон Республикаси биринчи президентининг БМТ бош ассамблеясининг 48- сессиясидаги нутқи. Шунингдек, Ўзбекистондаги корейс маданиятлари марказлари Ассоцацияси марказлари раислари профессор П. Кимнинг “Ўзбекистоннинг биринчи Президенти И. Каримов ҳақида сўз” мақоласи, Жанубий Кореялик профессор Банг Сан Хеннинг кириш сўзи китобидан ўрин олган” 35 . Жанубий Корея фуқаролари ушбу китоб орқали тоталитар тартиб тугатилиб, мустақилликка еришилгач, Ўзекистонда юз бераётган хайрли ўзгаришлар ҳақида маълумот олиш имкониятига ега бўладилар. Профессор Банг Сан Хенгнинг китоб сўнгидан жой олган ўзбек ва корейс халқлари ўртасидаги дўстлик ва ҳамкорликка бағишланган мақоласида Ўзбекистонда миллатлараро тотувликка шароит атрофлича яратилган. Жанубий Кореяда тез - тез халқаро кўргазмалар бўлиб туради. Ана шундай кўргазмалардан бири 1993- йил августида Жанубий Кореянинг тайжон шаҳрида халқаро “Експо-93” кўргазмаси очилди. Унда жаҳоннинг 33 Xalq so‘zi. 2010 y. 7 oktabr. 34 Страноведение.Республика Корея/Под ред.Б.С.Ли.-Т:O’zbekiston milliy ensiklopediyasi.2012 35 Xalq so‘zi. 199 9 yil 25 dekabr

120 мамлакати ва 20 та халқаро ташкилот қатнашди. Буларнинг орасида Ўзбекистон ҳам бор еди. Кўргазманинг асосий мавзуси “Ривожланишнинг янги йўли” деб аталиш, шунингдек, “Ривожланаётган дунё учун анъанавий ҳамда замонавий фан ва техналогияъ, “Жаҳон ресурсларидан оқилона фойдаланишни яхшилаш” каби қўшимча мавзулар мавжудлиги бежиз емас. Зеро инсоният йигирма биринчи асрга катта умид билан қараб, кўп хайрли ўзгаришлар кутмоқда. Шулардан енг муҳими ўта ифлосланган ҳаво ва атроф- муҳитни соғломлаштириш муаммосининг муваффақиятли йечимидир. Тайжон шаҳрининг Тайдок фан марказидан умумий майдони 902 минг квадрат метр бўлган 15 та павилони халқаро кўргазма иштирокчилари ихтиёрига берилди 36 . Бу йердаги Ўзбекистон жумҳурияти кўргазмалар зали мамалакатимиз байроғи, тамғаси билан бошланди. Ўзбекистоннинг мустақиллиги тўгрисидаги қонун, давлатимизни жаҳондаги 125 та давлат таниганлиги, 60 дан зиёд давлат билан дипломатия алоқалари ўрнатилгани, 1992- йил 2- мартдан Ўзбекистон Бирлашган Миллатлар ҳамжамиятига азо бўлганлиги, нуфузли халқаро ташкилотлар билан фаол ташқи сиёсат олиб бораётгани зарҳал ҳарфлар билан битилган еди. Кўргазмага ташриф буюрган меҳмонлар Ўзбекистоннинг бугунги саноати, хусусан, машҳур пахта териш машиналари, Чкалов номидаги Тошкент авиация ишлаб чиқариш бирлашмасининг товушдан тез учадиган ҳаво лайнерлари билан танишдилар. Мамалакатимиз заминидаги 690 та фойдали қазилмалар конидаги ишлар ҳамда қишлоқ хўжалиги соҳасида еришилаётган ютуқларга ҳам кўргазмада кенг ўрин берилди. Шунингдек, томошабинлар халқ таълими тизимидаги ўзгаришлар, Ўзбекистон фанлар академияси олимларининг янги кашфиётларидан воқиф бўлдилар. Ўзбек гиламию турфа палаклари, чиннию биллурлари, сополу фаянс идишлари, 36 Xalq so‘zi. 2010 y. 5 avgust.

”УСТО” фирмаси усталари сайқал берган ёдгорликлар, буюмлар ва совғалар “ЕКСППО 93” коргазмасидан кенг ўрин олган еди. Натижада, ушбу халқаро кўргазма шарофати билан Ўзбекистон диёрининг шуҳрати янада ошди, у билан дўстлашиш, ҳалол ҳамкорлик қилиш истагини билдирган давлатлар сафи янада кенгайди. Бу коргазмада иштирок етиб республикамиз “ЕКСПО- 93” нинг кумуш медалига сазовор бўлди. 1994- йил февралида республикамиз пойтахтида корейс санъати фестивали бўлиб ўтди.Уни Ўзбекистон ёшлар иттифоқи,”Кончепрон” Корея Халқ Ёшлар уюшмаси билан ҳамкорликда ташкил етилди. Фестивал дасрури ранг- баранг еди. Икки кун давомида “Баҳор” консерт залида Ўзбекистон, Қозоғистон ва Россиянинг 30 га яқин ҳаваскорлик жамоаси ўз санъатини намойиш етди. “Фестевални уюштиришимиздан асосий мақсадимиз- ёшларнинг еътиборини миллий маданият, унинг манбалари, халқ тарихига ега еди,- дейди корейс санъати форумининг директори ва бадиий раҳбари Емилия Ли. –Назаримда, ниятимизга йетганга ўхшаймиз: Фестивал кунлари зал доимо, асосан ёшлар билан тўла бўлади. Бу жуда қувончли ҳолдер. Чунки, миллий маданият асосларини яхши бошламай туриб, мукаммал киши бўлиб йетишиш қийин” 37 . Бу анжуман Ўзбекистонда отган корейс санъати фестивалининг иккинчисидир. Собиқ СССР республикаларининг кўпчилигида корейслар истиқомат қилишади. Аммо улар Ўзбекистонни иккинчи ватан деб билишади. Чунки,1937- йилда Узоқ Шарқдан келишганида Ўзбекистон уларни бағрини очиб кутиб олган еди. Ўзбекистон ҳозир ҳам тинч- тотув ва аҳил яшаб келётган барча миллатларга она ватандир. Бундан ташқари ўтган йили икки мамлакат ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажми 2,1 миллиард доллардан ошди. Ўзбекистонда жанубий кореялик инвесторлар иштирокида тузилган 660 корхона фаолият юритмоқда. Уларнинг 354 таси тўлиқ хорижий сармоя ҳисобидан ташкил 37 Xalq so‘zi. 199 9 y. 8 fevral

