Жадидлар ҳаракати - Tarix - Slaydlar

Жадидлар ҳаракати

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

301.5 KB

Ko'chirib olish

Жадидлар ҳаракатиЖадидлар ҳаракати  И ймон-э ъ тиқоди бут, халқнинг эмин-эркин, дастурхони тўкин, жаҳондаги тараққий топган халқлар каби маърифатли бўлишини астойдил истовчи илғор гуруҳи жадидлар бўлиб, улар жоҳил руҳонийларга, хонликлардаги бош бошдоқликларга ва мустамлакачиликка қарши эдилар ;  Улар халқнинг миллий онгини ошириш ва ўзлигини англатишни энг аввало маърифат, илму урфондан қидирдилар ;  Миллат, халқ қайғуси билан яшовчи зиёлилар халқни уйғотишни маърифатдан бошлашга қарор қилдилар;  Миллати қрим-татар бўлган Исмоил Ғаспирали (1851—1914) жад и дчилик ҳаракатинииг асосчисидир;  1904 йилда Бухоро д а яна келиб амир билан музокаралар олиб борди. Натижада амир унинг отаси номи билан аталувчи Музаффария жадид мактаби га асос солинди;  1898 йилда Қўқонда Салоҳиддин домла 2-жадид мактабига асос солди ;  1899 йили Андижонда Шамсиддин домла ва Тошкентда Маннон қори жадид мактабига асос солдилар. 1903 йилда Туркистон ўлкасида 102 та бошланғич ва 2 та ўрта жадид мактаблари бор эди;  Аср бошида жадидлар зиёлиларининг бутун бир ватанпарвар авлодини тарбиялаб беришдек оғир ишга фидойилик билан киришдилар. Уларнинг бошида М.Беҳбудий, С.Айний, А.Авлоний, А.Фитрат, Мунаввар қори, Бобоохун Салимов ва бошқа кўплаб тараққийпарвар инсонлар турар эдилар. WWW.ARXIV.UZ

Жадидлар ҳаракати I- даври: XIX асрнинг 90 йилларидан 1917 йилгача бўлган давр 1) жадидчиликнинг шаклланиши ва мунтазам уюшган ҳаракат шаклига эга бўлиши ( XIX асрнинг 90-йиллари – 1905 йил); 2) Жадидчилик ҳаракатининг нисбатан тез ва қаршиликсиз ривожланиши (1905-1909 йиллар); 3) жадидчиликни подшо Россияси томонидан озодлик, демократик ва инқилобий ҳаракатларга қарши курашни кучайтирган давридаги ривожлантириш (1909-1916 йиллар) II- даври: 1917 йил февралидан 1929 йилгача бўлган давр 1) 1917 йил феврал- октябрь; 2) 1917 йил ноябрь – 1924 йил; 3) 1925-1929 йиллар WWW.ARXIV.UZ

Жадидлар аввало мактабларга асос солганлар. Бу мактабларда болалар бир-икки йилда тўла савод чиқариб, мукаммал ўқиш ва ёзишни ўзлаштирган Тезкор ўқитиш «савтия» (товуш) усули жорий қилинган Жадид мактаблари қатъий низом, тартиб ва интизом, дастур ва дарсликларга асосланди Улар тарихда биринчи бўлиб, ўқувчиларга кундалик, чорак ва йиллик баҳолар қўйишни жорий этган Улар томонидан яратилган қўлланма ва дарсликлар: Саидрасул Саидазизовнинг «Устоди аввал», Мунавварқори Абдурашидхоновнинг «Адиби аввал», «Адиби Соний», «Тажвид» (Қуръонни қироат билан ўқиш усулига оид қўлланма), «Ҳавойижи диния» («Шариат қонунлари тўплами»), «Ёр юзи», «Усули ҳисоб», «Тарихи анбиё», «Тарихи ислом», Абдулла Авлонийнинг «Биринчи муаллим» ва Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг «Қисқа умумий география», «Болалар мактуби», «Исломнинг қисқача тарихи», «Амалиёти ислом», «Аҳоли географисига кириш», «Россиянинг қисқача географияси» ва бошқалар«Жадид» арабча сўз бўлиб, «янги» деган маънони билдиради Жадидлар томонидан биринчи марта парталарда ўтириш, дарсларда харита ва расмлардан фойдаланиш жорий қилинган. У кейинчалик ҳозирги замонавий мактаб учун асос бўлган Жадидларнинг маориф соЖадидларнинг маориф со ҳ асидаги фаолиятиасидаги фаолияти WWW.ARXIV.UZ

