Toshkent - Tarix - Slaydlar

Toshkent

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3877.5 KB

Ko'chirib olish

Toshkent Reja: 1 Geografik joylashishi 2 Shahar hokimligi 3 Etimologiyasi 4 Iqlimi 5 Toshkent shahri tumanlari www.arxiv.uz

Toshkent — Markaziy Osiyoning eng yirik qadimiy shaharlaridan biri - O‘zbekiston Respublikasining poytaxtidir . Oʻrta Osiyoning yirik sanoat-transport chorraxasi va madaniyat markazlaridan biri. Mamlakatning shimoli-sharqiy qismida, Tyanshan togʻlari etaklarida, 440–480 m teppalikda, Chirchiq daryosi vodiysida joylashgan. Aholisi 2,340,900 kishini tashkil etadi (2013). Shahar Qozog‘istonning chegarasiga yaqin joylashgan. Maydoni 327,9 km². 2007 -yili Toshkent Islom madaniyati markazi, deb eʼlon qilindi. Bunga sabab sifatida shaharda koʻplab tarixiy islomiy inshootlar va Toshkent Islom Universiteti borligi, shahar madaniy tarixi islomiy anʼanalar bilan bogʻlanganligidir. 2009 -yilda Toshkentning 2200 yilligi nishonlandi. Bu munosabat bilan shahar infra- va transport tizimi yangilandi. www.arxiv.uz

Geografik joylashishi Toshkent vohasi Tyan Shanning g‘arbiy yonbag‘irlaridan boshlanib Sirdaryo etaklariga tushadigan keng tog‘oldi tekisligining bir qismida joylashgan. Sharqda u uchta — Ugom , Piskom va Chatqol tog‘ tizmalari bilan o‘ralgan bo‘lib, bu tizmalarni shu nomlar bilan ataluvchi daryolar oqib o‘tuvchi daralar ajratib turadi. Bu daryolar qo‘shilib Chirchiq daryosini hosil kiladi. Chirchiq daryosi Chorvoq havzasining tor darasidan o‘tib, G‘azalkentdan quyiroqqa tushganda kengligi baʼzi joylarda 20 kmdan oshadigan qadimiy tekislik bo‘ylab oqadi. G‘arbda Chirchiq vodiysiga Qizilqumning qaynoq nafasi uriladi. Bu qayirning bir qismini Chirchiq daryosining hozirgi o‘zani egallagan. Janubiy qismida esa vodiyga kirib boruvchi Ohangaron daryosi yastangan. Ushbu tekislik shimolida joylashgan Aris daryosining vodiysi bilan birga bu tabiiy suv tarmoqlari O‘rta Osiyo dehqonchilik vohalarining chekka mintaqasini tashkil etadi. Undan shimol tomonga qarab esa, yaylovlarga boy bo‘lgan poyonsiz cho‘l yastanib yotadi.S a tellitd a n o lin g a n T o sh k en t sh a h ri k o ʻrin ish i www.arxiv.uz

Chirchiq daryosi havzasi O‘rta Osiyoning qadimiy dehqonchilik va shahar madaniyatlari beshiklaridan biridir. Uning hududida Toshkentning markazi paydo bo‘lgan. Joydan joyga ko‘chib turgan bu markaz qadimda va o‘rta asrlarda Choch yoki Shosh , keyin esa Toshkent nomi bilan mashhur bo‘lgan. Toshkent vohasida barcha tarixiy davrlarda suv mo‘l-ko‘l bo‘lgan. Tarixan tarkib topgan kanallar tarmog‘i shaharni suv bilan taʼminlab turgan. Shu bois shahar xech qachon suv taqchilligini sezmagan. Buni o‘rta asrlardan to XIX asrgacha Toshkent to‘g‘risida yozgan mualliflar xamisha taʼkidlab kelganlar. Bu yerdagi iqlim hozirgi odamlarning ajdodlari paydo bo‘lgan, yaʼni bir necha o‘n ming yil muqaddam mavjud bo‘lgan iqlimdan farq qilgan. Issiq quruq yoz bilan yillik yog‘in miqdorining asosiy qismi yog‘adigan qahraton qish almashinib turgan. Toshkentning tog‘ yonbag‘irlari va tekisliklar o‘simliklarga boy bo‘lib, ibtidoiy odamlar ovlaydigan yovvoyi hayvonlar juda ko‘p boʻlgan. Ularning aksariyati, jumladan, arxar , jayron , qulon va asl bug‘u kabi hayvonlar yaqin vaqtda yo‘qolib bitgan bo‘lsa, junli karkidon, g‘or ayig‘i , arslon singari hayvonlar esa ancha ilgari yo‘qolib ketgan. Ular haqida ibtidoiy odamlar manzillarini qazib o‘rganish chog‘ida topilgan qoldiqlar orqali maʼlumot olish mumkin. www.arxiv.uz

