logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tibbiyot
  4. Nerv sistemasi fiziologiyasi. Sinapslar

Nerv sistemasi fiziologiyasi. Sinapslar

Yuklangan vaqt:

26.02.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4813.74609375 KB
Ko'chirib olish
Nerv sistemasi fiziologiyasi. Sinapslar Qo’zg’aluvchan to’qimalar Qo’zg’aluvchan to’qimalar – membranasida elektrik impuls hosil qila oladigan to’qimalar: • nerv to’qimasi • muskul to’qimasi Elektrik impulslar membrana bo’ylab turli axborotlar tashilishini amalga oshiradi: Neyron axborotni • Qabul qiladi • Qayta ishlaydi • Uzatadi Muskul axborotni • Qabul qiladi • Uzatadi 1F17 NERV (Funksional anatomiyasi) • Nerv sistemasi hujayralari: • Neyron • Neyrogliya  Neyron • Nerv hujayrasi • Nerv sistemasining struktor va funksional birligi • Nerv sistemasi 10¹² atrofidagi neyrondan iborat • Neyronlar o’zaro juda murakkab bog’langan • Bunday bog’lanish nerv sistemasining funksional holatiga bog’liq.  Neyronning tuzilishi Neyron tuzilishini spinal motoneyron misolida eng ko’p o’rganilgan. Neyron Neyronlar tanasi Neyron o’simtasi (neyrit) akson dentrit  Miyelin • Shvann hujayralari hosil qiladi. • Uzlukli bo’lib, 2 ta miyelin orasidagi masofa – Ranvye bog’lami deb ataladi. Nervning axborot o’tkazish tezligini oshiradi  Neyron zonalari • Retseptor zona - axborot qabul qiluvchi - soma, dentrit • Generator zona - HP hosil qiluvchi - akson bo’rtig’i, boshlang’ich segment • O’tkazuvchi zona - HP hosil qiluvchi - akson tolasi • Terminal zona - HP ni boshqa hujayraga o’tkazuvchi - terminal sinaptik bo’rtiqlar  Neyron turlari • Unipolyar - 1 ta qutb, 1 ta o’simta - faqat embrional davrda mavjud • Psevdounipolyar - 1 ta qutb, lekin 2 ta o’simta - spinal gangliyalarda • Bipolyar - 2 ta qutb 2 ta o’simta • Multipolyar - ko’p qutbli, ko’p o’simtali  Funksiyasiga ko’ra • Sensor (afferent) - periferiyadan markazga axborotni olib keladi - uzun dentrit, kalta akson • Motor (effector) - markazdan periferiyaga axborotni yetkazadi - uzun akson, kalta dentrit  Miyelinlashishiga ko’ra • Miyelinli • Miyelinsiz  Neyrogliya • Faqat MNS dagina mavjud • Neyronlarni qo’llab quvvatlaydi. • Ozuqa modda bilan ta’minlaydi, • Keraksiz moddalarni yutadi • MNS dagi neyrogliya va neyron nisbati 10:1 NEYROGLIYA - Gliya mayda, turli shaklli, ixtisoslashgan hujayra bo`lib, ular neyronlar hamda kapilyarlar oralig`ini to`ldiradi. Gliya atamasi grekcha bo`lib yelimni anglatadi. Gliya hujayralarini quyidagi turlari farqlanadi: 1. ASTROGLIYA (makrogliya) - asosan tayanch va kapilyardan zarur moddalarni neyronga tashish vazifasini bajaradi. Astrotsitlar MNS ning sirtqi va ichki yuzasida keng tarqalgan. 2. MARGINAL neyrogliya - nerv nayining ichki va sirtqi qatlamlarida uchraydi. Nerv tolalari oralig`ida joylashib, mielin qobiqlarin i hosil qiladi. Marginal gliyaning oligodendritlari markaziy va periferik nerv tizimi neyron tanalarini o`raydi va nerv qobig`ini hosil qiladi. 