avtomatik boshqarish nazariyasi - Texnika va texnologiya - Slaydlar

avtomatik boshqarish nazariyasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

373.5859375 KB

Ko'chirib olish

Avtomatikaning funksional elementlari Reja: 1. Axborotni aks etish vositalari 2. Proyeksion indikatorlar 3. Elektrolyuminissent indikatorlar 4. Gazorazryadli axborotni aks etish vositalari

Axborotni aks etish vositalari Axborotni qabul qilib uning vizual formaga aylantirib maxsus ekranlarda aks etuvchi vositalar axborotni aks etish vositalari deyiladi. Axborot televizion tasvir, rasm, grafik, xarf yoki raqam ko’rinishida aks etilishi mumkin. Proyeksion indikatorlar Proyeksion indikatorlar (5.1-rasm) linzalarga aks ettilgan raqam va xira oynadan iborat. Ushbu tipdagi indikatorlar yordamida har hil simvollarga erishish mumkin. Bundan tashqari tasvir rangli bo’lishi mumkin. Operativ boshqarish tizimlarida P Т -2M, PP-21M, PP-21MA hamda PP-30M tipidagi proyeksion indikatorlar keng qo’llaniladi. 5.1-rasm. Axborotni aks ettirish vositalari: a)-proyeksion indikatorlar; b)-tuzilishi; v)- e lektrolyuminissentli raqamli indikatorning tashq ko’rinishi Elektrolyuminissent indikatorlar Elektrolyuminissent indikatorlar (5.2-rasm) tasviri bo’yicha xarif-raqamli, mnemonik hamda belgi indikatorlarga ajratiladi. Х arif-raqamli elektrolyuminissent indikatorlar eng keng qo’llaniladigan axborotni aks etish vositalardan biridir. Belgi va raqamlar ularda har hil konfiguratsiyadagi segmentlardan iboratdir. O dan 9 gacha raqamlarni aks etish uchun 7, 8, 9, segmentli elektrolyuminissent indikatorlar qo’llaniladi. 19 segmentli elektrolyuminissent indikatorlar esa hamma arab raqamlari va lotin hamda rus alfavit xarflarini aks etadi.

Elektrolyuminissent indikatorlarning ish prinsipi qattiq moddani o’zgaruvchan elektr maydonda yorug’lik tarqatishga asoslangan. Ularning konstruksiyasi quyidagicha: oynaga 1 tiniq elektr o’tkazuvchan 2, metalik 4 va elektrolyuminissent qatlamlari qotirilgan. Gazorazryadli axborotni aks etish vositalari Gazorazryadli axborotni aks etish vositalar ham juda keng tarqalgan. Bu lampalar arzon bo’lib kichik inersionlikka ega. Bu indikatorlarning ish prinsipi quyidagicha: anod tok shaklida bajarilgan, katod esa har hil ko’rinishlarga ega bo’lishi mumkin. Т anlangan katod va anodga kuchlanish ulansa katodni formasini takrorlovchi miltillanma razryad hosil bo’ladi Suyuq kristalli axborotni aks etish vositalari Suyuq kristalli axbarotni aks etish vositalari rang indikatori bo’lib xonadagi normal yorug’ligda ishlayveradi. Bu indikatorlar eng past energiya manbalaridan ishlab perspektiv hisoblanadi. Ushbu indikatorning ish prinsipi suyuq kristallarni o’tayotgan nurlarni sindirishga hamda elektrik maydon ta’sirida xira bo’lishiga asoslangan. Konstruktiv nuqtai nazaridan oraliq masofasi 10-20 mkm ikkita oynani orasiga suyuq kristallar moddasi bilan to’ldirilgan. Oynalarga esa elektr o’tkazuvchan material sepilgan. Demak oynalar elektrod vazifasini bajarishadi. Х ar biri esa 7 yoki 8 sektordan iborat. Т opshirish va taqqoslash elementlari Bundan oldingi bo’limlarda turli tipdagi va har hil ishlarga mo’ljallangan datchiklar ko’rib chiqildi. Shunda bu datchiklar rostlanuvchi miqdorni o’lchash uchun, qaysi ob’ektda ishlatilishidan qat’iy nazar alohida olib ko’rildi. Shuni qayd qilish kerakki, yuqorida bayon etilgan datchiklar va turli elektrik o’zgartkichlarning hillari juda ko’p, jumladan elektrolitik, magnitostriksion, elektrokinetik, polyarografik va boshqa o’zgartkichlar ko’rib chiqilmadi. Bular maxsus adabiyotlarda yoritilgan. Т exnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda ARS larda nazorat qilinayotgan kattaliklarni topshirilgan satxda; yoki kattaliklarni topshirilgan funksiya bo’yicha

