Pankreatit haqida ma’lumot - Tibbiyot - Slaydlar

Pankreatit haqida ma’lumot

Yuklangan vaqt:

20.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

929.6162109375 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Pankreatit haqida ma’lumot Reja: 1. Etiologiyasi. Surunkali pankreatitning asosiy etiologik omillari 2. Pankreatit tasnifi 3. Surunkali pankreatitning og‘irlik darajalari Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

Surunkali pankreatit — me’da osti bezining sekin avj olib boruvchi yallig‘lanish jarayoni bo‘lib, uning ekzokrin va endokrin faoliyati buzi- lishi bilan kechadigan fokal nekroz va difFuz (yoki segmentar) fibroz bilan tavsiflanadi.

Epidеmiologiyasi. Klinik ma’lumotlarga ko‘ra, surunkali pankreatit uchrashi populyatsiyada 0,2—06% ni tashkil qiladi. Bu ko‘rsatkichlarning o'sishi alkogolizm ko'rsatkichlarining hamda me’da- ichak va o‘t chiqarish yollari kasaliklari sonining о‘sib borishi bilan bog'liqdir.

Etiologiyasi. Surunkali pankreatitning asosiy etiologik omillari: • Alkogol — surunkali pankreatitning eng ko‘p uchraydigan (ay- niqsa, erkaklar orasida) sabablardan biri hisoblanadi. • 0‘t pufagi va o‘t chiqaruv yo‘llari kasalliklari (diskineziya va xole tsistitlar). • 12 barmoq ichak kasalliklari. • Katta duodenal so‘rg‘ichning nuqsonlari (stenoz, striktura, yallig‘lanish, o‘smalar).

• Alimentar omillar (ko‘p miqdorda yog‘li ovqat qabul qilinishi, ovqat ratsionida oqsil miqdorining kamayishi). • Me’da osti bezi jarohatlari. • Metabolik o'zgarishlarda (azotemiya, giperlipidemiya). • Nasliy kasalliklar (mukovissidoz, gemoxromatoz). • Ba’zi dori vositalar ta'siri (azatioprin, tiazidlar). • Toksik ta’sirlar'(qo‘rg ! oshin, simob). • Metabolik atsidoz, gormonal o‘zgarishlar. • Me’da osti bezida qon aylanishining buzilishi (tromboz, emboliya, aterosklerotik o‘zgarishlar). • Virusli infeksiyalar (infeksion parotit, Koksaki virusi).

Etiologiya (davomi) • Endokrin kasalliklar (gipertireozda paratgormonning ko‘p ishlab chiqilishi va giperkalsiemiya natijasida me’da osti bezida fermentlar sintezini kuchaytiradi va autoliz holatiga olib keladi). • Parazitar invaziyalar (opistorxoz). • 0‘tkazilgan o‘tkir pankreatit (10% holatlarda kuzatiladi). • Nasliy moyillik (surunkali pankreatit bilan kasallangan bemorlarda HLA Al, B8, B27, CW1 tizimining antigenlari aniqlanadi). • Idiopatik surunkali pankreatit - kasallikning faqat 60—80%da etio- logiyasi aniqlanadi, qolgan holatlarda kasallik noma’lum etiologiyali deb ataladi.

Patogenez. • Surunkali pankreatitda asosiy patogenetik mexanizm bo‘lib, o‘z fermentlar (tripsinogen, xemotripsinogen, proelastaza, fosfolipaza A) faolligining oshishi natijasida bez to'qimasining zararlanishi (slush, koagulyatsion nekroz, bez to‘qimasining fibrozi) hisoblanadi. • Atsinar hujayralaming o‘limi va me’da osti bezi sekretor yo l lining obstruksiyasi natijasida 12 b.i. pankreatik fermentlar ajralishi susayadi. Natijada, me’da osti bezining tashqi sekretor yetishmovchiligi kelib chiqadi. • Langerxans orolchasining zararlanishi natijasida uning endokrin fao- liyati buziladi: glyukagon yetishmasligi (gipoglikemik sindrom) va insu lin yetishmasligi (qandli diabet) kelib chiqadi.

