Mustaqillik yillarida epigrafika fanining yutuqlari va taraqqiyoti - Tarix - Slaydlar

Mustaqillik yillarida epigrafika fanining yutuqlari va taraqqiyoti

Yuklangan vaqt:

17.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4554.150390625 KB

Ko'chirib olish

Mustaqillik yillarida epigrafika fanining yutuqlari va taraqqiyoti 1. Mustaqillikdan soʻng epigrafik tadqiqot va ularning natijalari 2. Epigrafika fani bilan shugʻullanishning yangi bosqichga chiqishi va epigraf olimlarning faoliyati Reja:

M A L U M K I , M A M L A K A T I M I Z B I R N E C H A B O R A J N A B I Y B O S Q I N C H I L A R H U J U M I G A D U C H O R B O L G A N , Q A R A M L I K Z U L M I O S T I D A Q O L G A N D A V R L A R H A M B O L D I . B U N I N G O Q I B A T I D A X A L Q I M I Z N I N G B O Y M A N A V I Y M E R O S I , U R F - O D A T L A R I N I Q A D R S I Z L A N T I R I S H G A U R I N I S H L A R B O L D I . A Y N I Q S A , S O N G G I M U S T A M L A K A C H I L I K , S O V E T L A R T U Z U M I D A V R I D A M I L L I Y Q A D R I Y A T L A R I M I Z , U R F - O D A T L A R I M I Z O Y O Q O S T I Q I L I N D I . O N A T I L I M I Z , B O Y M A N A V I Y M E R O S I M I Z Q A D R - S I Z L A N T I R I L D I , K O P L A B M A S J I D - M A D R A S A L A R , M I L L I Y M A K T A B L A R , T A R I X I Y Y O D G O R L I K L A R B U Z I L D I , Q A R O V S I Z Q O L D I . A V L O D L A R I M I Z Y E T I S H T I R G A N A L L O M A L A R I M I Z I D E A L I S T D E G A N Y O R L I Q B I L A N Q O R A L A N D I , A S A R L A R I N I U N U T I S H , Y O Q O T I S H S I Y O S A T I Y U R I T I L D I . I S L O M D I N I Q A D R I Y A T L A R I , M U S U L M O N L A R N I N G E T I Q O D L A R I O Y O Q O S T I Q I L I N D I , R U H O N I Y L A R Q U V G I N O S T I G A O L I N D I . M U S T A B I D T U Z U M H U K M D O R L A R I M A D A N I Y I N Q I L O B S H I O R I O S T I D A O Z B E K X A L Q I N I N G Y U Z L A B I Q T I - D O R L I , M I L L I Y - O Z O D L I K U C H U N K U R A S H G A N V A T A N P A R V A R Z I Y O L I L A R I N I , I S T I Q L O L C H I F A R Z A N D L A R I N I S I Y O S I Y Q A T A G O N Q I L D I , U L A R N I N G N O M L A R I N I X A L Q I M I Z X O T I R A S I D A N O C H I R I B T A S H L A S H G A H A R A K A T Q I L D I .

1994-yil 23-apreldagi Prezident farmoni asosida tashkil etilgan Respublika Manaviyat va marifat jamoatchilik markazi ozbek xalqining manaviy-madaniy merosini tiklash, millat kelajagini belgilaydigan goyalarni yuzaga chiqarish, yoqsak istedod va tafakkur sohiblarining aqliy-ijodiy salohiyatini Vatan ravnaqi sari yonaltirishga qaratilgan tadbirlar, anjumanlar, korgazmalar tashkil etishni yolga qoydi. 1996-yil yanvarda Respublika Manaviyat va marifat jamoatchilik markazi huzurida Oltin meros xalqaro xayriya jamgarmasi tuzildi. 1996- yil 27-sentabrda Vazirlar Mahkamasining Oltin meros xayriya jamgarmasini qollab-quvvatlash togrisidagi qaroriga binoan mazkur jamgarma davlat tomonidan moddiy jihatdan qollab- quvavtlandi.

Mustaqillik davrida O‘zbekistondagi tarixiy obidalar va yozma yodgorliklarning epigrafik jihatlari keng o‘rganila boshlandi: Samarqand, Buxoro, Toshkent va boshqa shaharlardagi madrasalar, maqbaralar va masjidlarda saqlangan yozuvlar ilmiy asosda tadqiq etildi. Epigrafik yodgorliklar bo‘yicha maxsus ekspeditsiyalar tashkil etildi.  1991-yilda mustaqillikka erishilgach, milliy tarix va madaniy merosni chuqur o‘rganishga alohida e’tibor qaratildi. Bu jarayonda epigrafika fanining ahamiyati sezilarli darajada oshdi:  O‘zbekiston tarixi va madaniyatiga oid yozma manbalarni o‘rganishga keng sharoit yaratildi.  Chet ellardagi muzey va kutubxonalardagi manbalar bilan ishlash imkoniyati oshdi.

