XIX asrda arab sharqi va Usmonlilar imperiyasi - Tarix - Slaydlar

XIX asrda arab sharqi va Usmonlilar imperiyasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

160.5625 KB

Ko'chirib olish

XIX asrda arab sharqi va Usmonlilar imperiyasi www.arxiv.uz

Reja  I Kirish  II Asosiy qism  1 Usmonli imperiyasi haqida  2 XIX asrda Turkiyaning yarim mustamlakaga aylanishi  3 XX asr boshlarida Turkiya  4 Xulosa  5 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati www.arxiv.uz

Kirish XIX asrda Usmonli imperiyasi ancha yuksaldi. XIX asr 2- yarmidan so`ng davom etgan islohotlar Turkiyada chet el kapitali ta`sirining oshishiga olib keldi, xorijiy banklar ochildi. Ayni paytda «yangi usmoniylarning» konstitutsion tuzumi uchun kurashi kuchaydi. XIX asr 70-yillarning oxiriga kelib, Turkiya xorij mamlakatlarining yarim mustamlakasiga aylanib bo`ldi. Xorijlikar o`z sarmoyalarini Turkiyada unumli sanoat tarmoqlariga va mahsuloli ko`proq eksport qilinadigan korxonalarga qo`ydilar. Ulaming banklari asosan shu vazifani bajargan. Midhat poshsho ishlab chiqqan konstitutsiyani bekor qilib, Abdulhamd II yana mustabid to`zum yo`li bilan usmoniylar saltanatini tiklash uchun yana bir marta, bu safar oxirgi marta urinib ko`rdi. Ammo impyeriya ham ichki, ham tashqi tomondan chok-chokidan so`kilib keta boshlagan edi. Bolqon mamlakatlarining mustaqilligi uchun asos bo`lganini qayd etgan edik. 1801 yilda Fransiya Tunisni, 1882 yilda Angliya Misrni bosib oldi. www.arxiv.uz

Turk imperiyasi Turk impyeriyasi turli millat va elatlardan iborat bo`lib, geografik jikatdan uch qit`a: Yevropada-Bolqon yarim oroli, Qrim, Qora dengiz, Azov dengizi qirhoqlarini, Osiyoda -Kichik Osiyo, Arabiston, Iroq; Suriya, Falastin, Kavkazning bir qismi va Shimoliy Afrikadagi muzofotlarini o`z ichiga olgan edi. Turk(Usmon) impyeriyasiga qarashli barcha yerlar turk sipohlariga beriladigan yerlar, poshsholik(podsholik) yerlari, masjid(vasf) yerlari va xususiy mulkdorlarining yerlaridan iborat bo`lgan. Impyeriya harbiy tartib va qat`iy intizom asosida idora etilar edi. Asrlar davomida turk sultonlarining tayanchi yanicharlar bo`lib, ular turk askarlari korpusidan tashkil topgan edi. Xristianlardan asir tushgan qul bolalar yoshligidan mashq qildirilib, bu korpusga xizmat qilishlari uchun tayyorlanar edilar. Ular keyinchalik xatna(sunnat) qilinib, musulmon dinini qabul qilar edilar. Turklar bolalarni go`daklik chog’idan qattiq intizomga o`rgatishar. Mutaxassislar qo`lida Harbiy ta`lim berishar edi www.arxiv.uz

Usmonli turk davlati o`zining ichki va tashqi siyosatini, davlat tuzilishini Yevropadagi buyuk o`zgarishlar asosida isloh qilishga majbur bo`lib soldi. Bu davrga kelib, Usmonli turk davlati yashagan «ozinliklar» davlat mahkamalarida anchagina yuqori mavqeini egallab olgan edilar. Ular orasidan moliyaviy jihatdan mavqei o`ta kuchli kishilar yetishib chiqqan edilar. Fransuz inqilobi natijasida ular ham o`zlarining siyosiy huquqlarini talab qila boshladilar. Natijada birinchi marta Yevropa, aniqrog’i Rossiya bilan Usmonli Turk davlati o`rtasida «Kuchuk Saynarja»(1774) bitimi imzolandi. Siyosiy huquqlarini kundalik mavzuga aylantirgan. Ushbu bitim bilan «ozinliklar» o`z vaqt davom etgan tobelikdan keyin birinchi marta Usmonli Turk davlatida o`z xohishlarini, ma`lum ma`noda tazyiqlarini o`tkaza boshladilar.Xatto Sulton Mahdumd (1808-1839) ularni o`z avlodim(sarindoshlarim), o`z vatandoshlarim deyishga majbur bo`ldi.www.arxiv.uz

Turkiyaning mustamlakaga aylanishi XIX asr 70-yillarida Turkiyaning rivojlangan xorijiy mamlakatlarga qaramligi kuchaydi, ulardan olgan qarzlari ko`paydi. Xorijiy mamlakatlar esa talon-tarojni kuchaytirdilar. Fransiya-Rossiya urushidan so`ng Turkiyaning xalqaro ahvoli nihoyatda murakkablashdi. Usmonli turk yerlariga Rossiyadan boshqa Angliya, Fransiya, Germaniya, Avstriya-Vengriya ham ko`z tikib turar edi. Turkiya iqtisodiyoti qishloq xo`jaligiga tayangan bo`Iib texnikasi yo`q edi. Qo`l mehnatiga asoslangan bu tarmoqda mehnat unumdorligi past, dehqonlar zo`rg`a kun ko`rardilar. Soliqlar juda ko`p bo`Iib, shunday maqol to`qishgan: «Hosilning bir qismi dalada yo`q bo`ladi, bir qismini sovuq uradi, bir qismini qushlar yeb, ketadi, xudo hohlasa menga qoladi». Lekin ana shu qolgani ham yer egasi va soliqchiga ketardi.www.arxiv.uz