қилинган. Бу икки мамлакат ишбилармонлари ўртасида савдо-инвестициявий ҳамкорлик ривожланиб бораётганидан дарак беради. Юртимизда ушбу мамлакатнинг 75 та компанияси рўйхатдан ўтган. 2018 йилда Инчеон шаҳрида “Ўзбекистон – Корея савдо уйи” очилди 38 . У Ўзбекистоннинг дунё стандартларига мос маҳсулотларини Жанубий Корея бозорига йетказиб беришда муҳим рол ўйнамоқда. Жанубий Корея Ўзбекистонда иқтисодиётни либераллаштириш ва инвестиция муҳитини яхшилаш бўйича амалга оширилаётган ислоҳотларни олқишлади. Бу мамлакатимизга инвестициялар ва юқори технологиялар келишини кўпайтириб, қўшимча қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқариш, доимий иш ўринлари яратишга хизмат қилади. Президент Шавкат Мирзиёйев Ўзбекистон енергетика, нефт-газ, кимё, кончилик, транспорт ва логистика соҳаларида ҳамкорликни кенгайтириш, машинасозлик, електр техникаси, тўқимачилик ва озиқ-овқат саноати, инфратузилмани ривожлантириш бўйича истиқболли лойиҳаларни амалга оширишдан манфаатдор еканини қайд етди. Жанубий Корея компаниялари мамлакатимизда ўзларини еркин ва қулай ҳис қилишлари учун ҳар томонлама қўллаб-қувватланишини алоҳида таъкидлади. Музокарада мазкур соҳалардаги янги имкониятлар, уларни ҳаётга татбиқ етиш бўйича таклифлар кўриб чиқилди. Иқтисодиётнинг йетакчи тармоқлари, мамлакатимиздаги еркин иқтисодий зоналар ва кичик саноат зоналарида корхоналар ташкил етиш, “електрон ҳукумат”ни ривожлантириш, инновацион ва ижтимоий соҳалар бўйича кадрлар тайёрлашни давом еттиришга келишиб олинди. Ўзбекистон ва Жанубий Корея ахборот технологиялари, рақамли тиббиёт, таълим, маданият соҳаларида самарали ҳамкорлик қилиб келмоқда. Мамлакатимизнинг мактабгача таълим тизимига Жанубий Корея тажрибаси кенг жорий етилмоқда. Ўзбек ва корейс халқларининг дунёқараши ва урф-одатлари ўхшаш. Мамлакатларимиз енг қийин даврларда бир-бирини қўллаган. Бугун Ўзбекистонда яшаётган 180 мингдан зиёд корейс диаспораси кўп миллатли жамиятимизнинг ажралмас 38 http://www.uzembassy.kz/uz/article/ozbekiston-va-janubiy-koreya-munosabatlari-alohida-strategik-sheriklik- darajasiga-kotarildi.2017-yil 22-25 noyabr .

қисмига айланган. Корейс маданият марказлари уюшмаси, вилоятларда унинг бўлинмалари фаолият юритмоқда. Уюшма юртимизда ва хорижда корейс тили, маданияти, урф-одат ва анъаналарини сақлаш ва ривожлантириш бўйича фаол иш олиб бормоқда. 2017 йили Ўзбекистонда корейс миллати вакиллари яшаётганининг 80 йиллиги муносабати билан пойтахтимиздаги “Дўстлик” боғида ёдгорлик монументи очилди. Пойтахтимизнинг марказий кўчаларидан бирига Сеул номи берилди. Корейс халқининг маънавий-маданий меросини сақлаш ва ривожлантириш мақсадида Корея Республикаси ҳукумати томонидан Тошкент шаҳрида Корея маданияти уйи қуриб битказилди. Ушбу маскан халқларимиз абадий дўстлигининг яна бир ёрқин тимсоли бўлади. Мамлакатимиз олий ўқув юртлари Жанубий Кореядаги 45 дан ортиқ илмий- тадқиқот муассасаси билан ҳамкорлик ўрнатган. Пойтахтимизда Корея Республикасининг тўртта университети филиали очилган. Тиббиёт соҳаси ҳам ҳамкорликнинг муҳим йўналишларидан. Корея халқаро ҳамкорлик агентлиги (КОИ C А)нинг молиявий-техник кўмагида ўзбекистонлик мутахассислар Жанубий Кореядаги йетакчи клиника ва марказларда малака оширмоқда, кореялик шифокорлар томонидан мамлакатимиз аҳолиси беғараз асосда тиббий кўрикдан ўтказилмоқда. Давлатимиз раҳбари Ўзбекистон мазкур соҳалардаги ҳамкорликни янада кенгайтиришдан манфаатдор еканини таъкидлади. Жанубий Корея Президенти илғор тажрибалардан фойдаланиш ва кадрлар малакасини оширишга ҳисса қўшишга тайёр еканини билдирди. Самарали музокаралардан сўнг икки томонлама ҳужжатларни имзолаш маросими бўлди. Президент Шавкат Мирзиёйев ва Президент Мун Чже Ин Ўзбекистон Республикаси билан Корея Республикаси ўртасида Алоҳида стратегик шериклик тўғрисидаги қўшма декларацияни имзолади. Ҳукумат ва вазирликлар ўртасида инвестицияларни рағбатлантириш ва ўзаро ҳимоя қилиш, еркин савдо битими тузишни ўрганиш, тинч мақсадда фазони тадқиқ етиш, фан, технология ва инновациялар соҳасида ҳамкорлик, соғлиқни

