Ko’zning tuzilishi va funksiyasi - Tibbiyot - Slaydlar

Ko’zning tuzilishi va funksiyasi

Yuklangan vaqt:

10.09.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

746.123046875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Ko’zning tuzilishi va funksiyasi Ko’zning tuzilishi Ko’zning funksiyasi Ko’zning ko’rish maydoni Ko’rish gigiyenasi

Ko’zning tuzilishi Ko'z bosh suyagining maxsus chuqurchasida - ko'z kosasida joylashgan. Ko'z ko'z soqqasidan, ko'rish nervi va yordamchi qismlardan (ko'z soqqasini harakatlantiruvchi muskullar va ular¬ning nervlari, qovoq va kipriklar, yosh bezlari, qon tomirlari kabilardan) iborat (1-rasm).

1-rasm. Ko'z soqqasi: 1- ko'z soqqasining oq pardasi; 2- ko'z soqqasining shox pardasi; 3- ko'zning qon tomir pardasi; 4- ko'zning rangli pardasi; 5- ko'zning oldingi bo'shlig'i (suyuqlik bilan to'lgan); 6- ko'z qorachig'i; 7- ko'z gav¬hari; 8- gavharni o'rab turuvchi kiprik¬simon muskul; 9- shishasimon tana; 10¬ko'zning to'r pardasi; 11- ko'rish nervi.

Ko 'z soqqasi yumaloq tuzilgan bo'lib, oldingi va orqa qutblarga ega bo'ladi. Ko’z soqqasi 2 qismdan iborat: Tashqi Tashqi- fibroz O’rta-qon- tomir Ichki- to’rsimon parda Ichki Ko’z ichi suyuqligi Ko’z gavhari Shishasim on tana

Ko'z soqqasining tashqi - fibroz pardasi ikki qismga bo'linadi. Uning oldingi qismi shox parda deb ataIib, u shishadek tiniq, yorug'Iik nurlarini sindirish xususiyatiga ega. Tashqi fibroz pardaning yon va orqa qismi ko'zning oq pardasi (sklera) deb ataladi. Ko'z soqqasining qon tomir qavati nomiga monand, qon tomirlariga boy bo'lib, ko'z to'qimalarini oziq moddalar va kislorod bilan ta'minlaydi. Bu qavatning oldingi qismi rangli parda deb atalib, uning rangi hammada har xil (qora, ko'k, sarg'imtir va hokazo) bo'ladi. Bu pardaning o'rtasida yumaloq teshikcha bo'lib, u ko'z qorachig'idir . Teshikcha atrofida ko'z qorachig'ini kengaytiruvchi va toraytiruvchi muskullar bo'ladi. Fibroz Qon-tomir

Ichki-to’rsimon parda Ko'z soqqasining ichki - to'rsimon pardasi, ayniqsa muhim ahamiyatga ega,chunki uning orqa qismida yorug'likni, ranglarni nerv hujayralari bo'lib, tayoqcha va kolbacha shaklidadir. To'rsimon pardaning orqa qismida ko'rish nervining tolasi kiradigan teshikcha bo'lib, u orqali ko'rish nervi to'rsimon pardaga o'tadi va mayda tolachalarga bo'linib, tayoqchasimon va kolbachasimon retseptorlarga tutashadi.

Ko'z soqqasinin g ichki qismi Ko'z soqqasining ichki qismi ko'z gavhari, ko'z ichi suyuqligi va shishasimon tanadan iborat. Bularning hammasi tiniq, shishasimon bo'lib, ko'zga tushadigan yorug'lik nurini sindirish xususiyatiga ega. Ko'rish nervining mayda tolachalari ko'z soqqasi ichki to'rsillion pardasining orqa yuzasida joylashgan tayoqchasimon va kolbachasimon retseptorlar (hujayralar) bilan tutashgan bo'lib, ulardagi qo'zg'alishni qabul qiladi. Nerv tolachalari birlashib, ko'rish nervi tolasini hosil qiladi va u to'rsimon pardaning orqa qismida joylashgan maxsus teshikcha orqali bosh miyaga kiradi. U oldin o'rta miyaga va oraliq miyaning ko'rish do'mbog'iga boradi. So'ngra bosh miyaning o'tkazuvchi yo'llariga birlashib, bosh miya po'stlog'ining ensa qismida joylashgan ko'rish markazining nerv hujayralariga tutashadi (2-rasm).01 0C 07 1A 01 0F 09 0C0D 10 01 0C02 10 0F 1706 1A02 1706 1F 1C 13 02 17 02 2202 0F 09

2-rasm. Ko'rish analizatorining qismlari: 1- ko'z to'r pardasida joylashgan yorug'lik sezuvchi hujayralar (ko'rish analizatorining periferik qismi-retseptorlar); 2- ko'rish nervi (ko'rish analizatorining o'tkazuvchi qismi); 3- bosh miya po'stlog'ining ensa qismida joylashgan ko'rish markazi (ko'rish analizatorining markaziy qismi).

