Yaqin sharq mojarosi va uni hal etish yo’llari - Tarix - Slaydlar

Yaqin sharq mojarosi va uni hal etish yo’llari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

271.005859375 KB

Ko'chirib olish

M a v z u : Y a q in s h a r q m o ja r o s i v a u n i h a l e t is h y o ’ lla r i R eja 1.K irish 2.A sosiy qism 1.G ’azo sektori 2.Sharqdagi m ojarolar nim a uchun 2.M isr va Sinay yarim oroli 3.K urdiston m asalasi 3. X ulosa 4.Foydalanilgan adabiyotlar www.arxiv.uz

1.Kirish G'azo va Isroil to'qnashuvlari, voqealar ustidan qisqa tahlil. 21-noyabr Misr Tashqi Ishlar vaziri Muhammad Komil Amir Isroil va Hamas o'rtasida o't ochishni to'htatish haqida kelishuv tuzilganini e'lon qildi, bu kelishuv G'azo vaqti bilan 19:00 dan amalga kiritildi. "AQSh bugungi tuzilgan kelishuvni olqishlaydi, kelajakda AQSh regiondagi partnerlar bilan bu tinchlik bitimini mustahkamlash bo'yicha birgalikda ish olib boradi" deydi Hillari Klinton o'zining Qohiradagi bergan bayonotnomasida. Isroil Bosh vaziri Benyamin Netenyahu AQSh prezidenti Barak Obama bilan telefon orqali suhbatidan so'ng, Misrning kelishuv haqidagi taklifiga "G'azoga yana bir marta imkon berish" sharti bilan rozilik berdi. O'z navbatida AQSh prezidenti janob Netenyahuga Misr tomonidan qilingan taklifni qabul qilganligi uchun o'z minnatdorchiligini bildirdi.www.arxiv.uz

Yaqin Sharq muammolari urush va to'qnashuvlar orqali yechilmasligi kunday ravshan bo'lib qoldi. Nima bo'lgan taqdirda ham Isroil bilan muzokaralarni diplomatik yo'l bilan hal qilish lozimdir. Aks holda G'azo hudud ham, Falastin ham umumiy ravishda Isroilning yahshi tayyorgarlikdan o'tgan va kuchli harbiy texnologiyalariga ega bo'lgan qo'shni tomonidan ohirgi marta hujumga uchrashlari va dunyo siyosiy haritasidan butunlay o'chirilishlari mumkin. Falastin hozirgi kunda BMTga a'zolikka ariza bergan, Hamas guruhi o'sha a'zolikka o'zini qurbon qilgan holatda G'azoni ham taqdim etishi lozim, ya'ni G'azo hududini tolaligicha Falastinga topshirgan holda. Keyinchalik Falastin BMTga a'zo bo'lib teng huquqli mamlakat tusini olgandan keyin, o'ziga yarasha kuch to'plagandan so'ng, ana o'shandagina Isroil bilan hech ikkilanmasdan muzokaralar olib bora oladigan bo'ladi. Isroilning pozitsiyasi ham radikal guruhlarning kamayishi bilan yumshashi va Falastin bilan birgalikda ma'lum iqtisodiy zonalar yaratish uchun Sionistik ideologiylaridan cheklanishi mumkin.www.arxiv.uz

Alan Grinspin, Jon Makkeyn, Jorj Bush, Sara Polin va boshqa siyosatchi, yuqori mansabli davlat amaldorlariga ko`ra Iroqdagi urush haqiqatda neft uchun edi. Dik Cheyni 11-sentyabr voqealaridan keyin Iroq neft konlarini birinchi darajadagi milliy masala darajasiga ko`tardi. “ The Sunday” shunday yozadi: “ 9/11 dan 5 oy oldin AQSH Iroq neft konlarini nazoratga olish maqsadida… Iroqqa qarshi targ`ibot amallarini boshladi…” Fransuz maxfiy xizmatiga ko`ra Afg`on urushi 9/11 dan ancha oldin rejalashtirilgan. AQSHning maqsadi Afg`oniston orqali quvurlarda Markaziy Osiyodan neftni oson va arzon transport qilish edi. 11-sentyabrdan ozgina oldin AQSH Tolibon hukumatiga tanlash uchun ikki yo`l taklif qildi: Vashington manfaatlarini himoya qilish va ko`plab madadga ega bo`lish yoki AQSHning Afg`on hududiga kirishiga qarshilik qilish va bombalar yomg`iri ostida qolish. Kongresmen Ed Merkey shunday degan edi: “ Biz neft tufayli Liviyadamiz.” Va AQSH va Angliya neft sanoatini milliylashtirilishini e`lon qilgani uchun Eronning qonuniy rahbariga bosimlar o`tkazishni boshlashdi. Bu GAZ uchun urush edi… Jon Bolton o`tgan yili shunday degan edi: “ Biz iqtisodiyotimizni neft ta`minotidan mahrum bo`lib qolishi yoki neftni juda yuqori narxda sotib olishdan saqlanish uchun juda ko`p urushlarni boshdan kechirdik. ” Afg`onistondan o`tkazilishi rejalashtirilgan quvurlardan AQSH neft bilan birga tabiiy gazni ham transport qilishni xohlagan edi. www.arxiv.uz