сақлаш соҳасида ҳамкорлик бўйича Ўзбекистон – Корея марказини ташкил етишга оид ва бошқа ҳужжатлар имзоланди. Ташриф доирасида мактабгача таълим, меҳнат ва бандлик, адлия, қишлоқ хўжалиги, капитал бозорини ривожлантириш, кичик ва ўрта бизнес, ўсимликлар карантини соҳаларида, шунингдек, мамлакатларимиз савдо- саноат палаталари ўртасида икки томонлама қатор ҳужжатлар имзолангани қайд етилди. Оммавий ахборот воситалари учун ўтказилган брифингда Президентлар анъанавий дўстлик, очиқлик ва ўзаро англашув руҳида кечган музокаралар натижаларидан мамнунлигини алоҳида таъкидлади. – Мулоқотларимиз Ўзбекистон билан Жанубий Кореянинг сиёсий, савдо-иқтисодий, инвестициявий, маданий-гуманитар ва бошқа соҳалардаги ҳамкорлиги халқларимизнинг узоқ муддатли манфаатларига тўла мослигини, халқаро ва минтақавий муаммолар, хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш масалалари бўйича позицияларимиз яқин еканини намойиш етди. Бугун имзоланган Алоҳида стратегик шериклик тўғрисидаги қўшма декларация давлатларимиз ўртасидаги муносабатлар мутлақо янги босқичга кўтарилганини кўрсатади, – деди Шавкат Мирзиёйев. – Дунёнинг диққат марказида бўлиб келаётган Ўзбекистон Президентига чуқур ҳурматимни билдираман. Шавкат Мирзиёйев ҳамма соҳалардаги – сиёсат, иқтисодиёт, ижтимоий ҳаётга доир ислоҳотлари билан Ўзбекистонни янги тараққиёт босқичи сари йтакламоқда. Бугун мамлакатларимиз ўртасидаги муносабатларни алоҳида стратегик шериклик даражасига кўтардик 39 . Уни ҳаётга татбиқ етиш механизмлари, ўзаро ҳамкорликни ривожлантиришнинг янги йўналишларини муҳокама қилиб, истиқболли келишувларга еришдик, – деди Мун Чже Ин. Куннинг иккинчи ярмида Корея Республикаси Президенти Мун Чже Ин Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасига ташриф буюриб, мамлакатимиз парламенти аъзолари олдида нутқ сўзлади. Корея Республикаси раҳбари Ўзбекистон Бош вазири Абдулла Арипов 39 F.Sanayev. O’zbekiston yoshlari Koreyada.// Xalq so’zi, 2017-yil noyabr.

ҳамроҳлигида Мустақиллик майдонига ташриф буюрди. Олий мартабали меҳмон ҳурриятимиз, порлоқ истиқболимиз ва езгу ниятларимиз рамзи бўлган Мустақиллик ва езгулик монументи пойига гул қўйди. Презийеднтлар Шавкат Мирзиёйев ва Мун Чже Ин "Ўзекспомарказ"да ташкил етилган Ўзбекистон – Жанубий Корея бизнес-форумининг очилиш маросимида иштирок етдилар. Форумда икки мамлакат иқтисодий ва молиявий тузилмалари раҳбарлари, йетакчи ишбилармонлари, хусусан, Корея Республикасининг 150 та компания ва ташкилотидан 350 дан ортиқ вакил қатнашди. Мамлакатимиз иқтисодиётидаги Жанубий Корея инвестицияларининг умумий ҳажми 7 миллиард доллардан ошган. Корея миллий нефт корпорацияси, Ексимбанки, “Когас”, “Лотте гроуп“, “Самсунг“, “Ҳюндаи“, “Шиндонг ресоур c ес“ ва бошқа кўплаб йетакчи компаниялари юртимизда йирик инвестиция лойиҳаларини амалга оширишда фаол иштирок етмоқда. Давлатимиз раҳбари Кўксаройда ўтган музокараларда ишбилармонлик алоқаларини қўллаб-қувватлаш, айниқса, ўрта ва кичик бизнесни ривожлантиришга алоҳида еътибор қаратилганини таъкидлади 40 . Бугун Ўзбекистонда амалга оширилаётган ислоҳот ва ўзгаришлар улкан ғоя ва лойиҳаларни ҳаётга дадил жорий етиш учун кенг имкониятлар очмоқда. Ўтган йили мамлакатимизда янги қўшма корхоналар сони 3 баробар кўпайди. Биз бундан буён ҳам Корея бизнесининг мамлакатимиздаги иштирокини кенгайтириш учун енг қулай шароитларни яратишга тайёрмиз, деди Шавкат Мирзиёйев. Корея Республикаси Президенти Ўзбекистон азалдан савдо, илм-фан, маданият маркази бўлгани, бугунги кунда ҳам бизнес учун кенг имкониятлар очилаётганини қайд етди. Жанубий Корея Ўзбекистондаги инвестициявий лойиҳаларни қўллаб-қувватлаш, илғор тажрибалар билан ўртоқлашишга тайёр еканини билдирди. Бизнес-форумда икки мамлакат компания ва ташкилотлари ўртасидаги инвестициявий ҳамкорликни кенгайтириш, янги лойиҳаларни ишлаб чиқиш ва амалга 40 http://www.uzembassy.kz/uz/article/ozbekiston-va-janubiy-koreya-munosabatlari-alohida-strategik-sheriklik- darajasiga-kotarildi.2017-yil noyabr .

