Islom sivilizatsiyasining asosiy xarakterli belgilari va o'ziga xos xususiyatlari - Tarix - Slaydlar

Islom sivilizatsiyasining asosiy xarakterli belgilari va o'ziga xos xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

08.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1833.4736328125 KB

Ko'chirib olish

Islom sivilizatsiyasining asosiy xarakterli belgilari va o’ziga xos xususiyatlari01 0613

REJA : 1. Islom dinining paydo bo’lishi va Arab xalifaligining tashkil topishi 2. Arablar fath etgan hududlarda Islom dinining tarqalishi 3. Musulmon olimlari 16 1B 06 01 21 19 23 2415

 Islom dini nasroniylik va buddiylik dini bilan bir qatorda dunyoda eng ko’p tarqalgan dinlardan biridir . Hozirda esa yer yuzida musulmonlar , 2 milliard kishiga yaqin . Nasroniylar esa 3 milliardga yaqinlashgan . Demak , islom dunyoda e’tiqodchilari ko’pligi bo’yicha ikkinchi o’rinda turadigan dindir . Jahonning 180ga yaqin mamlakatida musulmonlar bor . Osiyo mamlakatlarida 1 milliarddan ortiq musulmon bo’lib , bu yer yuzidagi musulmonlarning 67,7 foizini tashkil qiladi . Shulardan 26,8 foizi 01 01 07 1D 0D 0510 0C

 Islom so’zi arabcha “ Allohga o’zini taslim qilish , topshirish degan ma’nolarni bildiradi . Shuning uchun bu dinga e’tiqod qiluvchilarni arabchada “ MUSLIM “ (ko’pligi –Musulmon ) , eronliklarda – Musalmon , o’zbeklarda – musulmon , qirg’iz va qozoqlarda musurmon kabi nomlar bilan atalib kelinmoqda . Kishi : “ La ilaha illallohu Muhammadar rasululloh “ ( Allohdan o’zga iloh yo’q , Muhammad (S.A.V) Allohning elchisidir ) degan tavhid kalimasini aytganidan so’ng musulmon sanaladi01 01 05 0A 2C 05 08 2C 0A

ISLOM DININING TURLI TARMOQLARI

 Islom 7-asrda Hijoz (Gʻarbiy Arabiston)da paydo boʻldi. Uning asoschisi Muhammad (S.A.V) sanaladilar. Islom dinining paydo boʻlishi xususida Islom manbalariga asoslangan diniy anʼanada u ilohiy hodisa, insonlarni toʻgʻri yoʻlga solish uchun Alloh taolo tomonidan yuborilgan oxirgi taʼlimot deb hisoblanadi. Islom talqinida dastlab yahudiy va xristianlar ham aynan musulmonlar eʼtiqod qilgan xudoga ishonganlar. Shu xudo, yaʼni Alloh odamlarga paygʻambarlar va elchilar yuborgan. Ammo insonlar paygʻambarlar taʼlimotini buzganlar. Shuning uchun Alloh insonlarga oxirgi rasul etib payg’ambarimiz Muhammadni (S.A.V) tanladi, unga oʻzining kalomi — Qurʼon nozil qildi. Payg’ambarimiz oldin oʻz hamshaharlarini, soʻng barcha arablarni koʻplab qabila xudolariga sigʻinishdan voz kechish va yagona xudo — Allohga eʼtiqod qilish, solih hayot kechirish, u dunyoda jannatga tushish uchun bu dunyoda ezgu ishlar qilishga daʼvat etdilar .01 0102 0102 0809020409030A0B0908 120A03 0C0A3E090806 0F1019140A 1009140A06 0A0B0A0F03 1C0A0C041206

