Nerv tizimi sistemasi - Tibbiyot - Slaydlar

Nerv tizimi sistemasi

Yuklangan vaqt:

18.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

258.248046875 KB

Ko'chirib olish

Nerv tizimi sistemasi

Asab tizimiga kirish Asab tizimi tananing turli qismlari o'rtasida signallarni uzatuvchi nervlar va hujayralarning murakkab tarmog'idir. U turli tana funktsiyalarini muvofiqlashtirish va nazorat qilish uchun javobgardir. Nerv tizimini ikkita asosiy qismga bo'lish mumkin: markaziy asab tizimi, miya va orqa miya va periferik asab tizimi, bu butun tananing qolgan qismlarida joylashgan nervlarni o'z ichiga oladi. Markaziy asab tizimi tananing buyruq markazi bo'lib, periferik asab tizimidan signallarni qayta ishlash va talqin qilish uchun javobgardir, periferik asab tizimi esa bu signallarni markaziy asab tizimiga va undan olib boradi.1 2 3

Asab tizimining funktsiyalari Asab tizimi tana harakatlarini nazorat qilish va muvofiqlashtirish, tananing ichki muhitini tartibga solish, his-tuyg'ulardan olingan ma'lumotlarni qayta ishlash va birlashtirish kabi bir qator funktsiyalarga ega. U miya va orqa miyani o'z ichiga olgan markaziy asab tizimi (CNS) va markaziy asab tizimini tananing qolgan qismi bilan bog'laydigan nervlarni o'z ichiga olgan periferik asab tizimidan (PNS) iborat. Asab tizimi tananing turli qismlari o'rtasida aloqa o'rnatish va turli tana funktsiyalarini muvofiqlashtirish imkonini beruvchi nerv impulslari deb nomlanuvchi elektr signallarini butun tanaga uzatish uchun javobgardir.

Asab tizimining tarkibiy qismlari Asab tizimi ikkita asosiy komponentdan iborat: markaziy asab tizimi (CNS) va periferik asab tizimi (PNS). CNS tarkibiga PNS ma'lumotlarini qayta ishlash va muvofiqlashtirish uchun mas'ul bo'lgan miya va orqa miya kiradi. PNS markaziy asab tizimini tananing qolgan qismi bilan bog'laydigan barcha nervlarni o'z ichiga oladi, bu esa aloqa qilish va tana funktsiyalarini boshqarish imkonini beradi.

Neyronlar va neyrotransmitterlar Asab tizimi neyronlar deb ataladigan maxsus hujayralardan iborat bo'lib, ular elektr va kimyoviy signallar orqali ma'lumot uzatadi. Neyronlar asab tizimining asosiy qurilish bloklari bo'lib, ular neyrotransmitterlar deb ataladigan kimyoviy xabarchilar orqali bir-biri bilan aloqa qiladilar. Neyrotransmitterlar bir neyrondan chiqariladi va boshqa neyrondagi retseptorlarga bog'lanadi, bu signalni sinaps bo'ylab uzatish imkonini beradi.

Markaziy asab tizimi: miya va orqa miya Markaziy asab tizimi (CNS) miya va orqa miyadan iborat. Miya sezgilardan olingan ma'lumotlarni qayta ishlash va talqin qilish uchun javobgardir, orqa miya esa miyani tananing qolgan qismi bilan bog'laydi. CNS tananing ko'plab muhim funktsiyalarini, jumladan, harakat, muvofiqlashtirish va tana tizimlarini tartibga solishni boshqaradi. Shuningdek, u xotira, o'rganish va kognitiv funktsiyalarda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Markaziy asab tizimining buzilishi falaj, sezuvchanlikni yo'qotish yoki kognitiv buzilish kabi og'ir oqibatlarga olib kelishi mumkin. Ushbu kasalliklarni tashxislash va davolash uchun markaziy asab tizimining tuzilishi va funktsiyasini tushunish juda muhimdir.

