Oliygohlarda ilmiy ahamyatga ega bolgan tarixiy kortateklar tuzish, manbalarning o’lka tarixini organishda o’rni - Tarix - Slaydlar

Oliygohlarda ilmiy ahamyatga ega bolgan tarixiy kortateklar tuzish, manbalarning o’lka tarixini organishda o’rni

Yuklangan vaqt:

10.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1067.7890625 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Oliygohlarda ilmiy ahamyatga ega bolgan tarixiy kortateklar tuzish, manbalarning o’lka tarixini organishda o’rni

Biz bilamizki, Tarixiy o’klkashunoslik va toponimka fani bir-biri bilan uzviy bog’liqdir. Sababi O’lkashunoslik o’lkamiz tarixini umumiy tarzda o’rgansa, Toponimika fani hududimizdagi joy nomlari, ularning kelib chiqishini o’rganuvchi fan hisoblanadi.Toponimika geografik nomlar kishi ismlarini o`rganadigan fan sifatida 1917-yildan keyin maydonga chiqdi. Toponimikani “ zamin tili ” yani “ yer tili ” deb ham keladi.

Toponimika atamasi lotinchadan olingan “ topos” – joy, “ onom ” – nom, umuman joy nomini o`rganadigan fan degan ma`noni beradi. Geografik nomlar va zamin qa`rida o`rganilmayotgan nomlar toponimikani o`rganish manbai hisoblanadi. Toponimika ob`ektdan mikro va makro toponimikalardan iborat, mikro toponimika mayda ob`ektlarni nomlarini, makro toponimika esa atoqli otlar, yani yirik ob`ektlarning nomlarini tadqiq qiladi.

Toponimikaning tilshunoslik, tarix, geografiya, arxeologiya va boshqa fanlarga aloqadorligi uning muhim xususiyatlaridandir. Toponimikaga oid ma`lumotlar tadqiq qilinayotgan tarixiy ma`lumotlargа, аyniqsa аrxeologiyaga oid tekshirish natijalariga suyangan holdа ish ko`rish zarur. Shuni unutmaslik kerakki, geografik nomlar ijtimoiy hodisa bo`lib, jamiyat taraqqiyoti bilan mustahkam bog`liqdir .

Toponimik asoslarga vaqt, manbalar va yo`nalishlar bo`yicha joylarga aholining kuchishi, o`rnashishi kiradi. Geografik nomlar uzoq muddatli bo`lib, ma`lum hududdagi u yoki bu xalqning tili haqida guvohlik beradi. Geografiya ta`limini rivojlantirishda, uning istiqbolini yanada oshirishda, o`quvchilarning geografik ko`nikma, malaka va bilimlar saviyasini chuqurlash irishda, geografiya darslarida o`lkashunoslik materiallaridan foydalanish alohida o`rin tutadi.

Hozirgi kun talabidan kelib chiqqan holda, hamda davlat ta`lim standartiga mos holda geografiya ta`limini rivojlantirish borasida ma`lum darajada ishlar amalga oshirilmoqda. O`quvchilar o`z o`lkasining tabiatini va kishilarning xo`jalik faoliyatini o`rganish vaqtida aniq voqelikni bilib olishigina emas, balki turmushda muhim bo`lgan bir qancha zarur malakalar ham hosil qiladilar.

Geografiya ta`limida o`lka materiallaridan foydalanish o`quvchilarda tabiatdagi mavjud narsalarni tushunib yetishida, jonli va jonsiz tabiat o`rtasida bog`liqlik, tafovutlar bo`layotgan hodisalarni tahlil qilishga imkon beradi. Geografiya darslarida o`lka materiallarini to`plash-geografik ekskursiya davomida amalga oshirilib, bunda o`quvchilar o`zi yashab turgan hududdan tuproq namunalari, tog` kollektsiyalari, gerbariylar, pulyajlar yig`adilar, hamda bu materiallardan bevosita geografiya darslarida foydalanishadi. Shuningdek, o`quvchi-o`lkani o`rganish jarayonida o`zining yashab turgan joyning geografik o`rni, relef tuzilishi, iqlim xususiyati, suvlari, tuproqlari, o`simliklari, hayvonot dunyosini va kishilarning mehnat faoliyatini chuqur o`rganib yetadilar. Jumladan, o`lkani o`rganish jarayonida o`quvchilarda o`z o`lkasini sevish, tabiatini muhofaza qilish, hamda mehnat qilish ko`nikmalari shakllanadi. Bugungi kunda-geografiya darslarida o`lkashunoslikka oid materiallaridan foydalanishni to`la qonli deb bo`lmaydi, chunki ko`pgina maktablarni kuzatganimizda o`lkamiz bo`yicha materiallar mavjud emasligiga amin bo`ldik.

