So'glom turmush tarzi - Tibbiyot - Slaydlar

So'glom turmush tarzi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

509.5 KB

Ko'chirib olish

• Kelajagdagi buyuk mustaqil yurtimiz uchun barkamol, vatanparvar, yuksak madaniyatli, ma'naviy qadriyatlarni tarbiyalashimiz lozim. Ham jismonan, ham ma'naviy sog`lom avlodning turmush tarzini yaratish davr taqazosidir. Prezidentimiz Islom Abdug`anievich ta'kidlaganlaridek, "Yoshlarga milliy vatanparvarlik ruhida ta'lim-tarbiya berish bugungi kunning asosiy vazifalaridan hisoblanadi". Bu esa, barcha tashkilotlarning xamkorlikdagi faoliyati, kuch- qudrati, zakovati va yoshlarga sog`lom turmush tarzi tamoillarini singdirish orqaligina amalga oshirish muqarrar. www.arxiv.uz

• O`zbekiston Respublikasi inson salomatligi haqida qancha g`amxo`rlik qilishiga qaramasdan, yoshlar orasida zararli hisoblangan psixoaktiv moddalarni ( narkotik va spirtli ichimliklar, nos, tamaki, nasha) iste'mol qilish holatlari uchrab turibdi. www.arxiv.uz

Insonning aqliy va jismoniy kamoloti kushandalari • Insoniyat o`tkir spirtli ichimliklik ishlab chikarishni o`rganib olgandan buyon, uning o`zi bu ofat domiga tushib qolmaslik uchun kurashib keladi. • Afsuski, davrlar o`tishi bilan bu "kayfi shirin zaxar"ning xilma-xil turlari yaratildi. Bular ilgaridan ma'lum bo`lgan may, sharob, boda va endilikda keng urfga kirgan spirt, aroq, konyak, vino, pivo va boshqa shunga o`xshash narsalardan iborat bo`lib, barchasi inson umrining egovi hisoblanadi. Mazkur ichimliklar tarkibida etil spirit bo`lganligidan iste'mol qilgan kishini ma'lum muddatga sarxush qiladi. Bu odatni tez-tez takrorlash esa kishining alkogol domiga tushib qolishiga sabab bo`ladi. www.arxiv.uz

• Afsuski, hozirgi davrda, hatto o`smir-yoshlar ham ichkilikbozlikka, giyoxvandlikka, kashandalikka ruju qo`yish qollari uchramoqda. • Bolalar o`rtasida ichkilikbozlik, giyoxvandlik kabi tuzalishi qiyin bo`lgan vaboning tarqalishiga ota-onalarning o`z yumushlari bilan o`ta bandligi, bolalarni nazoratsiz qoldirishlari, oilaviy nizolar, ortiqcha boylik orttirishga ruju qo`yish, bolaning keragidan ortiq ta'minlanganligi va boshqa omillar sabab bo`lmoqda. www.arxiv.uz

• Ma'lumki, spirtli ichimliklarni ise'mol qilish, turli narkotik moddalarni chekish mamlakat taraqqiyotiga, inson kamolotiga salbiy ta'sir etadi. Shuning uchun ichkilik va nashavandlikdan saqlanishga da'vat etiladi. • Spirtli ichimliklar insonning ma'nan va aqlan rivojlanishiga katta zarar yetkazadi. Undan ortiqcha iste'mol qilgan kishi na oilasi uchun, na jamiyat uchun foyda keltiradi, balki ularga katta talafotlar keltiradi. Kaykovus, Yusuf Xos Xojib, Beruniy, Ibn Sino, Umar Xayyom, Sa'diy, Alisher Navoiy, Bobur kabi donishmandlarimiz xam kilikbozlikning zararli oqibatlarini ko`satib, odamlarni unga ruju qo`yslikka davat etganlar. www.arxiv.uz

