Paleontrapologik va etnografik ma’lumotlarning o’lka tarixini o’rganishdagi ahamiyati - Tarix - Slaydlar

Paleontrapologik va etnografik ma’lumotlarning o’lka tarixini o’rganishdagi ahamiyati

Yuklangan vaqt:

29.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5559.28125 KB

Ko'chirib olish

Paleontrapologik va etnografik ma’lumotlarning o’lka tarixini o’rganishdagi ahamiyati

Reja : 1.O 'lka shu no slik fan ini ng sha klla nis h v a rivo jlan ish ta rixi 2.O 'lka shu no slik ni o 'rg ani shd a pale on tro polo gik m a'lu mo tla rnin g aha miy ati 3.O 'lka shu no slik ni o 'rg ani shd a e tno gra fik ma' lum otl arn ing ah am iya ti

Oʻlkashunoslik — mahalliy aholi tomonidan oʻz ona yurti hisoblangan muayyan oʻlka, viloyat, shahar, tuman, qishloq va boshqalar hududlarning har tomonlama oʻrganilishi.Oʻlkashunoslik tabiiy, ijtimoiy, madaniy, tarixiy va boshqalar tadqiqotlar majmuidan iborat. Oʻlkashunoslikda oʻlkaning tabiati, aholisi, xoʻjaligi, tarixi, madaniyati, arxeologiyasi, oʻlka namoyandalari oʻrganiladi.

Oʻlkashunoslik juda katta ijtimoiy- siyosiy, madaniy-maorifiy, oʻquv- tarbiyaviy ahamiyatga ega. Ayniqsa, milliy qadriyatlarni aniqlash va ommalashtirishda o'lkashunoslikning oʻrni juda katta.Oʻzbekistonda o'lkashunoslik tashkiliy shakliga koʻra 3 turga boʻlinadi: ilmiy (davlat), jamoat va maktab. Ilmiy(davlat) o'kashunosligi bevosita davlat ilmiy tashkilotlari, ilmiy tekshirish institutlari, tabiiy, tarixiy va arxeologik yodgorliklarni muhofaza qilish qoʻmitalari, tabiatni muhofaza qilish tashkilotlari, maxsus muzeylar xodimlari tomonidan olib boriladi, tadqiqot maʼlumotlari toʻplanadi, topilmalar maxsus muzeylarda koʻrgazmalarga qoʻyiladi.

Oʻzbekiston hududida o'lkashunoslik tarixi oʻrta asrlarga borib taqaladi. Abu Rayhon Beruniyning "Hindiston", "AtTafhim",,"Mineralogiya","Saydana" asarlarida o'lkashunoslikka, jumladan, toponomik o'lkashunoslikka oid, Mahmud Koshgʻariyning "Devonu lugʻotit turk" asarida geografik, toponimik o'lkashunoslikka oid maʼlumotlar juda koʻp. Zahiriddin Muhammad Boburning "Boburnoma" asari esa o'lkashunoslikning mumtoz asari hisoblanadi. Mamlakatimizda oʻlkani har tomonlama oʻrganish 20-asr oʻrtalarida ayniqsa rivojlandi. Bunda oʻlkaning tabiati va tabiiy boyliklarini oʻrganish kengaydi. Chunki bu vaqtda mahalliy tabiiy boyliklar va ulardan xalq xoʻjaligida koʻproq foydalanish vazifasi qoʻyilgan edi. Oʻzbekiston mustaqillikka erishgach, o'lkashunoslik ishlari xalq tarixini, qadriyatlarini oʻrganishga, ularni tiklashga qaratildi.

Paleoantropologiya -bu insoniyat evolyutsiyasini o'rganishga, uning qoldiqlarini o'rganishga mas'ul bo'lgan tabiatshunoslik sohasidir. Bu jismoniy antropologiya va paleobiologiya kabi asosiy fanlardan kelib chiqadi.

Uning nomi yunon tilidan kelib chiqqan "paleos" yoki qadimiy, "antropos" yoki inson va "logotip" yoki bilim so'zlarini anglatadi. Ushbu fan inson paleontologiyasi deb ham ataladi.

Geologiya, paleoekologiya, biologiya va hatto genetika paleoantropologiya bilan chambarchas bog'liq. Ularning barchasi gominid qoldiqlarini tahlil qilish va inson turlarining rivojlanishini to'liq tushunish uchun birlashadi.Suyak yozuvlari, qo'llar yoki oyoqlarning izlari, izlari, xilma-xil hududlari, asboblari yoki asboblari, shuningdek, kiyim- kechak va organik chiqindilar ushbu fan bo'yicha o'rganiladi.

