Temuriy hukmdorlar ro’yxatini tuzish - Tarix - Slaydlar

Temuriy hukmdorlar ro’yxatini tuzish

Yuklangan vaqt:

23.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2542.1416015625 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Temuriy hukmdorlar r o’yxatini tuzish

Mavzu: Temuriy hukmdorlar ròyxatini tuzish. Reja: 1. Temuriylar sulolasi kelib chiqishi. 2. Hukmdorlari ròyxatini tuzish. 3.Davlat boshqaruvi.

Temuriylar sulolasi, oʻzini Koʻragoniy deb ham atagan, diniy jihatdan sunniy musulmon sulola millat jihatidan esa turk urugʻi, fotix Temur avlodidan boʻlgan. „Koʻragoniy“ soʻzi moʻgʻulcha „Kuragan“ soʻzining mahalliy turkiy xalq tilida oʻzgartirilgan shakli boʻlib, „kuyov“ maʼnosini bildiradi. Bu sulola tomonidan qoʻllanilgan sharafli unvon edi, chunki Temur Chingizxonning bevosita avlodi Saroy Mulkxonimga uylangan edi. Temuriylar sulolasi tarixda ikkita muhim imperiya – Eron, Iroq, Suriya va Oʻrta Osiyoda joylashgan Temuriylar imperiyasi va Hindiston yarimorolida joylashgan Temuriy-Boburiylar imperiyasini tuzdilar.

Temuriylar imperiyasi 1370 - 1507 Boburiylar imperiyasi 1526 - 1858

Temuriylar imperiyasi

Temuriylar, Temuriylar davri – oʻrta asrlarda sohibqiron Amir Temur asos solgan markazlashgan buyuk saltanatni idora etgan sulola. Temuriylar davlati hududi shimolda Ili daryosi va Xorazm (Orol) dengizidan janubida Fors qoʻltigʻiga qadar, sharqda Xitoy va Hindistondan gʻarbda Trabzun (Qora dengiz)ga qadar ulkan maydonni qamragan. Davlat tuzilishi, qonun va qoidalari jihatidan Temuriylar davlati musulmon Sharqida oʻrta asrlarda hukm surgan davlatlardan katta farq qilmasdi.

Markazlashgan davlat tepasida: Temur ibn Taragʻoy Bahodir (1370—1405); Shohrux ibn Temur (1409— 47); Ulugʻbek ibn Shoxrux (1447—49); Abu Sayd ibn Sulton Muhammad (1458—69);Movarounnahrda (poytaxti Samarqand): Xalil Sulton (1405—09); Mirzo Ulugʻbek (1409-49); Mirzo Abdullatif (1449- 50); Abdullo Mirzo (1450—51); Abu Sayd ibn Sulton Muhammad (1451—69); Sulton Ahmad Mirzo (1469 —94); Sulton Mahmud Mirzo (1494—98); Sulton Ali Mirzo (1498-1500).

CONTENTS

1469-yil bahorida Abu Sayd (Ozarbayjon, Gʻarbiy Eron va Iroqqacha boʻlgan viloyatlarni egallab turgan) oqqoʻyunli turkmanlarga qarshi yurish qiladi. Mugʻon (Ozarbayjon) choʻlida Uzun Hasan bilan boʻlgan jangda Abu Said halok boʻladi. Otasining oʻlimidan soʻng, Abu Saidning vorislari Sulton Husayn bilan toʻqnashmay Movarounnahrga qaytadilar. 1469-yilning 24 martida Sulton Husayn Xuroson hokimi sifatida Hirotning taxtini egallaydi.

Temuriylar saltanatida avval hokimi mutlaq – Amir Temur, soʻngra esa uning vorislari bevosita hukmronlik qilishgan. Saltanatni devonbegi – bosh vazir boshliq 7 vazirlikdan iborat arkony(?) davlat – Vazirlik mahkamasi boshqargan.

1-si – mamlakat varaiyat vaziri. U viloyat va tumanlardan toʻplanadigan hosil, soliqoʻlponlar va mamlakat obodonligi bilan shugʻullangan. 2si – vaziri sipoh, yaʼni harbiy ishlar vaziri. U navkarlarning taʼminoti (maoshi, oziq-ovqat va qurolyarogʻlari) bilan shugʻullangan. 3si – tijorat (savdo) vaziri edi. U tashqi savdo boji tam/a, chorvachilikdan toʻplanadigan za kot, egasiz qolgan molmulklarning tasarrufi, meros va merosxoʻrlar kabi masalalar bilan shugʻullangan. 4si – saltanatning moliya ishlari vaziri boʻlib, davlat xazinasining kirimchiqimlarini boshqargan. Chegara viloyatlari va tobe mamlakatlar boshqaruvini nazorat qilish uchun maxsus 3 ta vazir tayin etilgan. Ular mazkur viloyat va mamlakatlardan davlat xazinasiga tushadigan daromadlarni nazorat qilgan. Oʻz navbatida bu 3 vazir saltanatning „xolisa“ deb yuritilgan bosh nazorat hayʼatini tashkil etgan.

Davlatni boshqarishda qurultoy va kengashlar oʻtkazish alohida oʻrin tutgan. Sharafuddin Ali Yazdiyning yozishicha, Amir Temur tomonidan Qarshi, Samarqand, Qorabogʻ va boshqa joylarda oʻtkazilgan qurultoy va kengashlarda shahzodalar, davlat maʼmurlari, harbiy boshliqlar, ulamolar va mulkdor zodagonlarning vakillari qatnashgan.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Abdurazzoq Samarqandiy, Matlai saʼdayn va majmai baxrayn, T., 1969; 2. Ibn Arabshoh, Ajoib ulmakdur fi axbori Temur, T., 1992; 3. M irza Muxammad Xaydar, Tarixi Rashidi. T., 1996; Nizomiddin Shomiy, Zafarnoma, T., 1996; 4. Sharafuddin Ali Yazdiy, Zafarnoma, T., 1996; 5. 5. Ahmedov B., Ulugʻbek, T., 1989; Fayziyev T.,

Etiboringiz uchun rahmat!

O'xshashlar

Xiva xonligida mashhur boʻlgan hukmdorlar

Amir Temur tuzuklari 2

O’zbek xonliklari tarixiga oid manbalar va adabiyotlar

Xiva xonligi aholisi va mashg’ulotlari

Oliygohlarda ilmiy ahamyatga ega bolgan tarixiy kortateklar tuzish, manbalarning o’lka tarixini organishda o’rni