• Alisher Navoiy ichuvchi kishi "yomon itdek odamlarga o`z-o`zidan hamla qiladi. Uni shunchaki yomon it emas, qopadigan it desa ham bo`ladi. Bunday odam or-nomus, urf-odat va mulozamatlarni unutadi, rahm-shafqat degan tushunchalaridan uzoqlashib ketadi, parishonxotir, nafosatsiz, didsiz bir maxluxluqqa aylanib qoladi", deganla Kashandalik salomatlik uchun nihoyatda zararli odatlardan sanaladi. Sigaret chekish natijasida uning tarkibidagi nikotin moddasi inson a'zolariga qo`zqatuvchi ta'sir ko`rsatib, qon bosimini oshiradi, mayda tomirlarni yanada toraytiradi, nafasni tezlashtirib, ovqat hazm qilish tizimining shirasini ko`paytiradi. www.arxiv.uz

• Chekish jarayonida nikotin va tamaki tutuni tarkibidagi boshqa moddalar inson a'zolarini zaharlaydi. Chekuvchilarning qadeb yo`taladiganbo`lib qolishi ana shundandir. Kashandalik oqiz bo`shliqi, tomoq, nafas yo`llarida o`smalar paydo bo`lishiga olib kelishi mumkin. Chekuvchi odam kasal bo`lganda uning sog`ayishi ham og`ir kechadi. Chekish miya quvvatining pasayishiga olib keladi. • Narkotik moddalarning qaysi turini ise'mol qilishdan qat'i nazar, hammasi ham naslga yomon ta'sir etadi, giyohvand ayol yoki erkakning farzandlari tug`ma nogiron, mayib-majruh, aqli zaif, jismonan rivojlanmaydigan bo`lib tug`iladilar. www.arxiv.uz

Olim, Fozil Rizouddin ibn Faxruddin aytadi: • "Odam bolasi aqlli, g`ayratli bo`lib dunyoga keladi, lekin uning aqlini, g`ayrat va shijoatini ichkilik bitiradi. Dunyoda har narsani aksini ko`rsatib turuvchi narsa ichimlikdir. Bir kishiga ichkilik qadag`ini beruvchi odam u bechoraning vijdonini va bir oilaning umidini so`ndirib, eng buyuk jinoyat qilgan bo`ladi" www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Immunitet haqida umumiy ma'lumotlar • Immunitet-lotin tilida-immunitas-halos bo'lish degan ma'-noni bildirib, kimyoviy yot jismlari bo'lgan bakteriyalar, viruslar va ularning toksinlari, bir hujayrali eng sodda hay-vonlar, tekinho'r chuvalchanglar, gijjalar, organizmning aynib o'zgargan hujayralari, ya'ni rak hujayralar va organizmning o'lib borayotgan hujayralaridan himoyalanish demakdir. Immu-nitetning buzilishi autoimmun kasalliklar, allergiya, yangi tug'ilganlarning qator kasalliklarini rivojlanishi, rak paydo bo'lishi, ertaroq qarish, mikroorganizmlarga sezuvchanlikni oshishi, antibiotiklar ta'sir etaolmaydigan surunkali yuqumli jarayonlarni rivojlanishiga olib keladi. www.arxiv.uz

Immunitet turlari va formalari • Organizm himoya omillarining turli-tumanligi va immuni-tet mehanizmi, uning forma va turlarini turli-tuman tasnifi mavjudligidan dalolat beradi. Unga ko'ra immunitetning quyi-dagi turlari tafovut qilinadi: • 1. Tabiiy immunitet: o'z navbatida tug'ma, orttirilgan va chaqaloqlar passiv immunitetiga bo'linadi. • 2. Sun'iy immunitet: o'z navbatida vaksinasiyadan keyin paydo bo'ladigan faol hamda organizmga davo zardobi yoki gamma-globulin yuborilgandan keyin paydo bo'ladigan passif immunitetga bo'linadi. www.arxiv.uz

• Tabiiy tug'ma immunitet-kasallikka chalinmaslikning eng mustahkam formasi bo'lib, ushbu turning biologik, hamda tug'ma hossalari bilan bog'liq. Masalan: odamlar hayvonlar o'lati, tovuqlar vabosi, cho'chqalar terisining saramasi kasalligi bilan og'rimaydi. Hayvonlar esa odamlardagi gonoreya, zaxm, bo'g'ma, vaboga chalinmaydi. U yoki bu kasalliklarga chalinmaslikni bu xususiyati nasldan-naslga o'tadi. • Orttirilgan tug'ma immunitet odam yuqumli kasallikni boshidan kechirgandan so'ng paydo bo'ladi. U individual bo'lib nasldan-nalsga o'tmaydi. U o'ziga xos bo'lib, organizmni faqat o'tkazilgan kasallikdan himoya qiladi. www.arxiv.uz