Qosimjon Sodiqov-filologiya fanlari doktori, Toshkent davlat Sharqshunoslik universiteti professori. 1954-yilda Toshkentda tugʻilgan. Qadimgi turkiy yozuvlar, turkiy yozma yodgorliklar tili, manbashunoslik va matnshunoslik, qadimgi turkiy xalqlarning diniy- falsafiy qarashlari masalalari boʻyicha shugʻullanishgan.

Ushbu kitobda yuzyilliklar osha yaratilgan turkiy yozma yodgorliklar materialiga tayangan holda o‘zbek adabiy tilining yuzaga kelishi, ilk va o‘rta asrlardagi lingvistik takomili ilmiy tadqiq etilgan. Unda yozma yodgorliklar tilining fonetik, grammatik xususiyatlari, shuningdek, tarixiy atamashunoslik va matn stilistikasi masalalari keng qamrovda yoritib beriladi

Ushbu kitob turkiy xalq ogʻzaki ijodining eng eski yodgorliklari, ularning badiiy tafakkur tarixida tutgan oʻrni, badiiy, gʻoyaviy-estetik xususiyatlari; turkiy yozma adabiyotning yuzaga kelishi va uning ilk bosqichlari haqida fikr yuritiladi. Turli adabiy muhitlarda, turli yozuvlarda bitilgan adabiy asarlar, tarixiy-badiiy, diniy-falsafiy bitiglar misolida qadimgi turkiy yozma adabiyotning oʻziga xos xususiyatlari bayon qilinadi. Koʻk turk bitiglari, moniychilik va buddizm, nasroniylik davrlaridan qolgan oʻlmas yozma obidalar, ilk oʻrta asrlarda islom muhitida yaratilgan nodir asarlar, ularning mazmuni, gʻoyasi, poetologiya masalalari, qadimgi turkiy adabiyotning keyingi davrlar adabiyotiga, xususan, oʻzbek mumtoz adabiyotiga taʼsiri haqida soʻz boradi.

1. „Qutadgʻu bilig“ning uygʻur yozuvidagi varianti haqida // Adabiy meros. — Toshkent, 1983. −3(27). -B.57-62. 2. Uygʻur yozuvidagi XI-XV asr turkiy yodgorliklari // Adabiy meros. — Toshkent, 1985. № 1(32). — B.26-29. 3. Mahmud Koshgʻariy uygʻur yozuvi haqida // Adabiy meros, № 3(37). -Toshkent, 1986. — B.41-45. 4. „Qutadgʻu bilig“ Vena nusxasining ayrim orfografik xususiyatlari // Adabiy meros. - № 3(41). — Toshkent, 1987. -B.47-51. 5. „Qutadgʻu bilig“ tekstlarida fonetik parallelizmlar // Adabiy manbashunoslik: Qoʻlyozmalar instituti olimlarining 1983, 1984-yillarda bajargan ilmiy ishlarining preprinti. -Toshkent, 1987. — B.69-70. 6. XIV-XV asrlarda uygʻur yozuvi bilan koʻchirilgan yodnomalar obzori // Adabiy manbashunoslik: Qoʻlyozmalar instituti olimlarining 1985, 1986-yillarda bajargan ilmiy ishlarining preprinti. — Toshkent, 1987. -B.38-40. 7. „Jome ut-tavorix“dagi eski uygʻur yozuvi bilan bitilgan shajara haqida // Adabiy meros. - Toshkent, 1988. -№ 2(44). -B.15-16. 8. Uygʻur xatida bitilgan nodir qoʻlyozma // Adabiy meros. -Toshkent, 1988. — № 4(46). -B.59-62. 9. Uygʻur yozuvining tovush strukturasiga munosabati // Adabiy manbashunoslik: Qoʻlyozmalar instituti olimlarining 1987-yilda bajargan ilmiy ishlarining preprinti. — Toshkent, 1989. -B.46-48. 10. „Maytri simit“ bitigining fonetik va grafik xususiyatlari // Adabiy meros.- Toshkent, 1989. -№ 2(48). -B.14-17.Asarlari

Asosiy ilmiy qiziqishlari: Baqtriya-Toxariston qadimgi urbanizatsiyasi, tovar-pul munosabatlari, san’ati, madaniyati va e’tiqodi masalalari. Ilmiy darajasi: Tarix fanlari nomzodi, tarixchi- arxeolog. Pidayev Shokirjon Rasulyevich

Berdimurodov Amridin Ergashovich Tug'ilgan yili: 1954 yil. Asosiy ilmiy qiziqishlari: Sug‘d va Ustrushona qadimgi va o‘rta asrlar davri va Temuriylar davri tarixi. Ilmiy darajasi: Tarix fanlari nomzodi, tarixchi-arxeolog.