Shahar hokimligi Oʻzbekiston mustaqillikka erishgach, Toshkentda Oʻzbekistonning boshqa viloyat va shaharlarida boʻlgani kabi boshqaruvning tarixiy-milliy shakli — hokimlik oʻrnatildi. 1991-yil 18-noyabrda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashining „Oʻzbekiston Respublikasi poytaxti — Toshkent shahri maqomi va davlat hokimiyati organlari toʻgʻrisida“gi qaroriga muvofiq Toshkentda hokim lavozimi joriy etildi. Toshkent shahar hokimi Prezident tomonidan tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi hamda Xalq deputatlari shahar kengashi tomonidan tasdiqlanadi. Shahardagi tumanlarning hokimlari shahar hokimi tomonidan tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi hamda xalq deputatlari shahar kengashi tomonidan tasdiqlanadi. Shahar hokimlari: Adhambek Fozilbekov (1991-1998) Kozim Toʻlaganov (1998-2003) Rustam Shoabdurahmonov (2003-2005) Abduqahhor Toʻxtayev (2005-2011) Rahmonbek Usmonov (2011-yildan) www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Etimologiyasi Toshkent 2200 yildan ortiq tarixga ega. Bu davr ichida u mudofaa devori bilan oʻralgan qalʼadan jahondagi yirik shaharlardan biri, Oʻzbekiston Respublikasining poytaxtigacha boʻlgan yoʻlni bosib oʻtdi. Asrlar davomida shahar oʻzining tinch hayotidagi muhim voqealarni va suronli jangu jadallarni, yuksalish va inqiroz davrlarini boshidan kechirdi. Necha bor shahar vayron boʻlib, qayta qad koʻtardi. Toshkent oʻrnidan necha bor siljib, nomi xam bir necha marta oʻzgardi. Xoja Ahror Valiy , Shayx Umar Bogʻistoniy , Abu Bakr Shoshiy , Abu Sulaymon Banokatiy , Hofiz Koʻhakiy kabi butok allomalar shu hududda yashab, ijod etganlar. Shahar sifatida Toshkent haqidagi birinchi maʼlumotlar eramizdan avvalgi II asrdagi qadimgi-sharqiy manbalarda uchraydi; Xitoy manbalarida Yuni deb atalgan; Fors shohi Sh о pur I eramizdan avvalgi 262-yildagi „Zardusht Kaʼbasi“ qaydnomalarida Toshkent vohasi Choch deb nomlangan. www.arxiv.uz

Choch — oltin eksporti, qimmatbaho toshlar, shirinliklar va aslzot otlarni boshqa shahar va mamlakatlarga olib o‘tishdagi yo‘lning chorrahasida joylashgan. „Tosh shahar“ maʼnosini anglatuvchi bugungi Toshkent — zamonaviy respublikaning poytaxti, o‘tmish maʼlumotlarini saqlovchi, Oʻzbekiston tarixi haqida ko‘p maʼlumotlarni xotirlovchi, 2 milliondan ortiq aholisi bo‘lgan bu shahar Markaziy Osiyoning eng katta industrial markazlaridan biridir. Toshkent teleminorasi www.arxiv.uz