Periferik asab tizimi: nervlar va ganglionlar Periferik asab tizimi markaziy asab tizimi va tananing qolgan qismi o'rtasida signallarni uzatish uchun javobgardir. U miyaga va miyadan ma'lumot olib boradigan akson to'plamlari bo'lgan nervlardan va neyron hujayra tanalarining to'plami bo'lgan gangliyalardan iborat. Periferik asab tizimi hissiy idrok etish, harakatni boshqarish va tananing majburiy funktsiyalarini tartibga soluvchi avtonom nerv sistemasida hal qiluvchi rol o'ynaydi.1 2 3

Avtonom nerv tizimi: simpatik va parasempatik Avtonom nerv tizimi tananing majburiy funktsiyalarini tartibga solish uchun javobgardir. U ikki tarmoqqa bo'linadi: simpatik asab tizimi va parasempatik asab tizimi. Simpatik asab tizimi jang yoki uchish reaktsiyasi uchun javob beradi, parasempatik asab tizimi esa dam olish va hazm qilish uchun javob beradi.

Sensorli kirish va vosita chiqishi Asab tizimi sensorli kirish va vosita chiqishi uchun javobgardir. Sensorli kirish deganda nerv sistemasi tomonidan sezgilardan olingan ma'lumotlar tushuniladi. Dvigatel chiqishi asab tizimi tomonidan hissiy kirishga hosil bo'lgan javobni anglatadi.

Miya loblari: frontal, parietal, temporal, oksipital Frontal lob hissiyotlarni nazorat qilish, qaror qabul qilish va rejalashtirish uchun javobgardir. Parietal lob sensorli ma'lumotlarni, masalan, teginish, harorat va og'riqni qayta ishlaydi. Temporal lob eshitish, til va xotirada ishtirok etadi.

Boshsuyagi nervlari va ularning vazifalari Asab tizimi - bu tananing turli qismlaridan miyaga signallarni uzatuvchi nervlar va hujayralarning murakkab tarmog'idir. U harakat, nutq va hissiy idrok kabi funktsiyalarni boshqaradi. Kranial nervlar - miyadan chiqadigan va turli funktsiyalarni boshqaradigan 12 juft nervlar to'plami. Ular ta'm, hid, ko'rish, eshitish va yuz harakatlari kabi funktsiyalar uchun javobgardir. Har bir kranial asab o'ziga xos funktsiyaga ega. Masalan, hidlash nervi hidni his qilish uchun javobgardir, ko'rish nervi esa ko'rish uchun javobgardir. Bu nervlar asab tizimining umumiy faoliyatida hal qiluvchi rol o'ynaydi.

Neyroplastiklik va neyrogenez Asab tizimi neyroplastiklikka qodir, bu miyaning inson hayoti davomida o'zgarishi va moslashishi qobiliyatidir. Neyroplastiklik tajriba, o'rganish va o'qitishga javoban yangi neyron aloqalarni shakllantirish va mavjudlarini qayta tashkil etish imkonini beradi. Neyrogenez - bu miyada, xususan, o'rganish va xotirada ishtirok etadigan hipokampusda yangi neyronlarni yaratish jarayoni. Neyroplastiklik ham, neyrogenez ham miya salomatligi va faoliyatini saqlashda muhim rol o'ynaydi.1 2 3

Neyrotransmitter nomutanosibligi va ruhiy salomatlik Asab tizimidagi neyrotransmitterlarning nomutanosibligi ruhiy salomatlikka sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin. Serotonin, dopamin va norepinefrin kayfiyat va his-tuyg'ularni tartibga solishda hal qiluvchi rol o'ynaydigan neyrotransmitterlarga misoldir. Ushbu neyrotransmitterlar darajasidagi nomutanosiblik ruhiy tushkunlik, tashvish va bipolyar buzuqlik kabi ruhiy kasalliklarga olib kelishi mumkin.

Nevrologik kasalliklar: Altsgeymer, Parkinson, insult Asab tizimi tananing funktsiyalarini nazorat qilish va muvofiqlashtirish uchun javobgardir. Altsgeymer, Parkinson va insult kabi nevrologik kasalliklar bu tizimga ta'sir qilishi mumkin. Altsgeymer kasalligi - bu xotira, fikrlash va xatti-harakatlarga ta'sir qiluvchi progressiv miya kasalligi. Bu demansning eng keng tarqalgan sababidir. Parkinson kasalligi neyrodegenerativ kasallik bo'lib, birinchi navbatda harakatga ta'sir qiladi. Alomatlar orasida titroq, qattiqlik va sekin harakat mavjud.