Haqiqatda, ayni chog`da, “Buyuk O`yin” Rossiya va AQSH tomonidan Yevroosiyo neft va tabiiy gaz zahiralarini nazorat qilish maqsadida o`ynalmoqda: "Sovet Ittifoqi qulagan bo`lsa ham, Rossiya Amerikani Markaziy Osiyodan siqib chiqarishda muqim turib kelyapti. AQSH Yevropa Ittifoqi energetika ta`minotini o`zgartirish, birinchi navbatda Rossiya dominantligidan xalos etishni istayotgan bir paytda, Rossiya Yevropaning o`z gaziga qaramligini oshirishni ko`zlamoqda. Allaqachon Yevropani rus gazi bilan ta`minlaydigan 3 ta quvurlar tizimi barpo etilgan bo`lib, Rossiya yana ikki quvurni rejalashtirib qo`ygan." Tobora qudrati o`sib borayotgan Xitoy ham bu “Buyuk O`yin”ga aralashib qolmoqda: “ Yangi Buyuk O`yin”dagi uchinchi “katta o`yinchi” Xitoydir. Xitoy deyarli dunyoning birinchi raqamli energiya iste`molchisiga aylangan bo`lib, allaqachon Turkmaniston gazini Markaziy Osiyo-Xitoy nomi bilan ma`lum quvurda O`zbekiston va Qozoqiston orqali Shinjon provinsiyasiga transport qilishni yo`lga qo`yib ulgurgan. Pepe Eskobar 2009-yilda ishga tushurilgan bu quvurni 21-asrning Yangi Ipak Yo`liga debocha deb ataydi. Xitoyning energiyaga bo`lgan talabini 150 foizga oshirishni rejalashtirgan bo`lib, buning uchun faqatgina Markaziy Osiyo davlatlari bilan emas, balki og`ir sanksiyalar qo`yilgan Afg`oniston va Eron bilan ham energetik aloqalar o`rnatishga harakat qilmoqda. Xitoy o`z hududidan o`tadigan 5 ta G`arb– Sharq gaz quvurlari tizimini yaratishni maqsad qilib qo`ygan. Shulardan biri (Shinjon-Shanxay) amalda ishlayapgan bo`lib, qolganlari qurilish ostida va Markaziy Osiyo gaz zahiralariga ulanadi. www.arxiv.uz

Ayni kunlarda davom etayotgan G `azodagi ziddiyatlar M isr-Isroil m unosabatlari o`ziga xos davrga kirgan vaqtga to`g`ri keldi. Isroil so`ngi ikki yilda M isr kam ida ikki m arta Kem p-D evidda belgilangan darajadan oshib ketgan qo`shinni Sinayga kiritganligi haqida bayonot tarqatgan edi. M isrga ko`ra bu Isroilga tahdidni anglatm aydi, qo`shinlar Sinaydagi vaziyatni izga solish uchun kiritilgan. M isr Isroilning qudratli qo`shnilaridan biridir. Avvaliga dushm an bo`lgan ikki m am lakat deyarli 40 yilldan beri tinch yashab kelishm oqda. 1973-yildagi Yom Kippur jangi ortidan im zolangan 1978-yildagi Kem p-D evid tinchlik kelishuviga ko`ra M isr Sinayda tinchlikni saqlab turish uchun m a`lum m iqdorda qo`shin saqlab turishi m um kin edi. Strategik jihatdan bu kelishuv Sinay yarim orolini M isr-Isroil o`rtasidagi buffer zonaga aylantirdi. Kelishuvga ko`ra yarim orol neytralitetligiga qarab 4 zonaga bo`lingan. Bu zonalardagi qo`shinlar m iqdori ham belgilab qo`yilgan. M isr Suvaysh kanali bo`yidagi A zonaga m exanizatsiyalashgan yoki piyoda qo`shinlarni olib kirish xuquqiga ega. B zonada qurolli qo`shinlar m unisipal politsiya va chegara nazorati kuchlari darajasiga pasayadi. 1,600 nafar xalqaro tinchlikparvar kuchlar C zonaning sharqidagi 32 ta bazada xizm at qilishadi. Isroil D zonada cheklangan qo`shin saqlab turishi m um kin. www.arxiv.uz