 Muhammad(S.A.V)ga, 40 yoshlarida (milodiy 610-yil) vahiy (ilohiy koʻrsatma) kelishni boshladi. Ammo, bir necha nufuzli yaqin qarindoshlarini hisobga olmaganda, Makkaning koʻpchilik aholisi, ayniqsa, quraysh qabilasining zodagonlari uning targʻibotlariga ochiqdan-ochiq qarshi chiqdilar. Muhammadni yolgʻonchiga chiqarib juda katta zulm koʻrsatildi. Dastlab bir guruh musulmonlar Habashistonga hijrat qilishdi, Yasribdagi banu Avs va banu Xazraj qabilalarining vakillari 622-yimda musulmon jamoasini oʻziga qabul qilish, Muhammadni paygʻambar va Allohni yagona deb tan olishdi. Hijrat nomini olgan bu voqea Islom tarixida burilish yasadi. Koʻchib oʻtgan kishilar muhojirlar (koʻchib kelganlar), Madinada Islomni qabul qilganlar ansorlar (tarafdorlar) deb ataldilar.01 2C 0D04 110A0B 0A 04201C 3B10 180A0F0A02 110A0F 1108 18083B0B 043C 1108

 Madina va Makka oʻrtasida boshlangan kurash 8 yil davom etdi (qarang Badr jangi, Uxud jangi, Xandaq jangi va boshqa). 628- yilda Makka zodagonlari Muhammad bilan kelishishga majbur boʻldilar (qarang Hudaybiya sulhi). 630-yilda musulmonlar qoʻshini hech qanday qarshiliksiz Makkaga kirib bordi. Makka aholisi yoppasiga Islom dinini qabul qildi va Muhammadni Allohning elchisi deb eʼtirof etdi. Ana shundan boshlab Makka Islom dini markaziga, Kaʼba musulmonlarning muqaddas ziyoratgohiga aylangan. Muhammad vafot etgan 632-yilda Arabiston yarim oroli toʻla birlashtirilgan, uning aksariyat aholisi Islom dinini qabul qilgan edi. Arabistonning siyosiy, iqtisodiy, etnik va madaniy jihatlardan birlashishida Islom dini muhim omil boʻlib xizmat qildi.01 3A 2C0A0708 2F110A0B0A 0C0803 2F110A0B0A 110A0B021C080308 110A0F1003 02 0510110A 2B 07080908 3B08

 Muhammad vafotidan soʻng, Abu Bakr, Umar ibn Xattob, Usmon Ibn Affon va Ali ibn Abu Tolib paygʻambarning oʻrinbosari (xalifa) sifatida hukmronlik qildilar. Ular va ulardan keyingi xalifalar 7-8 asrlarda Iroq, Falastin, Suriya, Eron, Movarounnahr, Misr, Shimoliy Afrika, Pireney yarim oroli, Shimoliy Hindistonni fath qilishdi. Bir asrdan kamroq vaqt davomida Shimoliy Xitoydan Ispaniyagacha, Kavkazortidan Hind okeanigacha boʻlgan katta hududni zabt etdilar va Islom dinini yoydilar (qarang Arab xalifaligi).  Islomning muqaddas kitobi Qurʼondir. Musulmonchilikda bu kitobning butun mazmuni Allohning vahiy qilgan dalolati deb tushuniladi. Islomning aqidalari, eʼtiqod talablari, huquqiy va axloqiy meʼyorlari, cheklash va taʼqiqlari Qurʼon bilan birga uning tafsirlarida, hadis toʻplamlari va shariat qoʻllanmalarida, shuningdek, 8-12-asrlarda vujudga kelgan ilohiyot adabiyotlarida oʻz ifodasini topgan.  Islomning asosiy aqidasi — „Allohdan boshqa iloh yoʻq va Muhammad uning rasuli“. Islom ilohiyotining ilk shakli — kalom boʻlib, 8-asrda Arab xalifaligida vujudga kelgan. Mutakallimlar Islom dini aqidalarini ishlab chiqqanlar.01 2C 2F 0A020B 18 04 01 01 12 10 0A07 01 01 0F

