logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tarix
  4. XIX-asr oxiri XX-asr boshlarida Rossiya Qrim urushidan so’ng ahvoli

XIX-asr oxiri XX-asr boshlarida Rossiya Qrim urushidan so’ng ahvoli

Yuklangan vaqt:

13.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

439.6513671875 KB
Ko'chirib olish
XIX-asr oxiri XX-asr boshlarida Rossiya Qrim urushidan so’ng ahvoli Reja: 1.XIX asrning 1-yarmida Rossiya,ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining yangi yo`nalishlari 2.XIX asrda Rossiyaning siyosiy taraqqiyoti 3.1840-1890-yillardagi inqilobiy demokratik harakat 4.XIX asrda Rossiya tashqi siyosatining asosiy bosqichlari XIX asrda Rossiya mustabid davlat tuzumi va feodal-krepostnoy xo’jalik tizimi saqlangan holda keldi. Hududi,aholisining soni va harbiy qudrati jihatidan Yevropada so’zsiz birinchi bo’lgan Rossiya iqtisodiy jihatdan qoloqligicha qolayotgan edi. Faqat 5% pomeshchik yer xo’jaliklarida ko’pdalali almashib eksish mashunalardan foydalanish kabi xo’jalik yuritishning zamonaviy usullaridan foydalanmoqda edi.Mamlakat aholisining ko’pchiligini tashkil qiladigan dehqonlardan olinadigan soliqlar pomeshchiklarning asosiy daromadi va davlat byudjetidan ham asosiy daromadini va davlat byudjetidan ham asosiy qismini tashkul qilardi. 1800 yilga kelib Rossiya taraqqiyot indeksi bo’yicha G’arbning ilg’or mamlakatlaridan ikki-uch marta orqada qolayotgan edi G’arbning ilg’or mamlakatlartidan kelayotgan yangi g’oyalarning ta’siri jamiyatda bogan sari ko’proq sezila bordi. Buning natijasida Rossiyaning iqtisodi ko’po’kladli xarakter kasb etdi, ijtimoiy munosabatlar esa XVIII asrdagiga nisbatan murakkabroq ziddiyatliroq tus oldi. Yangi sinf- burjuaziya tez o’sdi.Dvoryanlarning yerga bo’lgan monopoliyasi susaydi. 1801- yili esa pomeshchiklarga dehqonlarni pul evaziga ozod qilish, 1818 yil esa dehqonlarga zavod va fabrikalar qurishga ruxsat berildi. . Shu bilan birga jamiyatda yangilanish zaruriyati tobora yaqqol sezila bordi. Shunday holatda 1801-yil taxtga kelgan Aleksandr I yosh mag’rur, liberal g’oyalarga xayrixoh ham edi. U 1808-yili yarmarkalarda dehqonlarni sotishni, 1809-yili esa ularni qatorga qilishni ta’qiqladi. 1812 yili urush ha islohotlar zarurligini ko’rsatdi.G’olib Rossiyaning feudal-krepostnoy holati bilan G’arb mamlakatlari o’rtasidagi farq yaqqol ko’zga tashlanib qoldi. Buning ustiga urushdagi g’alaba aholi orasida va iqtisodda juda kata yo’qotishlar evaziga qozonildi.Oqibatda moliyaviy inqiroz yuz berdi. Jamiyatda keskin o’zgarishlarni istayotgan qatlamning kayfiyati hukumatda ham o’z aksini topadi. Imperator va ba’zi vazirlari yangi siyosiy yo’llarni izlay boshlaydi. Natijada hukumatning ijtimoiy-iqtisodiy siyosatida , kelajakka mo’ljallangan rejalarida krepostnoy huquqi bekor qilinadi. 