Murda donorligining norozilik prezumpsiyasi modeli - Tibbiyot - Slaydlar

Murda donorligining norozilik prezumpsiyasi modeli

Yuklangan vaqt:

17.09.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

83.5048828125 KB

Ko'chirib olish

Murda donorligining norozilik prezumpsiyasi modeli

Reja: 1. A’zo va to’qimalarning transplantatsiyasi, donorlik muammolari 2. Murda donorligini tartibga soluvchi modellar 3. Murda donorligining norozilik prezumpsiyasi modeli 4. Jahon davlatlarida norozilik prezumpsiyasi modeli 5. O’zbekistonda donorlik masalalari

A’zo va to’qimalarning transplantatsiyasi, donorlik muammolari Transplantologiya tibbiyot fanining ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida XX asming ikkinchi yarmidan boshlab gurkirab rivojlana boshladi. Agarda bo‘yrakni ko‘chirib o‘tkazish amaliyoti ilk bor muvaffaqiyatli tarzda 50 yillarda amalga oshirilgan bo‘Isa, 60-yillarga kelib jigar, o‘pka, oshqozon osti bezi va nihoyat, yurakni ko‘chirib o‘tkazish operatsiyalari ham muvaffaqiyatli amalga oshirildi. A’zo va to‘qimalami ko‘chirib o‘tkazish tajriba bosqichdan o‘tib, tiklovchi va rekonstruktiv jarrohlikning yangi davrini boshlab berdi (В. V. Petrovskiy, 1988).

A’zo va to‘qimlarni ko‘chirib o‘tkazish jarayonidagi munosabatlar boshqa turdagi tibbiy muolajalardagi munosabatlardan tubdan farq qiladi. Ya’ni, masalan, tibbiy yordam ko‘rsatishda “ bemor—vrach” tartibi amal qilsa, bu holat transplantatsiyada “donor - vrach - retsipient” ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Shunga ko‘ra, transplantatsiyada axloqiy-ma’naviy va huquqiy masalalar alohida xususiyatga ega bo‘ladi. Taassufki, ayrim holatlarda donorlardan a’zo va to‘qimalami olish, retsipientga ko‘chirib o‘tkazishda nafaqat axloqliy-etik me’yorlaming buzilishi, balki g‘ayriqonuniy jinoiy harakatlar ham uchrab turadi. Shu sababli dunyoning qator mamlakatlarda inson a’zo to‘qimalariningtransplantatsiyasining huquqiy boshqaruv masalasiga alohida e’tibor qaratiladi. Trasplantatsiyaning axloqiy-ma’naviy masalalari zamonaviy bioetikaning dolzarb muammolaridan biridir.

V. I. Alisievich (1977) fikricha, donordan a’zo va to‘qimalar olishning qonuniyligi quyidagishartlarbilanbelgilanadi: retsipientga transplantatsiyadan boshqa usullar bilan yordam berishning imkoni yo‘q; bunda donorga etkazilgan zarar retsipientda oldi olingan zararga qaraganda kam bo‘ladi. Dunyoning barcha davlatlari qonunchiligi odam a’zo va to‘qimalari savdosini qat’iyan man etadi. Shunga qaramay a’zo va to‘qimalar transplantatsiyasini jinoiy tus olishi borasida tashvishga soladigan jiddiy asoslar mavjud. Boshqa tibbiy muolajalar kabi rejalashtirilgan operatsiyada vujudga kelishi mumkin bo igan barcha noxush oqibatlar haqida to‘la ma’lumctga ega boigan retsipientdan rozilik olish transplantatsiya uchun ham asosiy shartlardan biridir.

Shu bilan birga sog‘lom insondan bitta bo‘yrakni olinishi ma’lum bir xavf bilan kechadi va kelgusida uning potentsial imkoniyatlari bir muncha cheklanadi. Shu sababli o‘z bo‘yragini berish istagini bildirgan inson bu haqida ma’lumotga ega bo‘lishi lozim. A’zo va to'qimalaming transplantatsiyasi haqidagi qonunchilikda tirik shaxslardan a’zo va to‘qimalami olish shartsharoitlari aniq va to‘la ko‘rsatilgan bo‘lishi lozimligi hamma tomonidan e’tirof etilgan. Jumladan, Rossiya Federatsiyasining “A’zo va (yoki) to‘qimalaming transplantatsiyasi” haqidagi qommining 11-moddasida quyidagilar qayd etilgan:

“ A’zo va (yoki) to‘qimaiami transplantatsiya uchun tirik donorlardan olish faqat retsipientning manfaati yo‘lida va murdada transplantatsiya uchun yaroqli bo‘lgan a’zo va (yoki) to‘qimalar bo'lmasa yoki samarasi a’zo va (yoki) to‘qimalaming transplantatsiyasi bilan taqqoslash mumkin bo‘lgan boshqa alternativ davolash usullari bo'lmagan sharoitdagina amalga oshiriladi. A’zo va (yoki) to‘qimalami transplantatsiya uchun tirik donorlardan olishga quyidagi shartlar bajarilgandagina imkon beriladi: agarda donor a’zo va (yoki) to‘qimalami olishga mo’ljallangan operatsiyadan so‘ng vujudga kelishi mumkin bo‘lgan asoratlar haqida ogohlantirilgan bo‘Isa;