o’zgartirish yoki kirish signali o’zgarilishi bilan boshqarish signallarini hosil qilish uchun tizimlardan topshirish va taqqoslash vositalari keng qo’llanadi. Т opshirish vositasi (zadatchik) - boshqarilayotgan kattalikni topshirilgan belgiga o’rnatish uchun xizmat qiladi. Т opshiruvchi qurilmalar beradigan signalining xarakteriga qarab ikki asosiy sinfga: analogli va raqamli qurilmalarga bo’linadi. Analogli qurilmalar o’z navbatida, uzluksiz va diskret topshiruvchi qurilmalarga ajraladi. Diskretlik vaqt bo’yicha xam, ishlab chiqiladigan signalning qiymati bo’yicha ham bo’lishi mumkin. Raqamli topshiruvchi qurilmalar diskretli signallar ishlab chiqaradi. Bundan tashqari, topshiruvchi qurilmalar ishlab chiqiladigan signallar energiyasining turiga qarab ham farqlanadi. Elektrik, pnevmatik, gidravlik va mexanikaviy (kuchishlar yoki kuch tarzida) signallar ishlab chiqaruvchi topshiruvchi qurilmalar ishlatilmoqda. Rostlagich tomonidan realizatsiya qilinishi lozim bo’lgan pro gramma yoki topshirilgan funksional bog’lanish turlicha olinishi mumkin. Masalan, uzluksiz ishlaydigan topshiruvchi qurilmalarda ko’pincha qulachoqli mexanizmlar (bikr va rostlanuvchi), funksional potensiometrlar, qog’ozga yozilgan diagramma va richagli mexanizm lar ishlatiladi. Diskret ishlaydigan topshiruvchi qurilmalarda programma elitgich sifatida ko’p zanjirli almashlab ulagichlar, perfokartalar, magnitli plyonkalar, kino plyonkalar va hokazolar ishlatilmoqda. Barcha tipdagi topshiruvchi qurilmalarni ko’rib chiqish qiyin. Misol tariqasida qator elektrik programma tashigichlarini va funksional bog’lanishlarni ko’rib chiqamiz. 5.2-rasmda turli funksional o’zgartkichlar ko’rsatilgan.

5.2-rasm. Nol-indikatorli taqqoslash elementining sxemalari va xarakteristikalari Amalda yassi karkasli profilli potensiometrlar va seksiyalari bo’yicha shuntlangan potensiometrlar keng ko’lamda ishlatilmoqda. Seksiyalari bo’yicha shuntlangan potensiometrlarda yumaloq karkaslarga joylashtirilgan o’ramlardan simlarning uchlari chiqariladi. Karkaslarning kesimi yassi (balandligining qalinligiga nisbati juda katta) yoki yumaloq bo’lishi mumkin. Potensiometrlarning cho’tkalari turli burchakka burilishi mumkin. Т opshirilgan bog’lanish r= f(  ) ni qarshilik r ning polzunchaning vaziyatini aniqlovchi  burchakka bog’liqligini ta’minlash uchun karkasning uzunligi l quyidagi ifoda bo’yicha hisoblanadi: l d dr l= ---- .---- . ----- - (b+2d), (5.1) D R d  bu yerda D — potensiometr karkasining diametri;  -- polzunchanipg burilish burchagi; d — o’ram simining dia metri; R — o’ram simining uzunlik birligidagi qarshiligi;