 VII asrda tashkil topib, XIII asrgacha hukm surgan Arab xalifaligi insoniyat tarixida chuqurroq iz qoldirgan. Arab xalifaligining davlat tuzu-mi va o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan huquqiy tizimi - musulmon huquqi Yevropa, Osiyo va Shimoliy Afrika hududlariga tarqalgan. Xusu-san, O‘zbekiston hududida ham VIII asrdan XX asrgacha islom dav-latchiligi va musulmon huquqi amalda bo‘lgan.  Musulmon huquqi hozirgi vaqtda ham Yaqin va O‘rta Sharq hamda Shimoliy Afrikaning qator davlatlarida ma’lum darajada harakat qilmoqda.  Arab xalifaligining dastlabki hududi Arabiston yarim oroli bo‘lib, u hududiy jihatdan Yevropaning to‘rtdan uch qismiga to‘g‘ri kelgan va uchta asosiy viloyatlarga bo‘lingan edi. Uning janubiy-g‘arbiy viloyati - Yaman yoki «baxtli Arabiston» bo‘lib, bu yerda dehqonchilik va chorvachilik mashg‘ulotlari uchun qulay shart-sharoitlar mavjud edi. Yaman miloddan avvalgi I ming yilliklardayoq yuksak iqtisodiy darajaga erishgan va mut-tasil ravishda birining o‘rnini ikkinchisi egallab kelgan bir necha davlat-lardan iborat edi. Yaman aholisi qo‘shni mamlakatlar bilan qizg‘in savdo-sotiq ishlarini yuritgan. Yarim orolning Qizil dengiz bo‘ylab cho‘zilib ketgan kambar qismi Hijoz («chegara») deb atalib, g‘arbda joylashgan. Uning faqat ayrim vohalaridagina dehqonchilik qilish mumkin edi. Hijoz aholisining bir qismi ko‘chmanchi chorvachilik bilan shug‘ullanardi. Bu yerda, shuningdek, Yamandan keltiriladigan qishloq xo‘jalik mahsulotlari bilan, Eron va Vizantiyada ishlab chiqariladigan hunarmandchilik buyum-lari bilan savdo qilish juda rivojlangan. Yamandan Misr, Suriya va Ikki daryo oralig‘iga qadar savdo yo‘llari o‘tgan edi. Yarim orolning eng katta qismi - Najd - sug‘oriladigan yerlari juda kam bo‘lgan g‘oyat katta yassi tog‘liklardan iborat bir joy bo‘lib, faqat chorvachilik uchun yarar edi. Bu yerda cho‘l aholisi - badaviylar («bad-havi»- arabcha cho‘lda yashovchi odam, ko‘chmanchi degani) yashardi.01 34 3D 34 01 2C 01 2B 0E 11 08 38 05 05 07 08 0C

 Arab xalifaligi tarixini uch davrga ajratish mumkinn  Birinchi davr - arablarda davlatning tashkil topishidan to Umaviylar sulolasining hokimiyat tepasiga kelishigacha bo‘lgan vaqtga to‘g‘ri keladi va qarayib 30 yil davom etadi. Bu vaqtda arab davlati tashkil topgan, arab-larning ijtimoiy va davlat tuzumida ibtidoiy jamoa tuzumining ko‘pgina qoldiqlari, harbiy demokratiya belgilari saqlanib qolgan edi. Aynan shu davrdan boshlab Arab xalifaligining o‘ziga xos belgilari - davlat boshlig‘i qo‘lida ham dunyoviy, ham diniy hokimiyatning qo‘shilib ketishi sodir bo‘ladi. Ikkinchi davr - Damashq (Suriya) davri - Umaviylar sulolasining hukmronligi davri (661-750 yillar) bo‘lib, bu vaqtda o‘ziga xos despotiya ko‘rinishidagi merosiy xalifa boshchilik qiladigan nisbatan markazlashgan davlat tashkil topgan. Xalifa ayni paytda islom dinining ham boshlig‘i hisoblangan. Uchinchi davr - Bog‘dod (Eron-Mesopatamiya) davri - Abbosiylar sulolasining idora qilish davri bo‘lib, 750 - 1055 yillarni o‘z ichiga oladi va xalifalikning turklar tomonidan bosib olinishi bilan tugaydi.01 2B 01 01 3A39 1C 07 07 07 3D 07 0B 3A39 07 05 43 0D 39 08 12