1817-1819- yillari o’ta maxfiy holatda krepostnoy huquqni butunlay bekor qilish rejasi ishlab chiqildi. . XIX asr boshlarida jahon svilizatsiyasiga tezkor qurilish uchun Rossiyada paydo bo’lgan imkoniyat boy berildi. Aslida islohotlar uchun real imkoniyatlar mavjud bo’lsada, hukumat ham, jamiyatning o’zi ham hali keskin o’zgarishlar uchun tayyor emasdi.  Nikolay I-ning 1825 yili Peterburgdagi Senat maydonida dekabristlarni jazolashdan boshlanib 1855 yili fojiali Sevastopol mudofaasi kunlarida tugagan o‗ttiz yillik podsholik davri bo‗ldi. SHaxsan podshoning dekabristlar ishini tergov qilish san‘atini ishga solib o‗tkazilgan sinchiklab tekshirish natijasida yashirin inqilobiy jamiyatlarning faoliyati to‗la fosh qilindi, qatnashchilarning hammasi topib olindi. Hukumat «jinoyatchilar»ni jazolash bilan birga, olingan materiallar asosida o‗zi uchun amaliy xulosalar ham chiqardi. Birinchidan, hukumat «ichki tartib»ni saqlash sistemasini mustahkam negizga qo‗yib va har ishga qodir qilib, uni tubdan qayta tuzishga qaror qildi01 380C 09 301B 1E 0C 070C 21 10 3D210C 16 14 070C 10  Siyosiy ayg‗oqchilik va yashirin politsiya organlari Rossiya imperatorining bevosita nazorati ostiga olindi. «Hazrat oliylari xususiy kanselyariyasi» huzurida III Bo‗lim ta‘sis etilib, uning zimmasiga siyosiy nazorat vazifasi yuklandi va unga jazo sistemasi organlari ustidan hamda mamlakatdagi tartibni kuzatib turish bo‗yicha keng huquq va hukmronlik berildi. Aslida bu davlat markaziy muassasalari—Senat, Davlat kengashi, ministrliklar ustida turgan oliy organ edi. III Bo‗limning maxsus harbiysiyosiy kuchi sifatida jandarmalar korpusi tuzilib, bu butun Rossiyani qamrab olgan beshta okrugga bo‗lingan zdi. Jandarmalarning boshqaruvchisi va boshlig‗i sifatida Boltiq bo‗yilik nemislardan chiqqan general Benkendorf III Bo‗limga boshliq qilib qo‗yildi.  Matbuot, maorif, fan Nikolay siyosati xurujiga uchragan ob‘ektlar bo‗lib qoldi. 1826 yilda joriy qilinib, «cho‗yan nizom» nomini olgan tsenzura nizomi, matbuotda «zararli yo‗nalish» bo‗lmasligi uchun, uni jilovlab qo‗yishi kerak edi. Bu nizomda aytilishicha, matbuotda ma‘murlarga qarshi «g‗azab uyg‗otuvchi» tavsifdagi, «kerakligicha izzat-ikromni susaytiruvchi» materiallar bo‗lmasligi, ma‘murlar faoliyatiga o‗zgarishlar kiritish haqidagi loyiha va takliflarga, Rossiyadagi tashqi siyosiy ishlar va hokazolarga o‗rin berilmasligi kerak edi. Falsafiy kitoblarda «eng yangi davrning behuda va zararli safsatabozliklari» uchrashi mumkin bo‗lgani uchun, bunday kitoblar chop etish man etilgan edi. Tsenzorlarning faoliyati III Bo‗lim vazifalari bilan tamoman bog‗liq edi. XIX asr 60-70- yillarida o’tkazilgan boshqa islohotlar bilan birga ( yer islohoti,moliya islohoti va boshqalar) krepostnoy huquqning bekor qilinishi mamlakatning yangi-burjuacha strategik kursini belgilab berdi. Islohotdan so’ng Rossiyada tovar ishlab chiqarishga mo’ljallangan dehqonchilikning kengayishi bilan birga erkin jamoasi o’rniga