Yevropa mamlakatlarida qabul qilingan (Marsel—Rim, 1988) tasnif- ga ko‘ra quyidagi klinik shakllari farqlanadi: • Surunkali kalsifikatsiyalangan pankreatit — kasallikning ko‘p uchraydigan shakli bo‘lib, ko‘proq alkogol etiologiyali bo‘ladi. Me’da osti bezi- ning notekis zararlanishi va kalsifikatsiyasi, bez yollarida toshlar hosil bolishi va stenozlanishi, atrofik jarayonlar rivojlanishi bilan tavsiflanadi. • Surunkali obstruktiv pankreatit — me'da osti bezining asosiy naychasi (yoli)ning o‘sma, striktura, papillyar stenozi hisobiga obstruksiyasi natijasida kuzatiladi. Bez obstruksiyasi sohasidagi epiteliy o‘zgarmagan, bez yo'llarida tosh va kalsifikatlar aniqlanmaydi. • Surunkali yallig'lanishli (parenximatoz) pankreatit (fibrinoz-indurativ) — pankreatitning kam uchraydigan turi bo‘lib, fibrozi, mono- nuklear hujayraviy infiltratsiyasi va endokrin to‘qima atrofiyasi bilan tavsiflanadi. • Me'da osti bezining surunkali kistalari va psevdokistalari.

Tasnifi. Grebnev A.L. tasnifi (1982-yil): • Etiologiyasiga ko‘ra: • birlamchi pankreatit • ikkilamchi pankreatit • Morfologik belgisiga ko l ra: • shishli shakli • sklerotik-atrofik shakli • fibroz (diffuz va diffuz tugunli) shakli • psevdokistoz shakli • kalsifikatsiyalangan shakli • Klinik belgilarning xususiyatiga ko l ra: • polisimptom shakli • og‘riqli shakli • psevdoo'smali shakli • dispeptik shakli • latent shakli

• Kasallikning bosqichlariga ko l ra: • remissiya • qo‘zish davri • Kasallik kechishiga ko l ra: • yengil darajadagi pankreatit (I boshlang‘ich bosqich) • o‘rta og‘ir darajadagi pankreatit (II bosqich) • og'ir darajadagi pankreatit (III bosqich, terminal, kaxeksik).

Klinikasi Surunkali pankreatitning klinik manzarasi og'riq va dispepsiya sindromi hamda ekzokrin va endokrin faoliyatning yetishmovchiligi belgilaridan iborat. Obyektiv ko'rilganda: teri qoplamlarining quruqligi, glossit, stomatit (gipovitaminoz natijasida), tana vaznining kamayishi va paypasla- ganda me’da osti bezi sohasida og‘riq va Frenikus belgisining musbatligi aniqlanadi

Og'riq sindromi. Og‘riq ovqatdan (achchiq, qovurilgan,yog‘li) 40— 60 daqiqadan so'ng paydo bo'ladi. Og‘riq o'tkir, asta-sekin kuchayib boruvchi yoki doimiy, to‘mtoq, ezuvchi tusda, ovqat yegandan so‘ngkuchayishi mumkin. Og‘riq joylashuvi meda osti bezining zararlangan anatomik sohasiga bog'liq. Chap qoviirg‘a ravog'i ostidagi og‘riq me’da osti bezining dum qismi zararlanganligidan dalolat beradi. Me'da osti bezining tana qismi zararlanganda og‘riq epigastriyada joylashadi. Me’da osti bezining boshchasi zararlanganda og'riq Shoffar sohasida joylashadi. Me’da osti bezining hamma qismi zararlanganda og‘riq be!bog‘simon tusda bo‘ladi. Og‘riq yurak, chap yelka, kurakka va chap yonbosh so hasiga uzatilishi mumkin. Og‘riq yotganda kuchayib, oldinga engashgan holatda o'tirganda susayadi. Dispepsik sindrom. Kekirish, jigilldon qaynashi, ko‘ngil aynishi belgilar bilan kechib, 12 b.i. diskineziyasi va duodenostaz bilan bog'liqdir.