3. PERIFERIK - Shvann, VNS dagi stellit (mantiya), lemmotsit va boshqa hujayralardan iborat. 4. EPENDIMAL neyrogliya - neyroepetelial hujayralardan iborat bo`lib, orqa miyaning markaziy kanali va miya qorinchalari devorlarini qoplab olgan. Ular silindrik epiteleyni eslatadi va shuning uchun ham ependimal deb ataladi. 5. MIKROGLIYA - MNS ning retukuloendoteliyal tizimidan iborat bo`lib, patologik holatlardagina rol o`ynaydi. Ular miya yumshoq pardasining moddaga yopishib turgan qismida to`plangan. Mikrogliya harakatlanish va fagotsitoz qobiliyatiga ega. Zarur bo`lganda MNS to`qimasi bo`ylab tez tarqalib ketadi. MNS da " soqchilik " qiladi, mayda shikastlangan hujayralarni fagotsitlar kelguniga kadar bartaraf qiladi.  Periferik nerv • Periferiyadagi aksonlar – periferik nerv deb ataladi • MNS dagi aksonlar – markaziy traktlar deb ataladi • Har bir akson endonevriy bilan qoplangan • Endonevriy bilan qoplangan aksonlarning bir nechtasi birlashib nerv tutamlari ni hosil qiladi • Nerv tutamlari perinevriy bilan qoplangan • Periferik nerv epinevriy bilan qoplangan SINAPSLAR • Nerv impulslarni bir neyrondan boshqa neyronga, mushak va bez hujayralarga o`tkazilishini ta`minlaydigan apparatni sinaps deyiladi. Sinaps (grek, sinapsis) tutashish, bog`lanish va aloqa ma`nolariga ega. • Aksonning uchini qoplab olgan joyi sinaps oldi ( presinaptik ) membrana deyiladi. Sinapslarda mayda va yirik donali va donasiz granula pufakchalar vizikulalar hamda mitoxondriyalar bo`ladi. Pufakchalarda qo`zg`alishning o`tkazilishini ta`minlaydigan, vositachi kimyoviy moddalar mediatorlar sintez qilinadi va saqlanadi. • Mayda pufakchalarning diametri 40-50 nm ga, yiriklariniki 80-100 nm ga teng. Presinaptik membrana impulsni o`tkazilishi kerak bo`lgan nerv, mushak, bez hujayra membranasi sinapsketi (postsinaptik membrana) deb ataladi. SINAPSLARNING TURLARI: Aksodentrik Aksosomatik Aksoaksonik Dendrodentrik BOSH MIYA GISTOLOGIYASI  Rivojlanishi • Bosh miya nerv nayining old qismidan hosil bo’ladi. • Bu bo’lim torayishlar yordamida 3 ta pufakchaga: • [1] Old, [2] Orqa, [3] O’rta • Keyin qo’shimcha ravishda old va orqa pufakchalar yana ikkitadan qismlarga bo’linadi. Jami 5 ta pufakcha shakllanadi. • Bu 5 ta pufakchadan keyinchalik bosh miyaning 5 ta bo’limi hosil bo’ladi. Tarkibiy qismlar • 5 ta bir biridan farq qiluvchi qismlarga ega. 1. Uzunchoq miya 2. Ortki miya (miya ko’prigi, miyacha) 3. O’rta miya 4. Oraliq miya ( talamus, gipotalamus ) 5. Oxirgi miya ( yarimsharlar, hidlov miyasi, bazal yadrolar ) Kulrang va oq moddalar  KULRANG MODDA Nerv hujayralar to’plamidan iborat Orqa miyada faqat yadrolardan, bosh miyada ham yadrolar, yarimsharlar va miyacha po’stlog’i ham kulrang moddadan iborat.  OQ MODDA O’tkazuvchi yo’llardan iborat.

O'xshashlar

Bolalarda nerv sistemasi
Nerv sistemasi tuzilishi
Nerv tizimi sistemasi
Nerv-mushak apparatining fiziologiyasi
Nerv sistemasi, bosh miya