qishloq aholisining ikkita tipi: burjuaziya va proletariat paydo bo’ldi. • Asr oxiriga kelib yirik burjuaziya, pomeshchiklar, yuqori amaldorlar va harbiylar mamlakat aholisining 2 % ini, badavlat va o’rtahol xo’jaliklar egalari – 18 % ni, kambag’al va mayda xo’jalik egalari – 29 % ni proletar va yarim proletar – 51 % ni tashkil qilardi Qrim urushi - XIX asr Rossiya tarixidagi eng muhim voqealardan biri. Eng yirik jahon kuchlari Rossiyaga qarshi chiqishdi: Buyuk Britaniya, Frantsiya, Usmonli imperiyasi. 1853-1856 yillardagi Qrim urushining sabablari, epizodlari va natijalari ushbu maqolada qisqacha tavsiflanadi.Shunday qilib, Qrim urushi uning haqiqiy boshlanishidan bir muncha oldin oldindan belgilab qo'yilgan edi. Shunday qilib, 40- yillarda Usmonli imperiyasi Rossiyani Qora dengiz bo'g'ozlariga kirish huquqidan mahrum qildi.Natijada rus floti Qora dengizda qulflangan.Nikolay, men bu yangilikka juda sezgir edim.Shunisi qiziqki, ushbu hududning ahamiyati hanuzgacha Rossiya Federatsiyasi uchun saqlanib qolgan. Evropada ular Rossiyaning agressiv siyosati va Bolqonda tobora kuchayib borayotgan ta'siridan noroziliklarini bildirdilar. • .Urush sabablariBunday keng ko'lamli mojaroning kelib chiqishi uzoq vaqtdan beri to'planib kelmoqda. Asosiylarini sanab o'tamiz:Sharqiy savol kuchaymoqda. Rossiya imperatori Nikolay I "turk" masalasini nihoyat hal qilishga intildim. Rossiya Bolqonda o'z nufuzini kuchaytirmoqchi, mustaqil Bolqon davlatlarini: Bolgariya, Serbiya, Chernogoriya, Ruminiya yaratilishini istagan.  Nikolay I shuningdek, Konstantinopolni (Istanbul) qo'lga olishni va Qora dengiz bo'g'ozlari (Bosfor va Dardanel) ustidan nazorat o'rnatishni rejalashtirgan.Usmonli imperiyasi Rossiya bilan urushlarda ko'plab mag'lubiyatlarni boshdan kechirdi, Shimoliy Qora dengiz qirg'oqlarini, Qrimni va Kavkazning bir qismini yo'qotdi. Yunoniston urushdan biroz oldin turklardan ajralib chiqdi.Turkiyaning nufuzi pasayib, qaram hududlarni nazorat qilishni yo'qotdi. Ya'ni, turklar yo'qolgan erlarini qaytarib olish uchun oldingi mag'lubiyatlarni qoplashga intildilar.Fransuz va Angliya Rossiya imperiyasining tobora o'sib borayotgan tashqi siyosiy ta'siridan xavotirda edilar.01 380C 10 2F 081B 17 1D 18 17 14 11 1B 10 0C 0E Qrim urushidan biroz oldin, Rossiya 1828-1829 yillardagi urushda turklarni mag'lub etdi.va 1829 yil Adrianople Tinchligida, Turkiyadan Dunay deltasida yangi erlar olingan. Bularning barchasi Evropada ruslarga qarshi kayfiyatlar o'sib, mustahkamlanib borishiga olib keldi.Ammo urush sabablarini uning sababidan ajratib olish kerak. Qrim urushining bevosita sababi Baytlahm ibodatxonasining kalitlariga kim egalik qilishi kerakligi edi. Nikolay I pravoslav ruhoniylari kalitlarni saqlab turishlarini talab qilar edi, frantsuz imperatori Napoleon III (Napoleon I ning jiyani) esa bu kalitlarni katoliklarga topshirishni talab qilgan. Nikolay