ETNOGRAFIYA (etno… va … grafiya), etnologiya, xalqshunoslik — jahondagi barcha xalqlarning, etnik birlikning turli tiplari, ularning kelib chiqishi (etnogenezi), turmush tarzi, urf-odatlari, moddiy va ma’naviy taraqqiyot darajasidan qat’i nazar, teng holda o’zaro tafovuti yoki umumiyligi va o’xshashligini, ularning o’ziga xos xususiyatlarini o’rganuvchi maxsus fan sohasi. Etnografiya hozirgi etyaoslarning kelib chiqishi va shakllanishi, joylashishi va etnik tuzilishi, urf-odatlari, ma’naviy madaniyati va milliy xususiyatlarini tarixiy jarayon bilan bog’liq holda o’rganadi. Tarixiy Etnografiya yo’qolib ketgan xalq va elatlar, o’tmishdagi etnik jarayon, maishiy turmush va ma’naviy madaniyat xususiyatlarini tadqiq qiladi. Etnografik bilimlar qadim zamonlardan paydo bo’lgan bo’lsada, lekin mustaqil fan sifatida 19-asrning o’rtalarida shakllanib bo’ldi.

Dastlab, bu atamani 16-asrning oxirida nemis yozuvchisi I.Zummer ishlatgan, keyin esa 18-asrning oxirlarida va 1808 yilda maxsus jurnallar shu nom bilan chiqa boshlagan. Etnografiya so’zi mashhur frantsuz tabiatshunosi va fizigi Jan Jak Amper taklifi bilan Parij antropologlari Kongressida alohida fan sifatida qabul qilingan (1839). Etnografiya dastlab faktik bilimlarni to’playdi, keyin ularni tahlil etish orqali mohiyatini tushunib olib, nazariy xulosalar chiqaradi. Etnografiya fani, boshqa fanlar singari o’ziga xos maxsus tadqiqot usullari va maxsus atamalarga ega. Uning uslubi muayyan dunyoqarash va nazariyalar (metodologiya) bilan bog’liq bo’lib, o’z tadqiqotlarini ayrim fan sohalari antropologiya, arxeologiya, lingvistika, sotsiologiya, san’atshunoslik bilan aloqador holda amalga oshiradi.

Mazkur fanlarning o’zaro bog’liqligi tufayli keyingi yillarda qo’shaloq ilmiy sohalar ham yuzaga keldi, masalan, etnik antropologiya, paleoetnografiya, etnolingvistika va boshqalar hozirgi davrdagi etnik jarayonlarni teran va keng miqyosda tadqiq qilishda keyingi yillarda o’tkazilayotgan sosiologik tadqiqotlar yaxshi samara bermoqda. Natijada — etnosotsiologiya, etnopsixologiya kabi yangi ilmiy sohalar yuzaga kelishi muhim ahamiyatga ega. Bundan tashqari, tabiiygeografik sharoitga qarab yovvoyi o’simliklarni ekib o’stirish yoki yovvoyi hayvonlarni xonakilashtirish, urchitish kabi o’ziga xos turmush xususiyatlariga ega elatlarning xo’jalik xususiyatlarini anikdashda Etnografiya bilan hamkorlikda etnobotanika va etnozoologiya kabi yangi sohalar faoliyat ko’rsatmoqda.

Xalqlarni o’rganishda Etnografiya fani nihoyatda keng va xilma-xil manbalardan va usullardan foydalanadi. Bir joyda uzoq yashab, kuzatish yo’li bilan o’tkazilgan tadqiqotlar eng samarali ekanligini mashhur etnograflar (L.Morgan, N.N.Mikluxomaklay, V.G. Bogoraz) alohida qayd qilganlar.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati: 1.Ochildiev F.B. Tarixiy o'lkashunoslik. O'quv-qo'llanma. T.: “Universitet” 2008.pdf. 2.Mo'minov O.U,Bababekov A.D.Inson evalutsiyasi va old tarix.Toshkent."Innavatsiya-Ziyo" 2020. 3.Axmedov B. O’zbekiston xalqlari tarixi manbalari. - T. O’qituvchi, 1991. 4.Jabborov I. O’zbek xalqi etnografiyasi. - T.: O’qituvchi, 1994 . 5.Intenet ma'lumotlari.

E'TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.

O'xshashlar

Toponimik manbalarning o’lka tarixini o’rganishdagi ahamiyati

Toponimik manbalarning o’lka tarixini o’rganishdagi ahamiyati

I.A. Karimovning “ O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” asari O’zbekistonning eng yangi tarixini o’rganishdagi ahamiyati

Arxeologiya yodgorliklari va ularni tarixni o’rganishdagi ahamiyati

Fransuzlar-etnografik tavsifi