ошириш, товарлар йетказиб бериш ва хизмат кўрсатиш масалалари муҳокама қилинди. Умумий қиймати 12 миллиард доллардан зиёд бўлган битим ва келишувларга еришилгани қайд етилди. Улар енергетика, нефт-газ, кимё, тоғ- кон, машинасозлик ва електр техникаси, транспорт ва логистика, тўқимачилик ва озиқ-овқат саноати, инфратузилмалар, ахборот- коммуникация технологиялари, рақамли тиббиёт каби устувор йўналишларни қамраб олган. «Ангрен» еркин иқтисодий зонасини «Инчхон» еркин иқтисодий зонаси бошқарувига бериш, «Бўстонлиқ-фарм» ҳудудида енг зарур дори воситалари ишлаб чиқариш бўйича келишувлар алоҳида еътиборлидир. Хулоса ўрнида шуни айтиб ўтишимиз лозим давлатимиз раҳбари Жанубий Корея ишбилармонларини мамлакатимиз иқтисодиётидаги янги имкониятлардан фаол фойдаланишга чақирди. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёйев ва Корея Республикаси Президенти Мун Чже Ин рафиқалари билан бирга икки мамлакат санъат усталарининг консерт дастурида иштирок етди. Олий мартабали меҳмон шарафига ташкил етилган ушбу консертда юртимиз санъаткорлари, корейс маданият маркази аъзолари ва Жанубий Кореядан келган ижодий гуруҳлар қатнашди. Консертда ўзбек ва корейс миллий куй-қўшиқлари ижро етилди. Уларда халқларимиз ўртасидаги дўстлик, маданий ҳамкорлик яна бир бор намоён бўлди. Корея Республикаси Президенти Мун Чже Иннинг мамлакатимизга давлат ташрифи давом етмоқда.

Рақамли иқтисодиёт: Жанубий Корея тажрибаси ва ундан Узбекистонда фойдаланиш истиқболлари 41 41 Қаландар Абдураҳмонов. Жанубий Кореянинг “Education Network - EDUNET” тизими. 30.04.2018.й.

ИЛОВАЛАР Сиёсий солномалар. VII аср – Халқларимиз ўртасида дастлабки ҳамкорлик Кореянинг қадимги «Когурё» қироллиги ўз элчисини Сўғд давлатига ўзаро дипломатик шартномани тузишдан бошланган. 1991 йил 30 декабр – Осиё – Тинч океани минтақаси давлатлари орасида Корея Республикаси биринчи бўлиб Ўзбекистон Республикаси мустақиллигини тан олди. 1992 йил 29 январ – Ўзбекистон билан Корея ўртасида дипломатик алоқалар ўрнатилди. 1992 йил 19 июн – Ўзбекистон Республикаси Президенти И.Каримов Жанубий Кореяга расмий ташриф билан борди. 1994 йил – Корея Республикаси Президентининг расмий ташрифи чоғида ҳамкорликнинг ҳуқуқий пойдевори мустаҳкамланди. 1995 йил – Юртбошимиз Жанубий Кореяда бўлди ва «Мугунхва» ордени билан тақдирланди.

1999 йил – Ўзбекистон Республикаси Президенти Корея Республикасига давлат ташрифи билан борди. 2005 йил февраль – Корея Республикаси Миллий Ассамблеясида (парламент) Ўзбекистон билан алоқаларни янада кенгайтириш мақсадида дўстлик гуруҳи тузилди. 2005 йил сентябрь – Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисида ҳам худди шундай гуруҳи тузилди. 2005 йил май – Корея Республикаси Президенти Но Му Хён Ўзбекистон Республикасига ташрифи икки томонлама ҳамкорликнинг ривожланишида муҳим омил бўлди. 2005 йил – Ўзбекистон Корея Республикасини БМТнинг болалар ҳуқуқи бўйича кенгаши, Халқаро стандартлаштириш бўйича ташкилотга, « SOS » жамғармаси бўйича кенгаши ва шунингдек, БМТнинг Хавфсизлик ишлари бўйича доимий бўлмаган аъзолиги номзодликларига ишонч билдирган. 2006 йил 28-30 май – Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг Корея Республикасига ташрифи стратегик шериклик ва ҳар томонлама ҳамкорликни янада мустаҳкамлади. 2006 йил 25 сентябрь – Корея Республикаси Бош вазири Хан Мёнг Сук Ўзбекистонга келди. 2007 йил 28 февраль – Ислом Каримов Оқсаройда Корея Республикасининг мамлакатимиздаги Фавқулотда ва мухтор элчиси Мун Хаёнгни қабул қилди.