• ko'z soqqasini harakatlantiruvchi oltita muskul va ularning nervlari • ko'z yoshi bezlari va ularning kanalchalari • ko'z yoshi qopchasi • qovoqlar • kipriklar Ko'zning yordamc hi qismlari

Ko’zning funksiyasi Ko'z bajaradigan funksiyasiga ko'ra ikki qismdan iborat: ko'zning optik sistemasi retseptor qismi

Ko'zning optik sistemasi Ko’zning shox pardasi Ko’z ichi suyuqligi Gavxar Shishasimon tana Bular ko'zga tushadigan yorug'lik nurini sindirib o'tkazadi va uni ko'zning ichki to'r pardasida joylashgan retseptorlarga to'plab beradi. Yorug'lik nurini sindirib o'tkazishda ayniqsa ko'z gavhari muhim o'rin tutadi. Yaqindagi buyumlarga qaraganimizda gavhar qalinlashadi. Uzoqdagi buyumlarga qaraganimizda esa yassilashadi. Gavhar shaklining bunday o'zgarishi akkomodatsiya deb atalib, u gavhar atrofini o'rab turgan kipriksimon muskul tolalarining qisqarishi va bo'shashishi orqali amalga oshadi. Demak, akkomodatsiya ko'zning uzoqni va yaqinni ko'rish qobiliyatini ta'minlaydi.

Ko'zning rangli pardasi o'rtasida joylashgan teshikcha bo'lib, uning atrofi aylana va to'g'ri yo'nalgan muskullar bilan o'ralgan. Ular parasimpatik va simpatik nerv tolalari bilan ta'minlangan. Ko'z qorachig'i gavharga va to'r pardaga yorug'likni, faqat markaz qismdagi nurlarni o'tkazadi, atrofdagi nurlarni esa o'tkazmaydi. Qorachiqning ana shu funksiyasi tufayli buyumlarning shakli, rangi, ko'rinishi va boshqa xususiyatlari ko'zning to'r pardasiga aniq o'tkaziladi. Ko’z qorachig’i Yorug'lik ko'p bo'lganda ko'z qorachig'i torayadi va to'r pardaga o'tkaziladigan nur oqimi kamayadi, yorug'lik kam bo'lganda esa qorachiq kengayadi va to'r pardadagi retseptorlarga o'tkaziladigan nur oqimi ko'payadi. Bundan tashqari, odam hayajonlanganda, qo'rqqanda, og'riq sezganda ko'z qorachig'i kengayadi. Bu simpatik nervning qo'zg'alishi va buyrak usti bezining mag'iz qismidan ajraladigan adrenalin, noradrenalin gormonlari ko'payishi tufayli ro'y beradi. 01 09 09 0E 2F 17 08 32 02 2211 02 2D 11

Tayoqchasimon retseptorlar • yorug'lik kam bo'lgan vaqtda qo'zg'alib ko'zni qorong'ulikda ko'rishini ta'minlaydi; • tarkibida rodopsin moddasi bo'lib, u oqsil va A vitaminidan tashkil topgan; • to'r pardada 100 mln dan ko'proq tayoqchasimon hujayralar joylashgan. Kolbachasimon retseptorlar • tashqi muhitda yorug'lik yetarli bo‘lganda qo'zg'alib, ko'zning «kunduzi» ko'rish xususiyatini ta'minlaydi; • rang bilish xususiyatiga ega; • to’r pardada 5 mln ga yaqin kolbachasimon hujayralar joylashgan.

Ko’zning ko’rish maydoni • Ko'z soqqasini qimirlatmay ma'lum bir nuqtaga (buyumga) qaralganda uning tasviri ko'zning to'r parda qavatidagi markaziy chuqurchaga tushishiMarkaziy ko’rish • Markaziy chuqurchaning atrofiga tushgan tasvirlar Chetki ko’rish • Ko'zni harakatlantirmay turganda atrofdagi buyumlarni, ularning rangini ko'ra olish xususiyati (markaziy va chetki ko'rish yig'indisi) Ko’rish maydoni

Ko'zning har xil rangdagi buyumlarni ko'rish maydoni bir xil bo'lmaydi. Oq rangni ko'rish maydoni eng katta, ko'k va sariq ranglarni ko'rish maydoni undan kichikroq, qizil va yashil ranglarni ko'rish maydoni yanada kichik bo'ladi. Ko'zning har xil ranglarni ko'rish maydoni turlicha bo'lishi to'r qavatning turli qismlarida tayoqchasimon va kolbachasimon retseptorlar har xil joylashishiga bog'liq. Ko'zning ko'rish maydoni chegarasi o’lchash asbobi PERIMETR 01 17 12 0F 0F 09 1C

