Esherixioz qo’zg’atuvchisi - Tibbiyot - Slaydlar

Esherixioz qo’zg’atuvchisi

Yuklangan vaqt:

10.09.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

512.8115234375 KB

Ko'chirib olish

Esherixioz qo’zg’atuvchisi

ESHERIXIYLAR  Bu avlodga faqat bitta ichak tayoqchasi — E coli kiradi, lekin ko'pgina variantlarni o'z ichiga oladi. Ular biologik, fermentativ antigenlik xossasiga ko'ra bir-biridan farqlanadi.Ichak tayoqchasini 1888-yili Esherix najasdan ajratib olgan va mikrob uning nomi bilan atalgan. Ichak tayoqchasining tabiiy yashash joyi hayvon va odam ichagi bo`lib hisoblanadi va ular ichakni normal mikroflorasiga kiradi.  U hayot faoliyati davomida fermentlar ishlab chiqaradi, ovqat hazm qilishda ishtirok etadi, В guruh vitaminlarini sintezlaydi va boshqa patogen mikroblarga antagonistik ta'sir ko'rsatadi(masalan, dizenteriya, qorin tifi, toksikoinfeksiya, qo'zg’atuvchilarga). Agar yo'g'on ichakda ichak tayoqchasi bo'lmasa, disbakterioz kasalligi kelib chiqadi. Bunda ichakdagi normal mikroflora tarkibi buziladi, proteylar, zamburug'lar, kokk floralari ko'payib ketadi.  Organizmning qarshilik ko'rsatish kuchi susaygan hollarda Esherixiylar boshqa azolarga tushib og'ir patologik jarayonlarni keltirib chiqaradi.  Shuning uchun ichak tayoqchasi shartli patogen mikroorganizm deb ataladi. Ichak tayoqchasi najas bilan tashqi muhitga tushadi. Tuproq, suv, oziq-ovqatlar va obyektlarda ichak tayoqchasining aniqlanishi ularni najas bilan ifloslanganligidan dalolat beradi. Ichak tayoqchasining borligini (koli-titr, koli-indeks) aniqlash ob’yektlarining sanitar holati ko'rtsatkichi sifatida qo'llaniladi.

MORFOLOGIYASI.  E. coli mayda 0,5-3,0 x 0,5-0,8 mkm kattalikdagi tayoqchasimon mikroblardir. Gramm manfiy, harakatchan, xivchinlari peretrix joylashgan. Ko'pgina shtammlari kapsula hosil qiladi, spora hosil qilmaydi. Ayrim ichak tayoqchasining variantlari harakatsiz bo'ladi.

O`SISHI  Ichak tayoqchasi fakuitativ anaerob bo'lib, oddiy oziqa muhitlarida, 37°C haroratda va pH 7,2-7,8 muhitida yaxshi o'sadi. Odam va hayvon organizmidan ajratib olingan ichak tayoqchasining shtammlari 43-45°C da yaxshi o'sadi. Ichak tayoqcha¬sining tashqi muhit obyektlarida aniqlanishi sanitariya sharoitining yomonligidan daiolat beradi. GPAda xira, biroz bo'rtib chiqqan chetlari tekis, nam koloniya hosil qilib o'sadi. GPSHda bir tekis loyqalanish hosil qilib o'sadi. Differensial-diagnostik ENDO muhitida yaltiroq metall, malina rangli koloniya hosil qilib o'sadi.

 Fermentativ hossasiga ko'ra faol hisoblanadi.Laktoza, saxaroza, glukoza, mannit, maltozani kislota va gazgacha parchalaydi. Proteoiitik xossasiga ko'ra indol hosil qiladi. Jelatina suyultirmaydi. Alohida biovarlari laktoza va saxarozani parchalama)  Antigeni. Esherixiyalar antigenlik tuzilmasiga qarab farqlanadi. Esherixiyalarda uch turdagi antigen tafovut etiladi: Somatik O- antigeni, yuzaki K-antigeni (kapsula), xivchinli H- antigeni.Somatik termostabil O-antigeni lipopolisaxaridprotein kompleksli(yog’ oqsil, uglevod tabiatli) o'z ichiga oladi va u infeksiyaning hujayra devorida joylashgan.  Toksin hosil qilishi. Ichak tayoqchasi, asosan, endotoksin ajratadi. Ichak tayoqchasining ayrim enteropatogen shtammlari 2 xil enterotoksin va 4 xil gemolizinlar sintez qiladi. Toksin ajratish xususiyati Ent- va Hyl-plazmidalar orqali nazorat qilinadi.

 Uning 50 dan ortiq turlari aniqlangan. H - antigeni bo'yicha ajratib olingan kulturani serovariantlari aniqlanadi. Ichak tayoqchasining bu xossasi agglyutinatsiya reaksiyasi yordamida aniqlaniladi. Fegovarlari esa bakteriofaglar yordamida sezuvchanligi aniqlanib o'rganiladi.  О -antigeniga ko'ra mikrobning 170 turi tafovut etiladi. К - antigeni О - antigeniga nisbatan yuzada joylashgan. Esherixiyalarning К - antigeni turlicha: A, B, L va M antigenlari A va M antigenlari termostabil, ya'ni yuqori haroratga chidamli, В va L antigeni esa chidamsiz. К - antigenining 100 ta guruhi tafovut etiladi. K-antigen agglyutinatsiya reaksiyasini qo'yishga to'sqilik qiladi: shuning ,uchun 100°C qizdirilib ulardan О - antigeni ajratib olinadi. H -antigeni faqat mikroblarning harakatchan turlaridagina uchraydi.

