logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tarix
  4. XX asr boshlarida amalga oshirilgan ilmiy ekspeditsiyalar

XX asr boshlarida amalga oshirilgan ilmiy ekspeditsiyalar

Yuklangan vaqt:

13.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1583.4697265625 KB
Ko'chirib olish
XX asr boshlarida amalga oshirilgan ilmiy ekspeditsiyalar Reja:  XX asrning boshidagi ilmiy ekspeditsiyalar va nazariy kashfiyotlar.  Geografiyning obyekti va predmeti to’g’risidagi tasavvurlarning rivojlanishi  XX asrning boshidagi ilmiy ekspeditsiyalar va nazariy kashfiyotlar. Taqbiatshunoslikda boshlangan baravj differnsiatsiya oqibatida geografiya o`zining tadqiqot predmetidan ajralib qolganga o`xshab ko`rinsada, haqiqatda bu jarayon keyingi yangi darajadagi geografik sintezga o`tish uchun shart-sharoit bo`ldi. Ko`plab hududiy kashfiyotlar teran nazariy umumlashtirmalar, geografik qonunlarni ochilishi bilan birgalikda bo`ldi (A.Humboldt, K.Ritter, E. Reklyu, Tyunen, V.V.Dokuchayev).  Endilikda geografiya faktlarni tasvirlash bilan ceklanib qolmasdan, ularni tushuntirib berishga ham harakat qila boshladi. Bu davrda ancha yirik hududiy kashfiyotlar bilan bir qatorda teran nazariy umumlastirmalar amalgam oshirildi. Geografiya antrpogeografiyani ham o`z ichiga oladigan Yer to`g`risidagi fanlardan (geologiya, geofizika, biologiya va b.) biriga aylandi. Bu davrda xorologik va geografik ob’yektlarni tabiiy-tarixiy jismlar sifatida idrok qilish tendesiyasi kuchaydi.  Bu davrda nemis geografi K.Ritter geografiyaga nisbatan mutlaqo yangi qarashni rivojlanrirdi. Uni mavjud tabiat emas, balki uning insonga ta’siri qiziqtirdi. Karl Ritter (1779 – 1859) geografiyaga nisbatan qarashlari A. Humboldtning qarashlaridan butunlay farq qilgan. Uni tabiat insoniyat tarixining arenasi sifatidagina qiziqtirgan. U Yerni geografiyaning predmeti deb hisoblagan. Bu hudojuy olimning fikricha, Yer oloh tomonidan “inson zotining maskani va tarbiyalaydigan uyi, ruh uchun jism sifatida yaratilgan”.   Bu davrda nemis geografi K.Ritter geografiyaga nisbatan mutlaqo yangi qarashni rivojlanrirdi. Uni mavjud tabiat emas, balki uning insonga ta’siri qiziqtirdi. Karl Ritter (1779 – 1859) geografiyaga nisbatan qarashlari A. Humboldtning qarashlaridan butunlay farq qilgan. Uni tabiat insoniyat tarixining arenasi sifatidagina qiziqtirgan. U Yerni geografiyaning predmeti deb hisoblagan. Bu hudojuy olimning fikricha, Yer oloh tomonidan “inson zotining maskani va tarbiyalaydigan uyi, ruh uchun jism sifatida yaratilgan”.   Fanning rivojlanishini o`rganish ob`yektining izchillik bilan shakllanishi va almashinuvi sifatida tasavvur qilinishi mumkin. Har qanday ilmiy fanning tadrijiy rivojlanishi esa uning tadqiqot ob`yekti barcha komponentlarining sekin – asta o`zgarishi jarayonidan iborat. Fanning bilimlarning barcha tizimining tadrijiy rivojlanishiga va, shuningdek, bu ilmiy faoliyat tizimi funksiyalarining jamiyat tizimidagi o`zgarishlarga bog`liq. Fannig rivojlanish jarayonida uning tadqiqot ob`yekti to`g`risidagi tasavvurlar ham tadrijiy rivojlanadi, muayyan paytda dolzarb bo`lgan nazariy va amaliy muammolar, o`rganish ob`yektining nomini aniqlash masalasi va boshqa vazifalar birinchi darajali ahamiyatga ega bo`ladi.  Yer yuzasi barcha davrlarda va hozirgi paytda geografiyaning, shu jumladan tabiiy geografiyaning ham tadqiqot ob`yekti bo`lgan. Yer yuzasi - insonning mavjudligi bog`liq bo`lgan va pirovardida uning barcha biologik, moddiy va ma`naviy ehtiyojlarini qondiradigan atrof tabiiy muhitdir.Shu sababli Yer yuzasi yillar davomida geografiyaning o`rganish va tasvirlash ob`yekti bo`lib hizmat qildi, Yer yuzasini tasvirlash esa bu fanga nom berdi. Ta`kidlash joizki, “Yer yuzasi” tushunchasini sayyoramizning qattiq yuzasi, ya`ni rel`yefi sifatida tor ma`noda emas, balki insoniyatning hayoti va faoliyati kechadigan sfera sifatida – uch o`lchovli va hajmli ob`yekt sifatida tushunmoq lozim.  Geografiya fanlari sistemasining ichki birligi uning barcha a`zolarining umumiyligi, ularning tadqiqot predmetlari (y`ani landshatlar (geosistemalar) va ularni tashkil etuvchi komponentlar) orasidagi ob`yektiv o`zaro aloqalardan kelib chiqadigan e`tiborning umumiyligi va, nihoyat, geografik qobiq doirasida jamiyat va tabiat orasidagi o`zaro ta`sir sajiyasini belgilash va tabiatdan oqilona foydalanishni tashkil etishdan iborat bo`lgan pirovard maqsadlarining umumiyligi bilan ta`minlanadi E’tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

XIX asr oxiri XX asr boshlarida Italiya
XIX asr oxiri XX asr boshlarida Shimoliy Afrika
XX asrning ikkinchi yarmi - XX asr boshlarida Sharqiy Yevropa davlatlari
O’zbekistonga amalga oshirilgan siyosiy islohatlar
XIX-asr oxiri XX-asr boshlarida Rossiya Qrim urushidan so’ng ahvoli