Geografiya darslarini o`lkashunoslik masteriallar asosida o`tilganda- o`quvchilarning geografiya faniga bo`lgan qiziqishlari yanada ortadi, shunday ekan, geografiya fanida o`lkani o`rganishga, undagi materiallardan foydalanishga kengroq e`tibor bermog`imiz lozim. O`lka bu har bir insonning yashash joyidir. Shu insonning tug`ilib voyaga yetgan joyi, uning vatani yoki o`lkasi hisoblanadi. O`lkashunoslik-shu yashayotgan o`lkani o`rganish degan ma`noni anglatadi. Butun dunyo xalqlari o`zining yashash joyini-ona yurt, muqaddas joy deb biladi. Shunday ekan o`z vatanini har tomonlama o`rganish o`lkashunoslik fanining asosiy vazifasi hisoblanadi.

O`lkani o`rganish jarayonida biz xalqimizning o`tmishi, urf-odatlari, millati, tabiatimizning kelib chiqishi, uning iqlim hususiyatlari, tuproq, o`simlik va hayvonot dunyosi, hozirgi kunda tabiat resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish yo`llari haqida tushuncha va bilimlarga ega bo`lamiz, shuning uchun pedagogika institutlari va universitetlarni bitirayotgan har bir talaba o`z o`lkasi haqida bilim va ko`nikmalarga ega bo`lishlari shart, chunki mustaqillikka erishganimizga qadar o`z o`lkamiz haqida bilimlar sust edi.

Respublikamiz istiqlolga erishgandan so`ng ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy sohalarda mustaqillik sharofati tufayli juda katta o`zgarishlar ro`y berdi. Bitirayotgan har bir yosh mutaxassis o`z o`lkamiz haqidagi ijtimoiy, iqtisodiy , ma`naviy-ma`rifiy va siyosiy sohalardagi yutuqlarimizni bilishlari shartdir: jumladan, siyosiy jihatdan oladigan bo`lsak, mustaqillik tufayli ichki va tashqi siyosatda respublikamiz o`z qarashlari asosida jahonning ko`pgina mamlakatlari bilan aloqalar o`rnatdi, nufuzli tashkilotlarga teng huquqli a`zo bo`ldi, diplomatik aloqalar o`rnatildi va hokazo.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Karimov I.A. Milliy istiqlol mafkurasi-xalq etiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir.-T. О`zbekiston, 2000. 2. Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yо`q.-T. О`zbekiston, 1998. 3. Karimov-«Barkamol avlod orzusi» -T.1999-yil 88-bet 4. Abbasov S.B.,.Marupov V.M «Yer tili»ning bilimdoni va fidoiysi” Geografiya jamiyati axborotnomasi 36 –son 2009. 35 – 38 b. 5. Murzayev E.M. Slovo na karte. “Armada-press”. M., 2001. 6. Pospelov YE.M. Shkolniy toponimicheskiy slovar. Prosvesheniye. M. 1988. 7. Hasanov H.H. Geografik nomlar imlosi. T., Fan 1962. 8. Hasanov H.H. О`rta Osiyo joy nomlari tarixidan. T., 1965. 9. Hasanov H.H. Geografik nomlar siri. T., О`zbekiston. 1985. 10. G`ulomov P.N. Jо`g`rofiya atamalari va tushunchalari izohli lug`ati. T., О`qituvchi, 1994. 11. G`ulomov P.N., Mirakmalov M.T. Toponimika va geografik terminshunoslik. T., “Universitet”, 2005.

O'xshashlar

Toponimik manbalarning o’lka tarixini o’rganishdagi ahamiyati

Toponimik manbalarning o’lka tarixini o’rganishdagi ahamiyati

Paleontrapologik va etnografik ma’lumotlarning o’lka tarixini o’rganishdagi ahamiyati

O’zbekiston tarixi fanining predmeti, nazariy-metodologik asoslari, manbalari va ahamiyati

Tarixiy geografiyaning tarix ta’limida tutgan o’rni va roli