I ham Angliya urushiga kirishni kutmagan edi, ammo inglizlar Rossiyaning ta'sirini kuchaytirishga va turklarning oxirgi mag'lubiyatiga yo'l qo'ymaslikka shoshilishdi. Shunday qilib, Rossiya Osmonli imperiyasining tor-mor etilishiga qarshi emas, balki eng yirik kuchlarning qudratli ittifoqi: Britaniya, Frantsiya, Turkiya. Izoh: Sardiniya podsholigi Rossiya bilan urushda ham qatnashgan 1853 yilda rus qo'shinlari Dunay knyazliklarini bosib oldilar. Biroq, Avstriyaning urushga kirish xavfi bo'lganligi sababli, 1854 yilda bizning qo'shinlarimiz Moldova va Vallachiyani tark etishga majbur bo'lishdi; bu knyazliklar avstriyaliklar tomonidan bosib olingan.38 061616 0E 07 0C 0D 421708 0F061605 292A26 0B 07 2E 0618 1853 yil 18-noyabr vitse-admiral P.S. tomonidan boshqarilgan rus floti.Naximov Sinop portidagi Usmonli floti ustidan ajoyib g'alabaga erishdi.Tarixda bu voqea yelkanli kemalarning so'nggi jangi sifatida tanilgan. Bu Angliya va Frantsiya urushiga kirish uchun xizmat qilgan Sinop ostidagi rus flotining ajoyib muvaffaqiyati edi. 1854 yilda frantsuzlar va inglizlar Qrimga kelib qo'shilishdi. Rus qo'mondoni A.S. Menshikov Olma, keyin Inkerman ostida mag'lubiyatga uchradi.O'zining qobiliyatsiz buyrug'i uchun u "Xoinlar" laqabini oldi.1854 yil oktyabrda Sevastopolni himoya qilish boshlanadi. Ushbu asosiy shaharni Qrimga himoya qilish butun Qrim urushining muhim voqeasidir.Qahramonona himoyani dastlab V.A. boshqargan.Kornilov, shaharni portlatish paytida vafot etgan. Jangda Sevastopol devorlarini mustahkamlagan muhandis Totleben ham ishtirok etdi. Rossiya Qora dengiz floti dushman tomonidan qo'lga olinmasligi uchun suv ostida qoldi va dengizchilar shahar himoyachilari safiga qo'shildilar. Shuni kidlash kerakki, Nikolay I Sevastopolning qamal qilingan dushmanlarida bir oyni doimiy xizmatning bir yiliga tenglashtirdi. Shaharni himoya qilish paytida Sinop jangida mashhur bo'lgan vitse-admiral Naximov ham vafot etdi.Himoya uzoq va o'jar edi, ammo kuchlar tengsiz edi.  Angliya-Frantsiya-Turkiya koalitsiyasi 1855 yilda Malaxov Kurganni bosib oldi. Omon qolgan mudofaa a'zolari shaharni tark etishdi va ittifoqchilar faqat vayronagarchiliklarga duch kelishdi. Sevastopolning mudofaasi madaniyatga kirdi: L.N. "Sevastopol voqealari". Tolstoy, shaharni himoya qilishda ishtirok etgan.Aytish kerakki, inglizlar va frantsuzlar Rossiyaga nafaqat Qrimdan hujum qilishgan. Ular Boltiq bo'yi va Oq dengizga, Solovetskiy monastiriga, Petropavlovsk-Kamchatskiyga va hatto Kuril orollariga tushishga harakat qilishdi. 01 3111 4D 07 18 16 42 1D 0F 30 0F • 1855 yil oxiriga kelib vaziyat keskinlashdi: koalitsiya Sevastopolni egallab oldi, lekin turklar Kavkazdagi eng muhim Kars qal'asini yo'qotdilar, boshqa tomondan esa ingliz va frantsuzlar muvaffaqiyat qozona olmadilar. Evropaning o'zida noroziliklar kimning manfaati uchun noma'lum bo'lgan urush bilan kuchaydi.Tinchlik muzokaralari boshlandi. Bundan tashqari, 1855 yil fevralda Nikolay I vafot etdi va uning vorisi Aleksandr II nizoni tugatishga intildi.Parij dunyosi va urushning natijalari1856 yilda Parij tinchlik shartnomasi tuzildi. 