Ishki organlardiń dúzilisi-sindesmologiya as sin’iriw organlarinin’ anatomo-topografiyasi - Zoologiya - Slaydlar

Ishki organlardiń dúzilisi-sindesmologiya as sin’iriw organlarinin’ anatomo-topografiyasi

Yuklangan vaqt:

28.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1306.5244140625 KB

Ko'chirib olish

ISHKI ORGANLARDIŃ DÚZILISI- SINDESMOLOGIYA AS SIN’IRIW ORGANLARININ’ ANATOMO- TOPOGRAFIYASI Reje: 1. Ishki organlar dúzilisi haqqinda ulıwma túsinik 2.As sińiriw organları hám onıń bólimleri 3.Bas bólim ishekleri.Awız boslıǵı orgalari

Ishki organlar quramali sistema bolip olardin` ha`mmesi omirtqa bag`anasi astinda jaylasqan. Ishki organlar sistemasini as sin`iriw, dem aliw, bo`lip shig`ariw ham ko`beyiw organlari kiredi. Ishki organlardin` kopshiligi qarin boslig`i, ko`kirek quwislig`i ha`m to`s su`yegi artinda jaylasadi, bas ha`m moyinda aziraq boladi. Ishki organlar sistemasi tesikler arqali sirtqi ortaliq penen barqulla baylanista bolip turadi.

Haywan organizminin` kese-kesimn kesip qarag`animizda denedegi organlar qaysi ta`rtipte jaylasqanin ha`m olardin` bir-biri menen baylanisqanin ko`remiz..

Qurg`aqliqta jasawshi joqari da`rejeli haywanlardin` dem aliw, bo`lip shig`ariw ha`m ko`beyiw organlari as sin`iriw organlarinan pu`tkilley ajralip, arnawli jollarg`a jaralg`an. Su`t emiziwshilerden bir tesikliler apiwayi du`zilgen.Ha`r qiyli ko`lemdegi nay formasindag`i as sin`iriw organlarinin` ishki beti epiteliy kletkalari menen qaplang`an bolip, onin` bu`rtiklerinen tu`rli bezler bo`linip shig`adi

Uliwma epiteliy kletkalari ishki organlardin` en` ahmiyetli bo`limi esaplanadi. Epiteliy kletkalari ishki organlardin` waziypasina qarap ha`r tu`rli du`zilgen boladi. Ma`selen. Awiz boslig`inda, qizil o`n`esh ha`m gu`yis qaytariwshi haywanlardin` u`lken qarin, tor qarin ha`m qat qarin diywallarinda ko`p qabatli jalpaq epiteliy kletkalar bolip olar qorg`aniw waziypasin atqaradi.

Iri shaqli maldın’ sin’iriw organlari sxemasi 1-qulaq qaptali silekey bezi; 2- qulaq qaptali silekey bezi ag’isi; 3- jutqinshaq; 4- awiz boslig’I; 5-jaq asti silekey bezi; 6-ko’mekey; 7-traxeya;8-o’n’esh;9-bawir;10- bawir ag’isi;11-o’t ag’isi qaltasi; 12-o’t qalta; 13-uliwma o’t ag’isi; 14-tor qarin; 15- asqazan asti bezi; 16- asqazan asti bezi ag’isi; 17-ultabar; 18-oneki barmaq ishek; 19-jin’ishke ishek; 20- shen’ber ishek; 21-jambas ishek; 22-soqir ishek; 23- tuwri ishek; 24-u’lken qarin; 25-qiriqqat; 26-o’n’esh nawasi;

1-awiz boslig’I; 2-jutqinshaq; 3-o’n’esh; 4-qarin; 5-bawir; 6- asqazan asti bezi; 7- jin’ishke ishek; 8-soqir ishek; 9-shen; ber ishek; 10-juwan ishek; 11-quwiq; 12- sidik kanali

 As sin`iriw organlari en` a`hmiyetli ha`m quramali du`zilgen sistema bolip, haywan organizminin` rawajlaniwi menen baylanisli. Sonin` ushin ha`m apiwayi haywanlardin` as sin`iriw organlari birqansha a`piwayi. Haywanlar rawajlang`an sayin as sin`iriw organlari rawajlana baradi. Suwda jasawshi omirtqasiz ha`m omirtqali haywanlardin` as sin`iriw organlari ha`m dem aliw organlari bir qansha baylanisli boladi, sebebi olar jaqin jaylasadi. Dem aliw organlari qurg`aqliqta jasawshi haywanlarda awqat sin`iriw bo`liminen baslanadi. Bul ha`r eki organ ko`kirek, qarin ha`m to`s bosliqlarinda jaylasqan. Awqatti sin`iriwshi organlardin` ko`lemi u`lken bolip, organizmde quramali protsess- zatlar almasiw ushin xizmet qiladi.

 O`zin qorshap turg`an sirtqi ortaliqtan ha`r qiyli qatti ha`m jumsaq zatlardi aladi.  Awiz boslig`indag`i organlar ja`rdeminde awqatti jutiwg`a tayarlaydi.  Jutqinshaq, qizil o`n`esh ja`rdeminde awqatti asqazang`a o`tkerip ha`r qiyli shireler ja`rdeminde sin`iriwge tayarlaydi.  Tayarlang`an aziqliq zatlardi ishek diywalina o`tkizip aziqliq zatlardi sin`irip ha`m qaldiq bo`limin sirtqa shig`arip taslaw waziypasin atqaradi.  Bas bo`limine awiz boslig`i ha`m onin` a`tirapindag`i organlar Erin, tis, milkler, til, jumsaq ha`m qatti tan`laylar, silekey bezleri ha`m jutqinshaq kiredi.