Жадидлар ҳаракатида матбуот ва журналистика Матбуот ва журналистика соҳаси: XX аср бошларида жадидларнинг қуйидаги матбуотлари мавжуд бўлган: Тошкентда Исмоил Обидий «Тараққий» (1906), Мунавварқори Абдурашидхонов «Хуршид» (1906), Абдулла Авлоний «Шуҳрат» (1907), Саидкарим Саидазимбоев «Тужжор» (1907), Аҳмаджон Бектемиров «Осиё» (1908), Убайдуллахўжа Асадуллахўжаев «Садои Туркистон» (1914-1915) газеталари, шунингдек, Абдураҳмон Содиқ ўғли (Сайёҳ) «Ал-Ислоҳ» (1915) журналини нашр этишга муваффақ бўлдилар. Самарқандда эса Маҳмудхўжа Беҳбудий «Самарқанд» (1913) газетаси ва «Ойна» (1913-1915) журналини, Қўқонда Обиджон Маҳмудов «Садои Фарғона» (1914) газеталарини чиқарди. 1917-йил февралдан октябргача жадидлар томонидан чоп этилган газеталар: Тошкентда Мунавварқори Абдурашидхонов «Нажот» (1917 й. март), А.Баттол «Шўрои ислом» (1917 й. май), Абдулла Авлоний «Турон» (1917 й.), Аҳмад Заки Валидий ва Мунавварқори Абдурашидхонов «Кенгаш» (1917 й. июн), «Улуғ Туркистон» (1917 й.) Қўқонда Бўлат Солиев «Эл байроғи» (1917 й. сентябрь) газеталарини, Ҳ.Ҳ.Ниёзий «Кенгаш», Ашурали Зоҳирий «Юрт» (1917 й. июн) журналларини, Самарқандда эса Шоҳмуҳаммадзода «Ҳуррият» (1917 й. апрел) газеталарини чоп этдилар. WWW.ARXIV.UZ

Агар мумтоз адабиётда дунёвийликка нисбатан диний жиҳат устунроқ бўлган бўлса, жадид адабиётида буларнинг ўртасида ўзаро тенглик, яъни диний-дунёвийлик қарор топди Жадид адабиёти ва санъатининг ўзига хос хусусиятлари Жадид адабиёти мумтоз адабиётдан фарқли равишда Ғарб адабиётидаги роман, эссе, ҳикоя ва бармоқ вазнига асосланган шеърият (поэтика) каби бадиий жанрлар кўринишига эга бўлди. Проза ва публицистика пайдо бўлади Жадид адабиёти бевосита ижтимоий- сиёсий ва маърифатчилик мафкураси, миллий- озодлик хусусиятига эга бўлди. Бунда мазмун халқ ҳаёти ва бевосита ўз ифодасини топди. Бадиий асарлар жонли халқ тилида ёзилди. Ижтимоий фаоллик ва миллий руҳ бу янги адабиётнинг энг муҳим хусусиятига айланди Жадид адабиётидаги бадиий-лирик қаҳрамон қиёфаси мумтоз адабиётдаги қаҳрамон қиёфасидан тубдан ўзгарди. У энди анъанавий ошиқ ёхуд маърифатпарваргина эмас, балки мавжуд мустамлака жамияти тартиб-қоидалари ҳамда миллий тенгсизлик билан келиша олмайдиган, шу билан бирга янгича, ўз ижтимоий-сиёсий ва ахлоқий қарашига эга бўлган шахсдир WWW.ARXIV.UZ

Жадидлар ҳаракати йўналишлариМаориф соҳаси Матбуот ва журналистика Ҳайрия ишлариАдабиёт ва санъат WWW.ARXIV.UZ

Жадидлар ҳаракатининг асосчилари Жадидлар ҳаракатининг асосчилари ва намоёндаларива намоёндалари Маҳмудхўжа Беҳбудий (1875-1919), Саидаҳмад Сиддиқий Ажзий (1864-1927), Васлий Самарқандий (1869-1925), Мунавварқори Абдурашидхонов (1878-1931), Абдулла Авлоний (1878-1934), Тўлаган Хўжамёров – Тавалло (1882- 1939), Сидқий Хондайлиқий (1884-1934), Аваз Ўтар ўғли (1884-1919), Муҳаммадшариф Сўфизода (1869-1937), Абдурауф Фитрат (1886-1938), Садриддин Айний (1878- 1954), Абдулвоҳид Бурхонов (1875-1934), Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий (1889-1929), Абдулла Қодирий (1894-1938), Абдулҳамид Чўлпон (1897-1938) ва бошқалар WWW.ARXIV.UZ

O'xshashlar

O’rta Osiyoning tabiyatini poleolit mezolit davrlarda geografik o’rganish tarixi

«Чиғатой гурунги» ташкилоти аъзолари (Фитрат, Чўлпон, Беҳбудий, Абдулла Авлоний каби маърифатпарварлар)

Амир Темур тузуклари

Ўзбекистоннинг энг янги тарих фанининг назарий ва методологик асослари

Мустақилликка эришиш арафасида Ўзбекистондаги ижтимоий-сиёсий жараёнлар