Bu tushkunlik ustiga 1873-1875 yillarda ocharchilik bo`Iib, ko`p kishilar qirilib ketdi. Shaharliklaming ahvoli ham og`ir edi.Eski tartiblar va xorijiy mollarning ko`pligi hunarmandchilikni kasodga uchratdi. Sulton o`z foydasini ko`zlab chet eldan qarz olaboshladi. 1870-1874 yillarda 3 mlrd frank qarz olingan. Ammo bu bilan mamlakatning moliyaviy ahvoli yanada yomonlashdi. XIX asrning 70-yillarida inqiroz boshlandi, norozilik kuchaydi. Muhojirlikda bo`lgan yangi usmonlilar faollashdilar. Ular chet elda gazetalar chop etib, varaqalar tarqatib, konstitutsion tuzumni va islohotlarni talab qildilar. Ularni liberal amaldorlar va ofitserlar` quvvatladilar ularga «Ulug` vazir» Midxat poshsho ham qo`shildi. Ular Angliya bilan yaqinlashish tarafdori bo`lib. sulton rejimiga qarshi kurashdilar www.arxiv.uz

XX asr boshlarida Turkiya XX asr boshiga kelib, Turkiya rivojlangan mamlakatlarning yarim mustamlakasi bo`lib qolavyerdi. Xorijiy kapitalistlar zulmi kapitalistik ekspluatatsiya zulmi va Abduhamid II zulmi bilan ulanib ketgan edi. Sug`oriladigan yerning 65 foizi katta yer egalari va ruhoniylar qo`lida bo`lib, ular asosan yersiz dehqonlarga ijaraga berilardi. Ichki bozor tor, mavjud tizim esa sanoat va savdo rivojiga g`ov edi. Usmoniylar impyeriyasida inqilobiy harakat yetilayotgan bo`lib, uning alohida o`ziga xos tomonlari bor edi. Turklar aholining uchdan bir qismini tashkil etardilar. Mamlakat viloyatlari orasidagi iqtisodiy aloqalar sekin rivojlanmoqda edi. Turk adabiy tili impyeriyada yashovchi xalqlar uchun birdek tushunarli emas edi.www.arxiv.uz

Turk savdo burjuaziyasi turklardan emas, arman va yunonlardan iboral bo`lib, milliy- burjuaziyaning shakllanishi kech sodir bo`ldi XX asr boshlarida ishchiiar soni (40- 50 ming kishi) oz, ular tarqoq, mahalliy millat vakillari kam edi. Milliy burjuaziya kuchsiz, fabrika-zavodlar nihoyatda kam, sudxo’rlik harakati va yyer egatigiga bog`liqligi bilan qorishib ketgan edi. Milliy burjuaziya xalq ozodlik harakatiga boshchilik qilgan bo’lmasada xorijiy monopoliyalar hukmronligiga qarshi chiqmadi va dehqonlarning yer haqidagi talablarini qondira olmadi. Ular konstilutsion monarxiya tizimi tarafdorlari edilar. Usmonli turk impyeriyasidagi siyosiy harakatlar imperiya tarkibida milliy mustaqil davlat, avvalo Turkiya mustaqil davlati tashkil etilmasdan turib taraqqiyot yo`liga chiqib olish mumkin emasligini ko`rsatdi. Turk milliy burjuaziyasi shovinislik yo`ldan borib, boshqa millatlarning taraqqiyparvar kuchlarini birlashtira olmadi.www.arxiv.uz

Xulosa Xulosa o’rnida XVIII asr oxiri va XIX asr mobaynida Usmoniylar impyeriyasi halokatli davrni boshidan kechirdi. Sulton Salim III (1789-1807) saltanatni saqlab qolishga urindi. Yuqorida aytilgan «Nizomi jadid» tadbirlari yoki islohotlarga yirik feodallar, ayniqsa, yanicharlar,, ulamolar va boshqalar qaltiq qarshilik ko`rsatganlar. Oqibatda ular 1807 yilda uni taxtdan ag`darib tashladilar va o`rniga Maxmud II (1808-1839) taxtga o`tirdi. U ancha murakkab sharoitda atrofdagilari bilan murosa yo`lini tutib, sekin-asta islohotlar orqali mustahkamlab bordi, jumladan, oldinroq ta`kidlangandek yanicharlarni yo`qotish, muntazam armiya to`zdi, boshqaruv tizimida ba`zi bir o`zgarishlar qildi, harbiy majburiyatini bekor qildi. Endi harbiylarga xizmat uchun yer berilmaydigan bo`ldi. Ammo Mahmud II islohotlari Usmoniylar impyeriyasining inqirozini to`xtata olmadi. XIX asr oshlarida Misr amalda mustaqil bo`Iib oldi. 1804-1813 va 1815 yillarda Serbiyada turklar zulmiga qarshi qo`zg`olon bo`ldi. 1806-1812 yillardagi Rossiya bilan urushda yengilgach, Buharest bitimiga ko`ra, Turkiya Prut daryosiga qadar yerlardan ajralgan www.arxiv.uz

Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati  internet saytlari :  Ensiklopediya Usmonli imperiyasi  Maruzalar matni Q .Z. www.arxiv.uz

O'xshashlar

XIX-asrda rus olimlari Turkiston hududini o’rganishlari

Muhammad Ali hukmronligi davrida Misr va Suriya

G’aznaviylar imperiyasi

XI asrda Afrosiyob

Arab davlati tarixi