 Asqazan- ha`r qiyli du`zilgen bolip, alding`i bo`limi ishektin` ken`eygen jeri. Asqazan aziq zatlardi waqtinsha saqlaw ushin xizmet qiladi. Asqazan du`zilisineqarap bir kamerali ha`m ko`p kamerali boladi. Bir kamerali asqazan a`piwayi bir qaltashadan ibarat bolip, shoshqalar, taq tuyaqlilar, jirtqishlar ha`m adamlarda ushraydi. Su`t emiziwshi haywanlarda (u`yrek tumsiq ha`m exidnada) qizil o`n`esh siyaqli asqazan boladi. Basqasu`temiziwshilerdin` asqazani tsilindr ta`rizli epiteliy kletkalardan du`zilgen bolip, onin` ha`mme jerinde qaplang`an boladi. Bunday asqazan otxor haywanlarda ushraydi ha`m bezli ishek tipindegi asqazan dep ataladi. Ku`p kamerali asqazantiykarinan otxor haywanlarda ushraydi, ha`m to`rt bo`limnen ibarat boladi bul bo`limler izbe-iz jaylasadi. Bunday asqazan gu`yis qaa`ytariwshi haywanlarda, tu`yelerde arqa bug`ilarda boladi. Ko`p kamerali asqazan ha`m aralas yag`niy qizil o`n`esh ishek tipindegi asqazan esaplanadi. Qizil o`n`eshten u`lken qarin arqali tor qaring`a o`tetug`in qizil o`n`esh novining a`hmiyeti ju`da` u`lken, sebebi bul nov arqali suyiq awqat u`lken qaring`a tu`spesten tuwri tor qaring`a o`tip ketedi.

Atlardin’ tis arkadasi du’zilisi: 1-gu’rek su’yek denesi; 2- tissiz jeri ( shetleri); I- gu’rek tis; С- qaziq tis; Р-premolyarlar ; М – molyarlar

1-o’n’esh; 2-asqazan; 3-oneki barmaq ishek; 4-jin’ishke ishek;5-jambas ishek;6-soqir ishek;7-kese shen’ber ishek;8-kishi shen’ber ishek;9-tuwri ishek

Tu`yelerdin` asqazani u`sh kamerali bolip tiykarinan u`lken qarinda ha`m tor qarinda diywalinda bezler boladi. Tu`yelerde qat qarin joq. Asqazan du`zilisine qarap formasi ha`r qiyli haywanlarda ha`r tu`rli bu`gilgen ha`m uzin boladi. Asqazannin` batiq ta`repi, du`mpik ta`repi boladi. Asqazannin` aldin`g`i ha`m diafragma ha`m arqa ishek diywallari boladi. Qizil o`n`eshtin` asqazang`a tutasqan ta`repi 12 barmaq ishekke shig`iw tesigi –to`mengi orta bo`limi tu`bi dep ataladi. Qizil o`n`esh ishek tipindegi asqazannin` qizil o`n`eshke jaqin ta`repi ko`p qabatli jalpaq epiteliy toqmalardan du`zilgen bolip bez bolmaydi. Pilorusqa jaqin ta`repi tsilindr ta`rizli epiteliy menen qaplang`an ha`m ko`p bezli boladi. Asqazannin` diywali u`sh qabattan ibarat boladi. Ishki shilimtial perde qabati bezli ha`m bezsiz qabati ren`i menen parq 1-óńesh 2-úlken qarın 3-suw qaltashalar 4-tor qarın 5-ul tabar 6-jińishke ishek bólimiqilinadi.Bulshiqet qabati-u`sh qiyliuzin, aylana ha`m qiysiq tegis bulshiq et talshiqlarinan ibarat .

1-óńesh 2-úlken qarın 3-suw qaltashalar 4-tor qarın 5-ul tabar 6-jińishke ishek bólimi01 33

Dem aliw organlari organizm menen sirtqi ortaliq ortasinda gazler almasiwin taminleydi. Qurg`aqshiliqta jasawshi haywanlar hawa kislorodi suwda jasawshi haywanlar bolsa suwda erigen kislorod penen dem aladi. Dem aliw organlari ha`m basqa organlar siyaqli qan aylaniw, awqat sin`iriw ha`m nerv sistemasi menen baylanisli boladi, sebebi o`kpege kirgen kislorod qang`a o`tip, onin` formali elementleri eritrotsitler arqali barliq organizm toqimalarina tarqaladi ha`m zatlar almasiwinda a`hmiyetli rol oynaydi, payda bolg`an karbonad angidrid sirtqa shig`ip ketedi. Dem aliw sistemasinin` orayi uzinsha miyde jaylasqan. Dem aliw tezligi ha`m ko`lemi haywanlardin` ulken-kishiligine baylanisli boladi. Haywan qansha ulken bolsa, sonsha aste ha`m ko`p hawa aladi. Misali, qoyanlar bir minutda 50-60 ma`rte dem alsa, atlar 8-16 ma`rtegeshe dem aladi. Sebebi mayda haywanlarda zatlar almasiwi ju`da tez boladi.

Dıqqatlarıńız ushın raxmet!

O'xshashlar

As sin’iriw organlarinin’ du’zilisi, formasi ha’m topografiyasi

As sin’iriw organalar sisteması

Nafas olish organlari anatomo-topografiyasi

Aldińǵi artqi hám keyingi bólim ishekleriniń anatomiyaliq dúzilisi hám topografiyasi

Súyeklerdiń óz-ara birigiwi – sindesmologiya