• Endokrin yetishmasligi. • Langerxans orolchasining zararlanishi natijasida uning endokrin faoliyati buziladi. • Gipoglikemik sindrom — glyukagon yetishmasligi natijasida kelib chiqadi. • Qandli diabet — insulin yetishmasligi natijasida kelib chiqadi. • Bu holatlar surunkali pankreatit kechishida gipoglikemiyaga mo- yillik, insulinga muhtojlik, ketoatsidoz rivojlanishiga sabab bo‘ladi. • Ekzokrin yetishmasligi. Tchakda hazm bo‘lish va so‘rilish jarayon- larning buzilishi va ingichka ichakda infeksiya rivojlanishi bilan bog‘liq. • Belgilari: ich ketishi, steatoreya (yaqqol steatoreyada bemor najasi bo'tqasimon, yog‘li yaltiroq va badbo‘y hidli bo'ladi), meteorizm, qo- rin sohasidagi og‘riq, ko'ngil aynishi, qusish, ishtaha yo'qolishi, ozish va gipovitaminoz (А, В, E, К va B l2 ) belgilar kiradi.

Surunkali pankreatitning klinik shakllari Latent (og'riqsiz) shakli — 5% bemorlarda uchraydi va quyidagi klinik belgilar bilan namoyon bo‘ladi: — og'riq bo‘lmaydi yoki kuchsiz ifodalangan; — vaqt-vaqti bilan bemorlarni kuchsiz namoyon bo‘lgan dispeptik — belgilar (ko'ngil — aynishi, qusish, ishtaha pasayishi, kekirish) bezovta qiladi; — ba’zida ich ketishi yoki bo'tqasimon najas kuzatiladi; — laborator tekshiruvlarda me’da osti bezining ichki va tashqi — sekre- tor faoliyatining — buzilishi kuzatiladi; — koprologik tekshiruvda steatoreya, kreatoreya, amiloreya — kuzati ladi. Surunkali retsidivlanadigan (og‘riqli) shakli - 55—60% holatlarda kuzatiladi, belbog‘simon, epigastral va chap qovurg'a ostida joylashgan og‘riqlar bilan tavsiflanadi. Kasallikning avj olish davrida qusish, me’da osti bezining shishi (UTTda), siydik va qon tarkibida a-amilazaning oshishi kuzatiladi.

Psevdotumoroz (sariqlik bilan kechuvchi) shakli — 10% holatlarda ko‘proq erkaklarda kuzatiladi. Pankreatitning bu shaklida yallig'lanish jarayoni me’da osti bezining boshchasida joylashgan bo‘lib, uning katta- lashishi natijasida umumiy o‘t yo‘lining bosilishiga sabab bo'ladi. Uning klinik belgilari quyidagicha: — sariqlik; — teri qichishi; — epigastral sohada, ko'proq o‘ng tomonda og'riq; — dispeptik buzilishlar; — siydik rangining to‘q bo'lishi; — najasning rangsizlanishi; — tana vaznining kamayishi; me’da osti bezi boshchasining kattalashishi (UTTda). Doimiy og‘riqli sindrom bilan kechuvchi surunkali pankrcatit — qorinning yuqori qismidagi doimiy og‘riqlar belga uzatilishi, ishtaha pasayishi, ozish, ich ketishi, meteorizm va me’da osti bezining katta lashishi, qattiqlashishi bilan kechadi. Surunkali pankreatitning sklerozlovchi shakli — ovqat qabul qil- gandan so‘ng kuchayuvchi qorinning yuqori qismidagi og'riqlar, ish taha yomonlashuvi, ich ketishi, ozib ketish va me’da osti bezining inkretor va ekskretor faoliyatining buzilishi bilan kechadi. UTTda me'da osti be zining zichlashishi va o‘lchamlarining kichiklashishi kuzatiladi.