Иқтисодий алоқалар. 1992 йил – Ўзбекистон – Корея ўртасида яқиндан иқтисодий алоқалар ўрнатилди. 1992 йил май – Ўзбекистон Республикасининг кўргазма залида Корея Республикасининг «Самсунг» фирмасида ишлаб чиқарилган электрон, маиший техника буюмлари намойиши бўлиб ўтди. 1992 йил август – Ўзбекистон Республикаси Президенти И.Каримов Жанубий Корея Республикасининг «DAEWOO» корпорацияси раиси Ким И Жунг билан Ўзбекистонда автомобиль ишлаб чиқарувчи қўшма корхона қуриш тўғрисида музокара олиб борди. 1992 йил 24 август – Тошкентда Жанубий Кореянинг «ДЭУ» корпорацияси ва Ўзбекистоннинг «Автоқишхўжмаш» давлат концерни ўртасида Андижон вилояти Асака шаҳрида «ЎзДЭУавто» қўшма корхонасини қуриш тўғрисида шартнома имзоланди. 1993 йил февраль – Автомобиль заводи қурилиши бошланиб, 32 ой мобайнида охирига етқазилди. 1993 йил март – автомобиль ишлаб чиқарувчи завод «ЎзДЭУавто» номи билан рўйхатга олинди ва умумий миқдори 658 миллион АҚШ доллари ҳажмида белгиланди. 1995 йил 30 май – «Автомобиллар учун бутловчи буюмлар ишлаб чиқарадиган Ўзбекистон – Жанубий Корея корхоналарини ташкил қилиш тўғрисида» қарор қабул қилди. 1996 йил март - қўшма корхона ишга туширилди ва завод автомобиллар ишлаб чиқаришни бошлаб юборди. 1997 йил – икки мамлакат ўртасида ўзаро товар айирбошлаш хажми 1 миллиард АҚШ долларидан ошди.

1998 йил – «ЎзДЭУавто» заводи 54400 та Дамас, Тико, Нексия русумли автомобиллар ишлаб чиқарди. 1999 йил – Корея Республикасининг Ўзбекистонга қўйган инвестиция хажми 1,1 млрд. АҚШ долларини ташкил этди. 1999 йил – И.Каримовнинг Корея Республикасидаги давлат ташрифи натижасида Тошкентда «ДЭУ» русумли автодвигателлар ишлаб чиқарувчи корхона барпо этиш ҳақида хужжатлар имзоланди. 1999 йил 4-6 октябр – Ўзбекистоннинг Ташқи иқтисодий фаолият Миллий банки ва Кореядаги йирик «Эксимбанк» «ЎзДЭУавто» қўшма корхонасини молиявий жиҳатдан қўллаб - қуватлашга келишиб олинди. 1999 йил октябр – «Кабул Текстайл» компанияси билан Ўзбекистон тўқимачилик саноатини ривожлантиришга йўналтирилган битим имзоланди. 2000 йил январ – «ЎзДЭУавто» заводига « ICO –9001» сертификати берилди. 2000 йил май – Корея Республикаси «Эксимбанк»и ва Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий фаолият Миллий банки янги авлодга мансуб автомобиллар ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш учун 35,9 млн. доллар ажратиш тўғрисида Битим имзоланди. 2001 йил – Халқаро андозаларга тўла жавоб берадиган янги линия «Матиз» русумли янги автомобиль ишлаб чиқариш йўлга қўйилди. 2002 йил – «Нексия» автомобилининг янги моделини ишлаб чиқариш бошланди. 2004 йил – Россияда «ЎзДЭУавто»нинг 6 мингдан зиёд автомобили сотилди. 2005 йил – «ЎзДЭУавто» мошинлари Россияда сотилган хориж автомобиллари ичида 1-ўринни эгаллади.

2006 йил – Россияда энг кўп сотилган хориж автомобиллари учлиги ичида « DAEWOO NEXIA » муҳим ўрин эгаллади. Маданий алоқалар. 1940 йил - Россия шарқий ўлкаларидан кўчирилиб келтирилган корейслар Меҳнатобод қишлоғи ўрнидаги қамишзор ва ботқоқ ерларда «Гигант» жамоа хўжалигини ташкил қилишда фаол қатнашганлар. 1992 йил январ – Ўзбекистон ва Корея Республикаси ўртасида ўрнатилган муносабатлар таълим, илмий ва маданий соҳаларда кенг ҳамкорлик алоқаларида ҳам тажриба олиш ва алмашишга йўл очди. 1992 йил май – Тошкентда корейс таълим маркази очилди. 1993 йил март - Тошкент шарқшунослик институтида кореяшунослик факультети очилди. 1998 йил – Ўзбекистонда Спорт турлари ва корейс анъанавий ўйинлари намойиш этилди. 1999 йил - Тонкентда корейс китоблари ва фотосуратлари кўргазмаси, корейс санъат арбоблари ва рассомлари кўргазмаси уюштирилди. 1999 йил октябр - Корея «Эксимбанк»и Ўзбекистон лицейлари ва коллежларини ўқув жиҳозлари билан таъминлаш лойиҳасини амалга ошириш учун 3 млн. долларлик имтиёзли кредит ажратди. 2003 йил 24 июн – Ўзбекистон–Жанубий Корея ҳамкорлигининг маънавий- маърифий ҳамда таълим тизимини ривожлантирувчи «Коика» ваколатхонаси Самарқандда очилди. 2003 йилнинг 8 июл - Темурийлар Давлат тарихи музейида Ўзбекистон Республикаси ФА Тарих институти, Осиё маданияти ва ривожланиш