Ong va uyqu Asab tizimi ong va uyqu uchun javobgardir. Ong - bu xabardor va idrok eta oladigan holat. Kutish - bu tana va ongni yangilaydigan tabiiy dam olish holati.

Reflekslar va refleks yoyi Asab tizimi organizmning ogohlantirishlarga javoblarini muvofiqlashtirish uchun javobgardir. Reflekslar - bu ongli fikrlashni talab qilmaydigan ma'lum ogohlantirishlarga tez, avtomatik javob. Refleks yoylari - bu reflekslarga vositachi bo'lgan asab yo'llari. Ular sezuvchi retseptor, sezuvchi neyron, interneyron, harakatlantiruvchi neyron va effektordan iborat. Sensor retseptorlari tomonidan qo'zg'atuvchi aniqlanganda, u hissiy neyron orqali orqa miya yoki miya poyasiga uzatiladi. Keyin interneyron signalni motor neyroniga uzatadi, bu esa javob hosil qilish uchun effektorni faollashtiradi.

Neyron yo'llari: hissiy va vosita Asab tizimi tananing turli qismlari o'rtasida signallarni uzatuvchi neyronlarning murakkab tarmog'idir. U ikkita asosiy qismga bo'linadi: markaziy asab tizimi (CNS) va periferik asab tizimi (PNS). Neyron yo'llari - bu nerv signallari asab tizimida tarqaladigan yo'llar. Ushbu yo'llar markaziy asab tizimining turli hududlarini bog'laydigan traktlar deb ataladigan nerv tolalari to'plamlaridan iborat. Sensor yo'llari ma'lumotni sensorli retseptorlardan miyaga uzatadi, bu bizga sensorli stimullarni idrok etish va sharhlash imkonini beradi. Dvigatel yo'llari signallarni miyadan mushaklar va bezlarga o'tkazib, ixtiyoriy va ixtiyoriy harakatlarni ta'minlaydi.1 2 3

Miya rivojlanishi: embriondan kattagacha Asab tizimining rivojlanishi embrional rivojlanish davridan boshlanadi va balog'at yoshiga qadar davom etadi. Embrion rivojlanish davrida miya turli xil rivojlanish bosqichlarini, jumladan, asab naychasining shakllanishi va miyaning turli mintaqalarining farqlanishini boshdan kechiradi. Shaxs ulg'aygan sari, miya asabiy aloqalarni o'rnatish va doimiy qayta qurish bilan keyingi rivojlanish va takomillashtirishdan o'tadi.

Nevrologik tekshiruvlar va diagnostik testlar Asab tizimining tekshiruvi nevrologik tizimning faoliyatini baholash uchun bir qator testlarni o'z ichiga oladi. Nevrologik tekshiruvlar odatda reflekslarni, mushaklar kuchini, hissiy idrokni va muvofiqlashtirishni baholaydi. Elektroansefalografiya (EEG) va magnit-rezonans tomografiya (MRI) kabi diagnostik testlar miya va asab tizimi haqida batafsil ma'lumot beradi.

Neyroetika va miya-kompyuter interfeyslari Neyroetika nevrologiya va miya-kompyuter interfeyslarining axloqiy oqibatlarini o'rganishning asosiy sohasidir. U asab tizimi bilan bog'liq bo'lgan turli masalalarni, masalan, maxfiylik, avtonomiya va kognitiv kuchayishni o'rganadi. Miya-kompyuter interfeyslari nevrologik kasalliklarga chalingan odamlarning hayotini sezilarli darajada yaxshilash imkoniyatiga ega.

Nerv tizimi tadqiqotlarining kelajagi Nerv tizimi tadqiqotlarining kelajagi nevrologik kasalliklarni tushunish va davolash uchun katta va'da beradi. Texnologiya va bilimlardagi yutuqlar bu sohada yangi kashfiyotlar uchun yo'l ochdi. Olimlar miyani xaritalashdan tortib innovatsion davolash usullarini ishlab chiqishgacha, asab tizimini yaxshiroq tushunish ustida ishlamoqda.

E'tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Bolalarda nerv sistemasi

Nerv sistemasi tuzilishi

Nerv sistemasi, bosh miya

Markaziy nerv sistemasi Neyron turlari, Nerv markazlari haqida tushuncha

Nerv sistemasi ha’m sezgi organlardin filogenezi