Oʻzbekiston-Germaniya xalqaro ekspeditsiyasining tadqiqotlari (Qoʻshrabot) - Tarix - Slaydlar

Oʻzbekiston-Germaniya xalqaro ekspeditsiyasining tadqiqotlari (Qoʻshrabot)

Yuklangan vaqt:

19.06.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2833.330078125 KB

Ko'chirib olish

Reja: 1. Qoʻshrabot hududining oʻrganilishi 2. Oʻzbek- German arxeologik tadqiqotlariOʻzbekiston-Germaniya xalqaro ekspeditsiyasining tadqiqotlari (Qoʻshrabot)

2018 yilning mart oyida Samarqand davlat universiteti va Germaniyaning Arxeologiya instituti Evroosiyo bo‘limi bilan hamkorlikda 2018-2020 yillarda “O‘zbekiston-Germaniya arxeologik ekspeditsiyasini tashkil etish va Zarafshon voxasida arxeologik qidiruv ishlarini olib borish” bo‘yicha shartnoma imzolagan edi. SHu munosabat bilan 2018-2019 yillarda Qo‘shrabod tumani va unga qo‘shni hudularda qo‘shma arxeologik ekspeditsiya tashkil etildi.

2018 yilda olib borilgan arxeologik tadqiqotlar. Qo‘shma ekspeditsiya o‘z oldiga Qo‘shrabod tumani hududidagi paleometall davri yodgorliklarini aniqlash va ilmiy tahlil qilish vazifasini qo‘ydi. Tadqiqot metodikasining hususiyati o‘rganilayotgan hududda chuqurlashtirilgan va kengaytirilgan yalpi qidiruv ishlarini olib borish va qidiruv davomida qisman qazish ishlarini olib borishdan iborat edi. Dastlabki qidiruv ishlari 2011 yilda Samarqand davlat universiteti Arxeologiya kafedrasi professori N.A.Avanesova boshchiligida viloyat O‘lkashunoslik muzeyi xodimlari va Fransiyalik arxeolog B. Dianelar tamonidan olib borilgan edi.

Boshmon 2 Do‘lona

SHuningdek, Jonbuloq va unga yaqin qishloqlardan tik toshlar (stella)ni uchratishimiz mumkin. N.Avanesovaning fikriga ko‘ra, Rossiyaning Ural mintaqasida ushbu tik toshlar (stella) astronomik o‘zgarishlarni kuzatish uchun ham qo‘llanilgan. Stellalarga quyosh nurining tushishi va soyasining o‘zgarishiga qarab chorvadorlar yaylovlarga ko‘chish yoki qishlash uchun qaytish ishlarini amalga oshirganlar. Alohida e’tirof etish lozimki, ushbu hududni arxeologik jihatdan keng ko‘lamda tadqiq etish yuqori istiqbolga ega. Qulay tabiiy-geografik sharoit tufayli mintaqa tosh davridan boshlab odamlar tomonidan o‘zlashtirilgan. Minishkar qishlog‘i atrofida joylashgan Moykamar va Rustamkamar g‘orlaridan so‘nggi paleolit davriga oid ikkita tosh buyumlarining topilishi fikrimizga asos bo‘ladi.

Jizli 2

Qo‘shrabot hududida umumiy landshaftni o‘rganish hamda mahalliy aholi tomonidan ko‘rsatilgan joylarni izlash uchun mintaqaning turli hududlarida keng qamrovli tadqiqotlar o‘tkazildi. Mahalliy aholi bilan muloqot tashkil etish qidiruv ishlarida ko‘plab arxeologik obektlarni qayd etishga katta yordam berdi. Ekspeditsiya davomida bir qancha yangi arxeologik ob’ektlar topildi. Ular asosan toshlar bilan o‘ralgan bo‘lib, tashqi ko‘rinishiga ko‘ra obektni ajratishda qiyinchilik tug‘diradi. Ularning ko‘pchiligi bronza davriga oid bo‘lishi mumkin. Ular vertikal toshlar (stella), turli hajm va shakldagi tosh bilan o‘ralgan qabrlar edi. Tadqiqotlar davomida granitdan ishlangan bir necha vertikal holda tosh o‘rnatilgan qabrlar topildi. Toshlar turli shakl va balandliklarga .va har hil o‘lchamga ega. (1,2,3-rasmlar) Boshmonsoy atrofida joylashgan tik toshning balandligi 1,35 m va eni 0,65 m. Do‘lana qishlog‘idan topilgan tik tosh balandligi 2 m, qalinligi, 35 sm kengligi 0,7 m ni tashkil etadi. Sumbul qishlog‘idagi tik toshning ko‘rinishi boshqalardan bir oz farq qiladi. Uning balandligi 2,30 m, eni 45 sm va qalinligi 34 sm, diametri 126 smni tashkil etadi. Qizilbuloq topilmasining balandligi 90-130 sm, eni 30-33 sm va kengligi 103-118 sm ni tashkil etadi

Boshmon 1 topilmasi

Ikkinchi topilma uzunchoq shaklga ega bo‘lib, qabr uzunligi 137 sm va kengligi 82 sm. (5-rasm) Suyaklar taxminan 63-67 sm tuproq ostidan topildi. Tosh tobut tomonlarining o‘lchamlari bilan farqlanadi (uzunligi- 66x35x6 sm; 65x36x10 sm; eni-60x35x7 sm; 55x50x5 sm; 49x25x4 sm). Qabr chekkasidagi toshlar kichik qabrning chegarasini ifodalaydi. Qabrning tepa qismida tosh plitasi topilmadi va qabr tomining borligi haqidagi savol ochiq qoldi.