институти (Корея) ва ушбу музей ҳамкорлигидан «Марказий Осиё ривожланиш йўллари» мавзуидаги халқаро илмий анжуман бўлиб ўтди. 2003 йил сеньтябр - Ўзбекистон мустақиллигига бағишлаб « The Korea post » журнали ва « The Korea times » газетаси қатор мақолалар эълон қилди. 2004 йил - Тошкентда Корея ахборот технологиялари маркази очилди. 2005 йил - KIPA ташкилоти Ўзбекистонда таълим соҳасини ахборотлаштириш бўйича техника-иқтисодий асосини ўрганиб чиқди ва бир йил ўтиб Корея Республикасининг Экспорт-импорт банки бунинг учун 29,6 миллион АҚШ доллари миқдорида маблағ ажратди. 2005 йил май - юртимизга Корея Республикаси раҳбарининг келиши икки давлат яқинлашиш алоқаларини ривожланишига сабаб бўлди. 2005 йил сентябр - Ўзбекистонда яшаётган корейс миллатига мансуб рассомларнинг чизган расмларининг кўргазмаси бўлиб ўтди. 2005 йил октябр - Корея маданияти хафталиги ўтқазилди. 2006-2008 йиллар - Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикаси ўртасида маданий алмашувлар бўйича дастур ҳақида муҳим ҳужжат имзоланди. 2006 йил март - Корея Республикасининг раҳбари юртимизга келиши нафақат иқтисодий – сиёсий, хусусан, илмий, маданий ва таълим соҳаларини янада ривожлантиришга туртки бўлди. 2006 йил 26 сентябрь - Корея Республикасининг бош вазири Хан Мёнг Сук хоним пойтахтимиздаги « SOS – Ўзбекистон болалар маҳалласи» билан танишди. 2007 йил 29 март - Оқсаройда Корея Республикаси Бош вазирининг ўринбосари, таълим ва инсон ресурсларини ривожлантириш вазири Ким Шин Илни қабул қилди.

2008- 2009- 2010- 2011- 2012 йил Сентабр Биринчи приздентимиз Ислом Каримов Корея Републикасига ташриф бюрди. 2014 йил- Тошкент шахрида Кореянинг Олий Инҳа ўниверситети филиали очилди, компютир 2015- 2017- йил 22-25 ноябр – Ўзбекистон президети Шавкат Мирзиёев расмий ташриф билан Сеулда булди. 2019- йил 18-20 апрель кунлари Корея республикаси призденти Мун Чжэ Ин Ўзбекистонга ташриф бюрди. 2019-йил 20-апрел Корейс маданияти ва санати уйининг тантанали очилиш маросими булди. Ўзбекистон – Жанубий Корея ҳукуматлараро қўмитаси мажлиси

Корея Ўзбекистон билан стратегик ҳамкорлик доирасида

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Президент Мун Чжэ Иннинг таклифига биноан 22 ноябрь куни давлат ташрифи билан Корея да ХУЛОСА Бугунги кунда Ўзбекистонда 360 та ўзбек-корейс қўшма корхоналари, улар ичидан 59 таси 100% Корея капиталидаги корхоналар фаолият юритмоқдалар. Ўзбекистон бозорида фаолият юритувчи корейс компаниялари орасида Корея миллий нефт корпорацияси (КНОК), Корея Газ Корпорацияси (КоГаз), "ДАЕWОО Интернатионал", "Кореан Аир", "Шиндонг енерком", "Хайнтекс" ва бошқа йирик компаниялар ҳам бор. Ўзбекистон ва Жанубий Кореянинг савдо-иқтисодий, сармоявий ва молиявий- техникавий ҳамкорлиги иккитомонлама муносабатларни мустаҳкамлашда муҳим омил саналади ва улкан истқболларга егадир. Томонлар тоғ-кон саноати, нефт ва газ, нефт ва кимё, қурилиш,

автомобилсозлик, тўқимачилик, қишлоқ хўжалиги тармоқларида, шунингдек, юқори технологиялар соҳасида сармоявий ҳамкорликни янада кенгайтиришдан манфаатдордирлар. 1992-йилда имзоланган Савдо битимига кўра, мамлакатларимиз ўртасида мумкин қадар қулайлик бериш режими ўрнатилган. Корея Республикаси Ўзбекистоннинг ташқи савдо бўйича шериклари орасида йетакчи ўринлардан бирини егаллайди. 2010-йилда икки томонлама товар айланмаси ҳажми 2009-йилдагига нисбатан 31,5 фоизга ўсиб, 1 миллиард 614 миллион 700 минг АҚШ долларини ташкил етди. Ўзбекистондан Жанубий Кореяга транспорт, сайёҳлик ва коммуникация хизматлари, пахта толаси, озиқ-овқат маҳсулотлари, машина ва асбоб-ускуналар експорт қилинади. Корея Республикасидан еса кимёвий маҳсулотлар ва пластмасса, қора металлар, транспорт, консултатив ва коммуникация хизматлари, озиқ-овқат, нефт маҳсулотлари, машина ва асбоб-ускуналар импорт сифатида олинади. 1994-йилдан буён савдо-иқтисодий соҳада ҳамкорлик қилиш бўйича Ўзбекистон-Жанубий Корея қўшма қўмитаси фаолият юритиб келмоқда. Ўтган давр мобайнида қўшма қўмитанинг олтита йиғилиши ташкиллаштирилди, уларнинг охиргиси 2009-йил апрел ойида Сеулда бўлиб ўтди. Икки томонлама ҳамкорликнинг истиқболли йўналишларидан бири "Навоий" еркин индустриал-иқтисодий зонаси доирасидаги лойиҳаларни амалга ошириш ҳисобланади. Еркин и н д у с т р и а л - и қ т и с о д и й з о н а в а ю к т а ш и ш б ў й и ч а д у н ё д а й е т а к ч и компаниялардан бири - "Кореан Аир" томонидан бошқарилаётган Навоий шаҳар аеропортидаги логистика маркази имкониятларининг бирлаштирилиши юқори даромадли маҳсулотлар ишлаб чиқарилишининг ривожланишига ҳамда авиация, автомобил ва темир йўлдан фойдаланган ҳолда амалга ошириладиган юк ташишнинг