b — karkasning qalinligi. Ko’pchilik hollarda karkasning qalinligi va simning diametri karkasning balandligiga nisbatan kichikligi hisobga olinsa, u holda quyidagicha yozish mumkin. l d dr l  ----- .----- .------ (5.2) D R d  Profilli reostatlarning asosiy kamchiliklari shundaki, karkasga simni o’rash qiyin va potensiometrni almashtirmasdan turib, funksional bog’lanishni o’zgartirib bo’lmaydi. Shuning uchun ko’pincha poranali profilli reostatlar yoki tarmoqlarining o’rtasiga qo’shimcha rezistorlar kavsharlangan potensiometrlar ishlatiladi . Bunday potensiometrlar faqat nagruzka qarshiligi potensiometrning qarshiligidan 100 va bundan ko’p marta ortiq bo’lgan sxemalarda ishlatilishi mumkin. Programma tashigich sifatida, aytib o’tilganidek, perforatsiyalangan lenta (5.3- rasm) xam ishlatilishi mumkin. Birinchi holda (5,3 a-rasm) asosiy perforatsiya teshigining uzunligi ish vaqtining davom etishiga mos keladi, ish vaqti esa fotoelementni yoritish vaqtiga bog’liq; bo’ylama qatordagi yondosh teshiklar o’rtasidagi masofa ish bajarilmaydigan vaqtning davom etishiga to’g’ri keladi. Ikkinchi u h (5 3, b-rasm) lentadagi asosiy perforatsiyaning barcha te- shiklari bir hil o’lchamda yasalgan. Bu h ulash va uzish komandalari teshiklar o’rtasidagi masofaga qarab va bu teshiklarni tegishlicha gruppalarga ajratib aniqlanadi. Lentaga istalgan komandani yozish (shifrovkalash), binobarin, boshqaruvchi signallarni olish mumkin. Boshqaruvchi signallar keyinchalik programma rostlash sistemasiga uzatiladi.

5.3.-rasm. Perforatsiyalangan lenta Perforatsiyalangan lentadan tashqari, ayrim uchastkalari elektr o’tkazuvchanligi, tiniqligi yoki qaytaruvchanl i k hususiyatlari bilan farqlanuvchi lenta xam ishlatilishi mumkin. Тaqqoslash vositasi, avtomatik tizimdagi boshqarilayotgan kattalikning qiymatini topshirilgan qiymat bilan solishtiradi va qiymatlarni farqi hosil bo’lsa u haqida birlamchi signalni ARS ga uzatadi. Funksional va struktura sxemalarda topshirish va taqqoslash vositalari birga ko’rsatiladi. Diskret chiqishi taqqoslash vositalarda elektrik kattaliklarning taqqoslashni 2 ta prinsipi qo’llanadi: absolyut qiymati va fazalar bo’yicha. Absolyut qiymati bo’yicha taqqoslash o’zgarmas va o’zgaruvchan tok uchun amalga oshiriladi. Ikkita elektrik kattaliklar uchun qo’llanadi. Analog va raqam taqqoslash vositasi sifatida avtomatikada hisoblash qurilmalari ham qo’llaniladi. Misol sifatida elektrik va elektromexanik taqqoslash vositalardan quyidagilarni keltirsa bo’ladi: ko’prik sxemalar, yarim o’tkazgich elementlardan, sxemalar, elektromagnit qurilmalar, selsin juftliklari va boshqalar.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati : 1. I . Karimov . Jaxon moliyaviy - iqtisodiy inqirozi , O ’ zbekiston sharoitida uni betaraf etishning yo ’ llari – Toshkent , " O ’ qituvchi ", 2009. 2. Miraxmedov D.A. Avtomatik boshqarish nazariyasi. Oliy texnika o’quv yurti talabalari uchun darslik. - Т oshkent, " O’qituvchi", 1993. - 285 b. 3. Borodin I.F. Osnovi avtomatiki. – M.: Kolos, 1987, 320 s. 1. Borodin I.F., Nedilko N.M. Avtomatizatsiya texnologicheskix protsessov. - M.;, Agropromizdat, 1986. -386 s.

O'xshashlar

O‘rnatilgan avtomatik tizimlarni topshirish tartibi

Avtomat boshqarish sistemalarini sozlash

O‘lchash asboblari va avtomatik vositalarni o'rnatish, tekshirish va montajdan oldin sinash

Avtomatlashtirish sistemalari ekspluatatsiyasi

Avtomatlashtirish vositalari va boshqarish sistemalarini sozlash. GM sistemasi ob’ektlarida ishga tushirish – sozlash ishlarini tashkil qilish