Qo’qon xonligi tarixiy geografiyasi - Tarix - Slaydlar

Qo’qon xonligi tarixiy geografiyasi

Yuklangan vaqt:

13.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6565.853515625 KB

Ko'chirib olish

Nizomiy nomidagi TDPU Tarix fakulteti 203-guruh talabasi Turg'unova Sevinchning Tarixiy geografiya fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Qo’qon xonligi tarixiy geografiyasi

Reja: • Xonlik tarixi • Uning geografiyasii

• Temuriylar tasarrufida boʻlgan Xorazm hududini Shayboniyxon 1505 yilda bosib olgan. Shayboniyxon vafoti (1510 yil) dan keyin Xorazm Eron safaviylari qoʻl ostiga oʻtdi. Ularga qarshi xalq qoʻzgʻolonlari boʻlib, unga Vazir qalʼasi qozisi Umar va Baqirgʻon qishlogʻidan mulla Sayd Hisomiddin boshchilik qildi. Ikki yil davom etgan kurashlar natijasida eroniylar mamlakatdan quvib chiqarilgan va xorazmliklar taklifi bilan 1511 yilda Vazir shahrini egallagan shayboniylardan Elbarsxon Xorazm hukmdori deb tan olingan.Xonlik tarixi

• Elbarsxon (1511—16) bilan birga Dashti Qipchoqdan Xorazmga kelgan qabilalar oʻtroqlashganlar. Uning davrida xorazmliklar Turkmanistonning janubiy qismi, Eron shimolidagi Saraxs, Orol va Mangʻishloqni egallashgan. Yangi yerlarni Elbarsxon oʻgʻillari va ukasi, qarindoshlariga boʻlib berishi natijasida mayda hokimliklar paydo boʻlgan. Elbarsxon vafotidan keyin uzluksiz oʻzaro nizolar sababli xonlar tez-tez almashib turgan. 16-asrda Xiva xonligini Sulton Hojixon (1516), Husaynqulixon (1516), Soʻfiyonxon (1516—22), Bujaqaxon (1522—26), Avaneshxon (1526—38), Alixon (1538—47), Akatoyxon (1547—56), Yunusxon (1556— 57), Doʻstxon (1557—58), Hoji Muhammadxon (1559— 1602) lar boshqarganlar.

• 17-asr boshlariga kelib, Xorazm taxti uchun boʻlgan sulolaviy kurashlardan soʻng, taxtga oʻtirgan Arab Muhammadxon davrida Xiva xonligida davlat parokandaligi oʻzining yuqori choʻqqisiga yetgan. Rus kazaklari, qozoqlar va qalmiqlarning talonchilik yurishlari, Arab Muhammadxonning oʻgʻillari Habash va Elbarslarning otalariga qarshi chiqishlari parokandalikni avj oldirgan. Bu kurashda ularning qoʻli baland kelib, otalarini qatl ettirishga erishadilar. Padarkush Elbars va Habash sultonlar (1621—23) akalari Asfandiyor (Isfandiyor, 1623—43) tomonidan taxtdan tushirilib, qatl qilingan. Eron shohi Abbos I homiyligida taxtga chiqqan Asfandiyorxon davrida mamlakat siyosiy hayotidagi keskinlik saqlanib qoldi.

Xonlik geografiyasi • Amudaryoning quyi oqimidagi , qadimgi Xorazm vohasida XVI asr boshlarida shakllangan davlat bо‘lib, XVII asr boshlaridan mustaqil davlat sifatida boshqarilgan. 1763 yildan о‘zbeklarning qо‘ngirot urugi vakillari inoqlar Xivada hokimiyatni qо‘lga olishadi. 1873 yilda ruslar istilosidan keyin Rossiyaga qaram davlatga aylandi. 1920 yilda bolsheviklar tomonidan davlat sifatida butunlay tugatildi.Temuriylar davlati tarkibiga kirgan Xorazm vohasi 1505 yilda Shayboniyxon tomonidan bosib olingan bо‘lsa, 1510-1512 yillarda Eron shohi Ismoil Safaviy davlati tarkibiga kiritildi. Xorazmda Eron shohining 3 ta dorugasi hukmronlik qilgan. Biroq, Vazir shaxrining qozisi Umar Shayx tashabbusi bilan Xorazmda eronliklarga qarshi kuchli хalq ozodlik harakatlari boshlanib ketdi.

• Xorazmning obrо‘li shayxlaridan bо‘lgan bо‘lgan Shayx ota avlodlari Dashti qipchoqlik о‘zbeklar hukmdorlaridan biri Elbarsxonga Xorazm taxtini taklif qildilar. Elbarsxon о‘z qо‘shinlari bilan qisqa vaqt ichida Vazir shahrini (Ust yurtda, Kо‘xna Urganchdan 60 km uzoqlikda joylashgan bu shahar XV asrda о‘zbek xonlaridan Mustafoxon tomonidan barpo etilgan) qо‘lga kiritib, vohadagi barcha shaharlardan eronliklarni quvib chiqardilar. Elbarsxon (1712-1780-1781) Xorazm poytaxti hisoblangan Urganch shahrini ham qо‘lga kiritdi va amalda mustaqil xonlikka asos soldi. U tez orada xonlik hududini birmuncha kengaytirishga erishdi. Hozirgi Turkmanistonning janubiy qismi, Eronning shimolidagi Seraxs tumanini, Orolni va Mangishloqni egalladi. Vafotidan sо‘ng Xorazm taxtini uning vorislari boshqardilar. Hususan XVI asrda uning vorislaridan Berikach Sulton , Sultonxoji, Sо‘fiyonxon, Sultongozi, Avanushxon, Kolxon, Akatoyxon, Dо‘stxon, Xojimxon, Nurmuhammadxon kabilar xonlik qildilar.

• XVI asrning 70-yillarida Xorazm poytaxti Urganchdan Xivaga kо‘chirildi. Unga Amudaryo о‘zanining о‘zgarib Kaspiy dengiziga oqmay qо‘yishi, Urganch va uning atroflarida suv tanqisligi yuz berganligi sabab bо‘ldi. Ba’zi manbalarda , Amudaryo о‘zanining о‘zgarishini Shayboniy Abdullaxon II faoliyati bilan boglandi. U Xorazmni о‘ziga bо‘ysundirishi uchun, tо‘gon qurib, Amudaryo oqimini о‘zgartiradi. Poytaxt Xivaga kо‘chirilgandan sо‘ng davlat poytaxt nomi bilan Xiva xonligi deb atala boshlandi. • Xiva xonligi janubda Eron, sharqda Buxoro amirligi, g‘arbda Kaspiy dengizi , shimolda qozoq juzlari bilan chegaradosh edi. Suvsiz va poyonsiz Qoraqum, Qizilqum sahrolari Xiva xonligini geografik jihatdan boshqa mamlakatlardan ajratib qо‘ygan edi. Amudaryo sohillarida joylashgan Xiva, Urganch, Kat, Kо‘hna Urganch, Xazorasp, Qо‘ng‘irot, Xо‘jayli, Kurdar (hozirgi Chimboy) shaharlari xonlikning yirik shaharlari hisoblanar edi.

E’tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Qo‘qon xonligi tarixiy geografiyasi

Buxoro xonligi tarixiy geografiyasi

Qo’qon xonligi aholisi va mashg’ulotlari

Aleksandr Makedonskiy tarixiy geografiyasi

XVII-XX asr Oʻrta Osiyo tarixiy geografiyasi