• Chaqaloqlarning tug'ma passiv immuniteti ham tabiiy immu-nitet qatoriga kiradi. U ona organizmidan homilaga antitana o'tishi bilan bog'liqdir. Uning davomiyligi uzoq emas, ya'ni bir necha oydir. • Sun'iy immunitet. Uni organizmda sun'iy ravishda kasal-liklarni oldini olish, shuningdek yuqumli kasalliklarini davo- lash uchun hosil qilinadi. Sun'iy immunitetning faol va passiv turlari ajratiladi. www.arxiv.uz

• Passiv sun'iy immunitet odam organizmiga maxsus himoya moddasini, ya'ni immun antitana yuborilganda paydo bo'ladi. Ular kasallanib bo'lgan kishilar immun zardobi tarkibida bo'ladi. Immunitetni bu turi uzoq muddat saqlanmaydi (bir oyga qadar) • Faol sun'iy immunitet organizmga vaksina yuborilgandan so'ng paydo bo'ladi. Uning muddati 3-5 yil, shuningdek o'ldirilgan mikroblardan tayyorlangan vaksina ishlatilganda 1 yilgacha bo'ladi. www.arxiv.uz

• Immunitetni har xil tur va formalarga bo'linishi shartli hisoblanadi. Tug'ma yoki ortirilgan immunitetda ham organizm himoyasining bir hil a'zolar va to'qimalar tizimi amalga oshi-radi. Ularning asosiy vazifasi organizm ichki muhitini, ya'ni gomeostazni bir ma'romda saqlab turishga yo'nalgan. www.arxiv.uz

Giyoxvandlik muammolari • Giyoxvandlik ijtimoiy illat, ma'naviy va jismoniy kasalikdan boshqa narsa emas. Biroq, uning shavqatsiz fojea ekanligini teran anglamay, unga chalinib qolayotganlar oz emas. Psioaktiv moddalar (PAM) -alkogol', giyoxvand va taksik moddalarga ruju qo`yish, surunkali ravishda ularga o`rganib qolish qator mamlakatlar aholisi, ayniqsa yoshlar salomatligiga putur yetkazayotgan eng daxshatli muammolardan bo`lib qolmoqda. So`ngi yillarda tibbiy ko`rsatmalardan tashqari narkotik va taksik kayf qildiruvchi turli moddalarni qabul qilish ko`rsatgichlari shiddat bilan o`sib bormoqda. Eng xatarli tomoni shundaki, yoshlar orasida kuchli va og`ir sintetik giyoxvand moddalar kokain va geroin kabilarga extiyoj kuchayib borayotgani kuzatilmoqda, orasid Giyoxvandlik qator tizimli bo`lishlari bilan tavsiflanadi. Eng avvalo modda almashinuvi jarayonida qo`pol o`zgarishlar ro`y beradi. Giyoxvand moddalar inson bosh miyayasiga maxsus ta'sir etib unga o`rganib qilishga olib keladi. Shu bilan birga, ular bosh miyaning muhim ichki a'zolarini chuqur zararlanishiga hamda imunitetning paysayib ketishiga olib keladi. Shaxsning salbiy tomonga o`zgarishi, xarakterning zaiflashishi, xulq-atvor buzilishi, jinoyatga qo`l urish, o`g`rilik sodir etish kabilari giyoxvandlik uchun xos bo`lgan holatlardir. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Undan tashqari, maktab yoki o`quv yurtidagi umumiy intizomning buzilishi o`quvchi yoki talabalar o`zlashtirishining pasayishi, giyoxvandlikka xos muhit g`oyasining tarqalishi kabilar ham giyoxvandlik illatining yoshlar muhitiga kirib kelganligini anglatadi. Tibbiy tomondan, giyoxvandlik oqibatida gipotitlar, VIChlar, OITSlar jinsiy yo`l bilan yuqadigan kasalliklarning ko`payishi tendensiyasini kuzatish mumkin. Giyoxvand modda qabul qilayotgan bola qanchalik yosh bo`lsa, uning shunchalik tez va og`ir nogironlikka chalinishi, yoki erta o`lib ketish ehtimoli shu qadar ko`p bo`ladi. Shuning o`zi esa davlatning saloxiyatini pasaytiradigan omil hisoblanadi. Giyoxvandlikning maxsus belgisi sog`ayish imkoniyatining mavjud emasligidir. Ushbu kasallik surunkali bo`lib, kutilmagan har qanday vaqtda u qaytalanishi mumkin. Giyoxvandlik "Oq ajal" domiga ko`plab o`smirlarni kirib qolayotganligi qayg`uli xoldir. Barchaga ma'lum bo`lgan giyoxvand moddalardan tashqari so`ngi o`n yil ichida psixotrop narkotiklar qabul qilayotgan giyoxvandlar soni ko`payib bormoqda. www.arxiv.uz