мултимодал тизими орқали тайёр маҳсулотни дунё бозорига тез йетказиб берилишига алоҳида имконият яратади. 42 Ўзбекистон Республикаси ва Корея Республикаси ўртасидаги ҳамкорликнинг яна бир муҳим йўналиши бу - мавжуд саноатни янгилаш ҳамда модернизация қилиш мақсадида мамлакатимизга юқори инвестиция технологияларининг жалб етилиши билан боғлиқ истиқболли лойиҳалар саналади. Жанубий Корея Ексимбанкининг Иқтисодий тараққиёт ва ҳамкорлик жамғармаси (ЕДCФ) томонидан имтиёзли кредитлаш тизими бўйича олиб борилаётган ўзаро муносабатлар ҳам изчил ривожланмоқда. Бу борада ичимлик суви билан таъминлаш, соғлиқни сақлаш ва геоахборот тизими соҳасига оид лойиҳаларни амалга ошириш мақсадида ЕДCФ жамғармасининг қарийб 155 миллион АҚШ долларига тенг бўлган янги имтиёзли кредитини жалб етиш масаласи ишлаб чиқилмоқда. Ўзбекистон ва Жанубий Корея халқаро сиёсат майдонида бир-бирининг ташаббусларини ёқлаб, бир-бирини қўллаб-қувватлаб келади. Хусусан, Ли Мён Бак 2018 йилда бўладиган Қишки олимпия ўйинларига мезбонлик қилиш учун Пхёнчхан шаҳри номзодини қўллаб-қуwатлагани учун Ўзбекистон томонига миннатдорлик изҳор етди. Ўзбекистон Сеулнинг Корея яриморолидаги муаммоларни тинч йўл билан ҳал қилиш масаласига ёндашувини, Корея Республикаси раҳбариятининг "Янги Осиё дипломатияси" ташаббуси ҳамда енергетик стратегиясини қўллаб- қувватлайди. Ўзбекистон раҳбари ташаббусининг самараси - Марказий Осиё ядро қуролидан холи ҳудудга айлангани Корея Республикасида юксак қадрланади. Ўзбекистон Республикаси ва Жанубий Корея ўртасида 27 йил мобайнида дипломатик муносабатлар ривожланиб ва шаклланиб бормоқда. 42 В.С.Хан “Корея тапихи” 133-бет

Фойдаланилган адабиётлар 1.КаримовИ.А. Жаҳон молиявий иқтисодий инқирози, Ўзбекистонда шароитида уни бартараф етишнинг йўллари ва чоралари.–Т.: Ўзбекистон. 2013. 31-б. 2.Тихонов В.М.,Кан Мангиль.История Кореи.В 2-х томах.-М.6Наталис.2011. 3.Страноведение.Республика Корея/Под ред.Б.С.Ли.-Т:O’zbekiston milliy ensiklopediyasi.2012 4. В.С.Хан. (Корея тарихи)-Тошкент:Бактриа Пресс,2013.128-б 5. Қулдош Ергашев, Ҳожиакбар Ҳамидов “ Ўзбекистон тарихи” Тошкент 2015 6. Солиев А. Иқтисодий ва ижтимоий географиянинг долзарб масалалари.-Т., Университет. 2015.й. 102-б. 7. Джуманов Д.С., Мамадиёров О.У. Халқаро савдо(марузалар матни),2013. 248-б 8. Тухлиев Н., Таксанов А.Национальная экономическая модель Узбекистана. – Т.: Нур. 20 15.й. 56-б 9.Т.Пўлатов. Ўзбекистон Республикасида ташқи иқтисодий фаолияти асослари . Т.,Фан. 2015. 81-б 10. Рикс, Дэвид А. Просчеты в международном бизнесе. М.: Издательский Дом «Вильямс», 20 1 4. й. 24-б 11. Страны и регионы мира: экономико-политический справочник/Под ред. А.С. Булатова. – М.: Проспект, 2010. й. С 542 . 12. Мировая экономика и международный бизнес. Экспресс-курс: учеб. /Под общ. ред. В.В. Полякова и Р.К. Щенина. – М.: КНОРУС, 20 15 . С 132 . 13. Алибекова С. Л. Формирование и факторы роста уровня жизни населения Узбекистана.: Автореф. дис. канд. экон. наук.-Т.: Гос. и обществ. строит. при президенте РУз., 2003. й. с-2 1 . 14.Ҳамедов И.А. Алимов.А.М. Ўзбекистон Республикасида ташқи иқтисодий фаолият асослари.. T.: “адабиёт жамғармаси”нашр., 2016.й. 136-б 15. Убайдуллаева Р.А. Общество и семья: духовный и, нравственный мир и репродуктивные установки.// Мониторинг общественного мнения.- Москва: ВЦИОМ, 2005.- №3. с - 122 . 16. Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев ва Корея президенти Мун Чжэ Ин Стратегик шериклик муносабатларини ҳар томонлама чуқурлаштириш тўғрисида қўшма баёноти. 23.11.2017.й 17 Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев ва Корея президенти Мун Чжэ Ин Стратегик шериклик муносабатларини ҳар томонлама чуқурлаштириш тўғрисида қўшма баёноти. 23.11.2017.й 18. X.Ziyayev. O’zbekistonning xorijiy malakatlari bilan iqtisodiy va madaniy hamkorligi. T .: 2014 y . b -34. Вақтли матбуот нашрлари Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёев 2017 йил 5 январь куни телефон орқали мулоқот 30.01.2017 .й.