2008-yildagi Kest Lid Operatsiyasi (bu operatsiya paytida Misr chegaralarni berkitib qo`ygan, xatto falastinliklar bilan o`q almashgan ham edi)ga o`xshamagan holda, 15-noyabrda Misr chegaralar yopilmasligini, yaralangan odamlar Misr hududiga o`tishi mumkinligini e`lon qilgan edi. Lekin ulkan qochoqlar oqimidan qo`rqqan Misr o`z insonparvarlik qarashlarini o`zgartirib, 16-noyabr kuni chegarani yopib qo`ydi. Agar Misr chegarani ochiq saqlasa, Isroil falastinlik jangarilarni Misrga o`tib ketishining oldini olish maqsadida G`azodagi Misr bilan chegaradosh Filadelfi hududiga qo`shin jo`natishga majbur bo`ladi. Bu esa so`ngi yarim asr davomida ikki davlat qo`shinlarining birinchi bor juda yaqin masofada turib qolishini anglatib, regiondagi barqarorlik muvozanatini izdan chiqib ketish xavfini oshiradi. www.arxiv.uz

Har bir muammoning tag ma`nosini tushunib yetish uchun uning tarixiga murojaat qilish zarur. Kurd muammosi ham bundan mustasno emas. Quyida hozirda bu mintaqada kechayotgan geosiyosiy jarayonlarni tarixiy ildizlariga murojaat qilamiz. Kurdlar haqida gap borar ekan ular o`zi aslida kim degan savol xayolga keladi. Tarixchilarning fikricha ular Hind-Yevropa qavmining Fors tarmog`iga mansubdirlar. Qadim zamonlarda Eron va Yefratiya oralig`ida joylashgan tog`li hududlarda Mitanni, Kassitlar qirolliklari navbati bilan xukmronlik qilishgan. Miloddan avvalgi 612- yilda kurdlarning ajdodlari bo`lmish medelar qudratli Ossuriya podsholigini yengib, butun Eron va Anatoliya hududida yangi imperiyaga asos soladilar. Medelarning hukmronligi atigi bir asrga cho`ziladi, lekin ularning dini va sivilizatsiyasi Aleksandr Makedonskiy kelgunga qadar Eronda saqlanib qoladi. Huddi shu davrdan to Islomning tug`ilishiga bo`lgan vaqt mobaynida kurdlarning taqdiri Eronni navbatma-navbat boshqargan yirik imperiyalar: Saljuqiylar, Parfiya va Sosoniylarga bog`liq bo`lib qoladi. www.arxiv.uz

Kurdlar dunyodagi eng katta o`z davlatiga ega bo`lmagan etnik guruhdir. Tahminan 30 million kurdlar Turkiya, Iroq, Suriya va Armanistonni o`z ichiga olgan geografik kenglikda yashashaydilar. Ular Turkiya aholisining 18 % ini, Iroq aholisining 15-20 % ini tashkil qilishib, O`rta Sharq mintaqasida arablar va forslardan keying uchinchi katta etnik guruh hisoblanadilar. Kurdlar Islom dinining sunniy mazhabiga e`tiqod qilishib, o`z tili va madaniyatiga egalar. Ular yashaydigan Turkiya, Armaniston, Eron, Iroq va Suriyadagi hudud Kurdiston yoki Kurdlar Yeri deb ataladi. Janubiy-G`arbiy Osiyodagi arablarga o`xshamagan xolda Kurdlar Hind-Yevropa tillari oilasining Fors tarmog`iga kiruvchi alohida kurd tilida so`zlashadilar. Zamonaviy kurdlar ikki katta guruhga bo`linishadi: Kurmanji guruhi va Gurani guruhi. Bu guruhlar lahjalarga qarab ajratilgan. Eng kattasi Kurmanji guruhi bo`lib, hozirgi kurdlarning ¾ qimi shu guruhga mansub. www.arxiv.uz