"Narkotik "(giyoxvand modda) nima degani? • Umumjaxon sog`liqni saqlash tashkilotining ta'rifiga ko`ra tibbiyotda qo`llanilishidan qat'iy nazar, kayf xissiyotini tug`diradigan va unga ruju qo`yishga olib keladigan xar qanday modda narkotik deb ataladi. "Narkomaniya" atamasi Narkomaniya (yunoncha narxe-karaxtlik va mania-telbalik, jaxl, shod-xurramlik), bangilik, giyoxvandlik- narkotik ta'sirga ega bo`lgan moddalarni surinkasiga iste'mol qilish, unga moyil bo`lib qolish, narkotik modda bo`lmaganda esa bemorda xumor belgilarining paydo bo`lishi, oqibatda og`ir ruxiy, jismoniy, ma'naviy o`zgarishlar, ijtimoiy tushkinlik bilan kuzatiladigan kasallikdir. www.arxiv.uz

• Narkomaniya sotsial muammodir. Sobiq ittifoq davriga qadar Rossiyada, shuningdek, O`rta Osiyoda narkotiklarni turmishda qabul qilish, xususan opium chekish tufayli narkomaniya juda xam keng tarqalgan, katta shaxarlarda esa kokain va narkotiklarning boshqa xillarini qabul qilish keng tus olgan edi. www.arxiv.uz

• Lekin sobiq ittifoq davrida, barcha ma'lumotlar xalq ommasidan yashirilishi tufayli narkomaniyaga barxam berilgandek bo`lgan. Sobiq ittifoq parchalanib ketgach, barcha ma'lumotlar to`qri ko`rsatilishi tufayli birdaniga narkoman va toksikomanlar soni ko`payib ketgandek bo`ldi. Shuningdek XX asrning oxiriga kelib butun jaxon miqyosida xam narkomanlarning soni kundan-kun ortib borayotgan edi va ortib bormoqda. Shuning uchun xam narkomaniya kasalligini xuddi OITS kabi "XXI asr vabosi" deb atasak mubolag`a bo`lmaydi. Kasallanish darajasi Yevropa, Osiyo, Amerika va Afrika mamlakatlarini qamrab olib, butun bir epidemiyaga aylanib qolmoqda. www.arxiv.uz

• Bu kasallik tufayli xar yili dunyo bo`yicha millionlab kishilarning yostig`i qurimoqda. Narkomanlarning o`rtacha yashash umrlari statistika ma'lumotlariga ko`ra 35-40 yoshni tashkil etadi. • Respublikamizda 1995 yilda giyoxvandlarning umumiy soni 6578 kishini 1996 yilda esa 7612 kishini tashkil etdi, ya'ni bir yilda 1000 nafar bemorlar ko`paygan. 2003 yilning birinchi yanvar xolatiga 12082 kishini tashkil etdi. Viloyatimizda 1993 yilda xammasi bo`lib narkomanlar soni 328 kishini tashkil etgan bo`lsa, 1998 yilga kelib 972 kishini, 2003 yilning birinchi yanvar xolatiga esa 1127 kishini tashkil etdi. Giyoxvandlik asosan o`smirlar orasida ko`payib bormoqda. www.arxiv.uz