Аббос Бобохонов, Ўзбекистон Корея Республикаси: Икки томонлама муносабатлар тараққиётида янги босқич. “Халқ сўзи” 18-ноябръ 2017.й. 2-б. Аббос Бобохонов, Ўзбекистон Корея Республикаси: Икки томонлама муносабатлар тараққиётида янги босқич. “Халқ сўзи” 18-ноябръ 2017.й. 3-б. Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев ва Корея президенти Мун Чжэ Ин Стратегик шериклик муносабатларини ҳар томонлама чуқурлаштириш тўғрисида қўшма баёноти. 23.11.2017.й Халкаро мониторинг тизимлари куринишлари (Варианты глобальных систем мониторинга) : www.csu.edu.au ,www,student.wau.nl// Retrieved 15.07.2015 from ://www.jstor.org . Friedrich Scheuermann and Francesc Pedró “Assessing the effects of ICT in education “ Indicators, criteria and benchmarks for international comparisons” Retrieved 20.01.2015 from http://www.csu.edu.au O‘zbekiston ovozi. 2000 y. 7 iyun. Xalq so‘zi. 199 9 y. 8 fevral http://www.uzembassy.kz/uz/article/ozbekiston-va-janubiy-koreya-munosabatlari-alohida-strategik- sheriklik-darajasiga-kotarildi.2017-yil 22-25 noyabr . https://sputniknews-uz.com/society/20161003/3825156/uzbekistondakoreya-madaniyati-festivali.html# . 03.10.2016.й. Матназар Элмурадов, Зиёдулла Жонибекова “Халқ сузи” 20-апрель 2019 йил https://www.mf.uz/uz/companent/k2/ item/95-dzhizakskaya-oblast.html 4. Statistik to’plamlar 1. Евгений Штефан ВВП Южной Кореи превысил один триллион долларов.13/01/2011 12:44:00 http :// vestnik . kr / econo /3967. html 2. OECD Econmic surveys: Korea, June 2010 3. Republic of Korea Economic Bulletin, Vol. 31, No.1, January 2012 4. Regional Income in 2010 (Preliminary), Economic Bulletin of Republic of Korea 5. Social Indicators in 2011, Economic Bulletin of Republic of Korea 6. The Bank of Korea, Seoul, Korea, Choongsoo Kim, Governor, The Bank of Korea, The Korean Economy, April 2012 7. Office of president The Republic of Korea February 2005. Overcoming a national crisis, the Republic of Korea rises up again 8. Navoiy viloyati statistika boshqarmasining 2006-2009 yillardagi ma’lumotlari

1. Gazeta va Jurnallardagi ilmiy maqolalar 1. халқ сўзи 2017 йил 24-25 февраль 2. Халқ сўзи 1. Проблемы Дальнего Востока Жур. РАН Института Востоковедения. 2. ж. Korea now . Июнь 2004. 3. ж . Korea today. Май 2005. 6. Internet resurslar 1. http://www.koreatimes.co.kr 2.http://www.seoulkoreaasia.com/trade-business.htm . www. finansy.ru/publ/mark/ . www.Korea.net . i_importe_respubliki_uzbekistan_za_2011g/ http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc_113448.pdf http://infoman.uz/2012/01/uz-2012-foreign-investment/ http://uza.uz/uz/business/19502/ http://www.mfer.uz/rus/mejdunarodnoe_sotrudnichestvo/ sotrudnichestva_s_zarubejnimi_stranami/atr/koreya/ . “UzDaily.uz” internet-nashri. . www.uzinfoinvest.uz . www.press-service.uz . www.Uza.u z . www.olam.uz .http://www.mfer.uz/rus/vneshnyaya_torgovlya/informaiya_o_tovarooborote eksporte_i_importe_respubliki_uzbekistan/ informaiya_o_tovarooborote_eksporte_

24. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Кенгаши, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Кенгаши ва Вазирлар Махкамаси таъсислигидаги “Халқ сўзи” газетасини сонлари. 25. Ўзбекистон республикаси Либерал Демократик партияси таъсислигидаги “ХХ1 аср” газетасининг сонлари. 1.И.А.Каримов. “Ўзбекистон ХХ1 аср бўсағасида- Ҳавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолотлари” Тошкент. “Ўзбекистон” 1997 йил. 2. И.А.Каримов. “Бунёдкорлик йўлидан” Тошкент. “Ўзбекистон” 1996 йил. 3. И.А.Каримов. “Ҳавфсизлик ва барқарор тараққиёт йўлидан” Тошкент. “Ўзбекистон” 1998 йил. 4. И.А.Каримов. “Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз”. Тошкент. “Ўзбекистон” 1999 йил. 5. И.А.Каримов. “Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаёт- пировард мақсадимиз”. Тошкент. “Ўзбекистон” 2000 йил. 6. И.А.Каримов. “Ўзбекистоннинг ўз истиқлол тарққиёт йўли”. Тошкент. “Ўзбекистон” 1992 йил. 9. И.А.Каримов. “Мақсадимиз- тинчлик, барқарорлик, ҳамкорлик” Тошкент. “Ўзбекистон” 1995 йил. 2.6. Mamlakatimizni modernizasiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish– ustuvor maqsadimizdir. Prezident Islom Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo‘shma majlisidagi ma’ruzasi //Xalq so‘zi. – №19 (4934), 28 yanvar 2010. 2.7. I.A.Karimov O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. “O’zbekiston2011”

Похожие

Амир Темур ва темурийларнинг Франция ўртасидаги муносабатлари

Ўрта Осиё хонликларида давлат бошқаруви ва ер эгалиги муносабатлари

Ўзбек халқи анъанавий ва замонавий ўйинларининг этнографик хусусиятлари (Қашқадарё мисолида)

Бухоро амирлигининг ташкил топиши ва давлат тузуми

Хива хонлигининг давлат тузуми ва ҳуқуқ манбалари