1863- yildan 1908- yilgacha 750 mingdan 1 mln 800 ming kishigacha yoki uch barobarga yaqin oshdi. Islohotlardan keyin Rossiyaning xarakterli tomonlaridan biri tijorat tizimlarining rivojlanishi bo’ldi.Aksionerlik jamiyatlari, birjalar tuzish jarayorni jadal davom etdi. Shu tariqa Rossiya o’zgara boshladi. Tarixiy taraqqiyotning o’ziga xosligi kapitalizmda ham o’z aksini topdi.Rossiyada sanoat taqsimlanish bo’yicha ham, sohalar bo’yicha ham notekis rivojlanganligi va ishlab chiqarishning konsentratsiyalashuv darajasi yuqoridagi nbilan xarakterlanar edi. 70- yollarning oxiriga kelib Rossiyada 4,5 % byirik korxonalar umumiy sanoat mahsulotlarining 55 % ini berardi. 1866- yildan 1890- yilgacha 1000 va undan ziyod ishchiga ega bo’lgan yirik korxonalar soni 2 mart, ulardagi jami ishchilar soni 3 marta , umumiy mahsulot hajmi esa 5 marta oshdi. 1887- yildan 1913- yilgacha Rossiya iqtisodiga kiritilgan chet el kapitalining umumiy hajmi 1 mlrd 783 mln rublni tashkil qildi, ammo uning mamlakat xo’jaligiga ko’rsatgan ta’sirini birdan ijobiy deb bo’lmaydi. • Sanoat to’ntarish jarayonida XIX asr 80- yillari oxiriga kelib Rossiyada kapitalistik jamiyatning asosiy ikki sinfi ishchilar va yirik sanoat burjuaziyasi shakllandi va shu paytgacha iqtisodda ustuvor bo’lib kelgan savdo kapitalining vakillarini ortga surib qo’ydi.  . Nikolay I aniq bir imperialistik siyosat olib bordi va bu qo'shnilarning g'azabini qo'zg'atdi.Harbiy- texnik jihatdan orqada qolish. Afsuski, rus askarlari kambag'al qurol bilan qurollangan, artilleriya va dengiz floti ham texnik jihozlar jihatidan koalitsiyalarini yo'qotgan.  Biroq, bularning barchasi rus askarlarining jasorati va fidoyiligi bilan qoplandi.Yuqori buyruqning buzilishi va xatolari. Askarlarning qahramonligiga qaramay, ba'zi yuqori martabali amaldorlar orasida o'g'rilik avj oldi.Xuddi shu A.S.ning qobiliyatsiz harakatlarini eslash kifoya.Menshikov, "Izmenshchikov" laqabli.Yomon rivojlangan aloqa yo'llari.Rossiyada temir yo'l qurilishi endiginarivojlanayotgan edi, shuning uchun tezda yangi kuchlarni frontga o'tkazish qiyin edi. 01 02 38 0C 13 12 0E 10 06 13 06 0F 21 0D 01 2D 06 13 13 10 0D 0B 31 1B 4B 08 0E 1B 070F 1D17 1B E`TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

O'xshashlar

XIX asr oxiri XX asr boshlarida Italiya
XIX asr oxiri XX asr boshlarida Shimoliy Afrika
XIX asr oxiri-XX asr boshlarida Turkistonda sanoat va madaniyat
XIX-asr oxiri XX-asr boshlarida maorif tizimi, Turkistonda jadidchilik maktablari
XIX asr oxiri XX asr boshlarida Rossiya imperiyasi tomonidan O’rta Osiyoni bosib olish uchun istilochilik harakatlarining boshlanishi