B.Boboyorov maqolalari 1) «DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK»TE GEÇEN SÖZCÜKLERİN KARLUK, OĞUZ VE KIPÇAK LEHÇELERİNE DAYALI ÖZBEK AĞıZLARINDA KORUNMASI ÜZERİNE 2) THE CHACH (TASHKENT) DURING THE TIMES OF TURKIC KHAGANATE: ADMINISTRATION SYSTEM AND THE DYNASTIES 3) НОВЫЕ НАХОДКИ ПО ИСТОРИИ ИСФИДЖАБА – САЙРАМА: «НАСАБ-НАМЕ» И НУМИЗМАТИЧЕСКИЕ МАТЕРИАЛЫ 4) ТОПОНИМ «САМАРКАНД» ПО ДАННЫМ АБУ РАЙХАНА БЕРУНИ И МАХМУДА КАШГАРИ 5) GOLDEN SCRIPTS  6) O‘RXUN O‘LKASI QADIMGI TURK RUNIK YOZUVI YODGORLIKLARIDA “MILLAT” VA QONUNIYLIK TUSHUNCHALARI TO‘G‘RISIDA

O'zbek olimlaridan akad. G.Abdurahmonov va A.Rustamov, prof. N.Rahmonovlar ham Urxun-Yenisey yozuvini organib, muayyan tadqiqotlarni amalga oshirganlar. Ushbu yodgorliklarni tadqiq etish hozirgi kunda ham davom etmoqda. Urxun-Yenisey yozuviga xos ayrim leksik birlik va grammatik shakllar hozirgi ozbek, uygur, ozarbayjon, qirgiz, qozoq, turkman, qoraqalpoq, tatar, boshqird, qorachoy, bolqor va boshqa turkiy tillar tarixi, madaniyati, etnografiyasi, til va yozuvlari tarixini organishda qimmatli manba bolib xizmat qiladi.

XIV аsrgа dоir Теrmiziy mаqbаrаsidаgi tоshgа Аli Hаkim Теrmiziyning quyidаgi qisqаchа tаrjimаi hоli yozilgаn vа ulаr аrаbchаdаn o’zbеkchаgа prоfеssоr М.Мurоdоv vа mе’mоr О.Zаyniddinоvlаr tоmоnidаn tаrjimа qilingаn: “Аli Hаkim Теrmiziy, tаngri ungа rаhm qilsin, bu kishi ulkаn kishilаrimizning ulkаnlаridаn, оlimlаrining hоjаlаridаn, o’zun yillik mаshhur kitоblаr muаllifi, оliy shаhоdаtnоmаlаrgа egа. “Jоmе’ аs-sаhih” kitоbining muаllifi Аbu Аbdullо Ismоil Buхоriyning bа’zi dаrslаrigа shеrik bo’lgаn. Мuhаqqiq оlimlаrning bа’zilаridа o’qib оlim bo’lgаn, tаngri ulаrgа rаhm qilsin. Ikki yuz ellik bеshinchi hijriy yildа vаfоt etgаn. Маqbаrа buyuk sоhibqirоn Аmir Теmur tоmоnidаn XIV аsrdа tа’mir qilingаn”.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: ① 1. „Qutadgʻu bilig“ning uygʻur yozuvidagi varianti haqida // Adabiy meros. — Toshkent, 1983. −3(27). -B.57-62. ② 2. Uygʻur yozuvidagi XI-XV asr turkiy yodgorliklari // Adabiy meros. — Toshkent, 1985. № 1(32). — B.26-29. ③ 3. Mahmud Koshgʻariy uygʻur yozuvi haqida // Adabiy meros, № 3(37). -Toshkent, 1986. — B.41-45. ④ 4. „Qutadgʻu bilig“ Vena nusxasining ayrim orfografik xususiyatlari // Adabiy meros. -№ 3(41). — Toshkent, 1987. -B.47-51. ⑤ 5. „Qutadgʻu bilig“ tekstlarida fonetik parallelizmlar // Adabiy manbashunoslik: Qoʻlyozmalar instituti olimlarining 1983, 1984-yillarda bajargan ilmiy ishlarining preprinti. -Toshkent, 1987. — B.69-70. ⑥ 6. XIV-XV asrlarda uygʻur yozuvi bilan koʻchirilgan yodnomalar obzori // Adabiy manbashunoslik: Qoʻlyozmalar instituti olimlarining 1985, 1986-yillarda bajargan ilmiy ishlarining preprinti. — Toshkent, 1987. -B.38-40. ⑦ 7. „Jome ut-tavorix“dagi eski uygʻur yozuvi bilan bitilgan shajara haqida // Adabiy meros. - Toshkent, 1988. -№ 2(44). -B.15-16. ⑧ 8. Uygʻur xatida bitilgan nodir qoʻlyozma // Adabiy meros. -Toshkent, 1988. — № 4(46). - B.59-62. ⑨ 9. Uygʻur yozuvining tovush strukturasiga munosabati // Adabiy manbashunoslik: Qoʻlyozmalar instituti olimlarining 1987-yilda bajargan ilmiy ishlarining preprinti. — Toshkent, 1989. -B.46-48. ⑩ 10. „Maytri simit“ bitigining fonetik va grafik xususiyatlari // Adabiy meros.- Toshkent, 1989. -№ 2(48). -B.14-17.

O'xshashlar

Mustaqillik yillarida Buxoro

Mustaqillik yillarida Qoraqalpog'iston Respublikasi

Mustaqillik yillarida Qoraqalpog'iston Respublikasi 2

Mustaqillik yillarida O’zbekistondagi maʼnaviy va madaniy taraqqiyot

Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimida amalga oshirilgan islohotlar