1918-yilda Germaniya tomonida jang qilgan Turkiya Ittifoqdosh Kuchlar tomonidan mag`lub etilgan so`ng, mustaqillik tarafdorlari Kurd davlatini tuzish talabi bilan Versal Konferensiyasiga delegatsiya yuborishdi. Kurdlarning bu talabi xalqaro hamjamiyat tomonidan hisobga olindi. 1920-yilning 10- avgustida Fransiya, AQSH, Buyuk Britaniya va Turkiya tomonidan imzolangan Sevr shartnomasining 111-bo`limiga Kurdiston hududida mustaqil Kurd davlati tuzsih borasida moddal (62-64)lar qo`shildi. Lekin keyinchalik shartnomaning o`zi kabi bu bo`lim ham e`tibordan chetda qoldi. www.arxiv.uz

Turkiya o`z harakatini kuchaytirgan Mustafo Kamol bu da`vatga e`tabor qaratadi va Anatoliyani okkupatsiya qilgan xristianlarga qarshi kurashda ko`mak so`rab Kurdistonga keladi. E`tiborga loyiq narsa shuki, urkiyaning mustaqillik kurashidagi ilk kuchlar Kurdistondan kelgan askarlar edi. 1922-yildagi yunonlar ustidan qozonilgan g`alabadan so`ng Mustafo Kamol Turk va Kurd davlatini tuzishda bergan va`dasini davom ettiradi. Yunon-turk sulhi imzolangan Luzanna Konferensiyasida Turkiya delegatsiyasi yagona Turk va Kurd millati nomidan nutq irod qilgandi. 1923-yil 24-iyulda kamolchilar hukumati va Ittifoqchi Kuchlar o`rtasida yangi bitim imzolanadi Bu bitim Sevr shartnomasini bekor qilib, Kurdistonning katta qismini yangi Turk davlatiga qo`shib yuborishni ko`zlagan edi. bundan oldinroq, 1921-yil 20-oktyabrda imzolangan fransuz-turk bitimi Jazira va Kurd-Dog` kabi Kurdiston hududlarini Fransiya mandati ostida bo`lgan Suriyaga qo`shib yuborgan edi. Katta qismi kurd yetakchilaridan biri bo`lgan Simko boshqaruvi ostidagi Eron Kurdistoni Eron tarkibida qoldiriladi.www.arxiv.uz

X u l o s a  A h m ad in ajod , G itler, S ad d am va “M u rosa A n alog iyasi”  Siyosatchilar 1930-yillarda va 2000-yillarning boshida m am lakatida xotirjam likni qaror toptirish harakatiga tushib qolgan Adolf G itler ham da Saddam H usaynlar orasidan analogiya(o`xshashlik)lar topishni xush ko`radilar. Endi bu ikki diktatorni ichidan Eron prezidenti M ahm ud Ahm adinajot ham joy oladigan ko`rinadi.  2011-yilning noyabr oyida Xalqaro Atom Energiyasi Agentligi (IAEA) direktori Yukiya Am ano Eron yadroviy dasturining asl tabiati borasida juda kam shubhalar qolganligini m a`lum qildi. 2012-yil avgustining o`rtalarida IAEA tom onidan chiqarilgan boshqa bir xisobotga ko`ra Eron uranni boyituvchi sentrafugalar sonini ikki baravarga ko`paytirgan. Bu xisobotlar G `arb va Isroil tom onidan Eron yadroviy dasturiga qarshi siyosiy m unozaralarni qaytadan avj oldirilishiga sabab bo`ldi. Eronning qudrati yadro bom basi yaratishgacha yetganiga ishonilar ekan, siyosatchilar va tahlilchilar Eronni to`xtatib qolish uchun turli xarbiy m uqobil yo`llar haqida bosh qotirm oqdalar. Eronni tinchlantirishga urinishdan deyarli naf yo`q, tarix buni allaqachon isbot qilib bo`lgan. www.arxiv.uz

F o y d a l a n i l g a n a d a b i y o t l a r F o y d a la n ilg a n a d a b iy o tla r ro ’y x a ti  А г и б а л о в а Е .В ., Д о н с к о й Г .М . И с т о р и я С р е д н и х в е к о в 6 к л а с с  In te rn e t s a y tla ri: w ik ip e d iy a .o rg , z iy o n e t.u z , k u tu b x o n a .u z , c ia .c o m , a ra b ic .c o m ,a m e rik a o v o z i.  A ra b x a lq la ri e tn o g ra fi y a s i m a ru z a www.arxiv.uz

O'xshashlar

Mil.avv. I-ming yillikda Yaqin Sharqdagi vaziyat

Antik davr tamaddunining tarqalishi. G’arb va Sharq misolida

Xalqlarning buyuk ko’chishi davrida sharq va g’arbning ijtimoiy tuzimi

IX-XII-asrlarda sharq uygʻonish davri

Musulmon renessansi tushunchasi va uni vujudga keltirgan tarixiy sharoit