 Shunday qilib, turli arab qabilalarining birlashtirilishi natijasida yagona arab davlati tashkil topadi. Bu davlat teokratik - dinga tayangan davlat bo‘lib, quldorlik tuzumining yemirilishi bilan feodal davlat sifatida paydo bo‘ldi. Muhammad (SAV) vafotidan keyin Abubakr (632-634 yil-lar), Umar (634-644 yillar), Usmon (644-656 yillar), Ali (656-661 yillar) hukmronlik qilishgan. Bu xalifalar kelib chiqishlari jihatidan Muhammad (SAV)ning qarindoshlari yoki yaqin do‘stlari edi.01 291C10 12 0D 3D

 Bugungi kunda yuzaga kelayotgan global ijtimoiy muammolarni hal qilish zarurati islom dinining tarqalishi va turli xalqlarning uni qabul qilishi tendensiyasini oʻrganishni muhim vazifa qilib qoʻymoqda.  Islom dini va u kirib kelgan mintaqada qaror topgan umuminsoniy qadriyatlar va anʼanalardagi oʻxshash jihatlar, bu hududdagi etnik guruhlarning oʻzaro bagʻrikenglik va kelishuv asosida tinch-totuv yashashiga xizmat qiladi.  Sharqiy Osiyoda islom dinining tarqalishi toʻgʻrisidagi maʼlumotlar, Oʻrta asrlarda yashab oʻtgan musulmon allomalarining tarix, geografiya, astronomiyaga oid asarlarida va Xitoy, Koreya, Yaponiyaning arxivlarida saqlanayotgan koʻplab tarixiy solnoma va safarnomalarda mavjud. Bu manbalar tarixiy, ijtimoiy-siyosiy, madaniy muhit haqidagi maʼlumotlari bilan ajralib turadi.  Mintaqada musulmonlar kamchilikni tashkil qilishi, baʼzi mutaassib guruhlarning taʼsirida islomofobiyaning yuzaga kelish sabablari diniy qarama-qarshilik bilan bogʻlanayotgani bu borada izlanishlar olib borishni taqozo etmoqda.01 44101410091408 12 01 0102030405 0F1006 01 291C0A0B1108 0A 020A1103 05 01 2C080912 0C1019 13

 VII asrda dengiz yoʻli orqali Xitoy bilan Arabiston oʻrtasidagi savdo aloqalarining kuchayishi Sharqiy Osiyoda islom dinining yoyilishiga sabab boʻldi. Vaholanki, bu aloqalarning ibtidosi islom dini Sharqiy Osiyoga kirib kelishidan muqaddam boshlangan edi. Masalan, musulmon-arab tarixchisi Masʼudiy taʼlif etgan “Kitab al-tanbih val-ishraf” asaridagi maʼlumotlarga koʻra, V-VI asrlarda Xitoy kemalari Furot daryosi quyiluvchi Siraf va Fors koʻrfazidagi bandargohlarga suzib kelgan [6:57]. Dinavariyning “Kitab al-akbar al-tival” asarida ham Arab-Xitoy savdo aloqalarining tarixi 636 (hijriy 14) yildan avvalgi davrga toʻgʻri kelishi toʻgʻrisida maʼlumot bor. Masʼudiyning “Muruj al-zahab” nomli asarida xitoylik savdogarlar oʻz tijorat mollari bilan Sharqiy Arabiston, Basra va Oʻmanning bir necha bandargohlariga suzib kelgani qayd qilingan [14:308]. Shuningdek, Ibn al-Kalbiy Oʻman bozorlarida xitoyliklar savdo faoliyatini olib borgani haqida ham maʼlumot bergan01 34 07080908 0510110A07070A 0A020A0B0807 0F0A09070A 120A0B08 0904050308 0F0A09070A 280A0403

O'xshashlar

Islom sivilizatsiyasining asosiy belgilari

Musulmon sivilizatsiyasining o'ziga xos xususiyatlari

Islom sivilizatsiyasining asosiy xarakterlari, belgilari, o’ziga xos xususiyatlari va rivojlanishi bosqichlari

Mesopatamiya sivilizatsiyasining o’ziga xos xususiyatlari

O'rta asrlar davri arxeologiyasi yutuqlari va o'ziga xos xususiyatlari