• Odamning ko'z soqqasi cho'ziqroq shaklda bo'ladi. Shuning uchun uzoqdagi buyumlar tasviri ko'zning to'r pardasiga emas, balki undan oldinroqqa tushadi. Natijada uzoqdagi buyumlarning tasviri aniq ko'rinmaydi. Bu holat ko'z gavharining do'ngligi ortib ketishi oqibatida ham yuzaga kelishi mumkin. Yaqindan ko’rish (Miopiya) • Bunday odamlarda ko'z soqqasi qisqaroq bo'ladi. Bunda yaqindagi buyumlarning tasviri ko'z to'r pardasiga emas, balki uning orqasiga tushadi. Uzoqdan ko'rishning ikkinchi sababi ko'z gavhari do'ngligining kamayishidir. Uzoqdan ko’rish (Gipermetropiya) • Ranglarni farqlay olmaslik. Buning sababi ko'zning to'r pardasida joylashgan rang sezuvchi ko!bachasimon retseptorlarda ma`lum rang ta'sirida qo'zg'aladigan nervlar bo'imasligidir. DaltonizmKo'rish a'zosi funksiyasining buzilishi 32 2C04 33

3-rasm. Yaqindan va uzoqdan ko’rish refraksiyasi.

Ko’rish gigiyenasi Ko'zning ko'rish qobiliyati normal saqlanishi ko'p jihatdan har bir odamning o'ziga bog'liq. Buning uchun quyidagi gigiyena qoidalariga rioya qilish zarur: Ko'zning ko'rish qobiliyati normal saqlanishi ko'p jihatdan har bir odamning o'ziga bog'liq. Buning uchun quyidagi gigiyena qoidalariga rioya qilish zarur: ish, o'qish joyida yorug'lik yetarli (100-150 lyuks) bo'lishi talab etiladi. Yorug'lik chap tomondan tushishini ta'minlashga e'tibor berish kerak; o'qiganda, yozganda daftar va kitob ko'zdan 35-40 sm uzoqlikda bo'lishi kerak. Shuningdek, chizmachilik, tikish va boshqa mayda nozik ishlarni bajarganda ham shu qoidaga amal qilish kerak; o'quv-yozuv, chizmachilik, tikish kabi mashg'ulotlar bi¬Ian shug'ullanganda har 12-15 minutdan keyin yarim-bir minut davomida uzoqdagi daraxtlarga, buyumlarga qarash lozim. Chunki yaqinga qarab ish bajargan vaqtda ko'z qorachig'i kengayib, ko'z ichidagi bosim ortadi va ko'z toliqadi. Uzoqqa qaraganda esa ko'z qorachig'i torayib, ko'z ichidagi bosim pasayadi va ko'z dam oladi; 06 09 02 190D0604 0F 02 13 3C 02 22

avtobus, tramvay, metro, poezd va boshqa transport vositalarida ketayotganda o'qish yaramaydi, chunki bu vaqtda qo'ldagi kitob yoki jurnal, gazeta bir tekis turmaydi, balki qimirlab turadi. Bu esa ko'z gavhari shaklining uzluksiz o'zgarib turishiga sabab bo'ladi va ko'zni toliqtirib, uning xiralanib qolishiga sabab bo'ladi. Shuningdek, yotib o'qish ham zararli; uzoq vaqt davomida televizor ko'rish ham ko'zni toliqtiradi; ko'zni quyosh nuridan, yonib turgan olov shu'lasidan, changdan va shunga o'xshash noqulay ta'sirlardan himoya qilish lozim. Shuningdek, ko'zni qo'l barmoqlari bilan ishqalash yaramaydi. Ko'z qichishsa, toza bint yoki ro'molcha bilan avaylab qovoq ustidan silash mumkin; kundalik ovqat tarkibida A vitamin yetishmasligi tayoqchasimon va kolbachasimon retseptorlar faoliyati buzilishiga va ko'rish o'tkirligi pasayishiga sabab bo'ladi. Shuning uchun tarkibida A vitamini bo'lgan taomlar (jigar, tuxum, sariyog', sabzi, qovoq, baliq ikrasi kabilar)ni muntazam iste'mol qilish kerak; zararli odat bo'lgan chekish, spirtli ichimliklar ichish, giyohvandlik ko'zning turli kasalliklari yuzaga kelishiga sabab bo'ladi; ko'zni chiniqtirish uchun bolalar yoshlikdan boshlab tennis, basketbol, voleybol, futbol, otish kabi sport turlari bilan shug'ullanib borishlari maqsadga muvofiq bo'ladi. 11 10 0F 2D 0A0506 14 0F 09 01 0F 12 09 13 04 10 0F 0F

O'xshashlar

Ko’zning optik kuchi, ko’zning rang ajrata olish qobiliyatini tekshiruvchi uskunalar

Nafas olish a`zolarining tuzilishi, funksiyasi, gigiyenasi va yoshga bog`liq xususiyatlari

NO ning funksiyasi

Xromosoma va uning tuzilishi

Bosh miya va uning tuzilishi