Surunkali pankreatitning og‘irlik darajalari: Yengil kechishi: — kasallikning avj olishi yiliga 1—2 marta, davomiy — emas, tez o‘tib ketadi — og‘riq sindromi o‘rtacha rivojlangan — remissiya davrida bemoming umumiy ahvoli qoniqarli — tana vaznining kamayishi kuzatilmaydi — me’da osti bezining faoliyati buzilmagan koprologik tahlil me’yorda. 0‘rtacha ogir kechishi : — kasallikning avj olishi yiliga 3—4 marta, tipik davomiy — og‘riq sin dromi bilan kechadi me’da osti bezining tashqi sekretor faoliyati buzilgan, pankreatik giperfermentemiya kuzatiladi — koprologik tahlil amiloreya, steatoreya, kreatoreya — kuzatiladi. Og‘ir kechishi: — tez-tez kuzatiladigan, davomli og‘riq sindromi va — yaqqol ko‘ringan dispeptik belgilar bilan namoyon — bo‘ladi — “ pankreatik ich ketishi” — tana vaznining keskin kamayishi

Laboratoriya tekshiruvlari: • Umumiy qon tahlilida leykotsitoz, EChT oshishi kuzatiladi. • Umumiy siydik tahlilida : bilirubin aniqlanishi, urobilin aniqlan- • masligi • (psevdotumoroz shaklida), a-amilaza oshishi, skrlerozlanadigan • turida amilazaning kamayishi (norma 28—160 mg/(soatml)). • Me’da osti bezi fermentlari — a-amilaza (norma 16—30 g/soat- • 1), tripsin (nonna 10-60 rnkg/1), lipaza (norma 22—193 B/l) y-globulin, • sial kislotalar, seromukoid, bilirubin (sariqlik shaklida), glyukoza • (sklerozlanadigan shaklida) faolligining oshishi, albumin miqdorining • kamayishi. • Pankreatik sekretsiya (fermentlar, gidrokarbonat, 12 b.i. shirasining • miqdori) ko‘rsatkichlarining (kasallikning erta bosqichida gipersekretor • va fibroz bosqichlarida giposekretor holat) o‘zgarishi.

2 Ekzokrin yetishmovchiligi belgilari: • Polifekaliya (400 g/sut dan ko‘p) • steatoreya, kreatoreya, • hujayralar amilo- reya, hazm bo'lmagan bo‘laklari • kuzatiladi. • Duodenal shira tarkibidagi lipaza, tripsin, amilaza • fermentlarini, bikarbonat ishqorligi pasaygan bo‘ladi. • Siydikda giperaminoatsiduriya aniqlanishi (oqsil va • aminokislotalarning ingichka ichakda hazm bo‘lmasligi • sababli) • a-amilazaning qon va siydikdagi miqdorining oshishi. • Sekretin-pankreozimin (serulein)li test, Lund sinamasi va • PABK sinamalar yordamida stimulyatsiyadan so‘ng olingan • 12 b.i. shirasining fermentativ tarkibi o‘rganiladi. 3 Endokrin yetishmovchiligi belgilari. Qondagi glyukozaning miq dori va glikemik profil tekshiriladi.

Instrumental tekshiruvlar: • UTT — me’da osti bezining o‘lchamlari, konturlari, pasaygan exogenlik, notekis • strukturasi aniqlanadi. • Rentgenologik tekshiruvlar — umumiy rentgenografiya usuli yor damida faqatgina • me’da osti bezi strukturasidagi kalsifikatlarni aniqlash mumkin. Bariy sulfat • yordamidagi kontrast rentgenografiya usuli yorda mida 12 b.i. diskineziyasi va • shaklining o'zgarishi, duodenostaz aniqla nadi. KT va magnit rezonans tomografiya (MRT ) — yuqoridagi usullar bilan olingan ma’lumotlar yetarli bolmaganda o'tkaziladi. • FEGDS, vena ichi xolegrafiya va xoletsistografiya — katta duodenal so‘rg‘ich • va yirik o‘t chiqaruv yo‘llari holatini ko‘rish maqsadida o'tkaziladi. Endoskopik retrograd pankreatoxolangiografiya — me’da osti bezi naychasidagi o‘zgarishlarni aniqlash maqsadida o‘tkazi!adi. • Me’da osti bezini radioizotop skanerlash (selen 75 bilan nishon- langan metionin • qo‘llash orqali izotopning diflfuz yoki notekis to'planishi kuzatiladi).

