logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tilshunoslik
  4. O’zbek tili undoshlari

O’zbek tili undoshlari

Yuklangan vaqt:

18.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

208.1513671875 KB
Ko'chirib olish
O’zbek tili undoshlari O'zbek tiliga kirish Oʻzbek tili Sharqiy turkiy til boʻlib, asosan Oʻzbekistonda soʻzlashadi va qoʻshni mamlakatlardagi oʻzbek jamoalari ham soʻzlashadi. Turkiy tillar oilasining karluk shoxchasiga mansub boʻlib, uygʻur, qozoq, qirgʻiz tillari bilan chambarchas bogʻliq. O‘zbek tilining undoshlar tizimi 28 undosh fonemadan iborat bo‘lib, ularda bir undosh tovush ham, undosh turkumlari ham bor.1 2 3 Undosh tovushlar nima? Undosh tovushlar - tovush yo'llari havo oqimi qandaydir tarzda to'sqinlik qilganda hosil bo'ladigan nutq tovushlari. O‘zbek tilida so‘z va gaplar hosil qiluvchi bir necha undosh tovushlar mavjud. Bu undoshlarga bilabial, dental, alveolyar, palato-alveolyar, retrofleks, palatal, velar, glottal tovushlar kiradi. Bu undosh tovushlarning har biri oʻziga xos artikulyatsiya nuqtasi va hosil boʻlish usuliga ega. Masalan, ikki jabhali undoshlar lablarni bir-biriga bosib, tish undoshlari esa tilning uchini yuqori tishlarga qoʻyish orqali hosil boʻladi. O‘zbek tilining o‘ziga xos undoshlari O‘zbek tilida boshqa ko‘pgina tillarda uchramaydigan bir qancha noyob undoshlar mavjud. Bularga ovozsiz retrofleks frikativ, ovozsiz palatal frikativ va ovozli uvular to'xtash kiradi. Ovozsiz retrofleks frikativ - tilning uchi bilan havoni og'izning orqa tomoniga yo'naltirish natijasida hosil bo'lgan tovush. Oʻzbek alifbosida “ş” harfi bilan ifodalangan. Ovozsiz tanglay frikativi — havoni tilning oʻrtasi bilan qattiq tanglay tomon yoʻnaltirish natijasida hosil boʻladigan tovush. U oʻzbek alifbosida “x” harfi bilan ifodalangan. O‘zbek tilida undosh tovushlar va ularning o‘zgarishi Oʻzbek tilida jami 31 ta undosh tovush mavjud boʻlib, ulardan 7 tasi frikativ, 8 tasi qoʻshimcha, 6 tasi afrikativ, 7 tasi burun, 3 tasi yaqinlashuvchi. O‘zbek tilidagi undosh tovushlar ovozi, uslubi va bo‘g‘inlanish o‘rni jihatidan turlicha bo‘lishi mumkin, natijada tovush qoliplari va talaffuzlari har xil bo‘ladi. Masalan, “s” undoshi ham jarangli, ham jarangsiz turlanishga ega bo‘lsa, “k” undoshi so‘zdagi o‘rniga qarab har xil talaffuz qilinadi. O‘zbek tilidagi umumiy undoshlar turkumlari O‘zbek tilida ikki yoki undan ortiq undosh tovushlarning so‘z tarkibida birga kelgan birikmasi bo‘lgan turli undosh turkumlari mavjud. Ushbu klasterlar tilni talaffuz qilish va tushunishda muhim rol o'ynaydi. O‘zbek tilidagi ba’zi umumiy undosh turkumlarga “ng”, “sh”, “ch”, “kh”, “gh” kiradi. Bu klasterlar so‘zning boshida, o‘rtasida yoki oxirida bo‘lishi mumkin va har birining o‘ziga xos tovushi bor. O‘zbek tilidagi undosh tovushlar ba’zan ona tili bo‘lmaganlar uchun to‘g‘ri talaffuz qilishda qiyinchilik tug‘diradi. Biroq, amaliyot va tanishish bilan ushbu klasterlarni o'zlashtirish va tilda umumiy ravonlikni yaxshilash osonroq bo'ladi. E'tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

O’zbek tili tarixi to’g’risida
O’zbek tili leksikasining tarixiyligi
Eski o’zbek tili bo’yicha yaratilgan asarlar haqida
Alisher Navoiy va uning o’zbek adabiy tili rivojiga qo’shgan hissasi
Til-ma'naviyat ko'zgusi