Agarda donor mustaqil va ongli holatda yozma ko‘rinishda a’zo va (yoki) to‘qimalami olishga rozilik bergan bo‘lsa; Agarda donor har tomonlama tibbiy tekshiruvlardan o‘tgan va undan a’zo va (yoki) to‘qimalami olish mumkinligi haqida vrachmutaxassislar konsiliumining xulosasi bo‘lganda. Suyak ko‘migidan boshqa a’zolarni tirik donordan olishga faqat u retsipient bilan genetik bog‘liq bo‘lgan holatdagina ruxsat beriladi”.

Murda donorligini tartibga soluvchi modellar Murda donorligining huquqiy masalalari alohida dolzarblik kasb etadi. Jahonda vafot etgan shaxslardan a’zo va to‘qimalar olishni huquqiy jihatlarini tartibga soluvchi uch xil model mavjud. 1. Rozilik prezumptsiyasi modeli. 2. Norozilik prezumptsiyasi modeli. 3. Anonim variant.

Murda donorligining norozilik prezumpsiyasi modeli Norozilik prezumptsiyasi modeli. Aksariyat davlatlar (AQSH, Kanada, Germaniya, Frantsiya, Gollandiya va boshq.) qonunchiligi ushbu modelga asoslangan. Bu nisbatan mukammal va fuqaro huquqlarini saqlash talablariga to’la javob beradi. Modelga binoan halokatga uchragan holatlarda donor bo ‘ lish uchun fuqaroning hayotligida yoki uning o‘limidan so‘ng qarindoshlari tomonidan rasmiyiashtirilgan roziligining mavjudligi ko‘zda tutiladi.

Jahon davlatlarida norozilik prezumpsiyasi modeli Germaniyada a’zolarni olish maxsus xayriya qiluvchi varaqasiga asosan amalga oshiriladi. Varaqa bu haqida qaror qabul qilgan 18 yoshdan katta shaxslar tomonidan to‘ldirilishi mumkin. Finlyandiya fuqarolarida ushbu masalaga o‘z munosabatlarini oldindan bildirishi va bahsli masalalami hal etish imkoniyati mavjud. Har qanday dorixonadan bepul olish mumkin bo‘lgan maxsus sariq rangdagi varaqani to‘ldirib, fuqaro tibbiy xodimlarga o‘limidan so‘ng a’zolari bo‘yicha qaror qabul qilish huquqini beradi. Ushbu vaqtdan boshlab qarindoshlaming aralashuvi istisno etiladi.

AQSHning barcha shtatlarida “Anatomik muruvvat haqidagi umumiy hujjat” amal qiladi. Bunga muvofiq muomalaga layoqatli 18 yoshdan katta fuqarolar o‘limidan so‘ng o‘z tanasi yoki uning qismini maxsus maqsadlar uchun sovg'a qilishi haqida qaror qabul qilishi va umumiy donorlik varaqasini to‘ldirishi mumkin. Ushbu varaqa haydovchilik guvohnomasiga biriktirib qo‘yiladi. Marhumda donorlik varaqasi bo‘lgan holatlarda qonun yaqin qarindoshlarining roziligini ko‘zda tutmaydi. Binobarin, qarindoshlari marhumning irodasiga qarshi bo‘lishi mumkin emas.

O’zbekistonda donorlik masalalari 0‘zbekistonda hozirgi kungacha a’zo va to‘qimalarni transplantatsiyasi haqidagi qonun qabul qilinmagan. Ammo shu bilan birga 0 ‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 133-moddasiga muvofiq “shaxs hayotligida yoki uning o‘limidan so‘ng yaqin qarindoshlari bergan rozilik bo‘lmaganda marhum a’zo va to‘qimalarini transplantatsiya, o‘quv va ilmiy maqsadlarda konservatsiya uchun olinishi” jinoyat sifatida baholanadi. Ushbu modda mohiyati norozilik prezumptsiyasiga mos keladi.

Haqiqatdan ham ushbu model nisbatan inson huquqlarini to ‘ la inobatga oladi. Undan foydalanishning samaradorligi ko‘p jihatdan yuqori ma’naviyat, fuqarolaming tibbiy madaniyati darajasi bilan belgilanadi.

O'xshashlar

Murda donorligining rozilik prezumpsiya modeli

Surunkali xoletsistit. Klinikasi, diagnostikasi, davolash usullari

O’lat, vabo sarg’ayma isitma kabi siyrak uchraydigan kasalliklarni keltirib chiqargan alohida xavfli infeksiyalar haqida

Yuqumli kasalliklar

Organizm faoliyatida qatnashadigan poli- va geterofunktsional birikmalar