Davolash. Parhez . Pankreatitning kuchli og‘riq va qusish bilan kechadigan yaqqol qo‘zish davrida 1—3 kun davomida ochlik tavsiya etiladi. Bunda suv elektrolit balans Ringer, glyukoza, albumin eritmalarini parenteral yuborish bilan ushlab turiladi. Kasallik belgilari susaygandan so‘ng preoral parhezga o‘tiladi. N°lb yoki №lbp parhezdan boshlanib, so‘ngra №5 yoki №5p parheziga o‘tiladi. Bunda ratsion tarkibida 80— 120 g oson o‘z]ashtiriladigan oqsil (tuxum, baliq, qaynatilgan go‘sht), 80 g yoglar (70% o'simlik, 30% hayvon yog‘lari), 300—400 g polisaxa- ridlar ko‘rinishidagi uglevodlar tavsiya etiladi. Parhez davomida alkogol, me’da osti bezi fermentlari ishlab chiqishini kuchaytiradigan oziq mah- sulotlarni (qovurilgan, achchiq, dudlangan, sho'r, kislota saqlaydigan limon, olma) iste’mol qilish taqiqlanadi. Antiferment davo. Me’da osti bezi fermentlarining ishlab chiqishini susaytiradigan dori vositalar katta dozada vena ichiga tomchilab yuboriladi: kontrikal, gordoks natriy xloridning 200—500 ml izotonik eritmasida 100 000 XB/sut 1—2 mahal (7—10 kun).

Me’da shirasi kislotasinikamaytirish: surunkali pankreatitlar chiqishida me’da sekretor faoliyati oshishi ahamiyatga ega bo‘lganligi sababli gistamin H2-retseptorlar blokatorlari (ranitidin 150—300 mg/ sut, famotidin — 40 mg/sut), proton pompa blokatorlari (omeprazol 20—40 mg ertalab), ba’zida antatsidlar (almagel, fosfalyugel) steato- reya to‘xtaguncha tavsiya etiladi. Me’da osti bezi fermentlar sintezini susaytirish: somatostatin (100— 250 mkg/s vena ichiga oktreotid — sandostatin 1—3 kun), sekretin va xoletsistokin sekretsiyasini susaytirish yoli bilan pankreatik fermentlar sekretsiyasini tormozlaydi. Fermentlar o‘rnini bosuvchi davo. Ovqat bilan 10 000—20000 XB lipaza (Kreon 10 000 XB), pankreatin, mezim forte, festal-H tavsiya etiladi. Kuchli 50 000—60000 XB gacha oshiriladi (kreon 25 000 1—2 kapsula) buyuriladi.

12 b.i. va o‘t pufagi motorikasini tiklash: prokinetiklar — domperidon (motilium), sizaprid (koordinaks) yoki metoklopramid (serukal) 10 mg dan sutkasiga 3 mahal tavsiya etiladi. Antibakterial davo. Surunkali pankreatit peripankreatit va xolangit belgilari bilan kechganda yarimsintetik penitsillinlar — ampitsillin 0,5— 1,5 g 4 mahal, sefalosporinlar — sefoperazon (sefobid) 1—2 g 2 mahal, sefuroksim (aksetin, zinatsef) 1 g 3 mahal; aminoglikozidlar — ami- katsin 250 mg dan 3 mahal 7—10 kun davomida buyuriladi . Shishga qarshi davo. Me’da osti bezida shishni davolashda furosemid 40 mg/sut, gidroxlortiazid (gipotiazid) 25 mg/sut tavsiya etiladi. Bu holatda musbat diurez 500—700 ml ni tashkil qilishi kerak.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!!!

O'xshashlar

Koronavirus haqida ma’lumot

Revmatizm nima. Kasallik haqida umumiy ma’lumot

Apoptoz haqida

Jigar sirrozi

Tamaki zararlari haqida