• Bu ko`rsatkichlar Respublikamizda ham narkomanlarning soni yildan-yilga ortib borayotganligidan dalolat berib turibdi. Shuning uchun ham Respublikamizda xurmatli prezidentimiz I.A.Karimov boshchiligida narkomaniyaga, narkotik vositalarni oldi-sotti qilishlarga qarshi nafaqat milliy miqyosda, qolaversa xalqaro miqyosda ham faol kurash olib borilmoqda va olib boriladi ham. Respublikamiz rahbariyati tomonidan narkotik vositalar ustidan nazorat qilish bo`yicha xalqaro shartnomalarning barcha moddalari aniq-ravshan bajarib kelinmoqda. • Respublikamizda yaxshi tashkil etilgan chegara va bojxona xizmati narkotiklarni chet eldan kontrabanda yo`li bilan Respublikamizga olib o`tishga deyarli imkon bermaydi. Lekin xali ham bunday xollar uchrab turibdi. Bu esa Respublikada narkomaniyani ko`payishiga turtki bo`lmoqda. • Respublikamizdagi qonunchilik aktlarida narkotik moddalarni saqlash, tayyorlash va ishlatish qoidalarini buzish qat'iy jinoiy javobgarlikka tortilishi ko`zda tutilgan. Qonunda narkotik moddalarni qabul qilishga undaganligi uchun ham jinoiy javogarlikka tortilishi ko`zda tutilgan. Ayniqsa balog`atga yetmagan bolalarni shu ishga undash, unga jalb etish og`ir jinoyat xisoblanadi. www.arxiv.uz

• Narkotik dori vositalarini O`zbekison Respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlangan, faqat vrachning aloxida №4-sonli formasi, ya'ni dorinoma asosida davolash maqsadlarida berilgan va berilmoqda. Dorinoma blankalarining seriya nomerlari maxsus xisobga olib boriladi. Davolash- profilaktika muassasalari narkotik dorilarga berilgan dorinomalar soni bo`yicha muntazam ravishda xisobot berib turadilar. Narkotik dori vositalari dorixonalarda va davolash-profilaktika muassasalarida ham mavjud tasdiqlangan qo`llanmalarga asosan maxsus seyflarda saqlanadi. Xozirda narkotik vositalarni ichki ishlar tomonidan butunlay davlat nazoratiga olingan bo`lib, faqat davolash hamda ilmiy tekshirish maqsadlarida foydalanish uchun beriladi. www.arxiv.uz

• Keling, xayotga real qaraylik. Chekka shaxarlarimizda, tumangizdagi deylik 4-6 bemor uchun xech kim alohida shifoxona tashkil etmaydi ( ularning tishini davolash yoki favqulotda vaziyatlar uchun - travma, avariya, ko`richak). Ular ham viruslarini ko`tarib minglab odamlar davolanadigan umumiy shifoxonaga borishadi. Shunday ekan avvalambor hammamiz o`zimizni o`zimiz asray bilishimiz, sanitariya xolatlariga rioya qilishimiz, kerak bo`lganda o`z xavsizligimizni taminlash uchun tibbiy tashkilotlarda bir marotaba qo`llanilishi kerak bo`lgan anjomlardan foydalanimimiz lozim www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Foydalanilgan adabiyotlar. • 1. Karimov I.A. Milliy istiqlol mafkurasi-xalq etiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir.-T.: O`zbekiston, 2000.-32b • 2. Karimov I.A. Umidim yoshlar.-T.: Akademiya nashriyoti,1999.-30b • 3. Hulaqmedov A. Insoniyat boshidagi umumiy ofat. G`G` Hayot va qonun.-№3-2003.-B.34-36 • 4. Ta'lim muassasalarida giyoxvand moddalarni iste'mol qilishni oldini olish bo`yicha asosiy yo`nalishlar. "O`ZAJBX" markazi.-T.: 2010 • 5. Sh.Jabborov. Ogoh bo`l! G`G` Xalq so`zi. 2010 • 6. www.referatlar.uz portali. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Sog'lom turmush tarzi

Sog’lom turmush tarzi

Sog'lom turmush tarzi BMI

Sog’lom turmush tarzi 3

Salomatlik texnologiyasi