Boshmonsoy vodiysidagi JPS 150 va 190 punktlari. Qazish ishlari boshlanmasdan oldin, qabrning atrofida toshlar bilan o ‘ ralgan katta o ‘ yiqga duch kelindi. Toshlar taxminan 6,30x 2,50 m ga teng o ‘ lchamli bo ‘ lib, to ‘ rtburchak shaklga ega. Biz qabr turini aniqlash va talonchilar tomonidan qoldirilgan ba ’ zi ashyolarni topish uchun sinov qazish ishlarini olib bordik. Qazishma natijasida balandligi 21 smdan 60 smgacha bo ‘ lgan o ‘ lchamlardagi nosimmetrik toshlar qalangan katta qabr mavjudligi aniqlandi (6-7 rasmlar). Toshlar turli o ‘ lchamlarga ega (50x32x3 sm; 53x30x77 sm; 45x23x3 sm; 60x24x5 sm; 59x36x5 sm: 45x29x5 sm; 21x30x4 sm; masalan, 28x24x6 sm). Olingan o ‘ lchovlarga ko ‘ ra, strukturaning to ‘ rtburchak shakli taxminan 6x4 m atrofida uzunlikka egaligi aniqlandi. Afsuski, qabr ichki va tashqi qismida hech qanday artefakt topilmadi. (8-9 rasmlar) Xuddi shu tarzda qazilgan ikkinchi joyda xam hech qanday topilma yoki kul izi topilmadi.

Qabr-qo‘rg‘onlarining qazishma ishlaridan avvalgi ko‘rinishi.

2019 yilning 12 aprel-8 iyun kunlari Qo‘shrabod tumani va unga qo‘shni hudularda qo‘shma arxeologik ekspeditsiya tashkil etildi. Ushbu mavsumda hududda qidiruv ishlarini davom ettirish, ba’zi geomorfologik ma’lumotlarni to‘plash, 2018 yilgi mavsumda aniqlangan 2 ta arxeologik punktda qisman qazish ishlarini olib borishni maqsad qilgan edik. Dala ishlari oldidan biz mavjud sun’iy yo‘ldosh orqali olingan suratlardan hududni batafsil o‘rganishga harakat qildik. Sun’iy yo‘ldosh orqali olingan suratlarni o‘rganish, ko‘pgina yodgorlik topilishi mumkin bo‘lgan potensial hududlarni belgilab olishga imkon berdi.

Izlanishlar davomida to‘rtta yangi granitdan ishlangan vertikal toshlar (stella) topildi. Mazkur tosh ustun Ko‘kto‘nli qishlog‘ining eng yuqori qismida joylashgan. Tik toshning balandligi 1,47 m, eni 13-20 sm. SHunga o‘xshash topilmalar Beklarsoy, Qizilchang qishloqlaridan ham topilib, geografik kordinatlari ro‘yxatga olindi. (11-12 rasm)

 Foydalanilgan adabiyotlar 1. Colin Renfrew, Paul Bahn. Archaeology. Theories, Methods, and Practice. Canada, 2012 2. Connah G. Writing about Archaeology. Cambridge University Press.2010 3. Hiroaki Furusho., Shigeo Aoki., Kazuki Sugimoto., Nodoka Inutaka., Yoichi Inoue., Chikara Inoue., Улмасов А., Шерназаров Ш. Археология устахонаси 2011. Т. 2011 4. Neustupny E. Archaeological Method. Cambridge University Press.2009 5. Абдуразаков А.А., Камбаров М.К. Реставрация настенных росписей Афрасиаба. Т., 1975. 6. Алексеева О.Е., Саввониди Н.Ф. Иллюстрированный Англо-русский-руссо-английский историко-археологический словарь. Санкт-Петербург. 1993. Djvu 7. Археологические исследования в зонах мелиорации, итоги и перспективы их интенсификации. – Л., 1985. 8. Басс Дж. Подводная археология. Древние народы и страны. – М., 2003. 9. Басс Джордж. Подводная археология. Древние народы и страны. М.: ЗАО Центрополиграф. 2003. 10. Воробьева Г.А., Бердникова Н.Е. Картография для археологов. Учебное пособие. Иркутск. 2007. 11. Герасимова Н.Г., Ногид И.Л., Молчанов В.С. Очистка и сохранение стеклянных предметов в музеях (Из опыта Государственного Эрмитажа) //Художественное наследие (хранение, исследование, реставрация). М., 1975, №1 (31).

O'xshashlar

O’zbek-Farang Afrosiyob ekspeditsiyasining tadqiqotlari

Oʻzbekiston arxeologiyasi va xalqaro hamkorlik

Germaniya

Mikluxo Maklayning tadqiqotlari

E. Rtveladze tadqiqotlari