Iqlimi Iqlimi kontinental , jazirama, quruq yoz kunlari hamda sovuq qish iqlimi bilan Shahar boshqa dunyo shaharlaridan ajralib turadi. Yillik oʻrtacha harorat 13,5 °C. Yozda esa harorat 35 °C gacha yetish bilan birga, qish oylarida buning aksini kuzatish mumkin. Havo harorati −25,-30 C° gacha boradi. Asosiy yogʻinlar noyabr hamda mart oylarida kuzatiladi. Toshkent iqlimi kontinental, yillik oʻrtacha temperaturada 13,3°, yanvarning oʻrtacha temperaturasi —1,1°, eng past t-ra —29°. Iyulning oʻrtacha trasi 27,5°, eng yuqori t-ra 42°. Yiliga 360– 390 mm yogʻin yogʻadi. Chirchiq daryosidan chikarilgan va butun shahar boʻylab oʻtadigan Boʻzsuv, Salor, Anhor, Qorasuv, Oqqoʻrgʻon, Boʻrijar, Oktepa, Qoraqamish va boshqa kanallar uning mikroiklimiga ijobiy taʼsir koʻrsatadi. www.arxiv.uz

Toshkent shahri tumanlari Toshkent tumanlari xaritasi www.arxiv.uz

Tr Tumanlar Aholisi 01.01.2009- y. (ming kishi) [6] Hududi (km²) [7] Aholi zichligi (kishi/km²) [7] Xaritada 1 Bektemir 27,5 20,5 1 341 2 Chilonzor 217,0 30,0 7 233 3 Yashnobod 204,8 33,7 6 077 4 Mirobod 122,7 17,1 7 175 5 Mirzo Ulugʻb ek 245,2 31,9 7 687 6 Sergeli 149,0 56,0 2 661 7 Shayxontohu r 285,8 27,2 10 507 8 Olmazor [8] 305,4 34,5 8 852 9 Uch Tepa 237,0 28,2 8 404 10 Yakkasaroy 115,2 14,6 7 890 11 Yunusobod 296,7 41,1 7 219 Toshkent 2 206,3 334,8 6 590Shahar 11 ta tumandan iborat: www.arxiv.uz

Hamdoʻst shaharlar • Turkiya Istanbul , (1972) • Berlin , ( 1993 ) • Ukraina Dnipropetrovsk , (1998) • Belgiya Kortrijk , • Marokash Marokash , • Hindiston Patiala , • Ispaniya Saragossa , • AQSh Sietl , (1973) • Xitoy Shanxay , (1994) • Tunis Tunis , • Kortrijk , • Moskva , • Karachi , • Dneprovodsk , • Kiyev , • Ostona , • Almati , • Pekin (xit. 北北 ), (2008) • Qohira (arab. ةرهاقل ��ا ), • А nqara (Turk tili), (2004) • Seul, • Bishkek, www.arxiv.uz

Adabiyotlar 1. Toshkent [ensiklopediya], T., 1992; 2. Azadayev F., Tashkent vo vtoroy polovine XIXveka, T., 1959; 3. Sokolov Yu. A..Tashkent, tashkentsi i Rossiya, T. 1965; 4. Dobroyemislov A. I., Tashkent v proshlom i nastoyashem. Istoricheskiy ocherk. T., 1912; 5. Bartold V. V., Sochineniya, 3t.; M., 1965; 6. Mukminova R. G., Filanovich M. I., Tashkent na perekrestke istorii, T., 2001; 7. Oʻrin boye v A., Boʻriyev O., Toshkent Muhammad Solih tavsifida, T., 1983; 8. Beysembiyev T. K., „Taʼrixi Shaxruxi“ kak istoricheskiy istochnik, AlmaAta, 1987; Munirov K., Irisov A., Nosirov A., Toshkent tarixida baʼzi siymolar, T., 1983; 9. Sodiqova N. S.,’Buryakov Yu. F., Qadimgi va hozirgi Toshkent, T., 1965; 10. Bulatova V. A., Mankovskaya L., Pamyatniki zodchestva Tashkenta (XIV —XIX), T,, 1983, Muham madjonov A. R., Qadimgi Toshkent, 2002; 11. Toshkent atlasi, M., 1984. 12. www.slayd.arxiv.uz www.arxiv.uz

O'xshashlar

Toshkent muzeylari

Amir Temur va Temuriylar muzeyi

Mustaqillik davri koshonolari binolari

Shanxay hamkorlik tashkiloti

IX- XII asrlar manbalari