 Toksin hosil qilishi. Ichak tayoqchasi, asosan, endotoksin ajratadi. Ichak tayoqchasining ayrim enteropatogen shtammlari 2 xil enterotoksin va 4 xil gemolizinlar sintez qiladi. Toksin ajratish xususiyati Ent- va Hyl-plazmidalar orqali nazorat qilinadi.  Chidamliligi. Ichak tayoqchasi tashqi muhitga ancha chidamli. 55°C harorat ta'sirida 1 soatdan so'ng, 60°C issiqlik ta'sirida esa 15 daqiqadan so'ng nobud bo'ladi. Tuproqda, suvda 2-3 oygacha saqlanadi, sutda esa faqat saqlanib qolmasdan hatto bo'linib ko'payadi. Dezinfeksiyalovchi moddalar (3 %li xloramin, 1:1000 sulema eritmasi) ta'sirida 20-30 daqiqadan so'ng nobud bo'ladi. Brilliant yashiliga (zelyonkaga) juda sezgir.

INFEKSIYA MANBAYI.  Kasal odam infekiya manbayi hisoblanadi. Ichak tayoqchasi organizmga tashqi muhitdan tushadi. Organizmdagi mavjud ichak tayoqchasi boshqa a'zolarga ham o'tib kasallik keltirib chiqarishi mumkin.  Tarqalish yo'Ii. Maishiy oilaviy yo'l orqali - iflos qo'l, idish-tovoq, o'yinchoq, oziq-ovqat va mexanik yo'l - pashsha, suvaraklar orqali tarqaladi.

PATOGENEZI.  Esherixiyalar keltirib chiqaradigan kasalliklarga esherixioz  kasalliklar deyiladi. Ichak tayoqchasi og'iz orqali organizmga tushsa, u albatta, bolalar va kattalarda ichak kasalliklarini keltirib chiqaradi.Ayrim O-guruhidagi ichak tayoqchalari ham organizmda kasalliklar keltirib chiqaradi va ular enteropatogen ichak tayoqchalari deyiladi (EPKP).Entropatogen ichak tayoqchasining bir necha guruhlari tafovut etiladi:  1.I guruh — bolalarda kolienterit kasalligini keltirib chiqaradigan turlari (0111, 026, 055, 086 va boshqalar).  2.II guruh — ichburug'ga xos kasalliklarni keltirib chiqaradiganlari (025, 0124, 0143, 0144 vaboshqa seroguruhlari).  3.III guruh — vaboga o'xshash kasalliklarni keltirib chiqaradiganlari (01, 05, 06, 078 va boshqa seroguruhlari).

IMMUNITETI  Yosh bolalarda koli-infeksiya immuniteti chuqur o`rganilgan emas, kasallikldan so`ng tipmaxsus kuchsiz immunitet hosil bo`ladi.  Kesishma immunitet bo`lmaganligi sababli odam umrida bir necha marta koli-infeksiya bilan kasallanishi mumkin. Koli-infeksiyadagi immunitet kuchsizligiga E.coli ning mikrokapsulasi borligi tufayli fogositoz qiluvchi hujayralar faolligining pasayishi ham sabab bo`ladi.

LABORATORIYA TASHXISI  Kolienterit va boshqa koliinfeksiyalarga mikrobiologik tashxis qo'yish uchun bemorning najasi, burun- halqumidan surtma, murdadan esa qon, o‘t, jigar, taloq, o‘pka, ingichka va yo‘g‘on ichakdagi moddalar, yiring olib tekshiriladi. Tekshirilishi lozim bo‘lgan material qattiq oziq muhitlarga (Endo, Levina va boshqalar) va qo'shimcha tif va paratiflar, ichburug ’ bakteriyalari o‘suvchi Ploskirev, vismut-sulfit agarlarga ekiladi.

 Ajratilgan esherixiyaning qaysi O-guruhga mansub ekanligini aniqlash uchun avval tekshirilayotgan undirma qaynatiladi, bunda K- antigen parchalanadi, so‘ng agglutinatsiya reaksiyasi qo‘yiladi, bunda OK- va  O-zardoblardan foydalaniladi.  Ajratib olingan kulturani yoki tekshirilishi lozim bo‘lgan materialni tezlikda identifikatsiya qilish uchun immunofluressent reaksiyasidan foydalaniladi. Natijani 1-2 soat davomida aniqlash mumkin

 Profilaktikasi. Shaxsiy gigiyena qoidalarga rioya qilish. Maxsus profilaktikasi yo'q.  Davosi . Antibiotiklar bilan davolanadi. Hozirgi vaqtda davolash maqsadida koliprotey fagi qo'llanilmoqda va yaxshi natijaiar bermoqda.

O'xshashlar

Atipik pnevmoniyalar

Sil kasalligi va uni oldini olish

Patogen anaeroblar. Qoqshol, gazli gangrena qoʼzgʼatuvchilari va ularning biologik xususiyatlari

Polimielit kasalligi va uning bolalardagi xususiyatlari

Bolalar kasalliklari